Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 22/14
POSTANOWIENIE
Dnia 3 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa Towarzystwa Usług Transportowych H. T. Spółki z o.o. w
G.
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
z udziałem zainteresowanych Zrzeszenie Transportu Prywatnego S. H. T. G. w G. i
Zrzeszenie Właścicieli Prywatnego Transportu C. P. N. T. w G.
o ochronę konkurencji i nałożenie kary pieniężnej,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 3 grudnia 2014 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 stycznia 2014 r.,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 180 (sto
osiemdziesiąt) złotych tytułem kosztów pomocy prawnej w
postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 16 stycznia 2014 r. oddalił apelację
wniesioną przez Towarzystwo Usług Transportowych H. T. Sp. z o.o. w G. (powód)
od wyroku Sądu Okręgowego w W. – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z
2 sierpnia 2012 r. wydanego w sprawie z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Prezes Urzędu) z 26 marca 2010 r.
2
Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w całości.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego,
tj. art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 4 ust. 5 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o
ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331 ze zm.), ze
względu na przyjęcie, iż pomiędzy uczestnikami rynku – Towarzystwem Usług
Transportowych H. T. Sp. z o.o. w G., Zrzeszeniem Transportu Prywatnego S. H. T.
G. w G. i Zrzeszeniem Właścicieli Prywatnego Transportu C. P. N. T. G. doszło do
zawarcia porozumienia ograniczającego konkurencję na lokalnym rynku przewozów
osobowych taksówkami w G. poprzez wspólne ustalenie i stosowanie
ujednoliconych cen za przewozy, podczas gdy zachowanie powoda i uczestników
postępowania nie miało cech takiego porozumienia, lecz było zachowaniem
paralelnym.
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania powód powołał się z
kolei na jej oczywistą zasadność oraz na potrzebę wykładni przepisów prawnych
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów. Oczywistej zasadności skargi
kasacyjnej powód upatruje w naruszeniu przez zaskarżone orzeczenie przepisów
prawa materialnego wskazanych w podstawach skargi i z przyczyn określonych w
skardze, a także w konieczności wyeliminowania z obrotu prawnego wadliwego
orzeczenia. Według powoda niewłaściwe zastosowanie art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku
z art. 4 ust. 5 uokik spowodowało, że doszło do zaprzeczenia między normami
prawnymi wyrażonymi w przepisach prawa a istniejącym stanem faktycznym.
Ponadto, naruszenie przepisów prawa materialnego powoduje nieuwzględnienie
obowiązujących norm i tym samym narusza zagwarantowane przez Konstytucję
prawo strony do sprawiedliwego rozpatrzenia jej sprawy.
Potrzeby wykładni przepisów prawa powód upatruje natomiast w
nieuwzględnieniu w zaskarżonym wyroku wcześniejszego orzecznictwa, z którego
wynika, że większe prawdopodobieństwo zawiązania zakazanego porozumienia
występuje wówczas, gdy jako pierwszy podwyższa ceny lider rynku właściwego, a
pozostali konkurenci podążają za nim niż gdy akcję podwyższania cen rozpoczyna
najsłabszy konkurent, a kończy najsilniejszy. Powód odwołał się w tym zakresie do
wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2008 r., III SK 6/06. Zdaniem powoda,
z zaskarżonego orzeczenia wynika zaś, że skoro ustalony przez sąd lider rynku
3
dokonał zmiany cen jako ostatni, to stanowi to argument o zawarciu porozumienia,
a nie o działaniach równoległych. Powstaje wiec potrzeba wykładni przepisów
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie dotyczące ustalenia, czy zakazane
porozumienie występuje wówczas, gdy jako pierwszy podwyższa ceny lider rynku
właściwego, czy też gdy akcję podwyższania cen rozpoczyna słabszy konkurent a
kończy najsilniejszy.
Prezes Urzędu w odpowiedzi na skargę kasacyjną powoda wniósł o wydanie
postanowienia o odmowie przyjęcia jej do rozpoznania i zasądzenie kosztów
postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Stosownie do art. 3989
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną
do rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne (pkt 1),
istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów (pkt 2), zachodzi nieważność
postępowania (pkt 3) lub skarga jest oczywiście uzasadniona (pkt 4). Wypada
również dodać, iż zgodnie z art. 3984
§ 2 k.p.c., określającym wymogi formalne
skargi kasacyjnej, skarga kasacyjna powinna zawierać wniosek o przyjęcie do
rozpoznania i jego uzasadnienie. Należy zatem stwierdzić, że wniosek o przyjęcie
skargi kasacyjnej do rozpoznania powinien wskazywać, że zachodzi przynajmniej
jedna z okoliczności wymienionych w powołanym wcześniej art. 3989
§ 1 k.p.c.,
a jego uzasadnienie (sporządzone odrębnie od uzasadnienia podstaw kasacyjnych)
winno zawierać argumenty świadczące o tym, że rzeczywiście, biorąc pod uwagę
sformułowane w ustawie kryteria, istnieje potrzeba rozpoznania skargi przez Sąd
Najwyższy. Skarga kasacyjna nie jest bowiem (kolejnym) środkiem zaskarżenia
przysługującym od każdego rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji kończącego
postępowanie w sprawie, z uwagi na przeważający w jej charakterze element
interesu publicznego. Służy ona kontroli prawidłowości stosowania prawa, nie
będąc instrumentem weryfikacji trafności ustaleń faktycznych stanowiących
podstawę zaskarżonego orzeczenia.
4
Należy także przypomnieć, że skarga jest oczywiście uzasadniona, jeżeli
zaskarżone tą skargą orzeczenie zapadło wskutek oczywistego naruszenia prawa,
zaś oczywiste naruszenie prawa powinno być rozumiane jako widoczna, bez
potrzeby dokonywania pogłębionej analizy jurydycznej, sprzeczność wykładni lub
stosowania prawa z jego brzmieniem albo powszechnie przyjętymi regułami
interpretacji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2001 r., I PKN
15/01, OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 494 oraz z dnia 17 października 2001 r., I PKN
157/01, OSNP 2003 nr 18, poz. 437), jest możliwe do przyjęcia tylko wówczas, gdy
orzeczenie jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej
wykładni przepisami prawa (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia
1963 r., II CZ 3/63, OSPiKA 1963 nr 11, poz. 286). Powołanie się przez autora
skargi kasacyjnej na przesłankę zawartą w art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. zobowiązuje go
zatem do przedstawienia wywodu prawnego zmierzającego do wykazania
kwalifikowanej postaci naruszenia przepisów prawa materialnego lub procesowego
polegającej na jego oczywistości, widocznej prima facie, przy wykorzystaniu
podstawowej wiedzy prawniczej, co daje podstawy do uznania skargi za oczywiście
uzasadnioną, tj. podlegającą uwzględnieniu (por. postanowienia Sądu
Najwyższego: z dnia 11 grudnia 2009 r., II PK 223/09, LEX nr 585777 oraz z dnia
3 lutego 2010 r., II PK 304/09, LEX nr 602695). Innymi słowy, jeżeli skarżący
powołuje się na oczywistą zasadność skargi, to powinien zawrzeć w niej wywód
prawny, z którego ta oczywista zasadność będzie wynikała. Ma to być przy tym
zasadność łatwo dostrzegalna już nawet przy pobieżnej lekturze skargi
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2010 r., V CSK 459/09, LEX
nr 602638).
Z kolei przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania z uwagi na potrzebę
wykładni przepisów prawa wymaga od skarżącego nie tylko określenia, które
przepisy wymagają wykładni Sądu Najwyższego, ale także wskazania, na czym
polegają poważne wątpliwości związane ze stosowaniem tych przepisów, lub
przedstawienia rozbieżności w orzecznictwie sądów (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 11 stycznia 2002 r., III CKN 570/01, Biuletyn SN 2002 nr 7,
s. 10). Ponadto konieczne jest opisanie tych wątpliwości lub rozbieżności,
wskazanie argumentów, które prowadzą do rozbieżnych ocen prawnych, a także
5
przedstawienie własnej propozycji interpretacyjnej (por. m.in. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 3 listopada 2003 r., II UK 184/03, z dnia 22 czerwca 2004 r.,
III UK 103/04, czy też z dnia 17 grudnia 2007 r., I PK 233/07). W przypadku
powoływania się na rozbieżności w orzecznictwie konieczne jest także, choćby
przykładowe, wskazanie orzeczeń, w których ten sam przepis prawa byłby
odmiennie wykładany. Podkreślenia wymaga również to, że nie istnieje potrzeba
wykładni przepisów prawnych (art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c.), analogicznie jak nie
występuje w sprawie istotne zagadnienie prawne (art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.), jeżeli
Sąd Najwyższy zajął już stanowisko w kwestii tego zagadnienia prawnego lub
wykładni przepisów i wyraził swój pogląd we wcześniejszych orzeczeniach, a nie
zachodzą żadne okoliczności uzasadniające zmianę tego poglądu
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2003 r., I PK 230/02,
OSNP – wkładka z 2003 r. nr 13, poz. 5).
Odnosząc przedstawione wyżej kryteria, których spełnienie uzasadnia
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, Sąd Najwyższy w pierwszej kolejności
stwierdza, że powód nie wykazał w uzasadnieniu wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania, aby zaskarżone orzeczenie w oczywisty i widoczny na
pierwszy rzut oka sposób naruszało art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 4 pkt 5 uokik.
Konkluzji takiej nie można również wysnuć w oparciu o analizę podstawy skargi
kasacyjnej i przedstawionego dla niej uzasadnienia. O oczywistej zasadności
skargi, w ramach podstawy sformułowanej przez powoda, można byłoby mówić
wówczas, gdyby Sąd drugiej instancji przyjął, że 1) doszło do zawarcia
porozumienia, choć w sprawie chodziło o nadużycie pozycji dominującej;
2) przedmiotem porozumienia nie było uzgodnienie cen. W przypadku zarzutu
stosowania praktyki ograniczającej konkurencję przybierającej postać (formę)
uzgodnionej praktyki wnioskowanie o przyjęcie jej do rozpoznania z uwagi na
oczywistą zasadność skargi jest z góry skazane na niepowodzenie. Przypisanie
przedsiębiorcy naruszenia reguł konkurencji przez zawarcie porozumienia w formie
uzgodnionej praktyki wymaga bowiem poczynienia szeregu odpowiednich ustaleń
faktycznych, wspartych niekiedy domniemaniami, i skonstruowania na ich
podstawie odpowiednio spójnego, logicznego wywodu uzasadniającego konkluzję,
że zespół faktycznych czynności podejmowanych przez przedsiębiorców
6
działających formalnie samodzielnie i niezależnie, wskazuje po głębszej analizie
tych zachowań na działanie w porozumieniu. Trudno sobie w konsekwencji
wyobrazić, aby zarzut naruszenia art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 4 pkt 5 uokik
przez kwalifikację zachowań przedsiębiorców jako uzgodnionej praktyki był
ewidentny i bezdyskusyjny oraz nie budzący wątpliwości w sposób odpowiadający
istocie tej przesłanki przedsądu, o której mowa w art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c.
Nie zachodzi także potrzeba rozstrzygnięcia rozbieżności w wykładni
przepisów prawa w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c. O potrzebie takiej nie
świadczy bowiem w żadnym razie wyrwany z kontekstu fragment uzasadnienia
wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2008 r., III SK 6/06. W orzeczeniu tym,
wbrew sugestiom pełnomocnika powoda, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, zgodnie z
którym – w zależności od okoliczności faktycznych – możliwe jest stwierdzenie
zawarcia porozumienia przybierającego postać uzgodnionej praktyki zarówno w
przypadku zainicjowania zmian cen przez lidera rynku, jak i w przypadku
wprowadzenia pierwszej podwyżki przez słabszego uczestnika porozumienia.
Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Najwyższy uznał, iż powód nie
wykazał potrzeby rozpoznania jego skargi kasacyjnej. Dlatego, na podstawie
art. 3989
§ 2 k.p.c. oraz art. 98 § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i § 14 ust. 3 pkt 1
w związku z § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu, orzekł jak w sentencji.