Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 825/14
POSTANOWIENIE
Dnia 16 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Iwona Koper
Protokolant Beata Rogalska
w sprawie z wniosku Dyrektora Zakładu Karnego w R.
przy uczestnictwie K. S.
z udzialem Prokuratora Prokuratury Generalnej
o uznanie uczestnika postępowania za osobę stwarzającą zagrożenie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 16 kwietnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej Prokuratora Apelacyjnego
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 kwietnia 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
UZASADNIENIE
Wnioskodawca - Dyrektor Zakładu Karnego w R. wnosił o uznanie
uczestnika K. S. za osobę stwarzającą zagrożenie w rozumieniu ustawy z dnia 22
listopada 2013 r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi
stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób (Dz.
U. 2014 r., poz. 24) - dalej jako „u.p.o.z.”, orzeczenie umieszczenia jego w
Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym oraz o odpowiednie
zabezpieczenie żądań zawartych w obu wnioskach.
Postanowieniami z dnia 7 marca 2014 r. Sąd Okręgowy w R. uwzględnił
żądania zawarte w tych wnioskach. Ustalił, że uczestnik jest sprawcą poważnych
przestępstw, m.in. gwałtu i usiłowania zabójstwa, skazanym na wieloletnie kary
pozbawienia wolności, które, ze względu na stan zdrowia psychicznego, odbywał w
systemie terapeutycznym.
Opiniujący w sprawie zespół biegłych psychiatrów i psychologa rozpoznał
u uczestnika chorobę psychiczną w postaci schizofrenii paranoidalnej.
Uwzględniając dokumentację z odbywanej przez niego kary, z której wynika,
że uczestnik był skazanym wyjątkowo trudnym i konfliktowym (około stu wniosków
o udzielenie mu kar dyscyplinarnych), a także potwierdzone przez biegłych bardzo
wysokie prawdopodobieństwo ponownego popełnienia przez niego poważnych
przestępstw z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia przeciwko życiu, zdrowiu lub
wolności seksualnej, Sąd znał, że uczestnik jest osobą stwarzająca zagrożenie
w rozumieniu art. 1 u.p.o.z. i na podstawie art. 14 ust. 3 tej ustawy orzekł o jego
umieszczeniu w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym.
Na skutek apelacji uczestnika od tego orzeczenia, Sąd Apelacyjny
postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2014 r. zmienił je i wniosek oddalił. Sąd ten
uznał, że skoro ustawodawca w art. 1 ust. 2 u.p.o.z. wymienił tylko zaburzenia
psychiczne, zaburzenia osobowości i zaburzenia preferencji seksualnych, a
pominął chorobę psychiczną, na którą cierpi uczestnik, to brak jest ustawowej
podstawy do zakwalifikowania jego jako osoby stwarzającej zagrożenie w
rozumieniu art. 1 tej ustawy, a tym samym do wydania orzeczenia o umieszczeniu
3
w Ośrodku. W takiej sytuacji uczestnik powinien być i jest poddany przymusowemu
leczeniu na podstawie art. 23 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia
psychicznego (tekst jedn. Dz. U. 2011 r., Nr 231, poz. 1375, ze zm.) i w ten sposób
zostają spełnione wobec niego cele leczniczo - izolacyjne.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego zaskarżył skargą kasacyjną prokurator.
Zarzucił naruszenie art. 1 u.p.o.z. przez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu,
że przepisów tej ustawy nie stosuje się do osób u których stwierdzono chorobę
w postaci schizofrenii paranoidalnej oraz naruszenie art. 227, art. 278 § 1 i art. 382
k.p.c. przez niepowołanie innego zespołu biegłych w sprawie. Na tych podstawach
wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie ulega wątpliwości, że rozpoznana u uczestnika postępowania K. S.
choroba psychiczna - schizofrenia paranoidalna należy do jednej z licznych form
zaburzeń psychicznych. Taka medyczno - formalna kwalifikacja tej choroby wynika
wprost z Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób ICD - 10, gdzie
została wskazana w dziale chorób i problemów zdrowotnych z zakresu zaburzeń
psychicznych i zaburzeń zachowania po symbolem F 20.0. W naszym systemie
prawnym potwierdza taką kwalifikację art. 3 ust. 1a ustawy z dnia 19 sierpnia 1994
r. o ochronie zdrowia psychicznego (tekst jedn. Dz. U. 2011 r., Nr 231, poz. 1375,
ze zm.), zgodnie z którym ilekroć w tej ustawie mówi się o osobie z zaburzeniami
psychicznymi, odnosi się to m.in. do osoby chorej psychicznie (wykazującej
zaburzenia psychotyczne). Podobnie art. 13 § 1 oraz art. 16 § 1 k.c., formułując
medyczne przesłanki ubezwłasnowolnienia w obu postaciach, traktuje chorobę
psychiczną jako jedną z form zaburzeń psychicznych, stwarzających, oprócz innych
wymogów, podstawę do orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu. Tych ogólnych
stwierdzeń nie da się jednak - wbrew sugestiom skarżącego - przenieść na grunt
ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających
zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej osób. Jest to bowiem ustawa
szczególna, odnosząca się do specjalnej kategorii osób, określonych w niej
mianem „osób stwarzających zagrożenie”. W art. 1 tej ustawy podano legalną
4
definicję tej kategorii osób. Przesłanki medyczne tej ustawowej definicji
sformułowano w art. 1 ust. 2. Zgodnie z tym przepisem ustawę stosuje się do osób,
u których w trakcie wykonywania kary pozbawienia wolności „występowały
zaburzenia w postaci upośledzenia umysłowego, zaburzenia osobowości lub
zaburzenia preferencji seksualnych”. Wyszczególnienie tych postaci zaburzeń jest
wyczerpujące, a tym samym trzeba uznać, że pomija chorobę psychiczną.
Pominięcie to nie jest przypadkowe, skoro w uzasadnieniu do projektu tej ustawy
podkreślono, że specyficzne zaburzenia, o których mowa w art. 1 ust. 2, nie
stanowią choroby psychicznej. W każdym razie nie można zaakceptować
propozycji skarżącego, który, powołując się na cele tej ustawy, proponuje
rozciągnięcie wykładni treści art. 1 ust. 2 także na chorobę psychiczną. Byłaby to
bowiem wykładnia rozszerzająca, a tej nie wolno jest stosować w odniesieniu do
przepisów, które dotyczą przewidzianych w tej ustawie form ograniczenia wolności
(orzeczenie nadzoru prewencyjnego - art. 14 ust. 2) lub pozbawienia wolności
(orzeczenie o umieszczeniu w Ośrodku - art. 14 ust. 3), a więc przepisów mających
także charakter represyjno - izolacyjnych. Prowadziłoby to bowiem do naruszenia
chronionego konstytucyjnie i konwencyjnie prawa wolności bez wyraźnego
ustawowego upoważnienia (art. 31 ust. 1 i 3 w zw. z art. 41 ust. 1 Konstytucji oraz
art. 5 ust 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności), co
jest niedopuszczalne.
Podkreślał to wielokrotnie Trybunał Konstytucyjny, wskazując, że nakaz ścisłej
interpretacji przepisów o sankcjach w prawie karnym należy odnosić do
wszystkich uregulowań o charakterze represyjnym (sankcjonująco-dyscyplinarnym)
- por. przykładowo wyroki: z dnia 1 marca 1994 r., U 7/93 (OTK 1994, nr. 1, poz. 5),
z dnia 11 maja 2007 r., K 2/07 (OTK-A2007, nr 5, poz. 48), czy z dnia 10 listopada
1998 r., K 39/97 (OTK 1998, nr 6, poz. 99). Takie samo podejście prezentował
w orzecznictwie Sąd Najwyższy - por. przykładowo wyroki: z dnia 19 października
2005 r., II KK 231/05, OSNKW 2006, nr 3, poz. 26, z dnia 24 kwietnia 2000 r.
II KKN 335/99, LEX nr 50896, oraz z dnia 24 kwietnia 2013 r. V KK 31/13,
LEX nr 1318218 czy uchwały: z dnia 30 czerwca 2008 r., I KZP 9/08, OSNKW
2008, nr 8, poz. 59, oraz z dnia 23 marca 2011 r., I KZP 31/1 (OSNKW 2011, nr 3,
poz. 23). Z tych względów art. 1 ust. 2 ustawy trzeba interpretować w sposób ścisły,
5
gramatyczny, przyjmując, że samoistna choroba psychiczna nie daje podstawy do
zakwalifikowania uczestnika do kategorii osób stwarzających zagrożenie.
Oznacza to, że zarzut skargi kasacyjnej naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 1
u.p.o.z. jest nieusprawiedliwiony.
W sprawie nie była kwestionowana postawiona przez biegłych lekarzy
diagnoza schorzenia uczestnika postępowania w postaci schizofrenii paranoidalnej.
Inne zaś ewentualne zastrzeżenia do tej opinii nie miały znaczenia, skoro w świetle
przyjętej przez Sąd Najwyższy wykładni art. 1 ust. 2 u.p.o.z. choroba uczestnika nie
mogła być przesłanką zastosowania w stosunku do niego przepisów tej ustawy.
Tym samym bezpodstawne okazały się procesowe zarzuty skargi kasacyjnej.
Oznacza to, że skarga kasacyjna była bezzasadna i podlegała oddaleniu (art. 5191
§ 1 w zw. z art. 13 § 2 i art. 39814
k.p.c.).
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13