Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W skardze z dnia 27 czerwca 2014 r., skierowanej przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. w upadłości układowej i (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K., skarżący - (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. – wniósł o uchylenie wyroku Sądu Polubownego wydanego przez Zespół (...) arbitrażu ad hoc administrowanego przez Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. w dniu 14 kwietnia 2014 r. w sprawie o sygnaturze SA 234/11 oraz, SA 202/13/P w części tj. w zakresie punktu II. , IV. i V. jego sentencji oraz o zasądzenie kosztów postępowania arbitrażowego oraz kosztów niniejszego postępowania.

Skarżący zarzucił naruszenie przez sąd polubowny art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. oraz art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. W szczególności zarzucił:

⚫

naruszenie klauzuli porządku publicznego (art. 1206 § 2 pkt 2 kpc) oraz art. 2 Konstytucji RP poprzez zasądzenie opisanej w zaskarżonym wyroku kwoty na rzecz podmiotu, który samodzielnie nie był legitymowanym do dochodzenia i uzyskania zasądzonego wyrokiem świadczenia pieniężnego. W ocenie skarżącego taka treść zaskarżonego wyroku narusza podstawową zasadę państwa prawnego jakim zgodnie z dyspozycją art 2 Konstytucji jest Rzeczypospolita Polska a polegającą na wyłączeniu możliwości uzyskiwania przez określone podmioty świadczeń pieniężnych na podstawie orzeczeń sądów jeżeli prawo takie nie wynika z określonych przepisów, zwyczajów lub zasad sprawiedliwości społecznej (zasadzenie świadczenia pomimo braku legitymacji do udziału w postępowaniu);

⚫

naruszenie klauzuli porządku publicznego (art. 1206 § 2 pkt 2 kpc) w tym art. 2 oraz art. 45 ust. l Konstytucji RP poprzez doprowadzenie do sytuacji, w której wyrok sądu jedynie pozornie prowadzi do rozstrzygnięcia zgłoszonego sporu, zapewniając uzyskanie tylko przez jednego z powodów całości zasądzonego świadczenia pieniężnego, narażając jednocześnie stronę pozwaną na konieczność powtórnego uiszczenia tego samego świadczenia na rzecz innych pierwotnych powodów, którzy wobec takiej treści wyroku mogą ponownie o to samo roszczenie pozwać skarżącą, która wobec nich nie będzie mogła powoływać się na zasadę powagi rzeczy osądzonej (rozstrzygniecie w zakresie całości roszczenia, pomimo braku możliwości uzyskania stanu powagi rzeczy osądzonej w stosunku do wszystkich pierwotnych stron procesu);

⚫

naruszenie klauzuli porządku publicznego (art. 1206 § 2 pkt 2 kpc) w tym art. 2 oraz art. 45 ust. l Konstytucji RP poprzez uznanie, że przed dokonanym w wyroku miarkowaniem kary umownej, która została wcześniej potrącona z wynagrodzeniem Wykonawcy skarżąca znajdowała się w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia pieniężnego z wierzytelności wobec, której potrącenie zostało pierwotnie dokonane. Działanie takie jest sprzeczne z podstawową zasadą państwa prawnego jakim zgodnie z art 2 Konstytucji RP jest Rzeczypospolita Polska a polegającym na przyjęciu, że odszkodowanie w formie odsetek ustawowych przysługuje tylko wówczas kiedy zobowiązany do spełnienia świadczenia pieniężnego pozostaje w tym zakresie w zwłoce albo opóźnieniu (zasadzenie odsetek ustawowych za okres sprzed miarkowania kar umownych, potraconych wcześniej z wynagrodzeniem).

W uzasadnieniu skargi podniósł, iż doszło do naruszenia klauzuli porządku prawnego z uwagi na wydanie wyroku sądu polubownego pomimo braku uczestniczenia w postępowaniu wszystkich konsorcjantów (z uwagi na wygaśnięcie zapisu na sąd polubowny w wyniku ogłoszenia upadłości w stosunku do dwojga z nich), których udział w jego ocenie był konieczny, a także poprzez zasądzenie kwoty dochodzonej w postępowaniu polubownym tylko na rzecz jednego z konsorcjantów. Dodatkowo zarzucił nieprawidłowe uwzględnienie przez sąd polubowny żądania odsetek od daty wymagalności roszczenia pomimo dokonanego wcześniej potrącenia - w części w jakiej doszło do zmniejszenia naliczonej kary umownej objętej tym potrąceniem z uwagi na zastosowanie przez sąd polubowny miarkowania kary umownej w tym zakresie [skarga k- 2—6v].

W odpowiedzi na skargę zarówno (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. jak i (...) Spółka Akcyjna w W. wnieśli o jej oddalenie. W uzasadnieniach tychże odpowiedzi podnieśli, iż nie doszło do naruszenia klauzuli porządku prawnego, ponieważ wyrok sądu polubownego odpowiada prawu, a ponadto zarzucili skarżącemu, iż podnoszone przez niego zastrzeżenia dotyczą merytorycznego kwestionowania wyroku (co mogłoby nastąpić w ewentualnym postępowaniu apelacyjnym, gdyby nie zapis na sąd polubowny) przy jednoczesnym braku jakichkolwiek argumentów przemawiających za przyjęciem, że została naruszona klauzula porządku prawnego i przywołane przez skarżącego normy konstytucyjne.

[odpowiedź na skargę I. k-244-251 i odpowiedź na skargę W. k- 370-374].

W replice skarżący podniósł, iż w demokratycznym państwie prawnym po pierwsze nie może zostać zasądzone roszczenie na rzecz podmiotu nie spełniającego wymogu bycia stroną tego postępowania, a po drugie nie może zostać wydany wyrok, który nie gwarantuje, iż to samo roszczenie nie będzie ponownie zasądzone na rzecz innego podmiotu. Podkreślił, iż instytucja czynnej legitymacji procesowej oraz powagi rzeczy osądzonej ma chronić przed wielokrotnym zasądzaniem tego samego świadczenia pieniężnego od tego samego podmiotu,, zaś w postępowaniu, prowadzonym przed sądem polubownym, opisane powyżej zasady naruszono.

[pismo przygotowawcze strony powodowej k-399-401].

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 18 maja 2007 roku po przeprowadzeniu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, została zawarta pomiędzy (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością jako Zamawiającym a konsorcjum spółek w składzie (...) SA., (...) S.A., (...) SA i Zakładem Usługowym (...), B. P., M. P. (1), T. P. sp.j.- jako Wykonawcą umowa pod nazwą „Modernizacja dystrybucyjnej sieci wodociągowo - kanalizacyjnej w Ł." oznaczona jako kontrakt nr (...).

Przedmiotowy Kontrakt tworzyły:

a) Akt Umowy

b) Formularz Oferty i Załącznik do Oferty

c) Warunki Szczególne Kontraktu (Część II)

d) Warunki Ogólne Kontraktu (tzw. żółta książka (...)), (Część I)

e) Program funkcjonalno - użytkowy

f) Propozycja Wykonawcy

g) Wykaz Cen

h) Wykaz osób/podmiotów, które będą realizować niniejsze zamówienie, zgodnie z ofertą wykonawcy

W trakcie trwania kontraktu spółka jawna Zakład Usługowy (...), B. P., M. P. (1), T. P. została przekształcona w spółkę kapitałową (...) sp. z o.o., zaś (...) SA zmieniła firmę na (...) S.A.

Spółki: (...) S.A., (...) S.A., (...) S.A. (dalej (...) S.A.) i Zakład Usługowy (...), B. P., M. P. (1), T. P. sp.j. (dalej (...) sp. z o.o.) w dniu 15 grudnia 2006 r. zawarły umowę konsorcjum określając jej cel jako ustalenie zasad złożenia Zamawiającemu ( (...) sp. z o.o.) oferty na realizację zamówienia w zakresie zadania jakim była „Modernizacja dystrybucyjnej sieci wodociągowo - kanalizacyjnej w Ł." a w przypadku wybrania oferty określenie zasad wspólnej działalności w zakresie realizacji zamówienia.

Oferta Konsorcjantów (Wykonawców) została przyjęta a umowa, przedmiotem której było w/w zamówienie została zawarta przez (...) sp. z o.o. ze wszystkimi konsorcjantami jako Wykonawcami. Liderem konsorcjum była (...) S.A.

Pozew w sprawie zakończonej zaskarżonym wyrokiem sądu polubownego wytoczyli wszyscy konsorcjanci jako Wykonawca. W trakcie trwania postępowania w stosunku do (...) S.A. oraz (...) S.A. wygasły klauzule arbitrażowe wobec wydania postanowień o ogłoszeniu upadłości tych spółek, co skutkowało umorzeniem w stosunku do nich postępowania arbitrażowego.

[okoliczności niesporne, kontrakt k-41-93, umowa konsorcjum k-105-109, pozew k-115-140, postanowienia o ogłoszeniu upadłości k-145-146, ogólne warunki kontraktu k-148 i n.].

Zgodnie z § 10 umowy konsorcjum konsorcjanci odpowiadają solidarnie względem zamawiającego (co wynika zresztą wprost z art. 141 prawa zamówień publicznych) oraz określili zasady wzajemnej odpowiedzialności i rozliczeń. Ponadto określili podział prac (§ 12) oraz uzgodnili, iż wszelkie prace fakturowane będą dla zamawiającego przez lidera konsorcjum, który także otrzyma całość zapłaconego wynagrodzenia, natomiast rozliczenia wewnętrzne opierać się będą o faktury wystawiane za wykonane prace przez poszczególnych konsorcjantów liderowi konsorcjum (§ 13)

[umowa konsorcjum k-107-108].

Stosownie do Klauzuli 20.4 – 20.6 Warunków Kontraktu spory powstałe na tle realizacji kontraktu strony poddały postępowaniu arbitrażowemu i/lub mediacyjnemu.

[Warunki Kontraktu k-212-216].

W dniu 24 stycznia 2012 r. konsorcjanci zawarli porozumienie, w którym przyjęli, iż przedmiot sporu objętego postępowaniem polubownym stanowi solidarną wierzytelność uczestników kontraktu w stosunku do zamawiającego, zaś jedynym uprawnionym do odbioru przedmiotowego świadczenia jest lider konsorcjum czyli (...) S.A. Ponadto w dniu 26 listopada 2013 r. (...) S.A., (...) S.A. i (...) S.A. złożyły oświadczenia, iż intencją członków konsorcjum było przyjęcie czynnej solidarności wobec zamawiającego, co umożliwiałoby liderowi konsorcjum dochodzenia roszczeń, zaś upoważnienie udzielone (...) S.A. ma charakter powierniczy (dochodzenia we własnym imieniu, ale na rzecz konsorcjantów)

[porozumienie k-143-143v, oświadczenia k-333, k-338 i k-339].

(...) konsorcjum (za wyjątkiem (...) S.A., które jak wynika z umowy konsorcjum nie wykonywało żadnych prac) zawarli z liderem konsorcjum umowy o wykonanie poszczególnych zakresów prac, wystawiali za nie faktury liderowi konsorcjum i z nim się rozliczali.

[umowy k-257-277, przykładowe faktury i dowody wpłat k-278-301].

Lider konsorcjum wystawiał faktury zamawiającemu i na jego rzecz były dokonywane płatności. (...) S.A. ani (...) S.A. nie występowały z roszczeniami w stosunku do skarżącego.

[zeznania świadka M. P., e-protokół k-414, adnotacje 00.07.04, 00.14.36].

W dniu 24 czerwca 2011 r. pomiędzy przeciwnikami skargi zostało zawarte porozumienie a następnie w dniu 4 września 2013 r. ugoda pozasądowa dotycząca spłaty przysługującej (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w stosunku do (...) Spółki Akcyjnej wierzytelności z tytułu wykonywania przedmiotowego kontraktu.

[porozumienie k-302-303, ugoda k-314-323].

W dniu 8 października 2014 r. została ogłoszona upadłość (...) S.A. z możliwością zawarcia układu.

[postanowienie k-378].

W dniu 14 kwietnia 2014 r. został wydany przez Zespół (...) arbitrażu ad hoc administrowanego przez Sąd Arbitrażowy przy Krajowej Izbie Gospodarczej w W. w sprawie o sygnaturze SA 234/11 oraz SA 202/13/P wyrok zasądzający od skarżącego na rzecz (...) S.A. kwotę 2.881.725,05 euro z ustawowymi odsetkami od dnia 22 lipca 2011 r. i oddalający powództwo w pozostałym zakresie oraz umarzający postępowanie w stosunku do (...) S.A. i (...) S.A. (w wyniku ogłoszenia ich upadłości). W uzasadnieniu sąd polubowny wskazał, iż zasadne było naliczenie przez skarżącego kar umownych jednakże dokonał ich miarkowania. Jednocześnie, z uwagi na rozbieżne stanowiska prezentowane przez stronę powodową co do sposobu zasądzenia świadczenia i podmiotu na rzecz, którego miałoby to nastąpić, sąd polubowny uznał, iż brak jest podstaw do przyjęcia solidarności czynnej po stronie powodowej (wynikającej z art. 369 k.c.) natomiast zachodzą przesłanki do zasądzenia świadczenia wyłącznie na rzecz (...) S.A. Sąd polubowny wskazał, iż przemawiały za tym rozwiązaniem następujące okoliczności:

1. Spółka Akcyjna (...) (dalej (...)) była liderem zawiązanego konsorcjum, czego skarżący, na żadnym etapie, nie kwestionował,

2. I. była jedynym podmiotem, który wystawiał faktury za prace wykonane w realizacji Kontraktu, czego pozwany, na żadnym etapie, nie kwestionował,

3. pozwany uiszczał faktury wystawiane przez lidera Konsorcjum i nigdy zastrzeżeń w tym względzie nie zgłaszał,

4. pozwany pismem z 12.10.2010 r. złożył oświadczenie o potrąceniu przyznając w treści, że I. posiada wobec pozwanego wierzytelność z tytułu Kontraktu na podstawie faktury nr (...) z 23.09.2010 r, oraz, że pozwany posiada wobec I. wierzytelność z tytułu naliczenia kary za zwłokę,

5. w toku postępowania przed Komisją Rozjemstwa w Sporach pozwany nie kwestionował legitymacji I. jako prawidłowo umocowanego reprezentanta Wykonawcy do zgłaszania roszczeń, a jedynie kwestionował ich zasadność,

6. w toku postępowania pozwany nie kwestionował wyżej podanych okoliczności, ani też nie podważał pozycji I. jako lidera konsorcjum,

7. gdyby pozwany nie zgłosił wobec powoda zarzutu potrącenia i zapłacił całą fakturę nr (...) z 23,09.2010 r. opiewająca na kwotę 11 409 838,30 euro, to zapłata taka byłaby dokonana na rachunek I., a nawet nie mogłaby zostać zapłacona na rachunek innego z partnerów konsorcjum.

W tej sytuacji Sąd polubowny uznał, że skoro w zakresie pierwszego z roszczeń istnieją podstawy do częściowego jego uwzględnienia, to winno być ono zasądzone na rzecz lidera konsorcjum (...) S.A., z pozostawieniem rozliczeń między jego partnerami do rozstrzygnięcia we własnym zakresie, czyli tak, jak to miało miejsce w czasie prowadzenia Kontraktu.

[wyrok sądu polubownego z dnia 14 kwietnia 2014 r. – akta postępowania SA 234/11 oraz SA 202/13/P].

Powyższy stan faktyczny, niesporny pomiędzy stronami, Sąd ustalił w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci dokumentów, których prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała oraz uzupełniająco w oparciu o zeznania świadka M. P..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Strona może w drodze skargi żądać uchylenia wyroku sądu polubownego w enumeratywnie wyliczonych w art. 1206 § 1 k.p.c. przypadkach, przy czym zgodnie z treścią art. 1206 § 1 pkt 2 k.p.c., strona może w drodze skargi żądać uchylenia wyroku sądu polubownego, jeżeli nie była należycie zawiadomiona o wyznaczeniu arbitra, o postępowaniu przed sądem polubownym lub w inny sposób była pozbawiona możności obrony swoich praw przed sądem polubownym. Ponadto uchylenie wyroku sądu polubownego następuje także wtedy, gdy sąd stwierdzi, że według ustawy spór nie może być rozstrzygnięty przez sąd polubowny bądź wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego) – art. 1206 § 2 pkt 1 i 2 k.p.c. Skarga została złożona w terminie określonym w art. 1208 § 1 k.p.c.

W niniejszej sprawie skarżący powołał się na naruszenie klauzuli porządku prawnego przez sąd polubowny, a więc naruszenie art. 1206 § 2 k.p.c. w zw. z art. 2 i art. 45 Konstytucji RP.

Użyte w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. sformułowanie „podstawowe zasady porządku prawnego” wskazuje, iż chodzi o takie naruszenia przepisów prawa materialnego, które prowadzą do pogwałcenia zasad państwa prawa (praworządności), a wyrok narusza naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej oraz godzi w obowiązujący porządek prawny, czyli narusza pryncypia ustrojowo-polityczne i społeczno - gospodarcze. Zarówno w orzecznictwie, jak i doktrynie postulowana jest ostrożność w dokonywaniu oceny, czy orzeczenie narusza podstawowe zasady porządku prawnego oraz zwężająca wykładnia sformułowania zawartego w art. 1206 § 2 pkt 2 k.p.c. Dominuje pogląd, że ocena, czy wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z podstawowymi zasadami porządku prawnego odnosi się do jego treści, a nie prawidłowości postępowania przed tym sądem (A. Jakubecki [w:] Dolecki H. (red.), Wiśniewski T. (red.), Hrycaj A., Jakubecki A., Rylski P., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom V, LEX, 2013 – komentarz do art. 1206).

W orzecznictwie przyjmuje się, iż przez podstawowe zasady porządku prawnego stanowiące podstawę oceny wyroku sądu polubownego należy rozumieć zarówno normy konstytucyjne, jak i naczelne normy w poszczególnych dziedzinach prawa. W judykaturze do tych zasad zaliczono między innymi zasadę wolności gospodarczej i swobodę umów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2006 r., II CSK 117/06, Lex nr 332959), zasadę autonomii woli stron i równości podmiotów, czy zasadę sprawiedliwości społecznej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2000 r., II CKN 267/00, LEX nr 40833).

Z naruszeniem klauzuli porządku prawnego mamy do czynienia wtedy, gdy zdeterminowane treścią wyroku sądu polubownego skutki są nie do pogodzenia z określoną normą zaliczaną do podstawowych zasad tego porządku, które to pojęcie podlega wykładni. Co charakterystyczne co do zasady nie podlega badaniu kontrola zgodności wyroku sądu polubownego z prawem materialnym ani badanie, czy znajduje on oparcie w faktach przytoczonych w jego uzasadnieniu oraz czy fakty te zostały prawidłowo ustalone (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 8 lutego 2012 r., I ACa 26/12, LEX nr 1120031, podobnie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 24 października 2012 r., I ACa 559/12, LEX nr 1237887). Użyte przez ustawodawcę w art. 1206 § 2 k.p.c. pojęcie podstawowych zasad porządku Rzeczypospolitej Polskiej wskazuje, że chodzi o takie naruszenie przepisów prawa materialnego, które prowadzi do pogwałcenia zasad państwa prawa (praworządności), a zapadły wyrok arbitrażowy narusza naczelne zasady prawne obowiązujące w Rzeczypospolitej Polskiej, godzi w obowiązujący porządek prawny, czyli narusza pryncypia ustrojowo-polityczne i społeczno-gospodarcze. Ocena tego, czy orzeczenie sądu polubownego nie uchybia podstawowym zasadom porządku publicznego musi być formułowana w sposób zawężający (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2007 r., I CSK 82/07, LEX nr 320021).

Klauzula porządku publicznego nie służy kontroli merytorycznej (zasadności) orzeczenia sądu polubownego. Zakaz kontroli merytorycznej takiego orzeczenia, związany jest z istotą stosowania klauzuli porządku publicznego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego (wyr. SA w Łodzi z dn. 25.06.2013r., I ACa 83/13, LEX nr 1345551).

Ponadto o naruszeniu klauzuli porządku publicznego nie można mówić w przypadku, gdy wyrok sądu polubownego oparty jest na jednym z przeciwstawnych poglądów prezentowanych w orzecznictwie i doktrynie (wyr. SA w Gdańsku z dn. 10.05.2013r., V ACa 191/13, LEX nr 1356514).

W przedmiotowej sprawie dla uzasadnienia naruszenia klauzuli porządku publicznego skarżący, wskazał w pierwszej kolejności na brak legitymacji czynnej po stronie podmiotu na rzecz, którego doszło do zasądzenia świadczenia, brak powagi rzeczy osądzonej w stosunku do pozostałych konsorcjantów, a także uwzględnienie roszczenia odsetkowego za okres od dnia wymagalności roszczenia za wykonane prace do dokonania miarkowania kary umownej, pomimo dokonania potrącenia tej kary z należnością wykonawcy.

W ocenie Sądu, podnoszone przez skarżącego zarzuty dotyczące wydanego wyroku sądu polubownego a oparte o naruszenie klauzuli porządku prawnego, nie znajdują uzasadnienia. Jak już wyżej wskazano, brak jest co prawda definicji tejże klauzuli (podobnie jak i pojęcia „demokratycznego państwa prawnego”) jednakże w sposób jednolity zarówno orzecznictwo jak i doktryna przyjmuje, iż dokonując oceny wystąpienia tego naruszenia należy brać pod uwagę okoliczności indywidualnej sprawy, ale jednocześnie naruszenia te należy utożsamiać ze swego rodzaju rażącym naruszeniem prawa. Ponadto zarzuty te nie mogą stanowić podstawy do merytorycznej oceny wydanego wyroku sądu polubownego a w konsekwencji ponownego rozstrzygania sprawy, bowiem sąd powszechny sprawuje co prawda quasi kontrolę nad wydanym orzeczeniem arbitrażowym jednakże kontrola ta ograniczona jest do badania przesłanek określonych w art. 1206 k.p.c.

Odnosząc się do pierwszego z zarzutów skarżącego wskazać należy, iż abstrahując w tym momencie od wątpliwości dotyczących występowania w postępowaniu polubownym współuczestnictwa koniecznego po stronie powodowej, brak objęcia rozstrzygnięciem wszystkich konsorcjantów nie jest tożsame z naruszeniem podstawowych zasad porządku prawnego, lecz co najwyżej mogłoby stanowić podstawę kwestionowania takiego orzeczenia w postępowaniu apelacyjnym, gdyby wyrok zapadł przed sądem powszechnym. Nie można przy tym pominąć okoliczności, iż brak udziału (...) S.A. oraz (...) S.A. nastąpił w wyniku ogłoszenia upadłości tych podmiotów, a co za tym idzie, wygaśnięcia na podstawie art. 142 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze zapisu na sąd polubowny. Zgodnie bowiem z przywołaną normą prawną zapis na sąd polubowny dokonany przez upadłego traci moc z dniem ogłoszenia upadłości, a toczące się już postępowania ulegają umorzeniu. W konsekwencji przyjęcia poglądu o bezwzględnym współuczestnictwie koniecznym, braku możliwości udziału upadłych spółek w dalszym postępowaniu, prowadziłoby to do oddalenia powództwa przez sąd polubowny, przy jednoczesnym braku możliwości dochodzenia przez konsorcjantów jako wierzycieli skarżącego swoich roszczeń przed sądem powszechnym. Z kolei rozstrzygnięcie przyjęte przez sąd polubowny, wbrew twierdzeniom skarżącego nie skutkują narażeniem go na konieczność ponownej zapłaty tej samej kwoty na rzecz upadłych spółek (co do których umorzono postępowanie), a co w ocenie skarżącego stanowi drugą z podstaw uchylenia wyroku sądu polubownego i również naruszenie klauzuli porządku prawnego. Po pierwsze bowiem sytuacje, w których wydany wyrok uwzględniający roszczenie nie gwarantuje, iż to samo roszczenie nie będzie mogło być zasądzone na rzecz innego podmiotu, przewidują same przepisy prawa (np.: art. 647 ¹ § 5 k.c. zgodnie z którym zawierający umowę [o roboty budowlane] z podwykonawcą oraz inwestor i wykonawca ponoszą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę. W wielu przypadkach norma ta stanowi podstawę zasądzenia od inwestora świadczenia na rzecz podwykonawcy, wcześniej już zasądzonego czy też zapłaconego na rzecz wykonawcy). Nie można zatem uznać, iż dochodzi w takich przypadkach do naruszenia klauzuli porządku prawnego, skoro sam ustawodawca przewiduje możliwość wystąpienia takich sytuacji. Ponadto, w realiach niniejszej sprawy, gdyby nawet doszło do dochodzenia roszczenia przez upadłych konsorcjantów w stosunku do skarżącego, to opierałyby się one właśnie na art. 647 ¹ § 5 k.c. bowiem w umowie konsorcjum konsorcjanci ustalili, że faktury zamawiającemu wystawia lider konsorcjum i on odbiera wynagrodzenie, zaś rozliczenia wewnątrz konsorcjum opierają się oprócz umowy konsorcjum, o zawarte umowy dotyczące poszczególnych zakresów prac. W takim zaś przypadku skarżącemu służyłoby roszczenie regresowe względem (...) S.A.

Nie można także pominąć kwestii, iż orzecznictwo dotyczące występowania współuczestnictwa koniecznego po stronie konsorcjantów nie jest jednolite. Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę za słuszne uważa stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w wyrok z dnia 20 listopada 2014 r., V CSK 177/14, w którym przyjęto, iż z istnienia umowy konsorcjum nie musi wynikać współuczestnictwo konieczne po stronie wierzycieli (konsorcjantów) bowiem konsorcjum nie jest tworem tożsamym ze spółką cywilną, zaś umowa konsorcjum przesądza o wzajemnych relacjach konsorcjantów i może przewidywać reprezentowanie konsorcjantów w stosunkach zewnętrznych przez lidera konsorcjum, umocowanego w granicach i na podstawie umowy konsorcjum, co miało miejsce w niniejszej sprawie, gdzie w umowie konsorcjum poza zasadami reprezentacji przez lidera konsorcjum określone zostały podziały zakresu prac i ich finansowania (podobnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 maja 2012 r., II CSK 491/11 odmiennie w wyroku z dnia 13 października 2011 r., V CSK 475/10). Łączna legitymacja po stronie powodowej obejmująca wszystkich uczestników konsorcjum musiałaby wynikać ze współuczestnictwa koniecznego, będącego postacią współuczestnictwa materialnego. Źródłem takiego współuczestnictwa koniecznego musiałby być albo stosunek prawny powstały w wyniku zawarcia umowy konsorcjum, albo przepis ustawy, czego jednak brak. Powyższe rozważania czynione są jedynie na marginesie, bowiem jak wskazano wyżej, sąd powszechny nie posiada kompetencji do merytorycznej oceny wydanego wyroku sądu polubownego, a jednocześnie nie doszło (o czym wyżej) do naruszenia klauzuli porządku prawnego. Wskazane wyżej przykładowe rozbieżne stanowiska orzecznictwa (Sądu Najwyższego) także przemawiają przeciwko uznaniu, iż doszło do naruszenia klauzuli porządku prawnego.

Skoro zatem nie można mówić o naruszeniu podstawowych zasad polskiego porządku prawnego w przypadku dwóch pierwszych zarzutów, to tym bardziej zarzut ten nie może zostać uwzględniony w zakresie odsetek od roszczenia należnego po dokonaniu miarkowania potrąconej z tym świadczeniem kary umownej. Sąd Najwyższy konsekwentnie przyjmuje, iż dopuszczalne jest miarkowanie kary umownej wcześniej potrąconej. Nie ulega wątpliwości, że orzeczenie w którym dokonano miarkowania ma charakter konstytutywny, ponieważ kreuje treść zobowiązania między stronami, modyfikuje treść tego zobowiązania wynikającą z klauzuli zastrzegającej karę umowną. Większość orzeczeń konstytutywnych działa pro futuro, nie jest to jednak zasada bez wyjątków. Przykładowo, orzeczenia uchylające uchwały w spółdzielniach czy spółkach są orzeczeniami konstytutywnymi ex tunc. W ocenie Sądu Najwyższego z uwagi na funkcję ochronną art. 484 § 2 k.c. również orzeczeniu o miarkowaniu kary umownej należałoby taki skutek przypisać. Konsekwencją byłoby uznanie, że reguluje ono wysokość kary umownej od chwili jej wymagalności, a zatem tę wysokość, którą ewentualnie można by potrącić. Rozumowanie to może służyć za podstawę dla tezy, że można miarkować również karę umowną uiszczoną przez potrącenie. W rezultacie potrącenie doprowadza do wygaśnięcia zobowiązania tylko w takim zakresie, w jakim uznano karę umowną za należną, a zatem tylko w tej części świadczenie było niewymagalne, zaś w części zmiarkowanej nie dochodzi do potrącenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia21 listopada 2007 r., I CSK 270/07). Niezależenie jednak od kwestii prawidłowości rozstrzygnięcia sądu polubownego, nawet nieprawidłowe merytorycznie zasądzenie odsetek od daty wcześniejszej niż data orzekania z zastosowaniem miarkowania kary umownej, nie może zostać uznane za naruszające porządek prawny Rzeczypospolitej Polskiej. Zarzuty te mogłyby być podniesione w postępowaniu apelacyjnym natomiast nie mogą stanowić przesłanki do uchylenia wyroku sądu polubownego. Nie ma przy tym znaczenia dla oceny braku naruszenia klauzuli porządku prawnego wysokość kwoty odsetek za opóźnienie.

Podkreślić przy tym należy, że klauzula porządku publicznego jak każda klauzula generalna jest niedookreślona, co pozostawia sądowi orzekającemu w konkretnej sprawie dużą dyskrecjonalność, niemniej na jej podstawie kontrola elementów składających się na orzeczenie sądu polubownego nie może przybierać rozmiarów właściwych kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia. Zakaz kontroli merytorycznej (zasadności) takiego orzeczenia, związany jest z istotą stosowania klauzuli porządku publicznego. Przy jej stosowaniu nie chodzi bowiem o to, aby oceniane orzeczenie było zgodne ze wszystkimi wchodzącymi w grę bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, lecz o to, czy wywarło ono skutek sprzeczny z podstawowymi zasadami krajowego porządku prawnego. W orzecznictwie przyjmuje się, iż procesowy porządek publiczny może być podstawą oceny wyroku sądu polubownego w dwóch aspektach: po pierwsze, ocenie podlega zgodność procedury, która doprowadziła do wydania wyroku sądu polubownego z podstawowymi procesowymi zasadami porządku prawnego, a po drugie, ocenie podlegają skutki wyroku sądu polubownego z punktu widzenia ich zgodności z procesowym porządkiem publicznym, tj. czy dają się one pogodzić z systemem prawa procesowego np. czy nie naruszają powagi rzeczy osądzonej, praw osób trzecich (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2012 r., I CSK 312/11, LEX nr 1163190). Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest bowiem środkiem odwoławczym lecz rodzajem nadzwyczajnego środka nadzoru judykacyjnego sądu powszechnego nad działalnością sądu polubownego. Z tych też względów sąd powszechny w zasadzie nie bada rozstrzygnięcia sądu arbitrażowego, a w szczególności nie kontroluje, czy ma on oparcie w faktach przytoczonych w jego uzasadnieniu, bądź czy zastosowano odpowiednie przepisy prawa materialnego (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 8 lutego 2012r., I ACa 26/12, LEX nr 1120031). Nie budzi przy tym wątpliwości, iż sąd powszechny nie może w ramach postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego rozpoznawać ponownie merytorycznie sporu pomiędzy stronami postępowania arbitrażowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2007 r., I CSK 82/07, LEX nr 320021).

Z tych też względów w ocenie Sądu Okręgowego zarzut naruszenia przez Sąd polubowny klauzuli porządku prawnego uznać należy za niezasadny, a podjęte przez tenże sąd polubowny rozstrzygnięcie bez udziału upadłych członków konsorcjum nie pozostaje w sprzeczności z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. Jednocześnie, co podkreślono już powyżej sąd powszechny nie dokonuje ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy a jedynie, ściśle zakreślonej przez treść normy art. 1206 k.p.c., kontroli wydanego rozstrzygnięcia.

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd Okręgowy uznał, iż skarżący nie wykazał zaistnienia żadnej z powołanych przez siebie w skardze podstaw do uchylenia wyroku Sądu Polubownego i w związku z powyższym – oddalił skargę. Podkreślić również wymaga, iż strony decydujące się na poddanie sporu sądowi polubownemu muszą się liczyć z uwarunkowaniami postępowania przed sądem polubownym związanymi również z tym, iż postępowanie takie jak zapadłe orzeczenia sądu polubownego podlegają w bardzo ograniczonym zakresie kontroli zewnętrznej. Podstawowym celem tej regulacji prawnej jest szybkość postępowania w załatwianiu sporów cywilnoprawnych, a nie tworzenie dodatkowej fazy postępowania przedsądowego. Strony decydując się na poddanie sporów rozstrzygnięciom sądu polubownego rezygnują tym samym ze znacznie szerzej kontroli wydawanych rozstrzygnięć niż ma to miejsce w przypadku postępowań poddanych orzecznictwu sądów powszechnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 3 kwietnia 2013 r., I ACa 207/13, LEX nr 1314835).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z którym, przegrywający obowiązany jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. W przedmiotowej sprawie przeciwnicy ponieśli jedynie koszty zastępstwa procesowego w wysokości ustalonej w oparciu o § 10 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.) – 1.200,00 zł oraz kwotę 17,00 zł. tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Łącznie koszty poniesione przez przeciwników (każdego z nich z osobna) wyniosły zatem po 1.217,00 złotych i taką też kwotę Sąd zasądził od skarżącego odpowiednio na rzecz każdego z przeciwników skargi tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Z/ odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełn. stron.