Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 322/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej […]
przeciwko Miastu W.
z udziałem interwenientów ubocznych po stronie pozwanej – […]
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 kwietnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku częściowego Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 29 maja 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania
i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem częściowym z dnia 30 marca 2010 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił
powództwo Spółdzielni Mieszkaniowej […] przeciwko miastu W. o zobowiązanie
pozwanego do złożenia oświadczenia woli o oddaniu powodowej Spółdzielni w
użytkowanie wieczystego gruntu oraz przeniesieniu odpłatnie własności budynków,
innych urządzeń i lokali w zakresie działek 4/4 i 4/5 z obrębu 1-1-27 i działek 4/9 i
4/20 z obrębu 1-10-29, objętych decyzjami o ustanowieniu użytkowania
wieczystego z dnia 11 kwietnia 1978 r., z dnia 21 sierpnia 1989 r., z dnia 21
sierpnia 1989 r., z dnia 9 marca 1990 r., z dnia 9 marca 1990 r.
W jego uzasadnieniu wskazał, że o braku przesłanek do uwzględnienia
powództwa w tej części na podstawie art. 208 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami (jedn. tekst Dz.U. z 2014 r., poz. 518 ze zm. -
dalej u.g.n.) przesądził ostatecznie Sąd Apelacyjny w wydanym w tej sprawie
wyroku z dnia 30 listopada 2007 r. Do rozważenia w obecnym rozpoznaniu sprawy
pozostało zatem, czy zostały spełnione przesłanki z art. 204 u.g.n.,
a w szczególności, czy stronie powodowej służy prawo użytkowania
przedmiotowych działek. Kwestia ta – jak stwierdził - była już przedmiotem
rozstrzygnięcia orzekającego w sprawie Sądu Okręgowego, który wyrokiem
częściowym z dnia 29 lipca 2008 r. uwzględnił powództwo (a nie jak błędnie podał
Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku oddalił powództwo) w
zakresie działek nr 4/4, 4/5 i 4/20 przyjmując, że powodowa Spółdzielnia, a
wcześniej jej poprzedniczka prawna Spółdzielnia Mieszkaniowa […], były
użytkownikami spornych działek zarówno w dniu 5 grudnia 1990 r. jak i w dniu 31
grudnia 1996 r. Sąd Okręgowy ustalił wówczas także, że w latach 1992 do 1995
strona pozwana (wcześniej Zarząd Dzielnicy W.) zawierała wielokrotnie z powódką
porozumienia co do uregulowania stanu prawnego spornych działek. Aktem
notarialnym z dnia 28 grudnia 1995 r. zobowiązała się do ustanowienia
użytkowania wieczystego na rzecz powódki do dnia 31 grudnia 1996 r. Wyrokiem
Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 4 sierpnia 2009 r. wyrok ten został uchylony i
sprawa przekazana Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Przyczyną
uchylenia wyroku przez Sąd Apelacyjny, który podzielił stanowisko Sądu pierwszej
instancji, że stronie powodowej przysługuje prawo użytkowania spornych gruntów,
było nie dokonanie koniecznych ustaleń odnośnie do tego z czyich środków
3
wzniesione zostały obiekty znajdujące się na działkach podlegających oddaniu
w użytkowanie wieczyste Spółdzielni.
W ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy ustalił, że mocą decyzji
wstępnej z dnia 11 kwietnia 1978 r. działki ewidencyjne nr 4/4 i 4/5 z obrębu 1-10-
27 (do których roszczenia zgłasza interwenient uboczny Pasaż Handlowy […]) oraz
działki z obrębu 1-10-29 nr 4/20 (przedmiot zainteresowania interwenienta
ubocznego Z. S. i nr 4/9 (objęta roszczeniami interwenienta ubocznego K. B.)
zostały oddane w użytkowanie wieczyste na rzecz Spółdzielni Budowlano
Mieszkaniowej […], której następcą prawnym jest powodowa Spółdzielnia. Działki
4/4 i 4/5 są użytkowane przez Pasaż Handlowy, który wybudował na nich pawilon
handlowy. Również naniesienia na działkach nr 4/20 - użytkowanej przez Z. S. i nr
4/9 - użytkowanej przez K. B., w postaci odpowiednio budynku murowanego
handlowo - usługowego i budynku stacji sprzedaży i obsługi samochodów nie
pochodzą od powoda. Wniosek o przyznanie prawa użytkowania wieczystego tych
działek został zgłoszony przed 31 grudnia 1996 r. Grunty te nie zostały oddane
Spółdzielni w użytkowanie wieczyste na podstawie umowy, ani na podstawie
decyzji. Opłaty na rzecz pozwanego były uiszczane przez Spółdzielnię na poczet
przyszłego prawa użytkowania wieczystego. Brak jest natomiast jakichkolwiek
dokumentów świadczących o uiszczeniu przez powódkę opłat z tytułu użytkowania.
Niezależnie o tego - jak wskazał Sąd Okręgowy - w świetle art. 3 ust. 3 w zw. z art.
2 ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach
(jedn. tekst Dz.U. z 1969 r., Nr 22, poz. 159) pod jej rządami nie było prawnej
możliwości uzyskania przez spółdzielnie mieszkaniowe ograniczonego prawa
rzeczowego w postaci użytkowania, spółdzielnia mogła otrzymać grunt tylko w
użytkowanie wieczyste. Oddanie powódce gruntów w użytkowanie byłoby więc
działaniem sprzecznym z ustawą. W tej sytuacji Sąd Okręgowy zaniechał
rozważania dalszych przesłanek z art. 204 u.g.n., w szczególności za niecelowe
uznał szacowanie wartości budynków wzniesionych na spornych gruntach.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżyła apelacją strona powodowa zarzucając
naruszenie art. 204 u.g.n. przez jego niezastosowanie.
4
Po uzupełnieniu postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym
powódka w piśmie z dnia 25 września 2012 r. sprecyzowała wniosek apelacji
wskazując istotne elementy oświadczenia woli pozwanego oraz żądając odpłatnego
przeniesienia własności budynków i wniosła o stwierdzenie, że wyrok wydany w tej
sprawie zastępuje umowę o ustanowieniu prawa użytkowania wieczystego,
stanowiąc podstawę wpisu praw Spółdzielni do ksiąg wieczystych.
Pozwani i interwenienci uboczni w odpowiedzi na apelację podtrzymali
zarzut braku podstaw uwłaszczenia powódki na podstawie art. 204 u.g.n. Zarzucili
przedawnienie roszczenia powódki o ustanowienie na podstawie decyzji z dnia
11 kwietnia 1978 r. prawa użytkowania wieczystego co do działek nim objętych.
Sąd Apelacyjny, oddalając zaskarżonym wyrokiem z dnia 29 maja 2013 r.
apelację powódki w zakresie działek nr 4/5, 4/9 i 4/20 (postępowanie co do działki
nr 4/4 zostało zawieszone postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 18 lutego
2013 r.) stwierdził, że nie zasługuje ona na uwzględnienie z uwagi na
przedawnienie roszczenia powódki.
Sąd Apelacyjny dokonał określenia żądania powódki wskazując,
że domagała się ona w tej sprawie realizacji przez pozwanego zobowiązań
wynikających z faktu oddania jej w użytkowanie wieczyste działek objętych
wcześniej wymienionymi prawomocnymi decyzjami o ustawieniu użytkowania
wieczystego. W oparciu o te decyzje powódka ponosiła na rzecz Skarbu Państwa,
a potem na rzecz pozwanego stosowne opłaty, a przede wszystkim realizowała na
oddanych jej gruntach szereg inwestycji przyczyniając się do rozwoju miasta i jego
infrastruktury. Wystąpienie przez powódkę z takim żądaniem nie może być co do
zasady uznane, nawet w zderzeniu z roszczeniami interwenientów ubocznych,
którzy inwestując środki w budowę obiektów użytkowych powinni liczyć się
z roszczeniami Spółdzielni, za nadużycie prawa. Podkreślił fakt, że pozwany przez
wiele lat w toku procesu (toczącego się od stycznia 1997 r.) nie negował
zasadności roszczeń powódki. Na przeszkodzie ich realizacji stanęło zaniechanie
Skarbu Państwa, a następnie Gminy w zakresie udokumentowania stanu
faktycznego i prawnego spornych gruntów. Z akt sprawy wynika bowiem,
że chociaż decyzja o oddaniu powódce w użytkowanie wieczyste gruntów objętych
5
wyrokiem zapadła dnia 11 kwietnia 1978 r., to mapa obrębu 1-10-27 wykonana
została w roku 1997 r., a podział gruntów z obrębu 1-10-29 dokonany został
w 1998 r., zaś kwestię jakie grunty objęte są tą decyzją wyjaśniła dopiero opinia
biegłego z dnia 2 maja 2005 r., uzupełniona w 2006 r. Sąd Apelacyjny
zaakceptował stanowisko Sądu Okręgowego odnośnie do braku podstaw do
uwzględnienia żądania Spółdzielni w oparciu o art. 204 u.g.n. uznając je za
nieuzasadnione w sytuacji, gdy Spółdzielnia nie legitymuje się w odniesieniu do
spornych gruntów ani umową w formie aktu notarialnego o oddaniu ich
w użytkowanie, ani też decyzją administracyjną ustawiająca takie użytkowanie.
Za uzasadniony uznał natomiast zarzut apelującej zaniechania przez Sąd
Okręgowy oceny jej roszczeń, jako wynikających wprost z prawomocnej decyzji
z dnia 11 kwietnia 1978 r. o oddaniu gruntów w użytkowanie wieczyste. Podzielił
pogląd prawny wyrażony przez Sąd Najwyższego w wyroku z dnia 14 marca
2003 r., V CKN 1800/00 (OSNC 2004, nr 5, poz. 87), że decyzje ostateczne
o oddaniu gruntu w użytkowanie wieczyste, wydane przed wejściem w życie ustawy
z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami stanowią nadal
podstawę zawarcia umowy o użytkowanie wieczyste i przytaczając zawartą
w tym wyroku argumentację stwierdził, że na podstawie takiej decyzji organ
administracji państwowej jest nadal zobowiązany do zawarcia z adresatem decyzji
i na warunkach w niej wskazanych umowy, a adresat decyzji ma roszczenie o jej
zawarcie.
Jednak w ocenie Sądu Apelacyjnego roszczenie powódki o zobowiązanie
pozwanej Gminy do złożenia oświadczenia woli o ustanowieniu użytkowania
wieczystego gruntów uległo przedawnieniu, zgodnie z zarzutem strony pozwanej
zgłoszonym w postępowaniu apelacyjnym, w piśmie z dnia 14 stycznia 2013 r.
Jest to roszczenie majątkowe, które przedawnia się w dziesięcioletnim terminie
określonym w art. 118 § 1 k.c., liczonym od dnia jego wymagalności, która nastąpiła
wraz z uprawomocnieniem się decyzji z dnia 11 kwietnia 1978 r. Nr T IV 610/2-67-
71/78 BB, a więc najpóźniej z końcem 1978 r. Wszelkie powołane przez powódkę
w odpowiedzi na zarzut przedawnienia oświadczenia pozwanego, decyzje i ugody
pochodzą z okresu, w którym termin przedawnienia już upłynął i nie mogą stanowić
uznania roszczenia. Również decyzja o zmianie ostatecznej decyzji z 11 kwietnia
6
1978 r. pochodząca z 1996 r. wydana została po upływie przedawnienia i nie mogła
spowodować przerwy jego biegu zgodnie z art. 123 § 1 pkt 2 k.c.
W skardze kasacyjnej wniesionej przez powódkę od wyroku Sądu
Apelacyjnego skarżąca zarzuciła:
1/ w ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania naruszenie:
- art. 386 § 6 k.p.c. na skutek nieuwzględnienia związania Sądu
Apelacyjnego ocena prawną wyrażoną w wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
4 sierpnia 2009 r., odnośnie do spełnienia przez powódkę przesłanki bycia
użytkownikiem spornych gruntów w rozumieniu art. 204 ust. 1
u.g.n. i niewykonania wskazań zawartych w uzasadnieniu tego wyroku
co do ustalenia wartości obiektu na działce nr 4/5,
- art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przez niewypełnienie
wymogów co do uzasadnienia wyroku odnośnie do wykładni oświadczenia woli
pozwanego zawierającego zarzut przedawnienia roszczenia z art. 204 ust. 1 u.g.n.
i art. 328 § 2 k.p.c. w zw. z art. 232, art. 391 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c. przez brak
odniesienia się do całokształtu materiału dowodowego i wadliwe ustalenie
w oparciu o decyzję z 1978 r., a nie decyzję z 21 sierpnia 1989 r. wymagalności
roszczenia, a w konsekwencji przyjęcie, że roszczenie w dniu wytoczenia
powództwa było przedawnione,
- art. 227 i art. 386 § 6 k.p.c. przez nieustalenie faktów dotyczących
wysokości odpłatności za obiekt na działce nr 4/5,
- art. 385 k.p.c., w zw. z art. 386 § 6 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c., art. 391 § 1
k.p.c., art. 382 k.p.c., art. 227 k.p.c. w zw. z art. 386 k.p.c. przez oddalenie apelacji
przy jednoczesnym naruszeniu wymienionych przepisów;
2/ w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego naruszenie:
- art. 204 ust. 1 u.g.n. przez niewłaściwe zastosowanie i nieuwzględnienie
apelacji,
- art. 117 § 2 zd. 1 k.c., art. 65 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie przez
przyjęcie, że pozwany uchylił się od zaspokojenia roszczenia przez zgłoszenie
zarzutu przedawnienia roszczenia wynikającego z decyzji administracyjnej,
7
- art. 117 ust. 1 k.c., art. 118 k.c., art. 120 § 1 k.c., art. 123 § 1 k.c. przez
niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że roszczenie powoda wynikające z decyzji
administracyjnej było przedawnione w dniu wytoczenia powództwa podczas, gdy
decyzja administracyjna pochodzi z sierpnia 1998 r., przy dziesięcioletnim okresie
przedawnienia,
- art. 5 k.c. i art. 117 ust. 2 zd. 1 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie
wskutek zaniedbania zbadania zarzutu przedawnienia pod kątem nadużycia prawa,
- art. 65 k.c. w zw. z art. 56 k.c., art. 117 § 2 zd. 1 k.c., art. 123 § 1 pkt 2 k.c.
poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na niestwierdzeniu zrzeczenia się
przez pozwanego zarzutu przedawnienia.
Wnosiła o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i zasądzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zasadnie zarzuca strona skarżąca naruszenie przepisu art. 328 § 2 k.p.c.
poprzez niewskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przyczyn pominięcia
przez Sąd Apelacyjny przy orzekaniu części materiału zebranego w sprawie,
co nie pozwala na dokonanie w postępowaniu kasacyjnym kontroli należytego
zastosowania prawa materialnego w odnośnym niżej wskazanym zakresie.
Użyte w art. 382 k.p.c. pojęcie „materiału zebranego w postępowaniu” ma
znaczenie szersze niż ustalona w sprawie podstawa faktyczna. Obejmuje ono także
takie elementy jak podstawa faktyczną powództwa, oświadczenia stron, w tym
zarzuty stron, wyniki postępowania dowodowego oraz inne czynności procesowe,
działania i zdarzenia.
Sąd Apelacyjny wykorzystując wynikającą z art. 382 k.p.c. możliwość
poszerzenia materiału zebranego w sprawie, materiał ten ostatecznie przy
rozstrzyganiu pominął, co mogło mieć wpływ na ocenę kwestii przedawnienia
roszczenia powódki, a tym samym na wynik sprawy. Dotyczy to w szczególności
nie rozwiniętego szerzej ustalenia, że decyzja z dnia 11 kwietnia 1978 r., oddająca
powódce przedmiotowe działki w użytkowanie wieczyste wraz z
uprawomocnieniem się której - jak przyjął Sąd Apelacyjny - roszczenie to stało się
8
wymagalne, została zmieniona decyzją z dnia 21 sierpnia 1989 r., a następnie
decyzją z 1996 r. Całkowicie pominął też Sąd Apelacyjny zarzut powódki,
że podniesienie przez pozwanego zarzutu przedawnienia nastąpiło
w okolicznościach objętych hipotezą art. 5 k.c. Już te względy uzasadniają
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu.
Ocena, czy w rozpoznawanym przypadku zachodzi podstawa do
zastosowania art. 5 k.c. ma charakter zindywidualizowany, jej podstawę stanowi
całokształt okoliczności danej sprawy. Przedmiotem oceny zachowania dłużnika
z punktu widzenia zasad współżycia jest takie zachowanie, które miało wpływ na
upływ terminu przedawnienia. Z negatywną oceną, skutkującą nieuwzględnieniem
zarzutu przedawnienia spotkać się powinno zachowanie dłużnika polegające
na wyrabianiu w wierzycielu, w celu doprowadzenia do przedawnienia jego
roszczenia, błędnego przekonania, że chce roszczenie zaspokoić (zob. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 3 października 2014 r., V CSK 630/13, nie publ.).
Wyrażona w uzasadnieniu wyroku sądu apelacyjnego uchylającego wyrok
sądu pierwszej instancji ocena prawna ma moc wiążącą w dalszym postępowaniu
o tyle, o ile - jak w sprawie niniejszej - ustalenia faktyczne dokonane przez sąd
pierwszej instancji po ponownym rozpoznaniu sprawy pokrywają się ze stanem
faktycznym rozważanym przez sąd apelacyjny. Stan takiego związania, przy
niezmienionym stanie faktycznym i prawnym istnieje także w stosunku do ponownie
orzekającego w sprawie Sądu Apelacyjnego.
Wynikającej z art. 386 § 6 k.p.c. zasadzie związania niewątpliwie uchybił Sąd
Apelacyjny pomijając ocenę prawną i wskazania tego Sądu wyrażone w wyroku
z dnia z dnia 4 sierpnia 2009 r., w którym przyjęto, że powód posiadał w dacie
5 grudnia 1990 r. status użytkownika gruntu stanowiącego własność Gminy
i użytkowanie to nie wygasło, co stanowi przesłankę uwzględnienia jego roszczenia
o ustanowienie użytkowania wieczystego na podstawie art. 204 u.g.n. Nie zostały
też wbrew nakazowi wynikającemu z tego przepisu wykonane wskazania
poprzedniego wyroku Sądu Apelacyjnego dotyczące ustalenia z czyich środków
zostały wzniesione budynki na przedmiotowych działkach.
9
Sąd Najwyższy przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej nie jest jednak
związany oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania, wyrażonymi
w uzasadnieniu orzeczenia sądu drugiej instancji (zob. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 6 kwietnia 1998 r., I CKN 595/97, OSNC 1998, nr 12, poz. 211), a co za tym
idzie nawet naruszenie przez sąd drugiej instancji art. 386 § 6 k.p.c. przez
nieuwzględnienie przy ponownym rozpoznaniu sprawy wiążących go ocen, nie stoi
na przeszkodzie uznaniu przez Sąd Najwyższy, że zaskarżony skargą kasacyjną
wyrok tego sądu odpowiada prawu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
11 stycznia 2001 r., I PKN 183/00, OSNAPiUS 2002, nr 17, poz. 411).
Sytuacja taka w zakresie objętym podniesionym przez powódkę zarzutem
naruszenia art. 386 § 6 k.p.c. zachodzi w niniejszej sprawie, w której dokonana
w zaskarżonym wyroku ocena roszczenia powódki pod kątem przesłanki
posiadania przez nią statusu użytkownika gruntu odpowiada prawu. Podzielić
należy wyrażone w tej kwestii w przez Sąd Apelacyjny w obecnym rozpoznaniu
sprawy stanowisko, że prawo użytkowania w warunkach art. 204 u.g.n. mogło
powstać na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego lub decyzji
administracyjnej. Powódka, którą obciążał ciężar dowodu w tym zakresie
nie wykazała, że takie dokumenty przyznające jej formalnie prawo użytkowania
zostały sporządzone i istniały. Jako błędne ocenić należy zapatrywanie Sądu
Apelacyjnego wyrażone w wyroku z dnia 9 sierpnia 2009 r., że dostateczną
i wystarczającą podstawą do oceny, że powód miał status użytkownika stanowią
decyzje z dnia 11 kwietnia 1978 r. o ustanowieniu wieczystego użytkowania i z dnia
21 sierpnia 1989 r. w sprawie aktualizacji opłat za użytkowanie wieczyste. Powódka
nie twierdziła w sprawie, że kiedykolwiek wydana została decyzja o ustanowieniu
na jej rzecz użytkowania. Natomiast samo stwierdzenie istnienia decyzji
o naliczeniu opłat za użytkowanie może stanowić podstawę ustalenia istnienia tego
prawa wówczas jedynie, gdy zostało wykazane powstanie tego prawa w sposób
formalny i niewadliwy.
Dalsze sformułowane w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia prawa
materialnego dotyczą kwestii przedawnienia roszczenia powódki w różnych jego
aspektach.
10
Zgodnie z art. 117 § 1 k.c., przedawnieniu ulegają roszczenia majątkowe,
definiowane jako możliwość żądania od konkretnej osoby określonego zachowania.
Jak wskazał Sąd Apelacyjny powódka od początku domagała się wykonania przez
pozwanego zobowiązań wynikających z faktu oddania jej przedmiotowych
działek w użytkowanie wieczyste prawomocnymi decyzjami administracyjnymi
o skutkach cywilnoprawnych, a jej roszczenie w tej postaci, które nie mogło być
uwzględnione na podstawie art. 204 u.g.n. i 208 u.g.n., powinno być rozpoznane
jako wynikające wprost z decyzji o ustanowieniu na jej rzecz użytkowania
wieczystego. W konsekwencji trafnie uznał, nie naruszając przy tym art. 65 § 1 k.c.,
że zgłoszony przez pozwanego zarzut przedawnienia odnosi się do tego roszczenia,
objętego w zakresie jego istotnych elementów twierdzeniami pozwu, niezależnie od
tego jak było ono wcześniej kwalifikowane pod względem prawnym.
Majątkowe roszczenie powódki podlega przedawnieniu stosownie do art. 117
§ 1 k.c. Wobec braku przepisu szczególnego określającego zdarzenie, z jakim
łączyć należy początek jego biegu zastosowanie ma w tym wypadku przepis ogólny
art. 120 k.c., zgodnie z którym bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia,
gdy stało się ono wymagalne. Wymagalność zależy w tej sytuacji od podjęcia przez
powódkę jako wierzyciela określonej czynności (art. 120 § 1 zd. 2) w postaci
żądania wykonania przez pozwanego jako dłużnika świadczenia w formie złożenia
oznaczonego oświadczenia woli. Zgodnie z art. 455 k.c., jeżeli termin wykonania
nie wynika z umowy, ani z natury zobowiązania, świadczenie powinno być
spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Określenie terminu
jako niezwłoczny zależy od indywidualnych okoliczności właściwych dla danego
zobowiązania. W każdym jednak razie powinno ono uwzględniać czas potrzebny
wierzycielowi do dokonania wezwania dłużnika oraz czas konieczny dłużnikowi,
działającemu z należytą starannością do wykonania zobowiązania. Rozstrzygnięcie
przez Sąd Apelacyjny o wymagalności roszczenia powódki bez uwzględnienia
powyższych zasad narusza art. 120 k.c.
Nie ma podstaw by podważyć stanowisko Sądu Apelacyjnego, że jedynie
uznanie dokonane przed upływem terminu przedawnienia przerywa jego bieg,
jednak, jak trafnie podnosi skarżąca, błędem Sądu Apelacyjnego rozstrzygającego
o przedawnieniu dochodzonego przez nią roszczenia było poprzestanie na tej
11
konstatacji bez rozważenia, czy datowane po 1988 r. tj. po upływie przyjętego
terminu przedawnienia i kwalifikujące się jako uznanie właściwe „oświadczenia
pozwanego (jego poprzednika prawnego), decyzje i ugody” obejmowały wolę
zrzeczenia się zarzutu przedawnienia, z tym skutkiem, że po każdym zrzeczeniu
termin przedawnienia rozpoczynał bieg od nowa. Przedwczesne z tych
względów uznanie, że roszczenie powódki na podstawie art. 118 k.c. uległo
przedawnemu musi być ocenione jako podjęte z naruszeniem tego przepisu oraz
art. 123 § 1 pkt 2 k.c.
Z powyższych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji.