Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SPP 231/14
POSTANOWIENIE
Dnia 9 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Halina Kiryło (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Beata Gudowska
SSN Roman Kuczyński
w sprawie ze skargi A. M.
na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyjnego w […]
w sprawie I ACa …/14,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 grudnia 2014 r.,
1. odrzuca skargę,
2. przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego na rzecz
radcy prawnego M. W. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych
powiększoną o stawkę podatku od towarów i usług tytułem
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w
postępowaniu przed Sądem Najwyższym.
UZASADNIENIE
A. M. w skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki wniósł o: 1/ stwierdzenie
przewlekłości postępowania w sprawie I ACa …/14 przed Sądem Apelacyjnym w
[…], 2/ zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz skarżącego kwoty 10.000 zł; 3/
zwolnienie skarżącego z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych; 4/ przyznanie
pełnomocnikowi wyznaczonemu z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej,
gdyż nie zostały one zapłacone w całości lub w części; 5/ przeprowadzenie dowodu
2
z dokumentów powołanych w treści uzasadnienia skargi, znajdujących się w aktach
sprawy o sygnaturze I ACa …/14 Sądu Apelacyjnego.
W uzasadnieniu skargi wskazano, że w dniu 9 lipca 2014 r. w sprawie o sygn.
akt I ACa …/14, zapadł wyrok w sprawie z powództwa skarżącego przeciwko
Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezesa Sądu Rejonowego w N. W
dniu 17 lipca 2014 r. skarżący złożył wniosek o sporządzenie i doręczenie
uzasadnienia wyroku w tej sprawie. Pismo skarżącego, przesłane drogą
korespondencji listownej, wpłynęło do Sądu Apelacyjnego dnia 21 lipca 2014 r. Sąd
Apelacyjny nie sporządził w dwutygodniowym terminie uzasadnienia. W dniu 1
września 2014 r. skarżący złożył skargę na przewlekłość postępowania przed
Sądem Apelacyjnym w […], która wpłynęła do tego Sądu w dniu 4 września 2014 r.
W skardze tej wskazano na uchybienie Sądu w dochowaniu terminu do
sporządzenia uzasadnienia wyroku, co spowodowało, że wzmiankowane
uzasadnienie zostało sporządzone i wysłane do skarżącego w dniu 19 września
2014 r., tj. z sześciotygodniowym opóźnieniem. Powyższa skarga na przewlekłość
z dnia 1 września 2014 r. została zwrócona zarządzeniem z dnia 8 września 2014 r.,
z uwagi na niedochowanie przez skarżącego przymusu adwokacko-radcowskiego
w sprawach przed Sądem Najwyższym. Skarżący podkreśla, że zwłoka, jaka
nastąpiła w sprawie, działała na jego niekorzyść, bowiem przez okres ponad dwóch
miesięcy nie mógł się zapoznać z uzasadnieniem wyroku w przedmiotowej sprawie,
nie mógł również wnieść ewentualnej skargi kasacyjnej od wspomnianego wyroku i
liczyć na jego uchylenie, pozostając w stanie niepewności co do swoich szans na
ostateczne uzyskanie pozytywnego rozstrzygnięcia w sprawie. Skoro zgodnie z art.
45 Konstytucji RP każdy ma prawo m.in. do rozpatrzenia sprawy bez zbędnej
zwłoki, to żądanie przez skarżącego zapłaty 10.000 zł z tytułu naruszenia tego
prawa jest w pełni zasadne.
Prezes Sądu Apelacyjnego w odpowiedzi na skargę wniósł o jej odrzucenie
argumentując, iż w dacie złożenia skargi nie toczyło się już żadne postępowanie
zainicjowane pozwem skarżącego, gdyż prawomocny wyrok Sądu drugiej instancji
zapadł w tej sprawie w dniu 9 lipca 2014 r. Nadto wbrew zarzutowi skarżącego,
uzasadnienie wyroku Sądu drugiej instancji zostało sporządzone w ustawowym
3
terminie, a jedynie doręczenie stronie tegoż uzasadnienia nastąpiło w późniejszym
czasie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu
przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. z 2004 r. Nr 179,
poz. 1843 ze zm.) strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu,
którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez
nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie trwa dłużej niż to konieczne dla
wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla
rozstrzygnięcia sprawy, albo dłużej niż to konieczne dla załatwienia sprawy
egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość
postępowania). Celem ustawy o skardze na przewlekłość postępowania jest
stworzenie w realiach polskiego wymiaru sprawiedliwości mechanizmu prawnego
wymuszającego sprawne rozpoznanie sprawy przez sąd. Obowiązkiem każdego
państwa – strony Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,
sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 i
285), jest wszakże zapewnienie takiej organizacji i takiego funkcjonowania systemu
organów wymiaru sprawiedliwości, które faktycznie umożliwia rzeczywiste i
skuteczne korzystanie z gwarantowanego w art. 6 ust. 1 tego aktu prawa do
rozpoznania sprawy przez sąd w rozsądnym terminie. Powinność tę statuuje
również art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
W świetle orzecznictwa Trybunału Praw Człowieka, można wyróżnić cztery
przesłanki stwierdzenia przewlekłości postępowania: 1/ terminowość i prawidłowość
czynności podjętych przez sąd w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do
istoty, 2/ charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, 3/ znaczenie
dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień i 4/ zachowanie
się stron, a w szczególności strony, która zarzuca przewlekłość postępowania (por.
M. A. Nowicki, Europejski Trybunał Praw Człowieka – orzecznictwo, Tom I – Prawo
4
do rzetelnego procesu sądowego, Kraków 2001, s. 46 i n. oraz powołane tam
orzecznictwo tego Trybunału). Kryteria te zostały transponowane do ustawy o
skardze na przewlekłość postępowania w jej art. 2 ust. 2.
W myśl art. 1 ust. 1 ustawy, do nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu
sprawy może dojść zarówno wskutek bezczynności (zaniechania), jak i wskutek
działania sądu. Odpowiada temu nakaz rozważenia przy rozpoznawaniu skargi nie
tylko terminowości podjętych przez sąd czynności, ale także ich prawidłowości. W
konsekwencji tegoż o przewlekłości postępowania można mówić zarówno wtedy,
gdy sąd nie podejmuje żadnych czynności, jak i wtedy, gdy je podejmuje, ale są
one nieprawidłowe i w ich następstwie dochodzi do zwłoki w rozpatrzeniu sprawy.
Reasumując: przewlekłość postępowania to nieuzasadnione żadną z okoliczności
wymienionych w art. 2 ust. 2 ustawy długotrwałe zaniechanie przez sąd czynności
lub podejmowanie czynności nieefektywnych bądź pozornych.
Celem powyższej skargi jest przeciwdziałanie trwającej przewlekłości, zaś jej
funkcją - przede wszystkim wymuszenie nadania sprawie odpowiedniego,
sprawnego biegu procesowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12
czerwca 2012 r., III SPP 21/12, niepublikowane). Służy temu zarówno samo
stwierdzenie wystąpienia przewlekłości w postępowaniu (art. 12 ust. 2 ustawy), jak i
możliwość zalecenia podjęcia przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty
odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie (art. 12 ust. 3 ustawy). Jak
wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 16 listopada
2004 r., III SPP 42/04 (OSNP 2005 nr 5, poz. 71), postępowanie ze skargi na
przewlekłość nie jest samodzielnym postępowaniem zmierzającym do stwierdzenia
przewlekłości i ewentualnie zasądzenia z tego tytułu odpowiedniego
odszkodowania (zadośćuczynienia). W uchwale tej Sąd Najwyższy podzielił
równocześnie pogląd, że celem tego postępowania jest przeciwdziałanie
przewlekłości postępowania w trakcie jego trwania i ewentualne przyznanie
„odpowiedniej sumy pieniężnej” jako wstępnej (tymczasowej) rekompensaty.
Podobnie wywiedziono w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2005 r.,
III SPP 120/05 (OSNP 2006 nr 5-6, poz. 102), dodając tam, że omawiana skarga
stanowi doraźną interwencję przeciwdziałającą trwającej przewlekłości
postępowania. Sąd Najwyższy podkreślał również, że publicznoprawnym celem
5
ustawy jest stworzenie realnego i skutecznego środka zapobiegającego
przewlekłości postępowania, czyli takiego środka, którego funkcją jest przede
wszystkim wymuszanie nadania sprawie odpowiedniego, sprawnego biegu, a więc
„stworzenie mechanizmu prawnego wymuszającego rozpoznanie sprawy przez sąd”
(por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2005 r., III SPP 113/04, OSNP
2005 nr 9, poz. 134 i uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2005 r.,
III SPP 115/04, OSNP 2005 nr 9, poz. 135). Wskazywany jednolicie w
orzecznictwie cel powyższej ustawy nie może więc zostać zrealizowany w sytuacji,
kiedy postępowanie zostało prawomocnie zakończone.
Przenosząc przedstawione wyżej rozważania na grunt niniejszej sprawy
wypada zauważyć, iż inicjująca ją skarga dotyczy postępowania przed Sądem
Apelacyjnym o sygn. akt I ACa …/14, które zostało już prawomocnie zakończone
wyrokiem tego Sądu z dnia 9 lipca 2014 r. Z tego powodu skarga nie może być
uznana za wniesioną „w toku postępowania”, jak tego wymaga komentowany art. 5
ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do
rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub
nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki, i - jako niedopuszczalna - podlega odrzuceniu z mocy art. 370 k.p.c. w
związku z art. 397 § 2 k.p.c. oraz art. 8 ust. 2 powołanej ustawy.