Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 6/15
.
POSTANOWIENIE
Dnia 26 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
Prezes SN Tadeusz Ereciński (przewodniczący)
SSN Jacek Gudowski
SSN Karol Weitz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. L.
przeciwko N. sp. z o.o. w K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 26 lutego 2015 r.,
zażalenia powoda na wyrok Sądu Okręgowego w K.
z dnia 27 października 2014 r.,
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Powód A. L. pozwem z dnia 18 marca 2014 r. dochodził od pozwanej N. sp.
z o.o. z siedzibą w K. zapłaty kwoty 4 400 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1
lipca 2012 r. do dnia zapłaty tytułem części wynagrodzenia należnego za
wykonanie utworów i przeniesienia autorskich praw majątkowych do nich na
pozwaną na podstawie umowy dnia 29 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy w K.
wyrokiem z dnia 8 lipca 2014 r. uwzględnił powództwo.
Rozpatrując apelację pozwanej, Sąd Okręgowy w K. przyjął, że sprawa o
zapłatę wynagrodzenia za wykonanie utworu oraz za przeniesienie autorskich praw
majątkowych do niego, a także udzielenie upoważnień i zezwoleń odnoszących się
do tego utworu, przeniesienie prawa zezwalania na wykonywanie zależnych praw
autorskich i udzielenie upoważnienia do wykonywania autorskich praw osobistych
jest sprawą o ochronę praw autorskich w rozumieniu art. 17 pkt 2 k.p.c.
Rozpoznanie tej sprawy przez sąd rejonowy w pierwszej instancji skutkuje
nieważnością postępowania zgodnie z art. 379 pkt 6 k.p.c. W związku z tym, na
podstawie art. 386 § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 27 października 2014
r. uchylił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego z dnia 8 lipca 2014 r. i przekazał
sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w K.
Powód wniósł zażalenie na wyrok Sądu Okręgowego z dnia 27 października
2014 r. na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. Zarzucił naruszenie art. 17 pkt 2 k.p.c.
i art. 386 § 2 w zw. z art. 379 pkt 6 k.p.c. Wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w K.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia na orzeczenie
o uchyleniu wyroku sądu pierwszej instancji i przekazaniu sprawy do ponownego
rozpoznania na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy kontroluje
prawidłowość stwierdzenia nieważności postępowania przez sąd drugiej instancji
(art. 3941
§ 11
k.p.c.; por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada
2012 r., III CZ 77/12, OSNC 2013, nr 4, poz. 54). Oznacza to, że przy
rozpoznawaniu zażalenia wniesionego na wyrok Sądu Okręgowego z dnia
27 października 2014 r. konieczne jest zbadanie, czy Sąd ten prawidłowo przyjął,
iż niniejsza sprawa w pierwszej instancji należała do właściwości rzeczowej sądu
3
okręgowego, wobec czego jej rozpoznanie przez sąd rejonowy skutkowało
nieważnością postępowania na podstawie art. 379 pkt 6 k.p.c.
W judykaturze Sądu Najwyższego pod rządami ustawy z dnia 10 lipca 1952 r.
o prawie autorskim (Dz. U. Nr 34, poz. 234 ze zm., dalej jako ustawa z dnia 10 lipca
1952 r.) przeważało stanowisko, że sprawy z powództwa twórcy przeciwko
wydawcy o zapłatę wynagrodzenia należą do kategorii spraw o ochronę praw
autorskich w rozumieniu art. 17 pkt 2 k.p.c., w związku z czym w pierwszej instancji
objęte są właściwością sądów wojewódzkich (postanowienie z dnia 29 grudnia
1971 r., I CZ 205/71, OSPiKA 1972, nr k poz. 173; uchwała z dnia 6 listopada
1976 r., III CZP 10/76, OSNCP 1977, nr 3; poz. 43; wyrok z dnia 8 grudnia 1976 r.,
III CRN 269/76, OSNCP 1977, nr 10, poz. 191; por. jednak zmierzające
w przeciwnym kierunku postanowienie z dnia 9 lutego 1973 r., II CZ 4/73, OSNCP
1973, nr 12, poz. 222). Stanowisko to uzasadniano tym, że w świetle art. 15 pkt 3
ustawy z dnia 10 lipca 1952 r. prawo autorskie obejmowało prawo
do wynagrodzenia za wykorzystanie utworu. Na tej podstawie przyjmowano,
że twórca, występując do sądu o zapłatę wynagrodzenia autorskiego, dochodzi
ochrony swojego prawa autorskiego. Stanowisko to oceniano rozbieżnie w nauce.
Jego przeciwnicy podnosili, że prawo do wynagrodzenia, o którym mowa była w art.
15 pkt 3 ustawy z dnia 10 lipca 1952 r., nie miało charakteru bezwzględnego,
a spór o wynagrodzenie był zwykłym sporem umownym, a nie sporem o ochronę
prawa autorskiego.
Przepis art. 17 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach
pokrewnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm., dalej jako ustawa
z dnia 4 lutego 1994 r.) także stanowi, że twórcy przysługuje prawo do
wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Spory wywołuje kwestia natury tego prawa.
Zgodnie z jednym stanowiskiem chodzi tu o prawo względne (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 25 listopada 1999 r., II CKN 573/98, nie publ., a także wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1999 r., I CKN 1139/97, OSNC 2000, nr 1,
poz. 6), a według drugiego zapatrywania jest to prawo bezwzględne. Jako
pochodną tych sporów traktuje się zagadnienie, czy sprawa o wynagrodzenie na
podstawie umowy o przeniesienie praw autorskich jest sprawą o ochronę praw
autorskich w rozumieniu art. 17 pkt 2 k.p.c., czy też przepis ten obejmuje jedynie
4
sprawy, w których dochodzone są roszczenia, o których mowa w art. 78 lub 79
ustawy z dnia 4 lutego 1994 r., a zatem sprawy o naruszenie praw autorskich
(por. art. 80 tej ustawy).
Przekazanie w art. 17 pkt 2 k.p.c. do właściwości sądów okręgowych
spraw o ochronę praw autorskich i pokrewnych motywowane jest - podobnie jak
w wypadku innych kategorii spraw wskazanych w tym przepisie - założeniem,
że sprawy takie z reguły mają bardziej złożony charakter prawny ze względu
na leżące u ich podłoża regulacje. Wymagają one zatem większego
doświadczenia, jak również koncentracji w ramach mniejszej liczby sądów,
dlatego w pierwszej instancji mają je rozpoznawać sądy okręgowe, a nie sądy
rejonowe. Właściwość sądu okręgowego na podstawie art. 17 pkt 2 k.p.c. nie
jest też uzależniona od majątkowego albo niemajątkowego charakteru sporu.
Ustawodawca posługuje się w art. 17 pkt 2 k.p.c. pojęciem spraw
o ochronę praw autorskich. O ochronie praw autorskich - osobistych
i majątkowych - mowa jest też w tytułach rozdziałów 8 i 9 ustawy z dnia 4 lutego
1994 r. Sugeruje to wykładnię art. 17 k.p.c. 2 k.p.c. w kierunku ograniczenia
właściwości sądu okręgowego tylko do spraw, w których dochodzone są
roszczenia z tytułu naruszenia praw autorskich, o których mowa w art. 78 i 79
ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Przy takim ujęciu istotnie decydujący wpływ na
wykładnię art. 17 pkt 2 k.p.c. miałaby okoliczność, czy prawo do wynagrodzenia
stanowi rodzaj bezwzględnego autorskiego prawa majątkowego, w razie
naruszenia którego twórca może korzystać z roszczeń określonych w art. 79
ustawy z dnia 4 lutego 1994 r.
Wykładnia art. 17 pkt 2 k.p.c. powinna jednak uwzględniać to, że
występujące w tym przepisie pojęcie spraw o ochronę praw autorskich użyte jest
dla potrzeb ściśle procesowych, tj. wyznaczenia granic właściwości rzeczowej sądu
okręgowego, a także to, że celem tego przepisu jest przekazanie do tego sądu
określonej kategorii spraw ze względu na szczególny charakter leżących u ich
podłoża regulacji prawnych. Zasadne jest więc interpretowanie określenia „sprawy
o ochronę praw autorskich" przez pryzmat wskazanej funkcji, co sprawia,
że „ochrona praw autorskich" nie powinna być w tym przypadku łączona tylko
z ochroną autorskich praw osobistych i autorskich praw majątkowych
5
w rozumieniu rozdziałów 8 i 9 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Cel przekazania
przedmiotowych spraw do właściwości rzeczowej sądu okręgowego przemawia
natomiast za tym, aby pojęciem tym obejmować ogół spraw o roszczenia na tle
regulacji prawa autorskiego.
Regulacje właściwości sądu, w tym także właściwości rzeczowej, muszą
być - z natury rzeczy - jak najmniej skomplikowane i zdatne do przewidywalnego
i prostego zastosowania. Przeczyłoby temu założeniu interpretowanie przepisu
art. 17 pkt 2 k.p.c. - w zakresie sformułowania „sprawy o ochronę praw
autorskich" - przez pryzmat teoretycznego sporu o naturę prawną prawa do
wynagrodzenia, o którym mowa w art. 17 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r.
Rozwiązanie zakładające, że sprawy o ochronę praw autorskich to
wszystkie sprawy o roszczenia na tle prawa autorskiego (w znaczeniu
przedmiotowym), ma tę zaletę, że pozwala na kumulację w jednym
postępowaniu roszczeń o wynagrodzenie z tytułu przeniesienia praw autorskich
z roszczeniami z tytułu ich naruszenia, które określają art. 78 i 79 ustawy z dnia
4 lutego 1994 r. Może się zdarzyć, że strona umowy o przeniesienie praw
autorskich nie tylko nie zapłaci wynagrodzenia, ale będzie korzystać z utworu
w zakresie pól eksploatacji nieobjętych umową. W takim wypadku twórca może
wystąpić z żądaniem zapłaty wynagrodzenia w myśl umowy oraz z roszczeniami
z tytułu naruszenia jego praw autorskich w odniesieniu do pól eksploatacji
nieobjętych umową. Szersze rozumienie art. 17 pkt 2 k.p.c. pozwala na objęcie
obu kategorii żądań właściwością sądu okręgowego. Gdyby je odrzucić, wtedy
mogłoby się okazać, że w sprawie o wynagrodzenie umowne byłby właściwy sąd
rejonowy (art. 17 pkt 4 k.p.c.), podczas gdy roszczenia wynikające z naruszenia
praw autorskich przynależałyby do właściwości sądu okręgowego (art. 17 pkt 2
k.p.c.). Sformułowanie art. 17 pkt 2 k.p.c. - odmienne niż w wypadku art. 17 pkt 1 in
principio k.p.c. - wykluczałoby bowiem przyjęcie kompleksowej właściwości sądu
okręgowego.
Mając to na uwadze, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
w zw. z art.
3941
§ 3 k.p.c., sąd orzekł jak w sentencji.