Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CNP 45/07
POSTANOWIENIE
Dnia 20 czerwca 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSN Barbara Myszka
w sprawie ze skargi dłużników B. O.-P. i T. O.-P.
przy uczestnictwie wierzyciela F. S.A. w W.
o wznowienie postępowania w sprawie skargi na czynności komornika,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 20 czerwca 2007 r.,
skargi I. Ł. - Komornika Sądowego Rewiru I
przy Sądzie Rejonowym w T.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia
Sądu Okręgowego w G.
z dnia 3 stycznia 2006 r.,
oddala skargę i zasądza od I. Ł. na rzecz dłużników kwotę 1.200
zł (tysiąc dwieście) tytułem zwrotu kosztów postępowania.
Uzasadnienie
2
D. B. O. – P. i T. O. – P. złożyli skargę o wznowienie postępowania w
sprawie zakończonej prawomocnym postanowieniem z dnia 9 lutego 2005 r. Sądu
Okręgowego w G. Postanowieniem tym Sąd Okręgowy w G. oddalił zażalenie
dłużników na postanowienie Sądu Rejonowego w T. z dnia 14 kwietnia 2004 r.
wydanego w wyniku rozpoznania skargi dłużników na czynność komornika
sądowego rewiru I przy Sądzie Rejonowym w T., podjętą w sprawie I Km …/02
wszczętej z wniosku F. Skarga na czynność komornika złożona przez dłużników
dotyczyła ustalenia wysokości kosztów egzekucyjnych przez komornika. Komornik
bowiem umorzył postępowanie egzekucyjne na wniosek wierzyciela i ustalił koszty
postępowania egzekucyjnego na kwotę 48.106,80 zł, z czego koszty w wysokości
190,00 złotych zostały pokryte przez wierzyciela, a pozostałą częścią, tj. kwotą
47.916,80 zł, obciążono dłużników. Dłużnicy zarzucili, iż komornik nie
wyegzekwował od nich żadnych świadczeń pieniężnych, a zatem skoro wysokość
opłaty jest uzależniona od efektywności postępowania egzekucyjnego, to komornik
nie jest uprawniony do pobierania opłaty.
Sąd Rejonowy w T. oddalił skargę dłużników i, odwołując się do uchwały
Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2000 r., III CZP 23/00 (OSP 1002, nr 3, poz. 36),
argumentował, iż w razie umorzenia na wniosek wierzyciela postępowania
egzekucyjnego, komornik sądowy zachowuje uprawnienie do ściągnięcia od
dłużników pozostałej części opłaty egzekucyjnej, a podstawę jego uprawnienia do
pobrania opłaty stanowi art. 49 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach
sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 133, poz. 882 ze zm.; jedn. tekst: Dz. U. z 2006 r.
Nr 167, poz. 1191 ze zm.). Poza tym Sąd Rejonowy uznał, że dłużnicy wysuwają
błędny wniosek o powiązaniu opłaty stosunkowej z efektywnością egzekucji, a w
konsekwencji braku uprawnienia komornika do pobrania opłaty w wypadku, gdy nie
doszło do rzeczywistego ściągnięcia należności. Stanowisko to podzielił Sąd
Okręgowy w G. rozpoznający zażalenie dłużników na postanowienie Sądu
Rejonowego w T. Sąd Okręgowy miał przede wszystkim na uwadze obowiązującą
w postępowaniu egzekucyjnym wyrażoną w art. 770 k.p.c. zasadę zwrotu przez
dłużnika wierzycielowi kosztów celowych, tzn. takich, które są niezbędne do
przeprowadzenia egzekucji. Ze względu na fakt, iż po wszczęciu egzekucji
komornik podjął szereg czynności zmierzających do zrealizowania wniosków
3
egzekucyjnych, sąd odwoławczy uznał koszty, którymi obciążono dłużników, za
celowe. Równocześnie Sąd Okręgowy wskazał, że stanowisko dłużników, którzy
oczekują zwolnienia od ponoszenia kosztów egzekucyjnych, byłoby zasadne
jedynie wtedy, gdyby skarżący zrealizował tytuł wykonawczy dobrowolnie przed
złożeniem przez wierzyciela wniosku o wszczęcie egzekucji.
Sąd Okręgowy w G. postanowieniem z dnia 3 stycznia 2006 r. zmienił
zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 9 lutego 2005 r. w ten sposób,
że zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w T. z dnia 14 kwietnia 2004 r. i
postanowienie Komornika Sądowego przez ustalenie kosztów postępowania
egzekucyjnego w sprawie I Km …/02 na kwotę 113,50 zł oraz zasądził od
wierzyciela solidarnie na rzecz dłużników kwotę 768,50 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania.
W uzasadnieniu Sąd Okręgowy powołał się na wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 17 maja 2005 r., P 6/04 (OTK 2005, nr 5A, poz. 50),
zgodnie z którym art. 49 zdanie 2 i 3 w związku z art. 45 ust. 2 ustawy
o komornikach sądowych i egzekucji, w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia
w życie ustawy z dnia 24 września 2004 r. o zmianie ustawy o komornikach
sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.
U. Nr 236, poz. 2356), jest niezgodny z art. 2 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny
stwierdził, iż zakwestionowany przepis nie spełnia zasad przyzwoitej legislacji ze
względu na nieracjonalność zamieszczenia w jednym akcie prawnym regulacji
odmiennie kształtujących zagadnienie kosztów postępowania egzekucyjnego.
W myśl art. 45 ust. 2 ustawy komorniczej opłata stosunkowa jest ściśle zależna od
wartości realnie wyegzekwowanego roszczenia, równocześnie jednak na podstawie
art. 49 tej ustawy może być ona pobrana przez komornika nawet wtedy, gdy
komornik nie dokonał skutecznej egzekucji. Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę,
iż oznacza to, że w pewnych okolicznościach opłata stosunkowa nie stanowi
swoistego wynagrodzenia za trud włożony przez komornika w odzyskanie
konkretnej wierzytelności, lecz staje się swoistą premią, należną komornikowi
nawet w wypadku jego bezczynności związanej z wnioskiem wierzyciela
o umorzenie postępowania egzekucyjnego. Skoro ustawodawca powiązał opłatę
stosunkową z wyegzekwowanym roszczeniem, to jej oddzielenie od tej podstawy
4
w wypadku wniosku wierzyciela o umorzenie postępowania musi zostać uznane za
nielogiczne i niekonsekwentne, a zatem nieracjonalne i niezgodne z zasadą
przyzwoitej legislacji. Dodatkowo Trybunał Konstytucyjny podniósł, że chociaż
wierzyciele są w pełni uprawnieni do wszczęcia postępowania egzekucyjnego
w wypadku ociągania się dłużników z wywiązaniem się z zobowiązań, to
jednocześnie dłużnicy na każdym etapie postępowania powinni być motywowani do
dobrowolnego i pełnego zaspokojenia wierzyciela. Tymczasem uprawnienie
komornika do pobrania opłaty egzekucyjnej w wypadku umorzenia postępowania
na wniosek wierzyciela nie motywuje dłużników do dobrowolnego spełnienia
świadczenia.
I. Ł., komornik sądowy , w skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 3 stycznia 2006 r. zarzucił
niezgodność tego postanowienia z art. 4011
i 410 § 1 w związku z art. 13 § 2, art.
767 § 1 i art. 770 k.p.c. przez błędne przyjęcie, że wznowienie postępowania na
podstawie określonej w art. 4011
k.p.c. jest dopuszczalne w razie zakończenia go
postanowieniem wydanym po rozpoznaniu zażalenia na postanowienie oddalające
skargę na czynność komornika dotyczącą ustalenia kosztów postępowania
egzekucyjnego, oraz z art. 128, 395 § 1 i art. 406 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
przez brak doręczenia komornikowi odpisu skargi dłużników o wznowienie
postępowania powodujący pozbawienie go możności obrony swych praw w
postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania oraz nieważność
postępowania. W uzasadnieniu skargi powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego
z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06 (Monitor Prawniczy 2007, nr 2), zgodnie
z którą wznowienie postępowania na podstawie określonej w art. 4011
k.p.c. nie jest
dopuszczalne w razie zakończenia go postanowieniem, wydanym po rozpoznaniu
zażalenia na postanowienie oddalające skargę na czynność komornika, dotyczącą
ustalenia kosztów postępowania egzekucyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest niezasadna.
Podstawowe znaczenie dla oceny skargi ma zbadanie zasadności zarzutu
naruszenia m.in. art. 4011
k.p.c. i art. 410 § 1 k.p.c. przez błędne przyjęcie
5
dopuszczalności wznowienia postępowania w sprawie zakończonej
postanowieniem wydanym po rozpoznaniu zażalenia na postanowienie
w przedmiocie oddalenia skargi na czynność komornika, dotyczącej ustalenia
kosztów postępowania egzekucyjnego. Powołując się na treść uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06, skarżący podniósł, że
w opisanej wcześniej sytuacji wznowienie postępowania było niedopuszczalne. Sąd
Okręgowy zaprezentował w tej kwestii odmienny pogląd, czego wyrazem było
wydanie zaskarżonego postanowienia z dnia 3 stycznia 2006 r., zmieniającego –
wskutek skargi dłużników o wznowienie postępowania – wcześniej wydane
postanowienie oddalające skargę dłużników na postanowienie komornika w
przedmiocie ustalenia kosztów postępowania egzekucyjnego.
Okoliczność, że Sąd Okręgowy dokonał odmiennej interpretacji art. 4011
k.p.c. od wykładni zaprezentowanej przez Sąd Najwyższy, nie oznacza wydania
orzeczenia sprzecznego z prawem w takim znaczeniu, jakie zostało przyjęte na tle
art. 4241
i 4244
k.p.c. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że jedynie
kwalifikowane, oczywiste naruszenia prawa mogą uzasadniać twierdzenie
o niezgodności orzeczenia sądu z prawem. Tymczasem brzmienie art. 4011
k.p.c.,
normującego dopuszczalność wznowienia postępowania, stwarza możliwość
przyjęcia różnych kierunków wykładni. Twierdzenie to znajduje pośrednio
potwierdzenie w fakcie wystąpienia o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego
budzącego poważne wątpliwości, w wyniku którego Sąd Najwyższy wydał
powołaną przez skarżącego uchwałę z dnia 4 sierpnia 2006 r. Za tezą, że jedynie
rażące przypadki uchybień w stosowaniu prawa mogą świadczyć o sprzeczności
z prawem uzasadniającej wniesienie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia, świadczą np. następujące orzeczenia Sądu
Najwyższego: wyrok z dnia 13 grudnia 2005 r., II BP 3/05 (OSNP 2006, nr 21-22,
poz. 323), wyrok z dnia 18 stycznia 2006 r., II BP 1/05 (OSNP 2006, nr 23-24, poz.
351), wyrok z dnia 9 marca 2006 r., II BP 6/05 (OSNP 2007, nr 3-4, poz. 42),
postanowienie z dnia 23 marca 2006 r., IV CNP 21/06 (nie publ.), wyrok z dnia
31 marca 2006 r., IV CNP 25/05 (OSNC 2007, nr 1, poz. 17), postanowienie z dnia
21 kwietnia 2006 r., II CNP 17/06 (nie publ.), wyrok z dnia 17 maja 2006 r., I CNP
14/06 (nie publ.), wyrok z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06 (OSNC 2007, nr 2, poz.
6
35), postanowienie z dnia 26 października 2006 r., I CNP 55/06 (Biuletyn SN 2007,
nr 2, poz. 12), wyrok z dnia 4 stycznia 2007 r., V CNP 132/06 (Biuletyn SN 2007, nr
4, poz. 14).
Należy ponadto zauważyć, nie podważając powołanej przez skarżącego
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2006 r., że wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 17 maja 2005 r., P 6/04 (OTK 2005, nr 5A, poz. 50) został
wydany po nowelizacji przepisów art. 49 zd. 2 i 3 ustawy o komornikach sądowych
i egzekucji, czyli w czasie, kiedy przepisy te już nie obowiązywały. Należy z tego
wnosić, że skutkiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego było umożliwienie
wznowienia postępowania w sprawach, w których niekonstytucyjne przepisy były
podstawą orzeczeń sądów. Z tego punktu widzenia tym bardziej nie można
postawić zarzutu niezgodności z prawem zaskarżonemu orzeczeniu Sądu
Okręgowego, realizującemu ideę dopuszczalności wzruszania orzeczeń wydanych
na podstawie art. 49 ustawy przed nowelizacją. Nie można także pomijać, że
wykładnia art. 4011
k.p.c. powinna uwzględniać generalny kierunek interpretacji,
wyznaczony treścią art. 190 ust. 4 Konstytucji i skłaniający zasadniczo do
stanowiska o dopuszczalności wznowienia postępowania w razie wydania przez
Trybunał Konstytucyjny wyroku o niekonstytucyjności przepisu. W wyroku z dnia 24
stycznia 2006 r., I PK 116/05 (OSNP 2006, nr 23-24, poz. 353) Sąd Najwyższy
stwierdził, że realizację reguły określonej w art. 190 ust. 4 Konstytucji stanowi na
gruncie postępowania cywilnego będący samodzielną podstawą wznowienia art.
4011
k.p.c. nakazujący wznowienie postępowania sądowego w wypadku, gdy
Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego, na podstawie
którego zostało wydane orzeczenie niezgodne z Konstytucją, umową
międzynarodową lub ustawą. Nie można zatem skutecznie postawić Sądowi
Okręgowemu zarzutu niezgodności z prawem wydanego przezeń postanowienia,
jeśli w sytuacji możliwości przyjęcia różnych kierunków wykładni Sąd przyjął, że
wznowienie postępowania jest dopuszczalne.
Również drugiego z zarzutów podniesionych w skardze, powołujący się na
nieważność postępowania z uwagi na niedoręczenie skarżącemu odpisu skargi
dłużników o wznowienie postępowania, jest nietrafny. Z okoliczności sprawy,
a przede wszystkim z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, którego wydanie
7
i treść były ściśle związane ze stwierdzeniem niekonstytucyjności art. 49 zd. 2 i 3
ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, nie wynika, aby w braku tego
uchybienia zapadło odmienne rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w przedmiocie
wznowienia postępowania i zmiany wcześniejszych postanowień o kosztach
postępowania egzekucyjnego.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy na podstawie art. 42411
k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
kg