Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 46/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa J. K.
przeciwko Starostwu Powiatowemu w J.
o przywrócenie do pracy i odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 grudnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 13 grudnia 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w P. III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z dnia 13 grudnia 2013 r. oddalił apelację powoda J. K. od wyroku Sądu
Rejonowego w J. IV Wydział Pracy z dnia 29 lipca 2013 r. oddalającego powództwo
przeciwko Starostwu Powiatowemu w J. o przywrócenie do pracy.
W sprawie tej ustalono, że powód był zatrudniony w Starostwie Powiatowym
od dnia 15 stycznia 2001 r. do dnia 6 listopada 2012 r. na podstawie umowy o
2
pracę na czas nieokreślony. Na podstawie porozumienia zmieniającego umowę o
pracę z dnia 10 lutego 2011 r. powodowi zmieniono z dniem 15 lutego 2011 r.
stanowisko z kierownika Referatu […] z wynagrodzeniem w wysokości 2.592 zł i
dodatkiem funkcyjnym - 300 zł na stanowisko inspektora w Wydziale […] z
wynagrodzeniem zasadniczym brutto według XIII kategorii zaszeregowania w
wysokości 2.800 zł. Do zakresu czynności na stanowisku inspektora należało,
między innymi, przygotowanie wniosków o dofinansowanie, projektów - zadań
inwestycyjnych z zewnętrznych funduszy pomocowych, współdziałanie z
instytucjami zarządzającymi i pośredniczącymi w zarządzaniu funduszami
strukturalnymi, inicjatywami wspólnotowymi Unii Europejskiej w zakresie
realizowanych projektów. W dniu 10 lutego 2012 r. Wydział […] przekazał
Zarządowi pozwanego informację dotyczącą naboru wniosków w ramach Działania
2.2 „Infrastruktura energetyczna” Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa […] na lata 2007-2013. W informacji tej podano, że minimalna kwota
wsparcia ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego dotycząca
projektu termomodernizacji, zmiany źródeł wytwarzania energii i modernizacji
obiektów spalania paliw wynosiła 500.000 zł. Ponadto powód został upoważniony
przez Starostę J. upoważnieniem Nr […] z dnia 30 lipca 2012 r. do podpisywania
wniosków o dofinansowanie i wszelkich wymaganych załączników do wniosku
pozwanego pn: „Racjonalizacja gospodarki cieplnej w Domu Pomocy Społecznej w
[…] poprzez budowę instalacji solarnej wspomagającej proces przygotowania
ciepłej wody” (zwanego dalej wnioskiem dotyczącym racjonalizacji gospodarki
cieplnej w DPS) oraz „Racjonalizacja gospodarki cieplnej w Domu Pomocy
Społecznej w […] poprzez budowę instalacji solarnej wspomagającej proces
przygotowania ciepłej wody” (zwanego dalej wnioskiem dotyczącym racjonalizacji
gospodarki cieplnej w DPS) w ramach naboru wniosków w trybie konkursowym o
dofinansowanie ze środków unijnych. W dniu 30 sierpnia 2012 r. pozwany złożył w
Urzędzie Marszałkowskim w […] powyższe wnioski o dofinansowanie, ale wskazał
wartość kosztów kwalifikowanych dla […] w kwocie 493.495,32 zł, a w przypadku
wniosku dotyczącego DPS w […]h - 445.033,15 zł. Dokumentacja techniczna wraz
z kosztorysami została opracowana jeszcze jesienią 2011 r., pomimo to powód nie
dokonał jej weryfikacji pod kątem minimalnej progowej wartości projektów (5 mln zł)
3
ani też o takiej potrzebie nie powiadomił swojego przełożonego M. M. Sporządzenie
obydwu dokumentacji (audyt energetyczny, studium wykonalności, dokumentacja
aplikacyjna) oraz dokumentacja projektowa instalacji solarnych kosztowały
pozwanego łącznie 74.900 zł. Oba wnioski zostały w dniu 9 października 2012 r.
przez Departament Wdrażania Projektów Infrastrukturalnych Regionalnego
Programu Operacyjnego w […] ocenione negatywnie pod względem formalnym,
gdyż nie spełniały limitów i ograniczeń, ustalonych dla naboru wniosku, ze względu
na wartości projektów niższe od 500.000 zł. W związku z odrzuceniem projektów
powód w dniu 17 października 2012 r. złożył wyjaśnienie, w którym podał, że
dokumentację sporządzono w grudniu 2011 r., natomiast nabór wniosków został
ogłoszony w styczniu 2012 r. Sporządzone kosztorysy zawierały błędy, ale nie było
możliwości ich poprawy. Kosztorysy zostały wysłane do wykonawcy dokumentacji
technicznej w celu zweryfikowania, aktualizacji i poprawienia pomyłek. Pismami z
dnia 15 października 2012 r. pozwany wystosował do Zarządu Województwa […]
Instytucji Zarządzającej RPO WP protest w zakresie odrzucenia „na etapie oceny
formalnej” wniosków dotyczących racjonalizacji gospodarki cieplnej w DPS w […].
W dniu 6 listopada 2012 r. pozwany złożył powodowi oświadczenie o
rozwiązaniu z tą datą umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego
naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych polegającego na „skrajnie
wadliwym sporządzeniu wniosków składanych przez pozwanego w ramach naboru
wniosków o dofinansowanie racjonalizacji gospodarki cieplnej w DPS w […]”, w
związku z czym pozwany poniósł straty na kwotę 800.000 zł. Zarząd Województwa
Uchwałami Nr […] z dnia 15 stycznia 2013 r. oddalił protest pozwanego z dnia 24
października 2012 r. od negatywnej oceny formalnej wniosku o dofinansowanie
racjonalizacji gospodarki cieplnej w DPS w […].
W pozwie powód zarzucił brak konsultacji ze związkami zawodowymi jego
zwolnienia z pracy, co jest niezgodne z art. 52 § 3 k.p. Twierdził też, że wnioski
zostały sporządzone w sposób prawidłowy, bowiem zostały wykonane w oparciu o
uchwałę intencyjną Rady Powiatu, która przeznaczała określone środki na
realizację kilku projektów oraz na podstawie dokumentacji projektowej zawierającej
kosztorys inwestorski oraz audytu energetycznego i studium wykonalności
sporządzone przez zewnętrznych wykonawców. Powód podpisując te sporządzając
4
wnioski był związany wartością kosztorysów inwestycji. Negatywna ocena
wniosków przez Urząd Marszałkowski dotyczyła niespełnienia kryteriów formalnych
ze względu na wartość kosztów kwalifikowanych niższą niż minimalna kwota
progowa inwestycji 500.000 zł, a nie tego, że wnioski zostały wykonane wadliwie.
Równocześnie procedura oceny wniosków nie został zakończona, gdyż trwała
procedura odwoławcza w Urzędzie Marszałkowskim. Ponadto powód wskazał, że w
całym okresie zatrudnienia nie nastąpiło żadne wydarzenie, które uzasadniałoby
przeniesienie go na niższe stanowisko z obniżeniem pensji bez zmniejszenia
zakresu zadań. Takie działanie pozwanego „choć nie zachodziły ku temu przyczyny”
naruszało zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, za co powód także domagał
się odszkodowania.
W odpowiedzi pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i o
zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów
zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podniósł, że wnioski
dotyczące racjonalizacji gospodarki cieplnej w DPS zawierały wady
dyskwalifikujące je w naborze wniosków o dofinansowanie. Powodowi znane były
kryteria oceny wniosków, w tym wymaganie minimalnej wartości kosztów
kwalifikowanych projektu w kwocie 500.000 zł. Pomimo to powód sporządził,
podpisał i przedłożył wnioski w kwotach poniżej tej wartości progowej. Do błędu
doszło przy sporządzeniu wniosków przez wprowadzenie wartości wynikających z
nieaktualnych, bo sporządzonych w grudniu 2011 r. kosztorysów, ale osobą
odpowiedzialną za prawidłowe wypełnienie wniosku, a tym samym wprowadzenie
aktualnych korekt był powód, który od 1 lutego 2012 r. (data ogłoszenia naboru
wniosków) miał możliwość zweryfikowania i aktualizacji dokumentacji technicznej.
Tym samym powód wykazał się co najmniej rażącym niedbalstwem podpisując
odrzucone wnioski i ponosi odpowiedzialność za ich negatywną ocenę pod
względem formalnym. Koszty przygotowania obydwu wniosków wyniosły 74.900 zł.
W przypadku przyjęcia wniosku koszty sporządzenia dokumentacji pokryte byłyby
ze środków finansowych Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a przy
negatywnej ocenie obciążyły one wnioskodawcę. Pozwany nie tylko stracił zwrot
kosztów sporządzenia dokumentacji, ale również szanse na przyznanie
5
dofinansowania w wysokości 85 % kosztów kwalifikowanych w/w projektów w
kwocie około 800.000 zł.
Sąd Rejonowy oddalił roszczenia powoda. Stwierdził, że zgodnie z zakresem
czynności powód był zobowiązany do przygotowania wniosków o dofinansowanie
projektów oraz współdziałania z instytucjami zarządzającymi funduszami
strukturalnymi. Mimo, że znał minimalny próg wymagany do złożenia wniosków,
podpisał wnioski określające koszty projektu poniżej tej wartości progowej. Już na
początku lutego 2012 r. powód był zapoznany z warunkami wniosków o
dofinansowanie projektów oraz z regulaminem konkursu na ich dofinansowanie.
Miał zatem wystarczająco dużo czasu do 31 sierpnia 2012 r., kiedy upływał termin
składania wniosków, aby zweryfikować kosztorysy sporządzone przez firmę
zewnętrzną w listopadzie 2011 r. W dniu 30 lipca 2012 r. powód został
upoważniony przez Starostę Powiatu do podpisywania wniosku i wszelkich
wymaganych załączników do wniosku Powiatu J. o dofinansowanie projektów
racjonalizacji gospodarki cieplnej w DPS. Zatem ponosi on odpowiedzialność za
wadliwie sporządzone wnioski. Uzasadnioną przyczyną rozwiązania z
pracownikiem umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 k.p. może być zawinione działanie
pracownika zagrażające interesów pracodawcy, co miało miejsce w sprawie,
bowiem z winy powoda środki na dofinansowanie ogrzewania w DPS-ach zostały
przesunięte w czasie.
Przed rozwiązaniem stosunku pracy pozwany ustalił, że powód nie należy do
żadnych związków zawodowych, zatem nietrafny okazał się zarzut braku
konsultacji rozwiązania umowy ze związkami zawodowymi (art. 38 k.p.). Sąd
podkreślił także, że „art. 183b
§ 1 k.p. zmienia rozkład dowodu przewidziany w art. 6
k.c. Chcąc się uwolnić od odpowiedzialności pracodawca musi udowodnić, że nie
dyskryminuje pracownika”. Tymczasem zmiana stanowiska pracy nastąpiła za
zgodnym porozumieniem stron z dnia 10 lutego 2011 r. Wynagrodzenie powoda na
stanowisku kierownika referatu, zgodnie z angażem z dnia 9 lipca 2009 r. wynosiło
2.592 zł, plus dodatek funkcyjny 300 zł, a na nowym stanowisku inspektora
wynagrodzenie zasadnicze brutto wynosiło 2.800 zł. Oznaczało to, że w stosunku
do powoda nie naruszył zasady równego traktowania w zatrudnieniu (art. 183d
§ 1
k.p.). Wyrokiem uzupełniającym z dnia 9 września 2013 r. Sąd Rejonowy oddalił
6
powództwo także w części żądania odszkodowania za dyskryminację w miejscu
pracy, powtarzając rozważania dotyczące tej części żądania powoda, zawarte w
uzasadnieniu do wyroku z dnia 29 lipca 2013 r. (art. 183b
§ 1 i art. 183d
§ 1 k.p.)”.
Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda, uznając, że Sąd Rejonowy dokonał
prawidłowych ustaleń faktycznych, które prawidłowo zakwalifikował jako ciężkie
naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych przez powoda. Dalsze
prowadzenie postępowania dowodowego należało uznać za zbyteczne, a
wskazywane przez apelującego dowody nie miały znaczenia dla oceny jego
żądania.
W ocenie Sądu Okręgowego, powód znał przyczyny rozwiązania umowy o
pracę bez wypowiedzenia, które zostały szczegółowo opisane w piśmie z dnia 6
listopada 2012 r. Nie można zatem mówić, że były one niekonkretne, nieprawdziwe
czy nierzeczywiste. Postępowanie dowodowe dotyczące procedury związanej z
przygotowaniem i podpisaniem wniosków oraz dokumentacji sporządzonej przez
firmy zewnętrzną wykazało, że powód, pomimo iż nie był osobą sporządzająca
wnioski, to był zobowiązany do ich podpisania. Upoważnienia do podpisania
wniosków o dofinansowanie „nie miały na celu wyłącznie tego, że powód miał tam
jedynie fizycznie złożyć swój podpis, ale jego obowiązkiem było sprawdzić te
wnioski zanim zostaną one przedstawione do konkursu do Urzędu
Marszałkowskiego. Złożenie podpisu oznaczało, że powód powinien zapoznać się z
całą dokumentacją, w tym z dokumentacją sporządzoną przez firmę zewnętrzną,
sprawdzić, czy odpowiada ona ogólnym warunkom dotyczącym przystąpienia do
konkursu. Powód od lutego 2012 r. posiadał informacje na temat niezbędnych
wymagań dotyczących przyjęcia wniosków o dofinansowanie i że kwotą graniczną
jest kwota 500.000 zł”. Tymczasem powód „niedokładnie zapoznał się z tymi
wnioskami, albo w ogóle się z nimi nie zapoznał, składając pod nimi swój podpis”.
Niewystarczające były tłumaczenia powoda, że to nie on sporządzał wnioski, a
jedynie je podpisał. Rzeczą powoda było bowiem sprawdzenie tych wniosków pod
względem formalnym. Powód tłumaczył się również tym, że nie posiada uprawnień
budowlanych, zatem nie mógł tych wniosków sprawdzić pod względem
merytorycznym. Jednak ani pozwany, ani Sąd pierwszej instancji nie wskazywały,
aby powód miał takiej oceny dokonywać. Bez wątpienia, podpisanie wniosków w
7
takim stanie, w jakim zostały przedłożone przez firmę zewnętrzną należy
potraktować, jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i
działanie z rażącym niedbalstwem. O ile powodowi nie można przypisać winy
umyślnej, to można mu przypisać rażące niedbalstwo, które mieści się w pojęciu
ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, o którym mowa w
art. 52 § 1 pkt 1 k.p. przez rażące niedbalstwo wynikające z niezachowania
minimalnych (elementarnych) zasad prawidłowego zachowania się w konkretnej
sytuacji. O przypisaniu tego rodzaju winy decyduje zatem naganne zachowanie się
w określonej sytuacji w sposób odbiegające od miernika staranności minimalnej. W
kontekście tych ustaleń, Sąd Okręgowy za chybiony uznał zarzut apelacji
naruszenia art. 6 k.c. w związku z art. 300 k.p. Zgromadzony w sprawie materiał
dowodowy potwierdził przyczyny, które skłoniły pracodawcę do rozwiązania z
powodem umowy o pracę bez wypowiedzenia, jakie okazały się prawdziwe,
konkretne i rzeczywiste.
Zdaniem Sądu Okręgowego, niezasadne okazały się także zarzuty
naruszenia art. 183a
§ 1 k.p. w związku z art. 183d
k.p. Powód nie był
dyskryminowany, skoro zgodził się podpisać porozumienie zmieniające umowę o
pracę. Jak ustalono w toku postępowania, pozwany tworzył nową komórkę -
Wydział Inwestycji i Zamówień Publicznych, do której powód miał być przesunięty
po reorganizacji. W tym wydziale powód nie mógł być kierownikiem referatu, bo nie
było tam utworzonego referatu. Był naczelnik wydziału, któremu powód
bezpośrednio podlegał jako inspektor w tym wydziale. W konsekwencji z przyczyn
obiektywnych pozwany nie mógł przyznać powodowi na nowym stanowisku
dodatku funkcyjnego. Powód nie wnosił do zastrzeżeń do porozumienia
zmieniającego z dnia 10 lutego 2011 r., nie wykazał, że został w jakikolwiek sposób
zmuszony do jego podpisania, ani nie wdrożył postępowania odwoławczego
negującego zasadność tej zmiany. Przeciwnie powód natomiast zgodził się na
nowe warunki pracy i wynagrodzenia. Nie można zatem czynić zarzutu, że z tego
powodu był dyskryminowany, tym bardziej że nie wiadomo, co miało być podstawą
tej dyskryminacji. W sporze, w którym powód wywodzi swoje roszczenia z faktu
naruszenia wobec niego zakazu dyskryminacji, to na nim spoczywał obowiązek
przytoczenia okoliczności faktycznych, które uprawdopodobnią, że doszło do
8
różnicowania przez pracodawcę jego sytuacji, a zróżnicowanie to spowodowane
było niedozwoloną przyczyną, o której mowa w art. 183a
§ 1 k.p. Dopiero w razie
uprawdopodobnienia tych okoliczności na pracodawcę przechodzi ciężar
udowodnienia, że nierówne traktowanie było obiektywnie usprawiedliwione i nie
wynikało z przyczyn dyskryminujących pracownika (art. 183b
§ 1 k.p.).
W skardze kasacyjnej powód zarzucił naruszenie przepisów postępowania:
1) art. 378 § 1 k.p.c. przez nierozpoznanie sprawy w granicach apelacji polegające
na nierozpoznaniu wszystkich jej zarzutów, a w szczególności: a) dotyczącego
kwestionowania prawdziwości zarzucanego mu przez pracodawcę spowodowania
straty na kwotę 800.000 zł i nie ustalenia czy pozwany rzeczywiście poniósł taką
stratę, b) naruszenia art. 6 k.c. w związku z art. 300 k.p., tj. przerzucenia ciężaru
dowodu przyczyn rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia na pracownika,
c) naruszenia art. 52 k.p. w zakresie braku wskazania, dlaczego sprawdzanie
merytoryczne wniosków o dofinansowanie, sporządzanych przez zewnętrzne
podmioty należało do podstawowych obowiązków skarżącego, skoro zostały mu
zlecone przy okazji i w sposób dorozumiany oraz czy naruszenie tego obowiązku
miało charakter ciężki, a składane wnioski miały niewielkie szanse powodzenia i nie
było gwarancji przyznania wnioskowanych środków, a także nieustalenia na czym
miało polegać prawidłowe zachowanie pracownika, d) dotyczących ustalenia, że
pracodawca mógł wnosić odwołanie od oceny i zmodyfikować wnioski poprzez
podniesie ich wartości, a tego nie uczynił, e) dotyczących tego, że skarżący nie
pracował na samodzielnym stanowisku, ale był szeregowym pracownikiem i nie
miał możliwości wywierania wpływu na całość spraw prowadzonych przez wydział,
f) dotyczących tego, że wnioski zostały sporządzone przez zewnętrzną firmę na
polecenie pracodawcy, do którego skarżący musiał się stosować i nie mógł
samowolnie modyfikować zlecenia ani kwestionować sposobu jego wykonania, zaś
z umowy zawartej przez pracodawcę z profesjonalną firmą zewnętrzną wynikało, że
gwarantuje ona wykonanie wniosków zgodnie z wymogami konkursowymi, co
mogło "uśpić" czujność pracownika jedynie podpisującego ten wniosek, g)
dotyczących tego, że skarżący był nadmiernie obłożony zadaniami w ramach
przydzielonych obowiązków, gdyż sam pisał wniosek na inne zadanie w ramach
tego samego naboru, wobec czego nie miał czasu na sprawdzanie wniosków
9
przygotowanych przez profesjonalną firmę, 2/ art. 278 § 1 k.p.c. w związku z art. 6
k.c. w związku z art. 300 k.p. przez rozstrzygnięcie kwestii wymagających wiedzy
specjalistycznej, w szczególności co do możliwości przeprowadzenia przez
skarżącego oceny wniosków o dofinansowanie "na pierwszy rzut oka", szans
uzyskania dofinansowania na podstawie tych wniosków oraz czasu potrzebnego na
"połączenie" wniosków, na niekorzyść skarżącego, jedynie na podstawie twierdzeń
pozwanego, na którym spoczywał ciężar dowodu prawdziwości przyczyny
rozwiązania umowy o pracę, bez odwołania się do opinii biegłego, 3/ art. 316 § 1
k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. przez ustalenie, że to skarżący miał podjąć
decyzję o składaniu wniosków o dofinansowanie, wbrew treści przeprowadzonych
dowodów, m.in. zeznań jego bezpośredniego przełożonego, 4/ art. 380 k.p.c. w
związku z art. 378 § 1 k.p.c. przez nierozpoznanie postanowień Sądu Rejonowego
oddalających wnioski dowodowe o przeprowadzenie dowodów wskazanych w
apelacji.
W skardze zarzucono też naruszenie przepisów prawa materialnego: 1/
art. 52 § 1 pkt 1 k.p. w związku z art. z 45 § 1 k.p. przez błędną wykładnię pojęcia
„podstawowe obowiązki pracownicze” i przyjęcie, że należą do nich nie tylko
obowiązki wyrażone wprost w zakresie obowiązków pracownika, ale również takie,
które można wywodzić z dorozumianych czynności pracodawcy, np. z
upoważnienia do podpisywania wniosków o dofinansowanie w imieniu pracodawcy,
co rodziło odpowiedzialność pracownika za treść tych pism, nawet gdy
skomplikowane dokumenty sporządzał zewnętrzny podmiot, 2/ art. 65 § 1 k.c. w
związku z art. 94 pkt 1 k.p. przez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że pracodawca
nie musi dokładnie informować pracownika o jego obowiązkach, co doprowadziło
do zaakceptowania rozszerzającej wykładni oświadczeń woli zawartych w
upoważnieniach Nr […] przez bezpodstawne i dowolne przyjęcie, że „upoważnienia
do podpisania wniosków o dofinansowanie nie miały na celu wyłącznie tego, że
powód miał tam jedynie fizycznie złożyć swój podpis, ale jego obowiązkiem było
sprawdzić te wnioski zanim zostaną one przedstawione do konkursu do Urzędu
Marszałkowskiego”, podczas gdy z treści tych oświadczeń nie wynikał obowiązek
skarżącego weryfikacji dokumentacji aplikacyjnej przygotowanej przez podmiot
zewnętrzny, 3/ art. 183a
k.p. w związku z art. 183d
k.p. przez ich niezastosowanie na
10
skutek powierzchownej oceny zarzutów apelacyjnych i błędnego przyjęcia, że
pozwany udowodnił, iż nie naruszył zasad równego traktowania w zatrudnieniu
wobec skarżącego, ale wykazał obiektywną przyczynę zmiany jego warunków
zatrudnienia, podczas gdy taka sytuacja nie miała miejsca, co skutkowało
niezasadnym oddaleniem powództwa o odszkodowanie za dyskryminację
skarżącego w miejscu pracy, 4/ pominięcie art. 429 k.c. w związku z art. 300 k.p.
przez przyjęcie, że pracownik odpowiada za szkodę wyrządzoną pracodawcy
brakiem nadzoru nad zewnętrznym wykonawcą, który jest profesjonalistą.
Okolicznością przemawiającą za przyjęciem skargi do rozpoznania jest
potrzeba wykładni art. 52 § 1 pkt 1 k.p. w zakresie pojęcia rozumienia zwrotu
„podstawowe obowiązki pracownicze”, a także występujące w sprawie istotne
zagadnienia prawne: „1/ czy ewentualne naruszenie przez pracownika innych,
dorozumianych (niewyraźnie określonych) ‘obowiązków’ nie zawierających się w
katalogu ‘podstawowych obowiązków pracowniczych’ może uzasadniać
rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika”, 2/ czy
dopuszczalne jest rozszerzające i dorozumiane interpretowanie podstawowych
obowiązków pracowniczych pozwalające uznać, że samo upoważnienie do
podpisania dokumentów aplikacyjnych rodziło po stronie skarżącego obowiązek
weryfikacji sporządzonej przez podmiot zewnętrzny dokumentacji (liczącej kilkaset
stron) mającej zgodnie z zleceniem zawartym przez pozwanego z podmiotem
zewnętrznym odpowiadać warunkom konkursu, na potrzeby którego miały zostać
sporządzone, 3/ czy pracodawca może w sposób dorozumiany informować
pracownika o zakresie jego obowiązków (art. 94 pkt 1 k.p.), np. przez udzielenie mu
pełnomocnictwa do podpisywania wniosków o dofinansowanie przygotowywanych
na zlecenie pracodawcy przez zewnętrzne podmioty, bez wyjaśnienia pracownikowi
jakie skutki ma złożenie podpisu na takim dokumencie przez pracownika, 4/ czy
pracodawca odpowiada za nierówne traktowanie w zatrudnieniu, jeżeli niekorzystne
ukształtowanie warunków pracy następuje w drodze porozumienia zmieniającego z
jednym z pracowników, a pracodawca nie uzasadnia dlaczego właśnie ten
pracownik został wytypowany do takiej zmiany warunków pracy, 5/ czy art. 429 k.c.
ma zastosowanie przez art. 300 k.p. do stosunku pracy, tj. czy pracownik jest
zwolniony od odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną pracodawcy przez
11
zewnętrznego wykonawcę, będącego profesjonalistą, któremu powierzono
czynności objęte zakresem obowiązków tego pracownika. W ocenie skarżącego
skarga kasacyjna jest ponadto oczywiście uzasadniona wobec naruszenia norm
prawa procesowego, między innymi z art. 378 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c., gdyż
Sąd nie odniósł się do zarzutów apelacji, rozstrzygnął na niekorzyść skarżącego
kwestie wymagające wiedzy specjalistycznej bez zasięgnięcia opinii biegłego oraz
pominął w uzasadnieniu milczeniem dowody przemawiające na jego korzyść.
Dlatego skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu i orzeczenie
co do istoty sprawy przez przywrócenie do pracy u pozwanego na dotychczasowym
stanowisku pracy przy zachowaniu dotychczasowych warunków pracy i płacy,
zasądzenie od pozwanego na rzecz skarżącego kwoty 9.744 zł wraz z ustawowymi
odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, zasądzenie od pozwanego na
rzecz skarżącego kwoty 1.250 zł tytułem odszkodowania za dyskryminację w
miejscu pracy, a także zasądzenie od pozwanego na rzecz skarżącego kosztów
procesu za obie instancje oraz kosztów postępowania kasacyjnego według norm
prawem przewidzianych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania z
pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zawierała usprawiedliwionych podstaw. Chybione
okazały się proceduralne zarzuty kasacyjne, które w szczególności zostały oparte
na nieprawdziwym twierdzeniu, jakoby skarżący nie miał możliwości ani czasu na
sprawdzenie sporządzonej przez firmę zewnętrzną dokumentacji o dofinansowanie
inwestycji regionalnych pod kątem wymagań stawianych takim wnioskom, w tym
minimalnej (progowej) wartości planowanej inwestycji, która nie mogła być niższa
niż 0,5 mln zł. Tymczasem z miarodajnych ustaleń w sprawie wynika, że firma
zewnętrzna sporządziła stosowną dokumentację aplikacyjną w grudniu 2011 r.
Natomiast dopiero na początku lutego 2012 r. skarżący był zapoznany z warunkami
i wymaganiami składania wniosków o dofinansowanie gminnych projektów
12
inwestycyjnych, w tym z wyznaczeniem obowiązującej minimalnej kwoty progowej.
Projekty spełniające taki warunek mogły być składane do 31 sierpnia 2012 r., a
zatem Sądy obu instancji prawidłowo uznały, że skarżący odpowiedzialny za
przygotowanie i podpisanie składanych wniosków o dofinansowanie projektów
inwestycyjnych z europejskich funduszy pomocowych miał kilka miesięcy na
podjęcie działań zmierzających do zweryfikowania zbyt niskich wartości
kosztorysów na wykonanie planowanych inwestycji zmierzających do racjonalizacji
gospodarki cieplnej w dwóch domach pomocy społecznej. W tym kierunku nie
podjął żadnych działań, ale ograniczył się do rażąco bezmyślnego podpisania
wniosków, które od razu zostały zdyskwalifikowane ze względu na
nieprzekraczające kwoty progowej (poniżej 0,5 mln zł) kosztorysy wnioskowanych
inwestycji.
Powyższe ustalenia dyskwalifikowały ewidentnie nieprawdziwe twierdzenia
autora skargi kasacyjnej, jakoby skarżący „na wykrycie błędu polegającego za
zaniżonej wartości wniosków” miał zaledwie „kilka dni” przed ostatecznym terminem
składania wniosków. Tymczasem od momentu możliwości zapoznania się w lutym
2012 r. z warunkami i kryteriami składania wniosków „pomocowych” miał kilka
miesięcy (do 31 sierpnia 2012 r.) na zweryfikowanie i podjęcie działań
zmierzających do dostosowania kosztorysów planowanych inwestycji do progowych
wymagań konkursowych. Do obowiązków skarżącego należało przygotowywanie
wniosków o dofinansowanie projektów - zadań inwestycyjnych z zewnętrznych
funduszy pomocowych, przeto upoważnienie go do podpisania wniosków
przygotowanych przez firmę zewnętrzną nie zwalniało go z potrzeby weryfikacji
sporządzonej w grudniu 2011 r. dokumentacji pod kątem warunków, wymagań i
kryteriów wnoszenia takich wniosków.
Wprawdzie z ujawnionego rażącego niedbalstwa skarżącego nie wynikła
szkoda w wysokości wynagrodzenia zapłaconego wykonawcy dokumentacji ani
strata pozwanego wynikająca z nieuzyskania kwoty 800 tysięcy zł na wnioskowane
inwestycje, ale skarżący będący pracownikiem odpowiedzialnym za
przygotowywanie oraz podpisanie konkretnych wniosków o dofinansowanie
projektów inwestycyjnych z europejskich funduszy pomocowych przekreślił od razu
i samego początku szanse na pozyskanie takich środków pomocowych na istotne
13
inwestycje społeczne. Oznaczało to, że pracownik odpowiedzialny za
przygotowywanie lub podpisywanie wniosków o dofinansowanie lokalnych
projektów inwestycyjnych z europejskich funduszy pomocowych, który wskutek
ewidentnie rażącego niedbalstwa zignorował istotne wymagania warunkujące
ubieganie się o dofinansowanie ze środków europejskiej pomocy regionalnej i
podpisał wnioski odrzucone z przyczyn formalnych (zbyt niskich progowych
wartości planowanych inwestycji), czym z góry (od razu) przekreślił szanse na
pozyskanie środków pomocowych na istotne inwestycje lokalne, ciężko narusza
podstawowe obowiązki pracownicze (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.).
Bezzasadny okazał się także zarzut rzekomej dyskryminacji skarżącego
wynikającej z uzgodnienia obniżonego wynagrodzenia za pracę. Skarżący
dobrowolnie i świadomie zgodził się na zmianę warunków pracy i płacy w drodze
porozumienia zmieniającego, a następnie nigdy nie uchylił się od skutków
prawnych zawartego porozumienia stron, a ponadto w żaden sposób, poza
własnymi subiektywnymi odczuciami, nie wykazał, iżby jego nowe wynagrodzenie
naruszało zasadę równego traktowania w zatrudnieniu. W szczególności w skardze
kasacyjnej nie wskazano adekwatnej podstawy prawnej do kontestowania
ukształtowanego zawartym porozumieniem stron wynagrodzenia za pracę, tj.
art. 18c k.p. ani nie wymieniono innych pracowników znajdujących się w takiej
samej lub podobnej (porównywalnej) sytuacji, którzy byliby wyżej wynagradzani od
skarżącego. Zmiana warunków pracy i płacy w drodze zawartego porozumienia
stron stosunku pracy jest dopuszczalna w drodze porozumienia, którego zawarcie
zależy od zgodnej woli stron stosunku pracy i nie wymaga wykazania
„obiektywnego powodu” ani przyczyny zawarcia porozumienia zmieniającego.
Zawarcie porozumienia zmieniającego warunki pracy i płacy nie narusza zasady
równego traktowania w zatrudnieniu, jeżeli pracownik skutecznie nie uchylił się od
skutków prawnych zgody na obniżkę wynagrodzenia za pracę i nie wykazał, że przy
lub wskutek zawarcia porozumienia zmieniającego był dyskryminowany lub
nierówno wynagradzany w porównaniu do innych pracowników znajdujących się w
takiej samej lub podobnej (porównywalnej) pracowniczej pozycji prawnej. W tym
zakresie w judykaturze przyjmuje się (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2
października 2012 r., II PK 82/12, OASNP 2013 nr 17-18, poz. 202), że w sporach o
14
odszkodowanie za naruszenie zakazu dyskryminacji na pracowniku ciąży
obowiązek przytoczenia takich okoliczności, które uprawdopodabniają, że był niżej
wynagradzany od innych pracowników wykonujących tę samą lub jednakowej
wartości pracę (art. 183b
§ 1 w związku z art. 183c
§ 1 pkty 2 k.p.), oraz że takie
zróżnicowanie spowodowane jest lub było niedozwoloną (dyskryminującą)
przyczyną (art. 183b
§ 1 pkt 2 w związku z art. 183a
§ 1 k.p.).
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na
podstawie art. 39814
k.p.c.