III CZP 18/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:26-05-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZP 18/15
POSTANOWIENIE
Dnia 8 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSN Karol Weitz
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z wniosku K. P. i E. P.
przy uczestnictwie J. S.
o zniesienie współwłasności,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 8 maja 2015 r.
na skutek zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Ł.
postanowieniem z dnia 20 stycznia 2015 r.,
"Czy współwłaściciel nieruchomości, który, będąc uprzednio
właścicielem całej tej nieruchomości, przeniósł udział we
współwłasności tejże nieruchomości wykonując swoje zobowiązanie
wynikające z zawartej wcześniej umowy fiducjarnej - może żądać
rozliczenia nakładów poniesionych przez siebie na tę nieruchomość
w okresie poprzedzającym przeniesienie udziału we współwłasności
na uprawnionego do żądania tegoż przeniesienia?"
odmawia podjęcia uchwały.
2
UZASADNIENIE
W zaskarżonym postanowieniu Sąd Okręgowy ustalił, że współwłasność
nieruchomości, która jest przedmiotem niniejszego postępowania, powstała na
skutek wyroku Sądu Rejonowego w Ł. z dnia 27 kwietnia 1988 r., … 1212/85. Sąd
zobowiązał nim uczestnika J. S. do przeniesienia na rzecz J. P. - poprzednika
prawnego wnioskodawców - ½ udziału w nieruchomości położonej w Ł. przy ul. K.
10 o pow. 4,66 ha, dla której urządzona jest księga wieczysta KW […], ustalając
jednocześnie, że prawomocne orzeczenie w tamtej sprawie zastępuje umowę stron.
Nieruchomość została nabyta formalnie tylko przez J. S., ale za środki pochodzące
także od J. P., który nie mógł być stroną kupna, gdyż nie miał uprawnień do
nabycia nieruchomości rolnej. Strony zawarły więc porozumienie o charakterze
umowy fiducjarnej, mocą której pozwany S. zobowiązał się do przeniesienia w
przyszłości na rzecz powoda ½ udziału w nabywanej nieruchomości.
Wyrok ze sprawy … 1212/85 uprawomocnił się w dniu 2 grudnia 1988 r. W sprawie
niniejszej postał problem, czy uczestnik postępowania J. S. może dochodzić w tym
postępowaniu rozliczenia nakładów poniesionych na nieruchomość przed tą datą, a
więc w okresie kiedy był jej wyłącznym właścicielem, którą Sąd Okręgowy
przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu w trybie art. 390 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 618 § 1 k.p.c. realizuje zasadę kompleksowego
rozliczenia w postępowaniu o zniesienie współwłasności wzajemnych roszczeń
współwłaścicieli z tytułu posiadania i poniesionych nakładów na wspólną rzecz.
W judykaturze Sądu Najwyższego utrwaliło się jednolite stanowisko, że wymienione
w tym przepisie roszczenia dotyczą tylko współwłaścicieli, a poza tym, że katalog
tych roszczeń jest wyczerpujący, gdyż przepis ma charakter wyjątkowy,
co wyklucza możliwość rozszerzającej jego wykładni (zob. uchwały z dnia
12 stycznia1973 r., III CZP 56/73, OSNC 1974, nr 7 - 7, poz. 125, z dnia 2 kwietnia
1982 r., III CZP 10/82, OSNC 1982 r., nr 11 - 12, poz. 162, z dnia 10 maja 2006 r.,
III CZP 11/06, OSNC 2007 nr 3, poz. 38, czy z dnia 21 lutego 2008 r., III CZP
144/07, OSNC 2009 nr 2, poz. 22, wyrok z dnia 8 lutego 2012 r., V CSK 46/11,
OSNC - ZD 2013 nr 3, poz. 48 oraz postanowienia z dnia 10 listopada 219 r., I CSK
3
219/06 i z dnia 10 kwietnia 2014 r., IV CSK 474/13, niepubl.). Sugerowana przez
Sąd Okręgowy możliwość rozciągnięcia tych roszczeń wynikających ze stosunku
prawnorzeczowego łączącego współwłaścicieli na wiążącą ich umowę fiducjarną
wymagałaby zastosowania do nakładów poniesionych przez powiernika na
nieruchomość per analagiam przepisów prawa materialnego (art. 207 k.c.), a tym
samym przyjęcia, że pomiędzy powiernikiem a powierzającym wytwarza się
stosunek szczególny o charakterze quasi rzeczowym, co na gruncie
obowiązujących przepisów jest niedopuszczalne, gdyż byłaby to wykładnia
o charakterze prawotwórczym. Podkreślić przy tym należy, że w doktrynie uznaje
się również, że stosunek powiernictwa na tle nabywanej rzeczy przez powiernika
ma charakter obligacyjny, a nie rzeczowy, w związku z czym nie może być tu mowy
o jakiejś formie współwłasności pomiędzy nim a powierzającym, a tym samym,
że do czasu przeniesienia własności na powierzającego wyłącznym jej właścicielem
pozostaje powiernik. Zgłaszane w tej mierze odmienne rozwiązania mają charakter
propozycji de lege ferenda. W tym stanie rzeczy trzeba uznać, że zgłoszona przez
Sąd Okręgowy wątpliwość prawna nie znajduje obiektywnego i dostatecznego
uzasadnienia na tle obowiązującego stanu regulacji prawnych, w związku z czym
należało odmówić podjęcia wnioskowanej przez ten Sąd uchwały (art. 61 § 1
ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, tekst jedn. Dz. U. 2013 r,
poz. 499, ze zm.).
POSTANOWIENIE
Dnia 8 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSN Karol Weitz
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z wniosku K. P. i E. P.
przy uczestnictwie J. S.
o zniesienie współwłasności,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 8 maja 2015 r.
na skutek zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Ł.
postanowieniem z dnia 20 stycznia 2015 r.,
"Czy współwłaściciel nieruchomości, który, będąc uprzednio
właścicielem całej tej nieruchomości, przeniósł udział we
współwłasności tejże nieruchomości wykonując swoje zobowiązanie
wynikające z zawartej wcześniej umowy fiducjarnej - może żądać
rozliczenia nakładów poniesionych przez siebie na tę nieruchomość
w okresie poprzedzającym przeniesienie udziału we współwłasności
na uprawnionego do żądania tegoż przeniesienia?"
odmawia podjęcia uchwały.
2
UZASADNIENIE
W zaskarżonym postanowieniu Sąd Okręgowy ustalił, że współwłasność
nieruchomości, która jest przedmiotem niniejszego postępowania, powstała na
skutek wyroku Sądu Rejonowego w Ł. z dnia 27 kwietnia 1988 r., … 1212/85. Sąd
zobowiązał nim uczestnika J. S. do przeniesienia na rzecz J. P. - poprzednika
prawnego wnioskodawców - ½ udziału w nieruchomości położonej w Ł. przy ul. K.
10 o pow. 4,66 ha, dla której urządzona jest księga wieczysta KW […], ustalając
jednocześnie, że prawomocne orzeczenie w tamtej sprawie zastępuje umowę stron.
Nieruchomość została nabyta formalnie tylko przez J. S., ale za środki pochodzące
także od J. P., który nie mógł być stroną kupna, gdyż nie miał uprawnień do
nabycia nieruchomości rolnej. Strony zawarły więc porozumienie o charakterze
umowy fiducjarnej, mocą której pozwany S. zobowiązał się do przeniesienia w
przyszłości na rzecz powoda ½ udziału w nabywanej nieruchomości.
Wyrok ze sprawy … 1212/85 uprawomocnił się w dniu 2 grudnia 1988 r. W sprawie
niniejszej postał problem, czy uczestnik postępowania J. S. może dochodzić w tym
postępowaniu rozliczenia nakładów poniesionych na nieruchomość przed tą datą, a
więc w okresie kiedy był jej wyłącznym właścicielem, którą Sąd Okręgowy
przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu w trybie art. 390 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 618 § 1 k.p.c. realizuje zasadę kompleksowego
rozliczenia w postępowaniu o zniesienie współwłasności wzajemnych roszczeń
współwłaścicieli z tytułu posiadania i poniesionych nakładów na wspólną rzecz.
W judykaturze Sądu Najwyższego utrwaliło się jednolite stanowisko, że wymienione
w tym przepisie roszczenia dotyczą tylko współwłaścicieli, a poza tym, że katalog
tych roszczeń jest wyczerpujący, gdyż przepis ma charakter wyjątkowy,
co wyklucza możliwość rozszerzającej jego wykładni (zob. uchwały z dnia
12 stycznia1973 r., III CZP 56/73, OSNC 1974, nr 7 - 7, poz. 125, z dnia 2 kwietnia
1982 r., III CZP 10/82, OSNC 1982 r., nr 11 - 12, poz. 162, z dnia 10 maja 2006 r.,
III CZP 11/06, OSNC 2007 nr 3, poz. 38, czy z dnia 21 lutego 2008 r., III CZP
144/07, OSNC 2009 nr 2, poz. 22, wyrok z dnia 8 lutego 2012 r., V CSK 46/11,
OSNC - ZD 2013 nr 3, poz. 48 oraz postanowienia z dnia 10 listopada 219 r., I CSK
3
219/06 i z dnia 10 kwietnia 2014 r., IV CSK 474/13, niepubl.). Sugerowana przez
Sąd Okręgowy możliwość rozciągnięcia tych roszczeń wynikających ze stosunku
prawnorzeczowego łączącego współwłaścicieli na wiążącą ich umowę fiducjarną
wymagałaby zastosowania do nakładów poniesionych przez powiernika na
nieruchomość per analagiam przepisów prawa materialnego (art. 207 k.c.), a tym
samym przyjęcia, że pomiędzy powiernikiem a powierzającym wytwarza się
stosunek szczególny o charakterze quasi rzeczowym, co na gruncie
obowiązujących przepisów jest niedopuszczalne, gdyż byłaby to wykładnia
o charakterze prawotwórczym. Podkreślić przy tym należy, że w doktrynie uznaje
się również, że stosunek powiernictwa na tle nabywanej rzeczy przez powiernika
ma charakter obligacyjny, a nie rzeczowy, w związku z czym nie może być tu mowy
o jakiejś formie współwłasności pomiędzy nim a powierzającym, a tym samym,
że do czasu przeniesienia własności na powierzającego wyłącznym jej właścicielem
pozostaje powiernik. Zgłaszane w tej mierze odmienne rozwiązania mają charakter
propozycji de lege ferenda. W tym stanie rzeczy trzeba uznać, że zgłoszona przez
Sąd Okręgowy wątpliwość prawna nie znajduje obiektywnego i dostatecznego
uzasadnienia na tle obowiązującego stanu regulacji prawnych, w związku z czym
należało odmówić podjęcia wnioskowanej przez ten Sąd uchwały (art. 61 § 1
ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, tekst jedn. Dz. U. 2013 r,
poz. 499, ze zm.).