Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 70/14
POSTANOWIENIE
Dnia 27 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z wniosku M. R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wznowienie postępowania,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 stycznia 2015 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 9 lipca 2014 r.,
1) oddala zażalenie;
2) zasądza od Skarbu Państwa (Sądu Apelacyjnego) na rzecz
radcy prawnego A. K. tytułem nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej ubezpieczonej z urzędu w postępowaniu
zażaleniowym kwotę 120 (sto dwadzieścia) zł, powiększoną o
obowiązującą stawkę podatku od towarów i usług.
UZASADNIENIE
Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 2 grudnia 2008 r. odmówił
M. R. prawa do wcześniejszej emerytury, wskazując że przed zgłoszeniem wniosku
o to świadczenie podlegała ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia
działalności gospodarczej oraz nie jest całkowicie niezdolna do pracy.
2
Ubezpieczona odwołała się od tej decyzji, domagając się stwierdzenia, że jest
całkowicie niezdolna do pracy, zaś do prowadzenia działalności gospodarczej
została zmuszona przez pracodawcę. Sąd Okręgowy wyrokiem z 6 kwietnia 2009 r.
zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił M. R. prawo do emerytury, poczynając od 6
lipca 2008 r. Sąd Apelacyjny, rozpoznając sprawę na skutek apelacji organu
rentowego, wyrokiem z 3 grudnia 2009 r. uchylił wyrok Sądu pierwszej instancji i
przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania. Sąd Okręgowy po
ponownym rozpoznaniu sprawy wyrokiem z 23 marca 2011 r., oddalił odwołanie
ubezpieczonej od decyzji organu rentowego, a Sąd Apelacyjny wyrokiem z 22
września 2011 r., oddalił jej apelację od wyroku Sądu pierwszej instancji.
W dniu 15 maja 2014 r. M. R. wniosła skargę o wznowienie postępowania w
sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 22 września
2011 r., wskazując w uzasadnieniu, że prawomocnym wyrokiem z dnia 5 lutego
2013 r. Sąd Rejonowy ustalił, iż w okresie od dnia 1 września 1999 r. do dnia 31
października 2000 r. łączył ją stosunek pracy z Przedsiębiorstwem Usług
Rolniczych „P.” Spółką z o.o. Organ rentowy wniósł o odrzucenie skargi o
wznowienie postępowania z uwagi na uchybienie przez skarżącą ustawowemu
terminowi z art. 407 § 1 k.p.c., podnosząc dodatkowo, że decyzją z 12 sierpnia
2013 r., po analizie akt oraz dołączonych nowych dokumentów, przyznał
ubezpieczonej prawo do emerytury od 1 kwietnia 2013 r., od której to decyzji M. R.
wniosła odwołanie.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 9 lipca 2014 r. odrzucił skargę o
wznowienie postępowania, uznając że nie została oparta na ustawowej podstawie.
Sąd drugiej instancji wskazał, że stosownie do treści art. 403 § 2 k.p.c.,
można żądać wznowienia postępowania w razie późniejszego wykrycia
prawomocnego wyroku, dotyczącego tego samego stosunku prawnego, albo
wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby
mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w
poprzednim postępowaniu. Nie stanowi podstawy wznowienia postępowania taki
środek dowodowy, czy nowa okoliczność, które powstały po uprawomocnieniu się
wyroku w sprawie, której dotyczy skarga o wznowienie postępowania. Z tego
względu nie stanowi podstawy wznowienia postępowania w rozumieniu art. 403 § 2
3
k.p.c. „wykrycie” przez stronę skarżącą wyroku, który zapadł po zakończeniu
postępowania w sprawie objętej skargą o wznowienie. Ponieważ prawomocny
wyrok Sądu Rejonowego z 5 lutego 2013 r. zapadł po prawomocnym zakończeniu
postępowania w, w której M. R. domaga się wznowienia postępowania, nie
zachodzi podstawa do wznowienia tego postępowania wynikająca z art. 403 § 2
k.p.c. Skarga nieoparta na ustawowej podstawie podlega zaś odrzuceniu zgodnie z
art. 410 § 1 zdanie pierwsze k.p.c.
Skarżąca wniosła zażalenie na postanowienie Sądu Apelacyjnego,
zarzucając naruszenie art. 403 § 2 w związku z art. 189 k.p.c. i art. 410 § 1 k.p.c.
oraz wnosząc o uchylenie zaskarżonego postanowienia i orzeczenie o kosztach
postępowania zażaleniowego, w tym o kosztach pomocy prawnej udzielonej
skarżącej z urzędu, które nie zostały uiszczone ani w całości, ani w części.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że stosownie do treści art. 403 § 2
k.p.c., można żądać wznowienia postępowania w razie późniejszego wykrycia
takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć
wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim
postępowaniu. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy, prawomocny wyrok ustalający, wydany
na podstawie art. 189 k.p.c. po zakończeniu postępowania w sprawie objętej
skargą o wznowienie, stwierdzający okoliczności istniejące przed zakończeniem
tego postępowania, może uzasadniać wznowienie na podstawie art. 403 § 2 k.p.c.
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2011 r., III CZ 57/11,
niepublikowane). Skarżąca powołała się na wyrok Sądu Rejonowego z dnia 5
lutego 2013 r., ustalający że w okresie od 1 września 1999 r. do 31 października
2000 r. pozostawała w stosunku pracy. Został on wprawdzie wydany po
prawomocnym zakończeniu postępowania objętego skargą o wznowienie, ale
potwierdza fakt istniejący już w toku tego postępowania, który ma wpływ na
prawidłowe ustalenie okresu zatrudnienia, a w konsekwencji na wynik sprawy,
tj. przyznanie prawa do emerytury zgodnie z wnioskiem. Oczywiste jest też, że
skarżąca nie mogła z tych okoliczności skorzystać w poprzednim postępowaniu,
bowiem wyrok Sądu Rejonowego je stwierdzający zapadł po jego prawomocnym
zakończeniu. Zdaniem żalącej się, przywołana przez nią w skardze o wznowienie
postępowania okoliczność wyczerpuje zatem dyspozycję art. 403 § 2 k.p.c., wobec
4
czego stanowisko Sądu Apelacyjnego o nieoparciu skargi na ustawowej podstawie
wznowienia jest nietrafne i narusza art. 403 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 403 § 2 k.p.c., można żądać wznowienia w razie późniejszego
wykrycia takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby
mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w
poprzednim postępowaniu. Sformułowanie tego przepisu wskazuje na to, że
podstawą wznowienia mogą być takie okoliczności faktyczne lub środki dowodowe,
które istniały przed wydaniem prawomocnego wyroku, lecz były stronie nieznane,
lub strona nie miała do nich dostępu. Mowa jest tu bowiem o późniejszym wykryciu,
a nie o późniejszym zaistnieniu nowych okoliczności lub wystawieniu nowych
dokumentów czy też powstaniu innych nowych dowodów. Wbrew stanowisku Sądu
Apelacyjnego, nie można jednak stwierdzić, że okoliczność, na jaką powoływała się
skarżąca, a którą faktycznie było pozostawanie przez nią w stosunku pracy przez
okres stwierdzony prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 5 lutego 2013
r., powstała po prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie objętej skargą
o wznowienie. Jak bowiem trafnie podniosła żaląca się, wyrok ustalający wywołuje
skutek ex tunc, a nie skutek ex nunc. Choć zatem ustalający wyrok Sądu
Rejonowego wydany został po prawomocnym zakończeniu postępowania w
sprawie objętej skargą o wznowienie, to potwierdzał okoliczność istniejącą już w
toku tego postępowania, a mianowicie, że skarżąca w okresie od 1 września 1999
r. do 31 października 2000 r. pozostawała w stosunku pracy, co biorąc pod uwagę
przedmiot sporu (prawo do wcześniejszej emerytury uzależnione od pracowniczego
statusu ubezpieczonej) mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Nie ma też
wątpliwości, że na tę okoliczność skarżąca nie mogła powołać się przed
prawomocnym zakończeniem postępowania, którego dotyczy skarga o wznowienie,
skoro wyrok ustalający ten fakt zapadł później.
Trafnie zatem żaląca się podniosła, że przywołana przez nią w skardze o
wznowienie postępowania okoliczność wyczerpuje dyspozycję art. 403 § 2 k.p.c.,
wobec czego skarga oparta została na ustawowej podstawie wznowienia, a
5
przeciwne stanowisko Sądu Apelacyjnego nie zasługuje na akceptację (por. też
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2011 r., III CZ 57/11, LEX
nr 1103012).
Zażalenie nie może być jednak uwzględnione, ponieważ pomimo błędnego
uzasadnienia, zaskarżone postanowienie odpowiada prawu. Zgodnie bowiem z art.
407 § 1 k.p.c., skargę o wznowienie wnosi się w terminie trzymiesięcznym; termin
ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia.
Skoro skarżąca powołała się na okoliczność ustaloną wyrokiem Sądu Rejonowego
z dnia 5 lutego 2013 r. w sprawie z jej powództwa, to termin do wniesienia skargi o
wznowienie postępowania rozpoczął bieg najpóźniej od daty uprawomocnienia się
tego wyroku, co nastąpiło w dniu 27 lutego 2013 r. (k. 7 akt sprawy). Tymczasem
skarga o wznowienie postępowania została wniesiona dopiero 15 maja 2014 r., a
więc ze znacznym przekroczeniem terminu, o którym mowa w art. 407 § 1 k.p.c.
Skarga wniesiona po upływie przepisanego terminu podlega zaś odrzuceniu po
myśli art. 410 § 1 k.p.c.
Z tych względów Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji (art. 3941
§ 3 w
związku z art. 39814
k.p.c.).