Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 139/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania K. W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.
o rentę z tytułu niezdolności do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 grudnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 września 2013 r.,
I. oddala skargę kasacyjną,
II. przyznaje adw. A. M. od Skarbu Państwa (Sądu
Apelacyjnego) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z
urzędu w postępowaniu kasacyjnym kwotę 120 (sto dwadzieścia)
zł powiększoną o podatek od towarów i usług.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 11 września 2013 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację K. W.
od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 6 czerwca 2012 r., którym oddalono jej
odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 6
października 2009 r. odmawiającej przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy
wobec uznania, że wnioskodawczyni jest zdolna do pracy.
W sprawie tej ustalono, że wnioskodawczyni (ur. 17 lutego 1984 r.) od 16
kwietnia 2008 r. nie pozostaje w zatrudnieniu. W okresie od 5 marca 2005 r. do 31
lipca 2005 r. pobierała świadczenie rehabilitacyjne. Decyzją z dnia 16 września
2005 r. organ rentowy odmówił wnioskodawczyni prawa do zasiłku
macierzyńskiego, gdyż urodzenie dziecka nie nastąpiło w okresie zatrudnienia
(umowa o pracę została rozwiązana 31 października 2004 r.), a zatrudnienie nie
ustało z przyczyn określonych w art. 30 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Decyzja ta
uprawomocniła się na skutek jej niezaskarżenia przez wnioskodawczynię. Biegli
sądowi orzekli częściową niezdolność wnioskodawczyni do pracy od 21 września
2009 r. na okres trzech lat. W dziesięcioleciu poprzedzającym zarówno datę
złożenia wniosku o rentę (2 lipca 2009 r.) jak i datę powstania niezdolności do
pracy wnioskodawczyni wykazała łącznie 1 rok, 9 miesięcy i 14 dni okresów
składkowych i nieskładkowych.
Sąd odwoławczy podzielił ocenę Sądu pierwszej instancji, że pomimo
stwierdzonej niezdolności do pracy wnioskodawczyni nie spełnia wymaganej do
uzyskania renty przesłanki stażu ubezpieczeniowego określonego w art. 57 ust. 1
pkt 2 oraz art. 58 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż nie udowodniła wymaganego
4-letniego okresu zatrudnienia przypadającego w dziesięcioleciu przed zgłoszeniem
wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy, a jedynie łącznie
1 rok, 9 miesięcy i 4 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Za niezasadne
uznał Sąd drugiej instancji żądanie wnioskodawczyni zaliczenia okresu po
urodzeniu dziecka jako okresu przebywania na urlopie macierzyńskim i
wychowawczym, gdyż po pierwsze - taką możliwość wyklucza treść art. 29 ust. 1 i
art. 30 ust. 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w
3
razie choroby i macierzyństwa, a po drugie - nawet gdyby wnioskodawczyni
spełniała przesłanki do zasiłku macierzyńskiego, to i tak suma okresów
składkowych i nieskładkowych byłaby niewystarczająca do uzyskania świadczenia
rentowego w świetle art. 58 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych.
W skardze kasacyjnej wnioskodawczyni zarzuciła: I. naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie: 1) art. 57 ust.
1 pkt 2 w związku z art. 58 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, przez niewłaściwe obliczenie okresów składkowych i
nieskładkowych wystarczających do uzyskania świadczenia rentowego; 2) art. 29
ust. 1 i art. 30 ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w czasie choroby i macierzyństwa, przez ich niewłaściwą wykładnię,
co doprowadziło do nieprawidłowego rozstrzygnięcia, iż niemożliwym jest zaliczenie
na poczet okresów składkowych i nieskładkowych skarżącej okresu po urodzeniu
dziecka jako okresu przebywania na urlopie macierzyńskim i wychowawczym;
II. naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy,
a to: 1) art. 328 § 2 k.p.c., przez lakoniczne uzasadnienie zaskarżonego wyroku w
przedmiocie wyliczenia okresu składkowego i nieskładkowego w rozumieniu art. 57
ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach, polegające na braku analizy i
wskazania sposobu dokonania przedmiotowych obliczeń, co spowodowało, że nie
jest wiadome, które okresy Sąd Apelacyjny uznał za spełniające wymagania art. 57
ust. 1 pkt 2 w związku z art. 58 ust. 1 pkt 4 tej ustawy, co znacznie utrudniło
możliwość weryfikacji tych wyliczeń; 2) art. 278 § 1 k.p.c., przez niezasięgnięcie
opinii biegłego okulisty, o co wnosiła skarżąca, a co - ze względu na stan jest
zdrowia - mogło mieć istotny wpływ na ustalenia, iż jest osobą niezdolną do pracy w
rozumieniu art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego
wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
4
Skarga kasacyjna okazała się nieusprawiedliwiona.
W pierwszym rzędzie należy wskazać, że zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd
Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach
podstaw, a w granicach zaskarżenia bierze z urzędu pod rozwagę jedynie
nieważność postępowania. Oznacza to, że Sąd Najwyższy nie rozważa wszystkich
problemów prawnych, jakie ujawniły się na tle sprawy, w której wniesiona została
skarga kasacyjna ani nie poddaje ocenie prawidłowości zaskarżonego
rozstrzygnięcia poza granicami wyznaczonymi przez podstawy skargi. Dlatego dla
skuteczności skargi kasacyjnej konieczne jest uzasadnienie formułowanej
podstawy kasacyjnej przez wyraźne określenie, jakie konkretnie przepisy aktu
prawnego zostały naruszone, na czym naruszenie każdego z nich polegało i
wykazanie, że naruszenie przepisów postępowania mogło mieć wpływ na wynik
sprawy. Sąd Najwyższy nie jest uprawniony do samodzielnego dokonywania
konkretyzacji zarzutów ani też do podejmowania prób domyślania się tego, jakiego
przepisu dotyczy podstawa skargi kasacyjnej, ponieważ działanie takie mogłoby
być niezgodne z zamiarem, a nawet interesem strony wnoszącej skargę (por. wyrok
z dnia 23 maja 2012 r., I PK 200/11, OSNP 2013 nr 5-6, poz. 52 oraz
postanowienie z dnia 13 czerwca 2008 r., III CSK 104/08, LEX nr 424365 i
powołane w nim orzeczenia).
Niezasadny jest zarzut obrazy art. 328 § 2 k.p.c. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego przyjmuje się, że przepis ten stosowany jest w postępowaniu
apelacyjnym jedynie odpowiednio, a zatem zarzut jego naruszenia wymaga dla
swej skuteczności powiązania go z art. 391 § 1 k.p.c., której to konstrukcji skarżąca
nie stosuje. Ponadto art. 328 § 2 k.p.c. może stanowić usprawiedliwioną podstawę
kasacyjną w tych wyjątkowych wypadkach, gdy uzasadnienie wyroku sądu drugiej
instancji zawiera tak kardynalne braki, że niemożliwe jest dokonanie oceny toku
wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia, co uniemożliwia
przeprowadzenie kontroli kasacyjnej. Tylko bowiem wówczas stwierdzone wady
mogą mieć wpływ na wynik sprawy (por. np. wyrok z dnia 9 maja 2013 r., II UK
301/12, LEX nr 1409166 i powołane w nim orzeczenia). Skarżąca bliżej nie
uzasadnia zarzutu naruszenia przez Sąd drugiej instancji rozważanego przepisu,
5
ale przede wszystkim nie wykazuje, jaki wpływ na wynik sprawy miałby mieć brak
analizy i wskazania w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku sposobu obliczenia
podlegających uwzględnieniu okresów składkowych i nieskładkowych oraz
nieodniesienia się w nim do okresów pobierania przez skarżącą zasiłku
chorobowego od 17 listopada do 19 grudnia 2008 r. i od 20 grudnia 2008 r. do 15
maja 2009 r. Należy zauważyć, że po pierwsze - nawet uwzględnienie tych
ostatnich okresów w całości nie wpłynęłoby na spełnienie przez skarżącą warunku
legitymowania się łącznie 4-letnim okresem składkowym i nieskładkowym, a po
drugie - skarżąca pomija, że zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst:
Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.; dalej jako ustawa o emeryturach i rentach) przy
ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy
nieskładkowe (w tym okresy pobierania zasiłku z ubezpieczenia chorobowego -
art. 7 pkt 1 lit. b tej ustawy) uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej
trzeciej udowodnionych okresów składkowych.
Zarzut naruszenia art. 278 k.p.c. w sposób wskazywany przez skarżącą jest
bezprzedmiotowy, gdyż Sąd drugiej instancji nie zanegował spełnienia przez nią
warunków do renty przewidzianych w art. 57 ust. 1 pkt 1 i 3 ustawy o emeryturach i
rentach.
Niezasadne są również zarzuty obrazy prawa materialnego.
Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, renta z tytułu
niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie warunki
niezdolności do pracy (pkt 1), posiadania wymaganego okresu składkowego i
nieskładkowego (pkt 2) oraz powstania niezdolności do pracy w okresach
wymienionych w pkt 3. Stosownie do art. 58 ust. 1 pkt 4 tej ustawy warunek
posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust.
1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i
nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy
powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat. Sąd odwoławczy bezrefleksyjnie i błędnie
uznał za Sądem pierwszej instancji, że okres ten powinien przypadać w ciągu
ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem
powstania niezdolności do pracy, gdyż wymaganie to odnosi się tylko do
6
ubezpieczonych, których niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat i
którzy muszą legitymować się okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym
łącznie co najmniej 5 lat (art. 58 ust. 2 ustawy). Skarżąca nie wskazuje jednak ani
na taki sposób naruszenia przez Sąd drugiej instancji art. 57 ust. 1 pkt 2 w związku
z art. 58 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach, ani nie formułuje zarzutu
niewłaściwego zastosowania art. 58 ust. 2 tej ustawy, ani nawet nie twierdzi, że
legitymuje się jakimikolwiek okresami składkowymi i nieskładkowymi
wykraczającymi poza dziesięciolecie poprzedzające datę złożenia wniosku o rentę
lub powstania niezdolności do pracy, zaś z dokumentów zawartych w aktach
rentowych jasno wynika, że takich okresów brak w jej stażu ubezpieczeniowym.
Wreszcie nie może być uznany za skuteczny zarzut naruszenia art. 29 ust. 1
i art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z
ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U.
z 2014 r., poz. 159). Przepisy te nie stanowią bowiem podstawy do uznania
okresów pobierania lub przysługiwania zasiłku macierzyńskiego oraz przebywania
na urlopie wychowawczym za okresy składkowe lub nieskładkowe w rozumieniu
przepisów ustawy o emeryturach i rentach. Należy tylko zauważyć, że o ile „okres
pobierania zasiłku macierzyńskiego” stanowi okres składkowy (art. 6 ust. 1 pkt 7
ustawy o emeryturach i rentach), to okres urlopu wychowawczego jest okresem
nieskładkowym (art. 7 pkt 5 tej ustawy), podlegającym reżimowi określonemu w art.
5 ust. 2 ustawy.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie
art. 39814
§ 1 k.p.c.