Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 750/13
POSTANOWIENIE
Dnia 9 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Wojciech Katner
SSA Elżbieta Fijałkowska (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi pozwanych B. M., W. M.
i R. M.
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 października 2006 r.,
w sprawie z powództwa Banku […] Spółki Akcyjnej w W.
przeciwko "A." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W., B. M., W. M. i R. M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 października 2014 r.,
skargi kasacyjnej pozwanych B. M. i W. M.
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 18 kwietnia 2013 r.
1. Oddala skargę kasacyjną.
2. Przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego
na rzecz radcy prawnego J. S. kwotę 3.600,- (trzy tysiące
sześćset) zł podwyższonej o stawkę podatku VAT tytułem
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącym w
postępowaniu kasacyjnym z urzędu.
2
3. Zasądza od skarżących B. M. i W. M. na rzecz powoda
kwotę 3.600,- (trzy tysiące sześćset) zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania kasacyjnego.
3
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2013 r. Sąd Apelacyjny oddalił skargę
o wznowienie postępowania w sprawie z powództwa Banku […] Spółki Akcyjnej w
W. przeciwko „A.” sp. z ograniczoną odpowiedzialnością w W., B. M., W. M. i R. M.,
zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 25 października
2006 r.
Sąd ustalił, że B. M., W. M. i R. M. w skardze wniesionej w dniu 30 maja
2011 r. domagali się wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym
wyrokiem Sądu Okręgowego w L. z dnia 31 maja 2006 r. w sprawie z powództwa
Banku […] Spółki Akcyjnej w W. (utrzymującego w mocy w stosunku do nich jako
pozwanych wydany przez ten Sąd nakaz zapłaty z dnia 20 lipca 2005 r.), co do
którego ich apelacja została w dniu 25 października 2006 r. oddalona wyrokiem
Sądu Apelacyjnego, zmiany wyroku i oddalenia powództwa.
Oddalając skargę Sąd Apelacyjny wskazał, że według art. 412 § 1 k.p.c.
w wyniku skargi o wznowienie postępowania sąd rozpoznaje sprawę na nowo
w granicach, jakie zakreśla podstawa wznowienia, ponadto sąd związany jest
podstawą wznowienia podaną w skardze. Rola sądu ogranicza się jednak tylko do
oceny, jaki skutek dla prawomocnie zakończonej sprawy wywarło stwierdzenie
niekonstytucyjności przepisu przez powołany - jako podstawa wznowienia - wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z 15 marca 2011 r. Sąd wskazał, że w samym
uzasadnieniu skargi, a potem w dalszych pismach procesowych, skarżący powołali
szereg okoliczności, które wykraczają poza podstawę, na której swoją skargę
oparli i prowadzili argumentację tak, jakby sprawa miała być rozpoznawana
merytorycznie od początku.
Stosownie do art. 4011
k.p.c. można żądać wznowienia postępowania
w wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego
z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie
którego zostało wydane orzeczenie. Ta podstawa występuje, gdy Trybunał
Konstytucyjny zakwestionował przepis, który był podstawą wydania zaskarżonego
orzeczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2010 r., I PK 12/10 oraz
4
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2007 r., V CNP 45/07, z dnia
6 listopada 2009 r., I CO 17/09 i z dnia 3 grudnia 2010 r., I CSK 487/10).
Powołanym przez skarżących wyrokiem z dnia 15 marca 2011 r., P 7/09, Trybunał
Konstytucyjny orzekł, że art. 95 ust. 1 Prawa bankowego w brzmieniu nadanym
ustawą z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i
hipotece oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 131, poz. 1075), w związku z art.
244 § 1 i art. 252 k.p.c., w części, w jakiej nadaje moc prawną dokumentu
urzędowego księgom rachunkowym i wyciągom z ksiąg rachunkowych banku w
odniesieniu do praw i obowiązków wynikających z czynności bankowych
w postępowaniu prowadzonym wobec konsumenta, jest niezgodny z art. 2, art. 32
ust. 1 zdanie pierwsze i art. 76 Konstytucji (OTK-A 2011, Nr 2, poz. 12; Dz. U.
z 2011 r. Nr 72, poz. 388).
Wyrok ten dotyczy wprawdzie art. 95 ust. 1 Prawa bankowego w brzmieniu
obowiązującym od dnia 20 lutego 2011 r., a w sprawie zakończonej zaskarżonym
wyrokiem Sądy obu instancji orzekały na podstawie stanu prawnego sprzed tej daty,
Sąd jednak uwzględnił, że moc prawna dokumentów urzędowych każdorazowo,
tj. poczynając od tekstu pierwotnego tego przepisu z 1997 r. poprzez kolejne
zmiany, jak i w brzmieniu obowiązującym od 20 lutego 2011 r. obejmowała księgi
rachunkowe banków i wyciągi z tych ksiąg. Zakwestionowanie konstytucyjności
art. 95 ust. 1 Prawa bankowego nie miało wpływu na treść orzeczeń zapadłych
w sprawie, której skarga dotyczy. Wydanie nakazu zapłaty w dniu 20 lipca 2005 r.
nie nastąpiło na podstawie wyciągu z ksiąg Banku, ale na podstawie weksla, czyli
w oparciu o art. 485 § 2 k.p.c. Wskutek zarzutów zgłoszonych nie przez wystawcę
weksla, lecz przez pozwanych będących poręczycielami wekslowymi, Sąd oceniał
całokształt zgromadzonego materiału dowodowego, tak co do zakresu
odpowiedzialności tych pozwanych, jak i wysokości roszczenia. Bank na potrzeby
tego sporu wykazywał istnienie wierzytelności i jej wysokość przedkładając
stosowne dokumenty źródłowe, w tym historię konta kredytowego i rachunku
bieżącego kredytobiorcy, na których ewidencjonowane były wszystkie operacje
związane ze spłatą kredytu udzielonego wystawcy weksla „A.” Spółce z o.o. w W.,
poręczonego wekslowo przez skarżących. W oparciu o zapisy konta kredytowego
sporządzona została i przedłożona „informacja dotycząca rozliczenia kredytu”, który
5
to dokument również podlegał ocenie Sądu. W związku z dokumentacją
rozliczeniową kredytu przesłuchiwana była jako świadek główna księgowa
powodowego Banku. Wierzytelność w kwocie dochodzonej pozwem, wynikająca z
umowy kredytowej, zabezpieczonej wekslem poręczonym przez skarżących,
została zgłoszona w postępowaniu upadłościowym. Upadły uznał wierzytelność
Banku. Postępowanie upadłościowe zostało umorzone postanowieniem z dnia 2
grudnia 2004 r. Kwota na jaką weksel został wypełniony, tj. 2.113.242,44 zł
odzwierciedla zadłużenie kredytobiorcy Spółki „A.” według stanu na dzień
ogłoszenia upadłości i została uznana na liście wierzytelności. Wysokość
wierzytelności Banku dochodzonej na podstawie weksla, także po zbadaniu przez
Sądy obu instancji stosunku podstawowego, miała odzwierciedlenie w
powoływanych w toku sporu dowodach z dokumentów i dowodach osobowych, a
wyciąg z ksiąg bankowych powodowego Banku był tylko jednym z nich. Toczyło się
zatem zwykłe postępowanie dowodowe, które nie było ograniczone rygorem
dokumentu urzędowego. Zapadłe orzeczenia sądów obu instancji dla skarżących
nie byłyby wobec tego inne z tej tylko przyczyny, że stwierdzono niekonstytucyjność
art. 95 ust. 1 Prawa bankowego. Sąd podkreślił, że w sprawie, której skarga
dotyczy, Bank dochodził wierzytelności wekslowej od wystawcy weksla oraz
poręczycieli wekslowych, a w takim sporze co do zasady na stronie pozwanej
spoczywa ciężar dowodu zarzutów podważających zobowiązanie objęte treścią
weksla (art. 6 k.c.). W okolicznościach przedmiotowej sprawy sam wystawca
weksla nie podjął żadnej obrony. Podjęli ją poręczyciele wekslowi odpowiadający
wedle zasad przewidzianych art. 32 prawa wekslowego i ten przepis był wobec
nich podstawą utrzymania nakazu zapłaty w mocy. Wobec niestwierdzenia wpływu
powołanej podstawy wznowienia na treść zwalczanych skargą wyroków Sąd
Apelacyjny na podstawie art. 412 § 2 k.p.c. oddalił skargę o wznowienie, obciążając
skarżących kosztami wywołanymi wniesieniem tej skargi.
Skarga kasacyjna B. M. i W. M. oparta została na zarzucie naruszenia
przepisów postępowania mogącego mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 412
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 401 pkt 2 k.p.c. oraz w zw. z art. 4011
k.p.c. oraz w zw. z art.
403 § 1 pkt 1 k.p.c. oraz w zw. z art. 403 § 2 k.p.c. oraz art. 406 k.p.c. w zw. z art.
130 k.p.c. Skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i
6
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W art. 3984
§ 1 k.p.c. zawarte zostały warunki formalne skargi kasacyjnej
jako szczególnego pisma procesowego. Choć skarga pozwanych, w ogólności,
spełnia te wymagania w stopniu nie dającym podstaw do jej odrzucenia (3986
§ 2
k.p.c.), to przytoczone podstawy kasacyjne i ich uzasadnienie kwalifikują ją do
uznania za bezzasadną.
Skarga pozwanych oparta została na podstawie naruszenia przepisów
postępowania, które według skarżących mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj.
na podstawie art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. W pierwszej części skarżący wskazali
naruszenie art. 412 § 1 k.p.c. w związku z art. 401 pkt 2 k.p.c., art. 4011
k.p.c., 403
§ 1 pkt 1 k.p.c. i art. 403 § 2 k.p.c., w dalszej natomiast art. 406 k.p.c. w zw. 130
k.p.c. W uzasadnieniu skarżący podnieśli, że Sąd Apelacyjny nie rozpoznał skargi
o wznowienie postępowania w granicach, jakie zakreślała podstawa wznowienia.
Na potwierdzenie tego zarzutu skarżący przytoczyli fragmenty swojej własnej skargi
i kolejnych dwóch pism procesowych, będących uzupełnieniem wniesionej skargi,
które ich zdaniem formułowały różne podstawy skargi o wznowienie, nierozpoznane
przez Sąd Apelacyjny. Następnie ograniczyli się do przytoczenia ustawowego
brzmienia niektórych powołanych przepisów postępowania.
Zarzut nierozpoznania sprawy w granicy wyznaczonej przez art. 4011
k.p.c.
jest nieuzasadniony, gdyż Sąd Apelacyjny zbadał, czy wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 15 marca 2011 r., P 7/09 (OTK-A 2011, Nr 2, poz. 12; Dz. U.
z 2011 r. Nr 72, poz. 388) kwestionujący konstytucyjność art. 95 ust. 1 Prawa
bankowego miał wpływ na treść orzeczeń zapadłych w sprawie, której skarga
dotyczy. Skarżący w ogóle nie podważali wniosków wynikających w tym zakresie
z uzasadnienia zaskarżonego wyroku ograniczając się do przytoczenia
w uzasadnieniu skargi kasacyjnej wyłącznie treści przepisu. Wobec tego nie ma
podstaw do przyjęcia, że Sąd Apelacyjny nie rozpoznał skargi na podstawie
wznowienia wynikającej z art. 4011
k.p.c.
7
W uzasadnieniu podstawy skargi kasacyjnej w omawianej części nie
wykazano naruszeń pozostałych przepisów. Skoro skarżący twierdzili, że ich
skarga o wznowienie wskazywała ponadto inne podstawy niż ta, która została
rozpoznana przez Sąd Apelacyjny oraz że sprawa powinna być rozpoznana na
nowo (powołany art. 412 § 1 k.p.c.), to zarzucając naruszenie wymienionych
przepisów, powinni je nie tylko wskazać, ale także rzeczowo i jasno uzasadnić oraz
wyjaśnić wpływ ich naruszenia na treść zaskarżonego orzeczenia. Uzasadnienie
podstawy kasacyjnej żadnej rzeczowej argumentacji prawnej w tym zakresie nie
zawiera.
W dalszej części skargi skarżący wskazali na naruszenie art. 406 k.p.c. w zw.
z art. 130 k.p.c. Zgodnie z treścią art. 406 k.p.c. do postępowania ze skargi
o wznowienie stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem
pierwszej instancji, jeżeli przepisy, odnoszące się do skargi o wznowienie, nie
stanowią inaczej. Przepis art. 130 k.p.c. zawiera sześć paragrafów, które dotyczą
ustalenia i usuwania braków formalnych pism procesowych. Skarżący nie wskazali
konkretnego paragrafu, naruszonego ich zdaniem, przepisu art. 130 k.p.c.
Wprawdzie w uzasadnieniu odwoływali się do braków formalnych skargi
o wznowienie, które polegały na niejasnościach w sformułowaniu jej podstaw,
jednakże tak ogólnikowe wskazanie przez skarżących naruszonego przepisu
prawnego powoduje, że skarga kasacyjna w zakresie rozważanej podstawy jest
bezskuteczna.
W uzasadnieniu autor skargi kasacyjnej wyszedł także poza ramy
przytoczonych podstaw kasacyjnych, wskazał bowiem na przepis art. 409 k.p.c.
i komentarz do niego, dostępny w systemie Legalis.pl. oraz orzeczenie Sądu
Najwyższego o powinnościach Sądu wynikających z art. 410 § 1 k.p.c., również nie
powołanego w podstawie skargi. Sąd kasacyjny nie rozpoznaje tych elementów
skargi kasacyjnej, które nie zostały powołane w podstawie kasacyjnej.
Wobec braku uzasadnionych podstaw skargi kasacyjnej, Sąd Najwyższy
orzekł jak na wstępie (art. 39814
k.p.c.).
O kosztach postępowania Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 98 i 99
k.p.c., w tym należnych pełnomocnikowi powoda i pełnomocnikowi skarżących,
8
świadczącemu pomoc prawną z urzędu, na podstawie § 6 pkt 7, § 12 ust. 4 pkt 2,
§ 15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu (jedn. tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 490).