Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I BU 2/14
POSTANOWIENIE
Dnia 15 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z odwołania J. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.
o wysokość świadczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 15 października 2014 r.,
skargi ubezpieczonego o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 lutego 2012 r.,
1. odrzuca skargę,
2. adw. D. W. przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu
Apelacyjnego 120 (sto dwadzieścia) zł tytułem wynagrodzenia za
nieopłaconą pomoc prawną udzieloną skarżącemu z urzędu, przy
czym kwotę tę należy podwyższyć o stawkę podatku VAT.
UZASADNIENIE
J. B. (ubezpieczony) wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
(art. 4241
§ 1 k.p.c.) wyroku Sądu Apelacyjnego z 14 lutego 2012/11. Sprawa
dotyczyła wysokości emerytury ubezpieczonego (skarżącego). Ustalono, że
ubezpieczony uzyskał rentę inwalidzką w 1988 r. Podstawę wymiaru renty
stanowiło wynagrodzenie od października 1987 r. do września 1988 r. z
wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru (wwpw) 96,21%. Decyzją z 24 marca
2005 r. organ rentowy przeliczył podstawę wymiaru na podstawie wynagrodzenia
2
od stycznia 1970 r. do grudnia 1979 r. przy wwpw 119,16%. Decyzją z 8 czerwca
2005 r. ubezpieczony uzyskał emeryturę (od 1 kwietnia 2005 r.) z podstawą
wymiaru ustaloną z 20 lat wybranych z całego okresu ubezpieczenia przy wwpw
97,38% i kwocie bazowej 1.903,03 zł. Wyrokiem z 2 czerwca 2006 r. Sąd oddalił
odwołanie ubezpieczonego od decyzji z 24 marca 2005 r. oraz z 8 czerwca 2005 r.
We wniosku z 26 maja 2008 r. ubezpieczony domagał się podstawy wymiaru z 10
lat, tj. 1970-79 i wwpw 119,16%. Decyzją z 6 czerwca 2008 r. pozwany odmówił
wnioskowi. Wyrokiem z 27 sierpnia 2009 r. Sąd pierwszej instancji oddalił
odwołanie, zaś Sąd Apelacyjny wyrokiem z 22 lipca 2010 r. oddalił apelację.
Ubezpieczony ponownie wystąpił o przeliczenie emerytury na podstawie kwoty
bazowej obowiązującej od 1 marca 2009 r. i przy wwpw 119,16%, w oparciu o
uchwałę Sądu Najwyższego z 20 lipca 2006 r. (II UZP 9/06). Decyzją z 12 lutego
2009 r. pozwany nie uwzględnił wniosku. Decyzją z 5 stycznia 2011 r. pozwany
odmówił ustalenia wysokości świadczenia w wyższej kwocie na podstawie
odtworzenia zarobków za lata 1963-68. Pozwany wyliczył też wwpw z 20 lat
kalendarzowych z całego okresu ubezpieczenia skarżącego z uwzględnieniem
minimalnego wynagrodzenia, który wynosił 100,15%. Ubezpieczony kwestionował
to wyliczenie. Sąd pierwszej instancji decyzje pozwanego uznał za prawidłowe.
Stwierdził, że uchwała Sądu Najwyższego z 20 lipca 2006 r., II UZP 9/06, nie ma
zastosowania do wniosku odwołującego się, gdyż wwpw 119,16% był ustalony na
podstawie zarobków z lat 1970-79, czyli z okresu wykraczającego poza okres 20 lat
poprzedzających rok złożenia wniosku o emeryturę (art. 15 ustawy z 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z FUS). Sąd Apelacyjny wyrokiem z 14 lutego 2012
r. w części uwzględnił apelację J. B. i zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji oraz
decyzję pozwanego z 12 lutego 2009 r. „o tyle, iż do wyliczenia wysokości
emerytury ubezpieczonego, poczynając od 16 listopada 2010 r. przyjął wskaźnik
wysokości podstawy wymiaru wynoszący 100,15%”. W uzasadnieniu Sąd
Apelacyjny podał, że ubezpieczony na rozprawie 16 listopada 2010 r. wskazał
także, iż domaga się przeliczenia emerytury według najniższych zarobków, zaś
wwpw dla 20 lat wynosi 100,15% i jest wyższy od poprzednio obliczonego, co z
mocy art. 111 ust. 1 ustawy emerytalnej uzasadnia ponowne obliczenie emerytury
od tej daty. Nie budzi wątpliwości, iż w okresach, za które uwzględniono najniższe
3
wynagrodzenie ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu, nie zachowały się
natomiast dokumenty obrazujące wysokość wynagrodzenia (uchwała Sądu
Najwyższego z 7 maja 2003 r., III UZP 2/03, OSNP 2003 nr 14, poz. 338).
W obecnej skardze (art. 4241
§ 1 k.p.c.) zarzucono naruszenie art. 21 w
związku z art. 15 ust. 6 ustawy emerytalnej przez błędną wykładnię, „w zakresie
uznania przez Sąd, że powyższy przepis nie pozwala na dowolne wybranie przez
ubezpieczonego okresu 20 lat z całego okresu podlegania ubezpieczeniu,
przypadających na rok przed złożeniem przedmiotowego wniosku, w sytuacji, gdy
przepis ten stanowi, że okres 20 lat kalendarzowych ma przypaść przed rokiem
zgłoszenia wniosku, ale mają być one wybrane z całego okresu podlegania
ubezpieczeniu”. „Skutkiem powyższego naruszenia prawa jest niezgodność
zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego z treścią przepisu art. 21 w zw. z art. 15
ust. 6 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”.
Sąd Najwyższy 25 marca (sygn. I BU 14/13) zwrócił akta Sądowi
Apelacyjnemu celem wezwania skarżącego do wskazania wartości przedmiotu
zaskarżenia. Pełnomocnik skarżącego po wezwaniu o podanie wartości przedmiotu
zaskarżenia – jako różnicy między świadczeniem pobieranym i dochodzonym –
podał, że wartość ta wynosi 18.500 zł (pismo z 14 kwietnia 2014 r.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga podlega odrzuceniu jako niedopuszczalna (art. 4248
§ 1 k.p.c.).
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
nie jest dopuszczalna, gdy zmiana lub uchylenie wyroku były możliwe w drodze
przysługujących stronie środków prawnych (art. 4241
§ 1 k.p.c.).
Skarżący mógł wnieść skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego z 14
lutego 2012 r. (… 1124/11), skoro wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi 18.500
zł.
Zgodnie z art. 3982
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w
sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest
niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych, a w sprawach z zakresu prawa pracy i
ubezpieczeń społecznych - niższa niż dziesięć tysięcy złotych.
4
Sprawa dotyczyła wyższej emerytury i skoro wartość przedmiotu zaskarżenia
nie była niższa niż dziesięć tysięcy złotych (18.500 zł), to obecna skarga w trybie
art. 4241
§ 1 k.p.c. jest niedopuszczalna, gdyż w sprawie głównej wniesienie skargi
kasacyjnej było możliwe.
Po wtóre – niezależnie od stwierdzonej powyżej niedopuszczalności skargi –
należałoby uznać skargę za oczywiście bezzasadną (art. 4249
k.p.c.), gdyż analiza
uzasadnienia wyroku objętego skargą ujawnia, że podstawą rozstrzygnięcia było
zastosowanie regulacji z art. 15 ust. 6 ustawy emerytalnej, a więc podstawę
wymiaru emerytury ustalono z 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem
zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu. Wydaje
się, iż skarżący nie dostrzega, że czym innym (bo odrębną) jest regulacja z art. 15
ust. 1 ustawy emerytalnej, gdyż wówczas podstawę wymiaru emerytury stanowi
przeciętna podstawa wymiaru składki w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych,
wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych
poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę.
Innymi słowy podstawy wymiaru z art. 15 ust. 1 i ust. 6 są odrębne. Nie jest tu
dopuszczalna hybryda, czyli podstawa wymiaru z 20 lat kalendarzowych wybranych
z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (art. 15 ust. 6), jednak bez
temporalnego ograniczenia okresem ostatnich 20 lat poprzedzających rok, w
którym zgłoszono wniosek o emeryturę. Konkretnie ujawniało się to w żądaniu
wyliczenia podstawy wymiaru emerytury z 10 lat, tj. 1970-79, przy wwpw 119,16 %,
mimo że nie był spełniony warunek temporalny z art. 15 ust. 1, czyli, że podstawa
ta nie może wykraczać poza 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio
rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę. Na taką hybrydę nie pozwala
uchwała Sądu Najwyższego z 20 lipca 2006 r., II UZP 9/06 i Sąd Apelacyjny trafnie
ją wykluczył. Wykracza to ponad potrzebę argumentacji, gdyż tak jak wskazano,
Sąd Apelacyjny ustalił podstawę wymiaru w oparciu o regulację art. 15 ust. 6,
zatem trudno tu mówić o sprzeczności wyroku z tym przepisem, jeżeli chodzi o
samą zasadę. Natomiast odwołanie się do art. 21 niewiele wnosi, gdyż jest to
przepis uniwersalny, w tym znaczeniu, że pozwala ustalić podstawę wymiaru
emerytury na nowo, dla tych którzy przed emeryturą mieli rentę. Oczywiście chodzi
o podstawę wymiaru według reguł z art. 15 ust. 1 albo art. 15 ust. 6 (art. 21 ust. 1
5
pkt 2 ustawy emerytalnej). Innymi słowy treść przepis art. 15 ust. 6 nie budzi
wątpliwości w wykładni i w tej konkretnej sprawie nie jest zasadny zarzut błędnej
jego wykładni, gdyż Sąd Apelacyjny wcale nie uznał, że ten przepis „nie pozwala na
dowolne wybranie przez ubezpieczonego okresu 20 lat z całego okresu podlegania
ubezpieczeniu, przypadających na rok przed złożeniem przedmiotowego wniosku”
– po prostu byłoby to sprzeczne z literalnym jego brzmieniem (na wniosek
ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w
sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na
ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat
kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z
całego okresu podlegania ubezpieczeniu).
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji.
O kosztach za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną skarżącemu z urzędu
orzeczono na podstawie § 12 ust. 2, § 13 ust. 4 pkt 2 i § 2 ust. 3 rozporządzenia z
28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.