Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 maja 2015 r. w Gdańsku

sprawy R. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji R. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 października 2014 r., sygn. akt VI U 2631/13

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 2229/14

UZASADNIENIE

R. M. wniósł odwołanie od decyzji ZUS Oddziału w B. z dnia 02 lipca 2013 r., którą odmówiono mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach - prowadzenia działalności artystycznej.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony zakwestionował stanowisko, zgodnie z którym nie spełnia łącznie wszystkich ustawowych przesłanek ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu organ ten wskazał, że wnioskodawca nie udokumentował osiągnięcia na dzień 01 stycznia 1999 r. co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach - wykonywania działalności artystycznej, ponieważ nie przedłożył zaświadczenia z Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców potwierdzającego do jakiej grupy muzyków należał. Przedłożył natomiast kserokopię pisma z Ministerstwa Kultury i Sztuki Departamentu (...) z dnia 03 czerwca 1986 r., z którego wynika, że wykonywał działalność artystyczną w dziedzinie instrumentalistyki w wymiarze 7 lat, od dnia 01 czerwca 1979 r. do dnia 01 czerwca 1986 r. (za okres od dnia 01 lipca 1979 r. do dnia 31 grudnia 1985 r. ubezpieczony opłacił składki na zaopatrzenie emerytalne twórców).

Wyrokiem z dnia 27 października 2014 r. w sprawie VI U 2631/13 Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

R. M. 60 – ty rok życia ukończył z dniem (...) Legitymuje się - na dzień 31 grudnia 1998 r. - ponad trzydziestodwuletnim ogólnym stażem pracy.

W okresie od dnia 22 marca 1976 r. do dnia 30 maja 1979 r. ubezpieczony był zatrudniony na podstawie umowy o pracę w charakterze muzyka estradowego w Klubie Pomorskiego Okręgu Wojskowego. Stałe uprawnienia muzyka zespołowego w imprezach estradowych uzyskał w 1978 r. Ubezpieczony ukończył studium muzyczne dla muzyków rozrywkowych na instrumencie gitara basowa. Składki na ubezpieczenie społeczne opłacane są przezeń od 1979 r. do chwili obecnej. W/w – ny realizując kontrakty zawarte przez niego w ramach opartej na umowach cywilnoprawnych współpracy z agencją (...) przebywał na występach artystycznych za granicą – w okresie od dnia 01 czerwca 1979 r. do dnia 30 czerwca 1979 r. w NRD, zaś w okresach od dnia 01 kwietnia 1982 r. do dnia 30 września 1982 r., od stycznia 1983 r. do dnia 31 sierpnia 1983 r., od dnia 29 lutego 1984 r. do dnia 09 czerwca 1984 r., od dnia 17 września 1985 r. do dnia 03 listopada 1985 r., od dnia 03 grudnia 1985 r. do dnia 03 stycznia 1986 r. oraz od dnia 01 października 1986 r. do dnia 31 marca 1986 r. w Finlandii.

Okresowo ubezpieczony przebywał również na występach estradowych w RFN i Norwegii. W ramach zespołu (...), którego ubezpieczony był członkiem i z którym koncertował w wymienionych wyżej państwach, grał na gitarze basowej oraz śpiewał (refreny w tzw. chórkach, rzadziej samodzielnie poszczególne utwory). Obok ubezpieczonego najczęściej utwory muzyczne śpiewał W. G.. Repertuar obejmował w pierwszym rzędzie muzykę POP, ale zespół ubezpieczonego grał również standardy jazzowe, zdarzały się również utwory stricte instrumentalne. Poszczególne utwory wykonawców zagranicznych zespół wykonywał głównie w języku angielskim, rzadziej w języku kraju, w którym występował. W ramach zespołu (...) ubezpieczony grał na gitarze basowej, i podobnie jak wyżej śpiewał (wspólnie z kolegami) w chórkach. Wokalistkami w tym zespole były kobiety. W międzyczasie i w okresie późniejszym ubezpieczony współpracował również ze stowarzyszeniem (...) (lata 1984 – 1998) oraz (...) w T.. W ramach współpracy ze (...) ubezpieczony brał udział w organizowanych koncertach i imprezach na terenie kraju jako wokalista i instrumentalista (gitara basowa).

Decyzją z dnia 24 stycznia 1986 r. Komisja do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców przy Ministrze Kultury i Sztuki ustaliła, iż od dnia 01 czerwca 1979 r. ubezpieczony rozpoczął działalność artystyczną jako muzyk (gitara). W latach 1989 – 1999 (z jedną kilkumiesięczną przerwą ubezpieczony prowadził obok działalności artystycznej również działalność gospodarczą pod nazwą transport publiczny, polegającą na świadczeniu usług taksówkarskich (pracował jako kierowca taksówki).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentów, które uznał za autentyczne i wiarygodne, a także na podstawie zeznań świadków i przesłuchania ubezpieczonego, które ocenił jako co do zasady wewnętrznie spójne, konsekwentne i zgodne ze sobą, miejscami uzupełniające się. Za niemiarodajne Sąd ten uznał jednak twierdzenia w/w- nych jakoby w przypadku ubezpieczonego prymat, czy choćby równorzędne znaczenie w stosunku do gry na gitarze basowej miał tzw. wokal.

Zdaniem Sądu I instancji mało przekonujące są zeznania świadków jak i przesłuchanie ubezpieczonego, w których starali się oni eksponować wokalną część działalności ubezpieczonego (usuwając usilnie na dalszy plan jego podstawowe zajęcie jakim była gra na gitarze i minimalizując zakres utworów instrumentalnych, które zespół ubezpieczonego też musiał realizować, choćby przy wykonywaniu standardów jazzowych) oraz jej szczególną intensywność w okresach występów zagranicznych (co z uwagi na ich łączną długość, nie przekraczającą 4 lat, ocenił jako pozbawioną znaczenia).

Sąd ten wywodził, że powyższemu przeczy nie tylko dokumentacja w postaci decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia, gdzie wyraźnie wskazano, iż ubezpieczony rozpoczął działalność w charakterze gitarzysty, a nie wokalisty, tym bardziej solowego oraz dokumentacja zdjęciowa i nagrania (pierwszy z wymienionych dowodów obrazuje miejsce ubezpieczonego na scenie – jako w pierwszym rzędzie gitarzysty, gdyż na zdjęciach ubezpieczony znajduje się zwykle na dalszym planie, a mikrofon służy mu jak można domniemywać głównie do śpiewania wespół z pozostałymi członkami grupy refrenów, drugie natomiast świadczą o tym, iż wokalistą była najczęściej inna osoba – W. G. lub kobieta), ale również choćby wycinki prasowe, w których na pierwszym miejscu wskazywano w odniesieniu do ubezpieczonego grę na gitarze, a dopiero na drugim wokal.

W ocenie Sądu Okręgowego walor dowodowy zaświadczenia wystawionego przez Stowarzyszenie (...) (dotyczącego 14 – letniej współpracy z ubezpieczonym) jest ograniczony, albowiem fakt współpracy (która najpewniej miała charakter okresowy, doraźny, czy okazjonalny skoro równolegle ubezpieczony prowadził działalność taksówkarską) w latach 1984-1998 w żadnym razie nie stanowi dowodu na okoliczność, iż działalność artystyczna była przez ubezpieczonego wykonywana (uwzględniając jej specyfikę) w wymiarze odpowiadającym pełnemu wymiarowi czasu pracy pracownika.

Zdaniem tego Sądu odwołanie R. M. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.; powoływana dalej jako „ustawa”) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zgodnie z art. 184 ust. 2 ustawy emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Sąd I instancji wskazał, że aby uzyskać uprawnienia do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na mocy powyższego przepisu ubezpieczony prowadzący działalność artystyczną w zakresie muzycznym musiałby wykazać w pierwszym rzędzie, iż wykonywał zawód wymieniony w § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), tj. solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych, artysty chóru, czy muzyka grającego na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych.

Przedmiotowy przepis stanowi, iż pracownik wykonujący działalność twórczą lub artystyczną w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla:

a) tancerza, akrobaty, gimnastyka, ekwilibrysty, kaskadera - 40 lat dla kobiet i 45 lat dla mężczyzn,

b) solisty wokalisty, muzyka grającego na instrumentach dętych, tresera zwierząt drapieżnych - 45 lat dla kobiet i 50 lat dla mężczyzn,

c) artysty chóru, żonglera, komika cyrkowego, aktora teatru lalek - 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn,

d) aktorki, dyrygentki - 55 lat,

e) muzyka grającego na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych oraz klawiszowych, operatora obrazu filmowego, fotografika - 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) wiek emerytalny osiągnął w czasie zatrudnienia lub w ciągu 5 lat od ustania zatrudnienia,

3) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat działalności twórczej lub artystycznej.

W ocenie Sądu Okręgowego ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że ubezpieczony nie tylko, iż nie był solistą wokalistą (a zatem artystą śpiewającym solowo – niezależnie od tego, czy pod pojęciem tym rozumieć jednoosobowy zespół, czy też jedynego członka zespołu muzycznego, śpiewającego poszczególne utwory), ale nawet wokalistą, albowiem w przeważającym zakresie swojej działalności muzycznej (sprowadzającej się do wykonywania utworów twórców zagranicznych przez zespoły, do których należał) grał na gitarze basowej, ewentualnie śpiewał refreny w tzw. chórkach (kilku członków zespołu wspomagało wokalistę, czy wokalistkę w tych partiach utworów), czy też sporadycznie sam śpiewał daną piosenkę.

Sąd ten wywodził dalej, że nawet gdyby przyjąć, iż w ramach działalności artystycznej (dawania koncertów itp.) w / w- ny wcielał się niekiedy w rolę wokalisty (obok drugiego z członków zespołu - (...)), to niewątpliwie nie wykonywał on tych utworów (wokalnie) stale i w wymiarze odpowiadającym wymiarowi czasu pracy pracownika, albowiem głównym jego zadaniem była gra na gitarze basowej. Instrument ten nie należy zaś do którejkolwiek z kategorii instrumentów wymienionych w § 12 rozporządzenia, jest bowiem instrumentem strunowym nie wymienionym w tym akcie prawnym.

Z zaświadczenia komisji z 1985 r. (której Sąd I instancji przypisać miano najbardziej kompetentnego organu do ustalenia rodzaju wykonywanej przez twórcę działalności artystycznej) wynika, iż owszem ubezpieczony był i jest muzykiem, ale gitarzystą.

Sąd ten stwierdził, że wprawdzie zeznający w sprawie świadkowie jak również sam ubezpieczony usiłowali wykazać, iż dominującą formą aktywności w/w- nego był wokal (śpiewanie zagranicznych, czy krajowych utworów muzycznych), ale w zaistniałej sytuacji pierwszeństwo należy dać dokumentom (i nagraniom), które wskazują na co najmniej nierównorzędny, jeżeli nie dominujący rodzaj zajęcia ubezpieczonego - grę na gitarze basowej.

Wskazał, że wszystkie osoby zeznające w sprawie potwierdziły, iż ubezpieczony był postrzegany jako gitarzysta umiejący śpiewać, z zeznań części z nich wynika również pośrednio, iż ubezpieczony był rozpoznawalny w środowisku muzycznym nie jako wokalista (nie wspominając o wokaliście – soliście), a właśnie jako gitarzysta basowy potrafiący śpiewać. Co więcej (co wskazano już wyżej) nawet z wycinków informacji prasowych na temat zespołu muzycznego, do którego ubezpieczony należał, czy też z dokumentacji zdjęciowej przedłożonej przez ubezpieczonego, nie wspominając treści nagrań, wynika w sposób nie budzący wątpliwości, iż ubezpieczony był głównie gitarzystą, a dopiero później niejako na drugim miejscu wokalistą.

Zdaniem Sądu Okręgowego o powyższym przekonuje choćby fakt, iż na zdjęciach zespołu na scenie ubezpieczony znajduje się zwykle na dalszym planie, a mikrofony (umożliwiające włączanie się przy śpiewaniu refrenu do chóru) znajdowały się przy każdym z członków zespołu.

Sąd ten podniósł, że w bardzo zbliżonym, by nie rzec analogicznym, stanie faktycznym Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 lutego 2004 r. w sprawie II UK 253/03 wskazał, iż stosownie do § 12 ust. 1 pkt 1 lit. a-e rozporządzenia w związku z jego § 2 ust. 1 brak jest podstaw do uzupełniania okresu działalności artystycznej uprawniającej do uzyskania prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnym charakterze, inną działalnością artystyczną, nie wymienioną w tym przepisie.

W uzasadnieniu Sąd Najwyższy stwierdził m.in., że „przy bezspornym stanie faktycznym sprawy, kasacyjny zarzut naruszenia prawa materialnego jest bezzasadny. Przedłożona przez wnioskodawcę decyzja Komisji do spraw Emerytalnych Twórców przy Ministrze Kultury i Sztuki potwierdzała dwa rodzaje działalności artystycznej wykonywanej przez wnioskodawcę, z których tylko jedna - solisty-wokalisty - uprawnia do emerytury na warunkach przewidzianych w powołanym wyżej rozporządzeniu. Skoro zatem decyzja Komisji nie dawała podstaw do ustalenia konkretnego okresu wykonywania tej działalności w pełnym wymiarze czasu przewidzianego dla niej, prawidłowo Sąd Apelacyjny zaakceptował wyrok Sądu pierwszej instancji. Trafnie też uznał, że potwierdzeniem wykonywania określonej działalności artystycznej jest decyzja Komisji do spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców wskazując, że wnioskodawcy przysługiwały środki odwoławcze we właściwym trybie. To, przed tą Komisją wnioskodawca powinien był wykazać, że jego działalność muzyka-gitarzysty nie była - jak to obecnie twierdzi - działalnością artystyczną gitarzysty-instrumentalisty, lecz wyłącznie akompaniamentem jego działalności, jako śpiewaka-solisty. Stosownie do § 12 ust. 1 pkt 1 lit. a-e rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w związku z jego § 2 ust. 1 brak jest podstaw do uzupełniania okresu działalności artystycznej uprawniającej do uzyskania prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnym charakterze, inną działalnością artystyczną, nie wymienioną w tym przepisie. Stanowisko takie Sąd Najwyższy wyrażał już niejednokrotnie, także w wyroku z 28 lutego 1997 r., II UKN 98/96 (OSNAP 1997, nr 22, poz. 442) oraz w uchwale z 22 października 2003 r., III UZP 9/03 (OSNP 2004, nr 3, poz. 49). Orzeczenia te rozstrzygają przedstawione w kasacji wątpliwości, co zwalnia skład orzekający z potrzeby udzielenia odpowiedzi, ponieważ wyrażone w nich poglądy podziela w całej rozciągłości”.

Odnosząc powyższe do stanu zaistniałego w niniejszej sprawie Sąd I instancji wskazał, że w tym kontekście nie dziwi brak przedłożenia przez ubezpieczonego aktualnego zaświadczenia Komisji, które potwierdzałoby forsowaną przez niego tezę o wykonywaniu zawodu wokalisty - solisty. Sąd ten stwierdził, że ubezpieczony nie jest w stanie tego wykazać (dowodem przed komisją byłyby nagrania), ponieważ był gitarzystą, ewentualnie gitarzystą - wokalistą.

Podobnie wypowiedział się w wyroku z dnia 04 marca 2009 r. w sprawie III AUa 4494/08 Sąd Apelacyjny w Katowicach, który skonstatował, iż artykuł 33 ustawy nie stwarza możliwości do nabycia prawa do emerytury przez twórcę nie wymienionego w § 12 rozporządzenia, wykonującego działalność w ramach niepracowniczego stosunku pracy na innych warunkach określonych dla pracowników.

W ocenie Sądu Okręgowego ubezpieczony nie spełnia podstawowego warunku niezbędnego dla uzyskania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym – nie należy do kategorii artystów, wymienionej w rozporządzeniu - nie był bowiem ani wokalistą solistą, ani też nie grał na instrumentach smyczkowych, perkusyjnych, czy klawiszowych.

Sąd ten podniósł również, że nawet gdyby założyć, choć nie ma ku temu jakichkolwiek podstaw, iż ubezpieczony wykonywał jeden z rodzajów działalności wymienionej w § 2 rozporządzenia, to i tak nie wykazał warunku prowadzenia działalności artystycznej w rozmiarze uprawniającym do skorzystania z emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

W wyroku z dnia 24 października 2011 r. w sprawie III AUa 502/11, publik. LEX nr 1171265, Biul. SAKa 2012/2/34 Sąd Apelacyjny w Katowicach wskazał, iż by działalność twórcza lub artystyczna wykonywana w ramach niepracowniczego tytułu ubezpieczenia mogła stanowić podstawę do przyznania emerytury określonej w art. 33 ustawy w związku z § 12 rozporządzenia, musiała być w takim samym wymiarze jaki obowiązywał pracowników.

W uzasadnieniu tegoż orzeczenia sąd stwierdził między innymi: „uchodzi uwadze ubezpieczonej, że ustawodawca w art. 33 powołanej ustawy przewidział wymóg spełnienia warunków określonych dla pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną. Oznacza to, że aby działalność artystyczna wykonywana przez ubezpieczoną mogła stanowić podstawę do zaliczenia jej celem nabycia uprawnień emerytalnych musiałaby być wykonywana w ramach niepracowniczego tytułu ubezpieczenia w takim wymiarze, jak przez pracownika. Zatem tylko te okresy, kiedy faktycznie ubezpieczona zgodnie z umowami zlecenia brała udział w próbach, występach, koncertach podlegają zaliczeniu. W odróżnieniu od umów zlecenia - umowa o pracę charakteryzuje się trwała więzią między stronami. Skoro takiej więzi brak jest w umowie zlecenia, to nie cały okres uznany przez Komisję jako działalność twórcza podlega zaliczeniu, lecz tylko ten, w którym wykonywana była w ramach niepracowniczego tytułu ubezpieczenia. Praca na podstawie udokumentowanych umów zlecenia po zsumowaniu nie daje żadnych podstaw do stwierdzenia, że ubezpieczona legitymuje się wymaganym przez § 12 powołanego rozporządzenia okresem 15 lat wykonywania działalności twórczej lub artystycznej. W ocenie Sądu Apelacyjnego w składzie orzekającym zgodzić należy się z poglądem, że odmienna wykładnia rozporządzenia z 1983 r. prowadziłaby do konieczności przyznania wcześniejszych uprawnień emerytalnych każdej osobie, która mając potwierdzone kwalifikacje do wykonywania działalności artystycznej, wykonywałaby np. przez wymagany okres codziennie jeden utwór muzyczny czerpiąc z tego chociażby minimalne zyski, zaś zasadniczym źródłem jej dochodów byłoby zatrudnienie nieobjęte omawianą regulacją. Taka interpretacja pozostaje w sprzeczności z wykładnią celowościową rozporządzenia z 1983 r.”.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy Sąd I instancji zauważył, iż z przedłożonych do sprawy dokumentów wynikają okresowe wyjazdy ubezpieczonego na trasy koncertowe (w ramach współpracy opartej na umowach cywilnoprawnych z (...)) za granicę (do Norwegii, NRD, RFN, Finlandii), ale łączny okres przebywania ubezpieczonego na takich trasach, potwierdzony w przedmiotowej dokumentacji to niewiele ponad trzy lata. Na podstawie zeznań świadków (najczęściej z uwagi na specyfikę branży jedynie okresowo i dorywczo współpracujących z ubezpieczonym) nie sposób ustalić, w jakich innych okresach i przede wszystkim, w jakim wymiarze czasu ubezpieczony działalność artystyczną prowadził (świadkowie spotykali się z nim albo dorywczo, albo współpraca ta była okresowa).

Zdaniem tego Sądu łącznie w oparciu o przedłożone dokumenty można byłoby przyjąć od 7 do 8 lat działalności artystycznej prowadzonej w rozmiarze niezbędnym dla uzyskania spornego świadczenia (nieco ponad 3 lata w ramach zagranicznych tras koncertowych i ponad 3 lata pracy w (...)). Współpraca ubezpieczonego w kolejnych latach z firmą (...) nie oznacza, iż działalność artystyczna pochłaniała całą jego aktywność zawodową. Wręcz przeciwnie przemilczany przezeń fakt, iż w latach 1989 – 1999 wykonywał on równolegle do zarejestrowanej działalności artystycznej działalność gospodarczą, polegającą na świadczeniu usług taksówkarskich, czyli wykonywaniu zawodu kierowcy, stanowi dowód na to, iż ubezpieczony nie mógł w tym okresie prowadzić działalności artystycznej w wymiarze odpowiadającym wymiarowi czasu pracy pracownika.

Wymóg okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze winien odnosić się do okresu faktycznego wykonywania takiej pracy, z pominięciem okresów wyłącznie formalnego pozostawania w zatrudnieniu, w których pracownik - zgodnie z treścią łączącego go z pracodawcą stosunku pracy - zajmuje stanowisko, z którym łączy się wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, lecz w rzeczywistości pracy tej nie wykonuje, a tym samym nie jest narażony na uciążliwość związaną z warunkami lub charakterem pracy. Okres niewykonywania pracy nie wpływa zatem na szybszą utratę zdolności pracownika do zarobkowania (por. wyrok S.A. w Łodzi z dnia 17 stycznia 2014 r., III AUa 425/13).

W ocenie Sądu Okręgowego, skoro ubezpieczony nie wykonywał w takim wymiarze działalności artystycznej uprawniającej z mocy powyższych przepisów do przejścia na emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym, nie ma podstaw aby uwzględnić jego odwołanie od decyzji ZUS i przyznać sporne świadczenie.

Odnosząc się do zeznań świadków, którzy potwierdzali okoliczność, iż ubezpieczony był również wokalistą, Sąd ten wskazał, że dowód tylko z zeznań świadków, z uwagi na szczególny i wyjątkowy charakter prawa do emerytury w obniżonym wieku, nie może przesądzać o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, zwłaszcza, gdy fakty wynikające z zeznań świadków nie znajdują potwierdzenia w dokumentacji pracowniczej (por. wyrok S.A. w Lublinie z dnia 05 lutego 2014 r., III AUa 1368/13).

Kierując się powyższym, na podstawie art. 477 (14) § 1 k.p.c., Sąd I instancji orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł R. M. zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając mu: naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c., art. 231 k.p.c., art. 228 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c., sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zebranego materiału dowodowego, a w konsekwencji naruszenie prawa materialnego, tj. § 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

W uzasadnieniu apelacji skarżący zakwestionował dokonaną przez Sąd Okręgowy ocenę zeznań świadków, przyznającą szczególną wartość dowodową treści dokumentów i nagrań archiwalnych. Apelujący podważał uznanie przez ten Sąd, że nie wykonywał prac w szczególnych warunkach, o których mowa w § 12 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego stale i w pełnym wymiarze wskazując, iż ocena ta nie uwzględnia specyfiki pracy muzyka. Ponadto zarzucił, że Sąd I instancji nie rozważył możliwości zakwalifikowania gitary basowej także jako instrumentu perkusyjnego w rozumieniu § 12 ust. 1 pkt 1 lit. e rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego. Zdaniem ubezpieczonego, wobec treści zeznań świadków, nie ma podstaw do kwestionowania, że był wokalistą solistą, a ponadto Sąd ten pominął możliwość zakwalifikowania jego pracy na podstawie § 12 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego jako artysty chóru.

W konkluzji apelacji skarżący wnosił o:

1) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Bydgoszczy, ewentualnie

2) uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przekazanie sprawy do rozpoznania bezpośrednio temu organowi.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja R. M. nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Odnosząc się na wstępie do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia prawa procesowego, tj. art. 228 § 1 k.p.c. poprzez nie uwzględnienie faktów powszechnie znanych, dotyczących specyfiki pracy ubezpieczonego, podkreślić należy, że nie może być przyjęty za powszechnie znany fakt istotny dla rozstrzygnięcia danej sprawy, jeżeli przynajmniej część zebranego w tej sprawie materiału dowodowego temu przeczy (por. wyrok S.N. z dnia 04 maja 1977 r., IV CR 150/77, LEX nr 7934).

W ocenie Sądu II instancji przeprowadzone w sprawie dowody przeczą twierdzeniom skarżącego dotyczącym charakteru pracy wykonywanej przez niego w spornych okresach, co uniemożliwia przyjęcie faktów dotyczących specyfiki tej pracy za powszechnie znane (notoryjne).

Powyższe chybionym czyni zarzut naruszenia art. 228 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie.

Ustosunkowując się do zarzutu naruszenia art. 231 k.p.c. poprzez nie uznanie za ustalonego faktu wykonywania przez wnioskodawcę prac w szczególnych warunkach w sytuacji, gdy wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów Sąd ten zauważa, że zastosowanie tego przepisu wchodzi w rachubę tylko w braku bezpośrednich środków dowodowych (por. wyrok S.N. z dnia 19 lutego 2002 r., IV CKN 718/00, LEX nr 54362), co nie ma miejsca w niniejszej sprawie.

W konsekwencji za niezasadny uznać należy zarzut naruszenia art. 231 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie.

Podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. oraz sprzeczności istotnych ustaleń ze zgromadzonymi dowodami wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, lub nie uwzględnił wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów, jedynie to bowiem może być przeciwstawione uprawnieniu do dokonywania swobodnej oceny dowodów (por. wyrok S.N. z dnia 13 października 2004 r., III CK 245/04, LEX 174185).

W ocenie Sądu Apelacyjnego skarżący nie zdołał wykazać wadliwości rozumowania Sądu Okręgowego z punktu widzenia zaprezentowanych powyżej kryteriów.

Sąd II instancji w pełni podziela poczynione w postępowaniu sądowym-pierwszoinstancyjnym w przedmiotowej sprawie ustalenia faktyczne i przyjmuje je za własne, a zatem nie zachodzi potrzeba ich powtarzania w tym uzasadnieniu.

Ustosunkowując się do wynikającego z apelacji zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie wskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku faktów, które Sąd I instancji uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł oraz przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, wskazać należy, że zarzut ten jest zasadny jedynie wówczas, gdy treść uzasadnienia sądu pierwszej instancji całkowicie uniemożliwia sądowi drugiej instancji ocenę toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia (por. wyrok S.N. z dnia 24 lutego 2006 r., II CSK 136/05, LEX nr 200973).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wbrew stanowisku apelującego, treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku daje możliwość prześledzenia toku rozumowania Sądu Okręgowego - wskazuje podstawę faktyczną rozstrzygnięcia, jak również zawiera wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, co niezasadnym czyni zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c.

Istota sporu w niniejszym postępowaniu sprowadza się do oceny, czy R. M. spełnia łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

W przedmiotowej sprawie spór koncentruje się na kwestii spełniania przez ubezpieczonego ustawowej przesłanki w postaci osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r., wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, tj. co najmniej 15-letniego (§ 12 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanego dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego, w zw. z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej).

Nie jest natomiast przedmiotem sporu i nie budzi wątpliwości spełnianie pozostałych przesłanek ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że stosownie do treści art. 33 ustawy emerytalnej urodzeni przed dniem 01 stycznia 1949 r. ubezpieczeni twórcy i artyści niebędący pracownikami mogą nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym tylko przy spełnieniu warunków wymaganych od twórców i artystów o statusie pracowników. Dla uzyskania tego uprawnienia nie jest więc wystarczające, że dana osoba wykonywała działalność twórczą lub artystyczną, odprowadzając z tego tytułu składki na ubezpieczenie społeczne. Niezbędne jest bowiem, ażeby wykonywała jeden z rodzajów działalności, wymienionych enumeratywnie w rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego i spełniała pozostałe warunki tam przewidziane dla uzyskania emerytury przez twórcę lub artystę będącego pracownikiem (por. wyrok S.N. z dnia 04 grudnia 2008 r., II UK 103/08, LEX nr 1218197).

Ocena kwestii spełniania przesłanki z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej zależy w niniejszej sprawie od odpowiedzi na pytanie, czy sporne okresy: zatrudnienia w Wojsku Polskim od dnia 22 marca 1976 r. do dnia 31 maja 1979 r. oraz pracy jako artysty na podstawie umów cywilnoprawnych: od dnia 01 lipca 1979 r. do dnia 06 lipca 1992 r., od dnia 01 września 1992 r. do dnia 12 października 1994 r. i od dnia 01 lipca 1995 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. podlegają zaliczeniu do wymaganego w przepisach dotychczasowych okresu pracy w szczególnym charakterze.

Przepis § 12 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego określa, że zasady w nim zawarte stosuje się jedynie do pracowników wykonujących działalność twórczą lub artystyczną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 września 1973 r. o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin (Dz. U. z 1983 r. Nr 31, poz. 145 ze zm., nazywanej dalej ustawą o zaopatrzeniu emerytalnym twórców).

Definicję twórcy (i artysty) zawierał przepis art. 1 ust. 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym twórców, zgodnie z którym za twórców uprawnionych do zaopatrzenia emerytalnego na podstawie ustawy uważa się osoby, które tworzą oryginalne dzieła w zakresie: literatury pięknej, sztuk plastycznych. muzyki, fotografiki, choreografii i lutnictwa artystycznego, będące przedmiotem prawa autorskiego.

Na podstawie art. 122 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm., nazywanej dalej ustawą systemową) przepis ten utracił moc z dniem 31 grudnia 1998 r.

Od dnia 01 stycznia 1999 r. definicję artysty zawiera art. 8 ust. 8 ustawy systemowej, zgodnie z którym za artystę, o którym mowa w art. 6 pkt 2, uważa się osobę wykonującą zarobkowo działalność artystyczną w dziedzinie sztuki aktorskiej i estradowej, reżyserii teatralnej i estradowej, sztuki tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki, instrumentalistyki, kostiumografii, scenografii, a także w dziedzinie produkcji audiowizualnej reżyserów, scenarzystów, operatorów obrazu i dźwięku, montażystów i kaskaderów.

Stosownie do treści art. 8 ust. 9 ustawy systemowej uznanie działalności za twórczą lub artystyczną i ustalenie daty jej rozpoczęta następuje w formie decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury.

Z brzmienia tego przepisu jednoznacznie wynika, że osoba ubiegająca się o przywilej skorzystania z wcześniejszej emerytury w oparciu o ustalenie, że jest artystą – winna uprzednio uzyskać decyzję Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, z której będzie wynikało, czy jest artystą i od kiedy.

Ostateczną decyzją z dnia 24 stycznia 1986 r. (k. 33-33v. akt sprawy) Komisja do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców przy Ministrze Kultury i Sztuki ustaliła, że R. M. od dnia 01 czerwca 1979 r. rozpoczął działalność artystyczną jako muzyk (gitara).

Organ rentowy i Sąd (...) związane są tą decyzją w zakresie, w jakim ustala, że ubezpieczony przed dniem 01 czerwca 1979 r. nie prowadził działalności artystycznej.

W związku z powyższym brak jest podstaw prawnych do zaliczenia do wymaganego w przepisach dotychczasowych okresu zatrudnienia w szczególnym charakterze okresu zatrudnienia wnioskodawcy w charakterze muzyka od dnia 22 marca 1976 r. do dnia 31 maja 1979 r. w Wojsku Polskim (k. 20 akt sprawy).

W odniesieniu do pozostałych spornych okresów: od dnia 01 lipca 1979 r. do dnia 06 lipca 1992 r., od dnia 01 września 1992 r. do dnia 12 października 1994 r. i od dnia 01 lipca 1995 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. zasadne jest przyjęcie, że w tych okresach R. M. prowadził działalność artystyczną.

Obowiązujące przepisy przewidują możliwość nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym przez ubezpieczonych twórców i artystów niebędących pracownikami, którzy spełniają warunki przewidziane w § 12 ust. 1 pkt 1 i 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego w zw. z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej.

W konsekwencji niezbędnym jest aby ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnym charakterze w zawodzie wymienionym w § 12 ust. 1 pkt 1 lit. a-e rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

W ocenie Sądu II instancji, w oparciu o przeprowadzone w sprawie dowody, prawidłowo Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca w spornych okresach prowadzenia działalności artystycznej nie pracował w żadnym z zawodów wymienionych w § 12 ust. 1 pkt 1 lit. a-e rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Wbrew stanowisku apelującego brak jest podstaw do uznania, że w spornych okresach wykonywał on zawód muzyka grającego na instrumentach perkusyjnych, o którym mowa w § 12 ust. 1 pkt 1 lit. e rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, ponieważ gitara basowa nie jest instrumentem perkusyjnym, lecz należy do instrumentów szarpanych, które z kolei należą do grupy instrumentów strunowych.

Za zasadne uznać należy stanowisko, że gitara basowa nie należy do żadnej z kategorii instrumentów muzycznych wymienionych w § 12 ust. 1 pkt 1 lit. e rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Nie znajduje wystarczającego oparcia w przeprowadzonych w sprawie dowodach stanowisko skarżącego, zgodnie z którym w spornych okresach wykonywał on zawód solisty wokalisty, wymieniony w § 12 ust. 1 pkt 1 lit. b rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Prawidłowo Sąd I instancji za posiadające szczególną moc dowodową uznał dowody z treści dokumentów, fotografii i nagrań, ponieważ sporządzone zostały w okresach, których dotyczą. Ponadto dokument w postaci: decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców przy Ministrze Kultury i Sztuki Ostateczną z dnia 24 stycznia 1986 r. (k. 33-33v. akt sprawy) wskazującej, że ubezpieczony rozpoczął działalność w charakterze gitarzysty, stanowi dokument urzędowy, który zgodnie z art. 244 § 1 k.p.c. stanowi dowód tego, co zostało w nim urzędowo zaświadczone.

Wprawdzie w zaświadczeniu z dnia 05 stycznia 1999 r. Stowarzyszenie (...) w Polsce (...) stwierdziło (k. 35 akt sprawy), że R. M. w latach 1984-1998 prowadził zawodową działalność muzyczną i estradową jako wokalista i instrumentalista (gitara basowa), zaś w zaświadczeniu z dnia 30 września 2013 r. Polska Agencja (...) sp. z o.o. w Ż. wskazała, że ubezpieczony współpracując z tą agencją w zakresie realizacji kontraktów, wyjeżdżał na występy artystyczne za granicę w charakterze muzyk – gitara basowa, wokal, lecz dokumenty te nie dają miarodajnych podstaw do stwierdzenia, że wykonywał zawód solisty wokalisty.

Zważywszy na specyfikę dowodu z zeznań świadków, wyrażającą się w tym, że zeznają oni na okoliczność zdarzeń, które często miały miejsce przed wieloma laty, zaś zgodne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego jest przyjęcie, że wraz z upływem lat wiedza dotycząca konkretnych wydarzeń zaciera się w pamięci świadków, prawidłowe jest uznanie treści zgromadzonych w sprawie dokumentów, fotografii i nagrań za najbardziej miarodajne dla ustalenia stanu faktycznego przedmiotowej sprawy.

Zasadnie Sąd Okręgowy uznał, że zeznania świadków: J. E. (k. 61-63 akt sprawy 00:02:52), B. C. (k. 63 akt sprawy 00:19:48), W. G. (k. 63-64 akt sprawy 00:30:33), J. W. (k. 64-65 akt sprawy 00:46:36), W. P. (k. 65 akt sprawy 00:55:12), Z. K. (k. 65-66 akt sprawy 01:06:49) i J. P. (k. 66 akt sprawy 01:25:07), jak również przesłuchanie ubezpieczonego w charakterze strony (k. 67 akt sprawy 01:32:08) nie zasługują na wiarę w zakresie w jakim wskazują, że wnioskodawca prowadził działalność artystyczną przede wszystkim w charakterze solisty wokalisty, ponieważ w tym zakresie nie znajdują miarodajnego oparcia w pozostałych przeprowadzonych w niniejszej sprawie dowodach.

Dodatkowo podkreślenia wymaga, że aby działalność twórcza lub artystyczna wykonywana w ramach niepracowniczego tytułu ubezpieczenia mogła stanowić podstawę do przyznania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym określonej w art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z § 12 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, musi być świadczona w takim samym wymiarze jaki obowiązywał pracowników (por. wyrok S.A. w Katowicach z dnia 24 października 2011 r., III AUa 502/11, LEX nr 1171265).

Nawet, gdyby przyjąć, w oparciu o dowody: z zeznań świadków oraz z przesłuchania R. M. w charakterze strony, że niekiedy wykonywał on w spornych okresach działalność artystyczną w charakterze solisty wokalisty, to wobec nie spełniania przesłanki z § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, tj. nie wykonywania pracy w tym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, brak jest podstaw prawnych do zaliczenia tych okresów do wymaganego w przepisach dotychczasowych okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Odnosząc się do stanowiska apelującego, zgodnie z którym Sąd Okręgowy nie przeanalizował, czy w spornych okresach wykonywał on działalność artystyczną w zawodzie artysty chóru, o którym mowa w § 12 ust. 1 pkt 1 lit. c rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego stwierdzić zaś należy, że jest ono całkowicie pozbawione podstaw, ponieważ w świetle prawidłowo ustalonego stanu faktycznego przedmiotowej sprawy ubezpieczony w spornych okresach był członkiem zespołów estradowych, a nie chóru.

Dla ustalenia wnioskodawcy prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym konieczne jest łączne spełnianie przez niego wszystkich ustawowych przesłanek, wynikających z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej.

Wobec nie spełniania przez R. M. na dzień 01 stycznia 1999 r. przesłanki ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, brak jest zatem podstaw prawnych do przyznania mu tego świadczenia.

W konsekwencji za niezasadny uznać należy, wynikający z treści apelacji, zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności § 12 ust. 1 i 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego w zw. z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej poprzez wadliwą wykładnię.

W związku z powyższym, uznając apelację ubezpieczonego za bezzasadną, na mocy art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.