IV CZ 75/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-01-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CZ 75/14
POSTANOWIENIE
Dnia 27 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSA Elżbieta Fijałkowska
w sprawie z wniosku R. N.
przy uczestnictwie Skarbu Państwa - Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału
Terenowego w O.
o dopuszczenie do udziału w sprawie o wpis prawa własności w księdze wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 listopada 2014 r.,
zażalenia wnioskodawcy
na postanowienie Sądu Okręgowego w O.
z dnia 13 maja 2014 r.,
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w O. postanowieniem z dnia 13 maja 2014 r. odrzucił skargę
kasacyjną wnioskodawcy R. N. od postanowienia Sądu Okręgowego w O. z dnia 28
lutego 2014 r. oddalającego jego zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego w
B. z dnia 23 grudnia 2013 r. o odmowie dopuszczenia go do udziału w charakterze
uczestnika w sprawie o wpis w księdze wieczystej prawa własności na rzecz
Skarbu Państwa Agencji Nieruchomości Rolnych, jako niedopuszczalną.
W zażaleniu na to postanowienie wnioskodawca wniósł o jego uchylenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 6261
§ 2 k.p.c. uczestnikami postępowania wieczysto-
księgowego oprócz wnioskodawcy są tylko te osoby, których prawa zostały
wykreślone lub obciążone, bądź na rzecz których wpis ma nastąpić.
W orzecznictwie podkreśla się, że celem wprowadzenia wskazanych ograniczeń
było usprawnienie i sformalizowanie postępowania wieczysto-księgowego,
m.in. przez ograniczenie kręgu podmiotów mogących w nim uczestniczyć
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2004 r., I CZ 48/04,
OSNC 2005, nr 6, poz. 108, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2010 r.,
III CZP 45/10, Biul. SN 2010, nr 7, poz. 6, szeroko omawiająca inne niepublikowane
orzeczenia prezentujące analogiczne stanowisko i postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 20 stycznia 2011 r., I CSK 185/10, niepubl.).
Zgodnie z unormowaniem zawartym w art. 6261
§ 2 k.p.c. uczestnikami
postępowania wieczystoksięgowego mogą być wyłącznie wnioskodawca, osoby,
których prawa mają zostać wykreślone lub obciążone, oraz osoby, na rzecz których
wpis ma nastąpić. Użycie słowa "tylko", zgodnie z jego językowym znaczeniem,
oznacza zwężenie kręgu podmiotów jedynie do wskazanych w treści przepisu. Tym
samym, w sprawie o dokonanie wpisu do księgi wieczystej praw osoby
domagającej się wpisu z uwagi na wykonanie pierwokupu wykluczone jest
zaliczenie do grona uczestników osób trzecich, z którymi zawarta została
warunkowa umowa sprzedaży.
Mimo więc, że niewątpliwie skarżący jest zainteresowany wynikiem
postępowania wieczystoksięgowego o wpis prawa własności, nie należy on do
grona uczestników tego postępowania.
3
Zwrócić przy tym należy uwagę, że przepis art. 6261
§ 2 k.p.c. poddany
został kontroli Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z 26 czerwca 2007 r.
(SK 29/05, OTK-A 2007/6/54) uznał, że jest on zgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a w uzasadnieniu wyjaśnił, że jest on
elementem szczególnego postępowania służącego sprawnemu ewidencjonowaniu
stanu prawnego nieruchomości, zapewnieniu bezpieczeństwa i pewności obrotu
prawnego, przez stworzenie mechanizmów zapewniających niezwłoczne
ujawnianie zmian stanu prawnego nieruchomości w księgach wieczystych.
Postępowanie to, z założenia nie służy dochodzeniu praw, ale ich ujawnianiu
i ewidencjonowaniu. Za naruszenie prawa do sądu lub zamknięcie drogi sądowego
dochodzenia praw nie można zaś uznać sytuacji, gdy wprawdzie w danym
postępowaniu uprawniony nie ma zapewnionych szerokich gwarancji dochodzenia
swych praw, ale w innym postępowaniu przysługuje mu powództwo dające takie
gwarancje. Trybunał Konstytucyjny ocenił, że wyłączenie z grona uczestników
postępowania wieczystoksięgowego nie pozbawia zainteresowanych możliwości
dochodzenia praw, gdyż istnieją inne mechanizmy umożliwiające im realizację
ochrony sądowej, a ograniczenie prawa do sądu wynikające z zaskarżonego
przepisu jest konieczne ze względu na ochronę praw innych osób poprzez
zapewnienie sprawnego prowadzenia rejestrów stanu prawnego nieruchomości
oraz na zachowanie szeroko pojętego porządku publicznego.
Reasumując podnieść należy, że skoro art. 6261
§ 2 k.p.c. określa
wyczerpująco krąg uczestników postępowania wieczystoksięgowego, należy dojść
do wniosku, że wnioskodawca nie mógł uzyskać w niniejszej sprawie statusu
uczestnika postępowania, nie jest bowiem osobą, której prawa zostały wykreślone
lub obciążone, bądź na rzecz której wpis miał nastąpić.
W postępowaniu wieczystoksięgowym skarga kasacyjna przysługuje
od postanowienia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w przedmiocie
określonej we wniosku istoty sprawy (postanowienie SN z dnia 22 września 2005 r.,
IV CZ 79/05, niepubl.; postanowienie SN z dnia 9 września 1997 r., I CZ 135/97,
OSNC 1999/2/27 nr 2 poz. 27). Natomiast, postanowieniami w przedmiocie
określonej we wniosku istoty sprawy są postanowienia merytoryczne,
4
rozstrzygające w sposób stanowczy kwestie materialnoprawne (postanowienie SN
z dnia 12 października 2005 r., III CZ 75/05, niepubl.).
O możliwości zaskarżenia decyduje więc przedmiot rozstrzygnięcia
wydanego w takim postępowaniu. Postępowanie, do którego skarżący chciał
wstąpić w charakterze uczestnika, było postępowaniem wieczystoksięgowym
i zakończyło się wydaniem postanowienia odmawiającego dopuszczenia go do
udziału w sprawie o wpis prawa własności na rzecz Skarbu Państwa – Agencji
Nieruchomości Rolnych. Tym samym, skoro przedmiotem zaskarżenia było
to postanowienie odmawiające dopuszczenia do udziału w tym postępowaniu,
skarga kasacyjna, po myśli art. 5191
§ 3 k.p.c., była niedopuszczalna.
Postępowanie zmierzające do ustalenia kręgu uczestników
w postępowaniu o wpis prawa własności jest w stosunku do postępowania
głównego postępowaniem wpadkowym, gdyż nie kończy postępowania jako
całości, skoro dotyczy jedynie pewnego fragmentu postępowania. W judykaturze
wyjaśniono, że postanowienie sądu drugiej instancji oddalające zażalenie na
postanowienie odmawiające dopuszczenia do wzięcia udziału w sprawie (art. 510
§ 1 zd. ostatnie k.p.c.) nie podlega zaskarżeniu w drodze skargi kasacyjnej, bowiem
nie kończy postępowania w sprawie (por. postanowienie SN z 18 listopada 1998 r.,
II CZ 127/98, LEX nr 1216166).
W tym stanie rzeczy, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku
z art. 3941
§ 3 i art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
Dnia 27 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSA Elżbieta Fijałkowska
w sprawie z wniosku R. N.
przy uczestnictwie Skarbu Państwa - Agencji Nieruchomości Rolnych Oddziału
Terenowego w O.
o dopuszczenie do udziału w sprawie o wpis prawa własności w księdze wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 listopada 2014 r.,
zażalenia wnioskodawcy
na postanowienie Sądu Okręgowego w O.
z dnia 13 maja 2014 r.,
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w O. postanowieniem z dnia 13 maja 2014 r. odrzucił skargę
kasacyjną wnioskodawcy R. N. od postanowienia Sądu Okręgowego w O. z dnia 28
lutego 2014 r. oddalającego jego zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego w
B. z dnia 23 grudnia 2013 r. o odmowie dopuszczenia go do udziału w charakterze
uczestnika w sprawie o wpis w księdze wieczystej prawa własności na rzecz
Skarbu Państwa Agencji Nieruchomości Rolnych, jako niedopuszczalną.
W zażaleniu na to postanowienie wnioskodawca wniósł o jego uchylenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 6261
§ 2 k.p.c. uczestnikami postępowania wieczysto-
księgowego oprócz wnioskodawcy są tylko te osoby, których prawa zostały
wykreślone lub obciążone, bądź na rzecz których wpis ma nastąpić.
W orzecznictwie podkreśla się, że celem wprowadzenia wskazanych ograniczeń
było usprawnienie i sformalizowanie postępowania wieczysto-księgowego,
m.in. przez ograniczenie kręgu podmiotów mogących w nim uczestniczyć
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2004 r., I CZ 48/04,
OSNC 2005, nr 6, poz. 108, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2010 r.,
III CZP 45/10, Biul. SN 2010, nr 7, poz. 6, szeroko omawiająca inne niepublikowane
orzeczenia prezentujące analogiczne stanowisko i postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 20 stycznia 2011 r., I CSK 185/10, niepubl.).
Zgodnie z unormowaniem zawartym w art. 6261
§ 2 k.p.c. uczestnikami
postępowania wieczystoksięgowego mogą być wyłącznie wnioskodawca, osoby,
których prawa mają zostać wykreślone lub obciążone, oraz osoby, na rzecz których
wpis ma nastąpić. Użycie słowa "tylko", zgodnie z jego językowym znaczeniem,
oznacza zwężenie kręgu podmiotów jedynie do wskazanych w treści przepisu. Tym
samym, w sprawie o dokonanie wpisu do księgi wieczystej praw osoby
domagającej się wpisu z uwagi na wykonanie pierwokupu wykluczone jest
zaliczenie do grona uczestników osób trzecich, z którymi zawarta została
warunkowa umowa sprzedaży.
Mimo więc, że niewątpliwie skarżący jest zainteresowany wynikiem
postępowania wieczystoksięgowego o wpis prawa własności, nie należy on do
grona uczestników tego postępowania.
3
Zwrócić przy tym należy uwagę, że przepis art. 6261
§ 2 k.p.c. poddany
został kontroli Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z 26 czerwca 2007 r.
(SK 29/05, OTK-A 2007/6/54) uznał, że jest on zgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a w uzasadnieniu wyjaśnił, że jest on
elementem szczególnego postępowania służącego sprawnemu ewidencjonowaniu
stanu prawnego nieruchomości, zapewnieniu bezpieczeństwa i pewności obrotu
prawnego, przez stworzenie mechanizmów zapewniających niezwłoczne
ujawnianie zmian stanu prawnego nieruchomości w księgach wieczystych.
Postępowanie to, z założenia nie służy dochodzeniu praw, ale ich ujawnianiu
i ewidencjonowaniu. Za naruszenie prawa do sądu lub zamknięcie drogi sądowego
dochodzenia praw nie można zaś uznać sytuacji, gdy wprawdzie w danym
postępowaniu uprawniony nie ma zapewnionych szerokich gwarancji dochodzenia
swych praw, ale w innym postępowaniu przysługuje mu powództwo dające takie
gwarancje. Trybunał Konstytucyjny ocenił, że wyłączenie z grona uczestników
postępowania wieczystoksięgowego nie pozbawia zainteresowanych możliwości
dochodzenia praw, gdyż istnieją inne mechanizmy umożliwiające im realizację
ochrony sądowej, a ograniczenie prawa do sądu wynikające z zaskarżonego
przepisu jest konieczne ze względu na ochronę praw innych osób poprzez
zapewnienie sprawnego prowadzenia rejestrów stanu prawnego nieruchomości
oraz na zachowanie szeroko pojętego porządku publicznego.
Reasumując podnieść należy, że skoro art. 6261
§ 2 k.p.c. określa
wyczerpująco krąg uczestników postępowania wieczystoksięgowego, należy dojść
do wniosku, że wnioskodawca nie mógł uzyskać w niniejszej sprawie statusu
uczestnika postępowania, nie jest bowiem osobą, której prawa zostały wykreślone
lub obciążone, bądź na rzecz której wpis miał nastąpić.
W postępowaniu wieczystoksięgowym skarga kasacyjna przysługuje
od postanowienia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w przedmiocie
określonej we wniosku istoty sprawy (postanowienie SN z dnia 22 września 2005 r.,
IV CZ 79/05, niepubl.; postanowienie SN z dnia 9 września 1997 r., I CZ 135/97,
OSNC 1999/2/27 nr 2 poz. 27). Natomiast, postanowieniami w przedmiocie
określonej we wniosku istoty sprawy są postanowienia merytoryczne,
4
rozstrzygające w sposób stanowczy kwestie materialnoprawne (postanowienie SN
z dnia 12 października 2005 r., III CZ 75/05, niepubl.).
O możliwości zaskarżenia decyduje więc przedmiot rozstrzygnięcia
wydanego w takim postępowaniu. Postępowanie, do którego skarżący chciał
wstąpić w charakterze uczestnika, było postępowaniem wieczystoksięgowym
i zakończyło się wydaniem postanowienia odmawiającego dopuszczenia go do
udziału w sprawie o wpis prawa własności na rzecz Skarbu Państwa – Agencji
Nieruchomości Rolnych. Tym samym, skoro przedmiotem zaskarżenia było
to postanowienie odmawiające dopuszczenia do udziału w tym postępowaniu,
skarga kasacyjna, po myśli art. 5191
§ 3 k.p.c., była niedopuszczalna.
Postępowanie zmierzające do ustalenia kręgu uczestników
w postępowaniu o wpis prawa własności jest w stosunku do postępowania
głównego postępowaniem wpadkowym, gdyż nie kończy postępowania jako
całości, skoro dotyczy jedynie pewnego fragmentu postępowania. W judykaturze
wyjaśniono, że postanowienie sądu drugiej instancji oddalające zażalenie na
postanowienie odmawiające dopuszczenia do wzięcia udziału w sprawie (art. 510
§ 1 zd. ostatnie k.p.c.) nie podlega zaskarżeniu w drodze skargi kasacyjnej, bowiem
nie kończy postępowania w sprawie (por. postanowienie SN z 18 listopada 1998 r.,
II CZ 127/98, LEX nr 1216166).
W tym stanie rzeczy, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku
z art. 3941
§ 3 i art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.