Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 26/14
POSTANOWIENIE
Dnia 7 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie skargi uczestniczki postępowania
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia
Sądu Okręgowego w G.
z dnia 20 grudnia 2011 r.,
w sprawie z wniosku A. B.
przy uczestnictwie B. M.
o stwierdzenie wykonalności orzeczenia sądu zagranicznego
i nadanie mu klauzuli wykonalności,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 7 listopada 2014 r.,
odrzuca skargę.
2
UZASADNIENIE
Uczestniczka postępowania wniosła skargę o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia Sądu pierwszej instancji: postanowienia
Sądu Okręgowego w G. z dnia 20 grudnia 2011 r. o stwierdzeniu wykonalności na
terenie Rzeczypospolitej Polskiej, przez nadanie klauzuli wykonalności
określonemu w postanowieniu wyrokowi wydanemu przez Sąd Stanu Kalifornia w
USA w dniu 18 sierpnia 2010 r.
Uzasadniając przesłankę skargi przewidzianą w art. 4245
§ 1 pkt. 5 k.p.c.
stwierdziła, że wzruszenie zaskarżonego postanowienia w drodze innych środków
prawnych nie jest możliwe, gdyż „powyższe postanowienie Sądu drugiej instancji
nie należy do wymienionych w art. 3981
§ 1 k.p.c. katalogu orzeczeń, od których
przysługuje skarga kasacyjna. Również nie jest możliwe - wobec braku podstaw
z przyczyn nieważności wskazanych w art. 401 k.p.c., jak i z właściwych przyczyn
restytucyjnych (art. 403, 401 i 416 k.p.c.) wniesienie skargi o wznowienie
postępowania. Wobec czego skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
zaskarżonego orzeczenia Sądu Okręgowego w G. z dnia 20 grudnia 2011 r., sygn.
akt […] jest jedynym środkiem prawnym, który może doprowadzić do uchylenia
wadliwego orzeczenia”. Stwierdzając zaś, że zachodzi wyjątkowy wypadek
uzasadniający wniesienie skargi od prawomocnego orzeczenia Sądu pierwszej
instancji wskazała, że wniosła zażalenie na zaskarżone postanowienie, jednak
zostało ono odrzucone przez Sąd Okręgowy w G. postanowieniem z dnia 25 lipca
2012 r. z powodu nieuzupełnienia w terminie braków zażalenia przez dołączenie
załączników do odpisu zażalenia, zaś postanowieniem z dnia 24 maja 2013 r. Sąd
Apelacyjny oddalił zażalenie uczestniczki na powyższe postanowienie Sądu
pierwszej instancji. W ocenie skarżącej to rygorystyczne potraktowanie jej
zażalenia, choć występowała bez zawodowego pełnomocnika i zrobiła wszystko by
w terminie uzupełnić braki, uniemożliwiło jej merytoryczną obronę i pozwala na
przyjęcie, że zachodzi wypadek wyjątkowy, o którym mowa w art. 4241
§ 2 k.p.c.,
gdyż zaskarżone postanowienie jest niezgodne z art. 31 Konstytucji RP i narusza
podstawowe zasady polskiego porządku konstytucyjnego, bowiem wyrok Sądu
3
zagranicznego, któremu została nadana klauzula wykonalności nałożył na powódkę
nie przewidzianą w polskim porządku prawnym karę pieniężną, nie dającą się
pogodzić z zasadą, że odszkodowanie należy się w wysokości równej poniesionej
szkodzie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z utrwalonym i jednolitym stanowiskiem Sądu Najwyższego,
wykazanie istnienia konstrukcyjnej przesłanki skargi o stwierdzenie niezgodności
z prawem prawomocnego orzeczenia, przewidzianej w art. 4245
§ 1 pkt. 5 k.p.c.
wymaga wykazania - w wyczerpującym i wszechstronnym wywodzie prawnym –
że wzruszenie zaskarżonego prawomocnego orzeczenia w drodze innych środków
prawnych nie było i nie jest możliwe. Skarżący musi zatem wykazać (a nie
„wskazać”, „przytoczyć”, czy „uwiarygodnić”), że nie istniały i nie istnieją żadne
środki prawne, pozwalające na wzruszenie zaskarżonego orzeczenia. Chodzi przy
tym nie tylko o skargę kasacyjną, skargę o wznowienie postępowania, ale również
inne narzędzia procesowe, w tym powództwo przeciwegzekucyjne lub specjalne
środki funkcjonujące w postępowaniu nieprocesowym oraz w postępowaniu
o uznanie i stwierdzenie wykonalności zagranicznych orzeczeń sądowych.
Skarżący musi wszystkie te środki ujawnić i przedstawić w skardze oraz w sposób
wyczerpujący i niebudzący wątpliwości wykazać, że nie mógł i nie może z nich
skorzystać (porównaj między innymi postanowienia z dnia 27 stycznia 2006 r.
III CNP 23/05, OSNC 2006/7-8/140 i z dnia 16 kwietnia 2014 r. IV CNP 65/13,
niepubl.).
Skarżąca nie wykazała istnienia tej przesłanki konstrukcyjnej skargi. Nie
tylko nie odniosła się w ogóle do możliwości skorzystania z powództwa
przeciwegzekucyjnego, lecz przede wszystkim, stwierdzając, że od zaskarżonego
orzeczenia (nazwanego zresztą błędnie „postanowieniem Sądu drugiej instancji”)
nie przysługuje skarga kasacyjna, gdyż nie należy ono do katalogu orzeczeń
wymienionych w art. 3981
§ 1 k.p.c., pominęła, iż zgodnie z art. 11511
§ 3 k.p.c., na
postanowienie sądu okręgowego w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności
służy zażalenie, a od postanowienia sądu apelacyjnego- skarga kasacyjna.
Pominęła także kwestię możliwości zaskarżenia do Sądu Najwyższego, na
4
podstawie art. 3941
§ 2 k.p.c., postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 24 maja
2013 r., oddalającego zażalenie na postanowienie Sądu pierwszej instancji
odrzucające zażalenia na postanowienie będące przedmiotem skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
W tych okolicznościach należy stwierdzić, że skarżąca nie wykazała,
iż wzruszenie zaskarżonego postanowienia Sądu pierwszej instancji nie było i nie
jest możliwe. Na marginesie trzeba stwierdzić, że błędne jest stanowisko skarżącej,
iż skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem jest „środkiem prawnym, który
może doprowadzić do uchylenia wadliwego orzeczenia”. Uwzględnienie skargi nie
prowadzi bowiem do uchylenia zaskarżonego orzeczenia lecz jest jedynie
prejudykatem umożliwiającym dochodzenie odszkodowania od Skarbu Państwa na
podstawie art. 4171
§ 2 k.c.
Uczestniczka nie wykazała też, że zachodzi wypadek wyjątkowy,
w rozumieniu art. 4241
§ 2 k.p.c., dopuszczający możliwość wniesienia skargi
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia Sądu
pierwszej instancji. Pojęcie „wypadek wyjątkowy” odnosi się zarówno do przyczyn
niezgodności z prawem orzeczenia, jak i powodów, dla których strona nie
skorzystała z możliwości jego zaskarżenia (porównaj postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 29 listopada 2006 r. II CNP 85/06, niepubl.). Wyjątkowe
powody, stanowiące przyczynę nieskorzystania z możliwości zaskarżenia
orzeczenia Sądu pierwszej instancji, to np. ciężka choroba strony, która
uniemożliwiła wniesienie środka odwoławczego, jej stan psychiczny
uniemożliwiający podjęcie rozsądnej decyzji co do zaskarżenia niekorzystnego
orzeczenia sądu pierwszej instancji, katastrofa, klęska żywiołowa, czy uzyskanie
błędnej informacji od pracownika sądu co do sposobu i terminu zaskarżenia
(porównaj między innymi postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r.
I CPN 4/06, OSNC 2006/6/113). Są to więc ważne okoliczności, które obiektywnie
uniemożliwiły stronie wniesienie środka odwoławczego. Skarżąca nie wykazała,
że takie właśnie okoliczności uniemożliwiły jej wniesienie zażalenia na zaskarżone
orzeczenie. Kwestia niemożność uzupełnienia w terminie braków zażalenia przez
dołączenie odpisów załączników wobec złożenia ich oryginałów wraz z zażaleniem,
5
była już przedmiotem oceny Sądów obu instancji w ramach rozpoznawania wniosku
o przywrócenie terminu do uzupełnienia braków zażalenia. Skarżąca nie wykazała,
że odmowa przywrócenia terminu była w okolicznościach sprawy „nadmiernym
rygoryzmem”. Sam fakt, że występowała bez zawodowego pełnomocnika nie jest
wystarczający, a żadnych innych okoliczności nie wskazała, poprzestając na
stwierdzeniu, że „uczyniła wszystko, co możliwe” aby wykonać zobowiązanie Sądu.
Jest to jednak wyłącznie jej subiektywna ocena, niemożliwa do obiektywnego
zweryfikowania wobec nie wskazania jakichkolwiek okoliczności, które mogły by ją
uzasadniać.
Biorąc zatem pod uwagę, że skarżąca nie wykazała istnienia przesłanki
przewidzianej w art. 4245
§ 1 pkt. 5 k.p.c., Sąd Najwyższy odrzucił skargę na
podstawie art. 4248
§ 1 k.p.c.