Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 sierpnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2015 r. w Gdańsku

sprawy Z. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 października 2014 r., sygn. akt VII U 1194/14

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

SSA Daria Stanek SSA Jerzy Andrzejewski SSA Iwona Krzeczowska - Lasoń

Sygn. akt III AUa 2116/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 08 maja 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił Z. M. (1) prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, przewidzianych przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), tj. nie udowodnienie wymaganych co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, a jedynie 5 miesięcy i 12 dni.

W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, że nie uwzględnił jako pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia ubezpieczonego: w Zakładach (...) S.A w E. od dnia 01 lipca 1976 r. do dnia 18 listopada 1987 r. oraz od dnia 01 maja 1988 r. do dnia 31 stycznia 1990 r., jak również w Zakładach (...) S.A w O. od dnia 01 lutego 1990 r. do dnia 31 sierpnia 1999 r., gdyż z przedłożonych dokumentów nie wynika, aby w tym okresie wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach. Jako stanowisko pracy wnioskodawcy wskazano – klasyfikator i klasyfikator żywca.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł Z. M. (1) domagając się jej zmiany i ustalenia mu prawa do emerytury.

W uzasadnieniu tego odwołania ubezpieczony kwestionował stanowisko organu rentowego odmawiające zaliczenia spornych okresów zatrudnienia do wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 09 października 2014 r. w sprawie VII U 1194/14 Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił Z. M. (1) prawo do emerytury od dnia 01 marca 2014 r., stwierdzając brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

Z. M. (1), urodzony dnia (...), w dniu 06 marca 2014 r. złożył do ZUS wniosek o emeryturę w wieku obniżonym.

W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony udowodnił 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 5 miesięcy i 12 dni pracy w warunkach szczególnych jako bielarz mas włóknistych.

Nadto, ubezpieczony nie pozostaje w stosunku pracy, ukończył 60 lat i na dzień 01 stycznia 1999 r. osiągnął wymagany okres składkowy i nieskładkowy - 25 lat pracy. Z uwagi na powyższe, zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach.

Ubezpieczony był zatrudniony od dnia 01 lipca 1976 r. do dnia 18 listopada 1987 r. w Zakładach (...) S.A. w E. na stanowisku klasyfikatora żywca. Za ten okres pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo pracy w szczególnych warunkach pracy na stanowisku klasyfikator żywca, które to stanowisko jest wymienione w wykazie A, działu X, poz. 8, pkt 6 zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ubezpieczony był zatrudniony od dnia 01 maja 1988 r. do dnia 31 stycznia 1990 r. w Zakładach (...) S.A w E. na stanowisku klasyfikatora żywca. Za ten okres pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo pracy w szczególnych warunkach pracy na stanowisku klasyfikator żywca, które to stanowisko jest wymienione w wykazie A, działu X, poz. 8, pkt 6 zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Ubezpieczony był zatrudniony od dnia 01 lutego 1990 r. do dnia 31 sierpnia 1999 r. w Zakładach (...) S.A. w O. również na stanowisku klasyfikatora żywca. Za ten okres pracodawca nie wystawił ubezpieczonemu świadectwa pracy w szczególnych warunkach pracy. Do tego zakładu pracy wnioskodawca przeszedł na zasadzie porozumienia między zakładami pracy.

W powyższych okresach ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu, będąc zatrudnionym w rzeźni, prace związane z klasyfikowaniem zwierząt rzeźnych do uboju (świń, bydła, owiec) oraz klasyfikowaniem mięsa po uboju. Ubezpieczony obecny był również przy samym uboju, dokonując sprawdzenia zwierząt rzeźnych przed samym ubojem. Klasyfikowanie zwierząt odbywało się na skupach, trzeba je było sprawdzić ręcznie (badanie stanu zdrowia zębów, mięśni, sprawdzanie stanu wykastrowania zwierząt) i wzrokowo, następnie znakować, potem być obecnym przy uboju, aby rozpoznać konkretne sztuki zwierząt przed ich zabiciem i następnie dokonywać klasyfikacji mięsa po uboju. Bezpośrednim przełożonym ubezpieczonego jako klasyfikator wojewódzki był M. K., razem z ubezpieczonym pracowali I. K. i I. S..

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle poczynionych ustaleń faktycznych odwołanie ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie.

Sąd ten wskazał, że stan faktyczny w niniejszej sprawie został bezsprzecznie potwierdzony w przeprowadzonym postępowaniu dowodowym, w szczególności w oparciu o przedłożone dokumenty w aktach osobowych. Sąd I instancji oparł się ponadto na zeznaniach świadków oraz samego ubezpieczonego. Dokonując analizy i oceny zeznań bezpośrednio w toku rozprawy Sąd ten uznał je za w pełni wiarygodne. Stwierdził, że zeznania te są wyczerpujące, wzajemnie się uzupełniają i korelują z dokumentami osobowymi skarżącego.

Sąd Okręgowy zważył, że istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do rozważenia, czy przedstawione dowody są wystarczające dla uznania, iż praca wykonywana przez ubezpieczonego w spornych okresach (od dnia 01 lipca 1976 r. do dnia 18 listopada 1987 r. - 11 lat, 4 miesiące i 18 dni, od dnia 01 maja 1988 r. do dnia 31 stycznia 1990 r. - 1 rok i 9 miesięcy oraz od dnia 01 lutego 1990 r. do dnia 31 sierpnia 1999 r. - 9 lat i 7 miesięcy, na stanowisku klasyfikatora), była pracą w szczególnych warunkach.

Poza sporem pozostawały natomiast pozostałe przesłanki warunkujące przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. spełniają łącznie następujące warunki:

1. legitymują się okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat - dla mężczyzn, 60 dla kobiet,

2. mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 lat dla kobiet,

3. nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Dla uzyskania uprawnień do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wymagane jest osiągnięcie wskazanego w przepisach wykonawczych wieku, a także przepracowanie określonej ilości lat w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa o emeryturach i rentach z FUS, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Stosownie do treści § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym te okresy pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Sąd I instancji zwrócił jednak uwagę, że zgodnie z utartą praktyką i ugruntowanym orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwały S.N.: z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

Sąd ten wskazał, że w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, w dziale X, pod poz. 8 wskazano jako prace w warunkach szczególnych prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt. Natomiast w zarządzeniu nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ((...)/88), w dziale X „W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym”, w poz. 8 jako prace w warunkach szczególnych wskazano „Prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt”:

1. ubojowiec

2. parzacz

3. jeliciarz

4. gruczolarz

5. peklowacz i wykrawacz mięsa w wykrawalni przy peklowni w piwnicy,

6. lekarz weterynarii, weterynaryjny kontroler sanitarny, oglądacz zwierząt rzeźnych i mięsa - zatrudnieni w rzeźni.

Fakt wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w spornym okresie, odpowiadającej charakterem i zakresem pracy wskazanej w wykazie A, w dziale X, pod poz. 8 załącznika do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego został potwierdzony w toku przeprowadzonego postępowania dowodowego. Ubezpieczony pracował jako oglądacz zwierząt rzeźnych i mięsa zatrudniony w rzeźni, inaczej klasyfikator.

Sąd Okręgowy rozpoznając spór oparł się przede wszystkim na zeznaniach świadków - współpracowników ubezpieczonego ze spornego okresu zatrudnienia – którzy zgodnie zeznali, że wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy bezpośredniej produkcji w zakładzie mięsnym przez cały okres zatrudnienia jako klasyfikator zwierząt rzeźnych i mięsa.

Sąd ten podkreślił, że prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługuje wówczas, gdy ubiegający się o prawo wykonywał faktycznie prace w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Decydujące znaczenie ma zatem charakter i wymiar wykonywanej pracy, a nie przedłożenie odpowiedniego świadectwa pracy w szczególnych warunkach, ze wskazaniem nazwy stanowiska pracy określonej w wykazie prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

Jak zauważył Sąd Najwyższy - określanie dla celów emerytalnych stanowisk pracy jako „pracy wykonywanej w szczególnych warunkach” w rozumieniu wykazów stanowiących załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego nie należy do kompetencji pracodawcy (por. wyrok S.N. z dnia 22 czerwca 2005r., I UK 351/04, OSNP 2006/5-6/90). Zdarzyć się przecież może, iż pracodawca wystawił świadectwo pracy w szczególnych warunkach, pomimo iż pracownik takiej pracy nie wykonywał lub z powołaniem się na błędne oznaczenie wykazu, działu i pozycji rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy zaliczył sporne okresy zatrudnienia: w Zakładach (...) S.A. oraz w Zakładach (...) S.A., z wyłączeniem okresów nieskładkowych, ubezpieczonemu do stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach stale i pełnym wymiarze czasu pracy, przyjmując na podstawie akt osobowych i zeznań świadków, że pracował on jako oglądacz zwierząt rzeźnych i mięsa - czyli na stanowisku, które wymienione jest w zarządzeniu resortowym Ministra Rolnictwa Leśnictwa i (...) Żywnościowej, wykaz A, dział X, poz. 8, pkt 5 oraz wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w wykazie A – prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, w dziale X „Prace w rolnictwie i przemyśle rolno – spożywczym”, pod poz. 8 „Prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt”.

Sąd ten stwierdził, że zsumowanie powyższych okresów wykonywania pracy wskazuje, iż staż pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych jest dłuższy niż wymagany ustawą. W związku z tym, zgodnie z przepisem § 4 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego uznał, że ubezpieczony spełnił wszystkie wymogi do przyznania mu świadczenia emerytalnego w wieku obniżonym.

W konkluzji z przytoczonych względów i argumentów, na podstawie przepisu art. 477 (14) § 2 k.p.c. i cytowanych wyżej regulacji, Sąd I instancji orzekł jak w sentencji wyroku.

Sąd ten uznał, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji z uwagi na to, że dopiero przeprowadzenie obszernego postępowania dowodowego w toku postępowania przed sądem, w tym w szczególności dopuszczenie dowodu z dokumentów z akt osobowych ubezpieczonego i zeznań świadków pozwoliło na uznanie, że w spornych okresach wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. zaskarżając ten wyrok w części dotyczącej zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenia Z. M. (1) prawa do emerytury od dnia 01 marca 2014 r. zarzucając naruszenie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w zw. z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) poprzez przyjęcie, że ubezpieczony spełnił wszystkie warunki do przyznania prawa do emerytury.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy dokonał streszczenia postępowania sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie oraz zakwestionował przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że w spornych okresach zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach, o których mowa w poz. 8 „Prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt”, działu X „W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym”, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego. Organ ten wskazał, że odniesieniu do zatrudnienia od dnia 01 lutego 1990 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. (8 lat i 10 miesięcy) w Zakładach (...) S.A. w O. z dokumentacji osobowej zawartej w aktach sprawy wynika, że ubezpieczony pracował jako samodzielny klasyfikator w dziale skupu żywca. Z wykazu podstawowych zasad postępowania klasyfikatora przy skupie zwierząt rzeźnych podpisanym dnia 12 listopada 1991 r. wynika, iż ubezpieczony nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy czynności związanych bezpośrednio z ubojem zwierząt. Wykonywał on szereg czynności związanych ze skupem zwierząt m.in. do jego czynności należało: uzgadnianie cen skupu, wielkości skupu, sprawdzanie techniczne wyposażenia miejsc skupu, wypisywanie kwitów klasyfikacyjnych i dokonywanie zakupów kontrolowanych.

W konkluzji apelacji organ rentowy wnosił o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku w części i oddalenie odwołania, ewentualnie

2) uchylenie zaskarżonego wyroku w części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym okazało się, że apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. zasługuje na uwzględnienie w całości poprzez zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do oceny, czy Z. M. (1) spełnia łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), przesłanki ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, a w szczególności przesłankę w postaci osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r., wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej).

Ocena kwestii spełniania przesłanki z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy okresy zatrudnienia ubezpieczonego: w Zakładach (...) w E.: od dnia 01 lipca 1976 r. do dnia 18 listopada 1987 r. i od dnia 01 maja 1988 r. do dnia 31 stycznia 1990 r. oraz w Zakładach (...) S.A w O. od dnia 01 lutego 1990 r. do dnia 31 sierpnia 1999 r. podlegają zaliczeniu do wymaganego w przepisach dotychczasowych okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu II instancji zachodziła potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego przeprowadzonego przez Sąd Okręgowy celem jednoznacznego ustalenia charakteru pracy wykonywanej w spornych okresach zatrudnienia przez wnioskodawcę.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny w Gdańsku III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na mocy art. 382 k.p.c., celem uzupełnienia postępowania dowodowego przeprowadzonego w postępowaniu sądowym-pierwszoinstancyjnym w niniejszej sprawie, dopuścił dowody: z dokumentów: zawartych w aktach osobowych Z. M. (1) dotyczących spornych okresów zatrudnienia (koperty k. 72 i 74 akt sprawy) i taryfikatora zaszeregowania stanowisk prac w Zakładach (...) S.A. (koperta k. 74 akt sprawy) oraz z uzupełniającego przesłuchania w charakterze strony Z. M. (1) na okoliczności jak w tezie dowodowej postanowienia z dnia 20 sierpnia 2015 r. w sprawie III AUa 2116/14 (k. 89 akt sprawy 00:01:03).

Z. M. (1) słuchany uzupełniająco w charakterze strony wskazał (k. 89 akt sprawy 00:01:09), że w spornych okresach zatrudnienia w Zakładach (...) w E. pracował w sekcji skupu w K. jako klasyfikator żywca (wykonywał takie same czynności) skupując zwierzęta przeznaczone do uboju i sporządzając związaną z tym dokumentację, 1-2 razy w tygodni zawoził również skupowany żywiec do Zakładów (...) do E., przebywał wówczas na hali ubojowej przy uboju zwierząt, dokonując identyfikacji tych zwierząt, zaś po uboju razem z innymi pracownikami tych zakładów klasyfikował mięso odnotowując grubość słoniny i wagę. Większość czasu pracy ubezpieczony spędzał w sekcji skupu w K., zaś w na polecenie kierownika działu skupu udawał się do Zakładów (...) w E. celem dokonania identyfikacji zwierząt przy ich uboju oraz klasyfikacji mięsa. Wnioskodawca rozliczał się zarówno w sekcji skupu w K. jak i w Zakładach (...) w E.. Praca w punkcie skupu w K. – kwalifikacja żywca – nieodłącznie wiązała się z bezpośrednim kontaktem ze zwierzętami przeznaczonymi na ubój. W odniesieniu do spornego okresu zatrudnienia w Zakładach (...) S.A. w O. Z. M. (1) wykonywał podobną pracę co w Zakładach (...) w E.. Ubezpieczony zajmował się przede wszystkim kwalifikacją żywca w skupie, zaś do prac polegających na identyfikacji zwierząt przy ich uboju i kwalifikacji mięsa po uboju w Zakładach (...) S.A. w O. wyjeżdżał w piątki w każdym tygodniu pracy oraz na polecenie kierownika działu skupu.

W myśl § 10 ust. 1 pkt 2, obowiązującego od dnia 23 listopada 2011 r., rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412), zainteresowany zgłaszający wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy powinien dołączyć do wniosku m.in. dokumenty stwierdzające okresy uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokość.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

W toku postępowania administracyjnego w niniejszej sprawie Z. M. (1) przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z Zakładów (...) w E.: z dnia 10 stycznia 2002 r. (k. 10 akt em. ZUS) i z dnia 21 stycznia 2002 r. (k. 12 akt em. ZUS), w którym zakład pracy wskazał, że ubezpieczony był zatrudniony w tym zakładzie: od dnia 01 lipca 1976 r. do dnia 18 listopada 1987 r. i od dnia 01 maja 1988 r. do dnia 31 stycznia 1990 r. oraz w okresach tych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace klasyfikatora/klasyfikatora żywca na stanowisku klasyfikatora/klasyfikatora żywca, wymienionym w pkt 6, poz. 8, działu X, wykazu A, stanowiącego załącznik do zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nazywanego dalej zarządzeniem resortowym.

Świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (por. wyrok S.N. z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 24/09, LEX nr 518067).

Tym samym treść świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach podlega weryfikacji zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami ubezpieczeń społecznych.

W świadectwach wykonywania prac w szczególnych warunkach z Zakładów (...) w E.: z dnia 10 stycznia 2002 r. (k. 10 akt em. ZUS) i z dnia 21 stycznia 2002 roku (k. 12 akt em. ZUS) zakład pracy nie określił ściśle charakteru wykonywanej pracy według pozycji, działu i wykazu rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, zaś w pkt 6, poz. 8, działu X, wykazu A zarządzenia resortowego wymienił stanowiska „lekarz weterynarii, kontroler sanitarny, oglądacz zwierząt i mięsa – zatrudnieni w rzeźni”, a nie „klasyfikator” lub „klasyfikator żywca”. Powyższe podważa miarodajność tych dokumentów dla ustalenia, czy w spornych okresach zatrudnienia: od dnia 01 lipca 1976 r. do dnia 18 listopada 1987 r. i od dnia 01 maja 1988 r. do dnia 31 stycznia 1990 r. ubezpieczony wykonywał prace w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu.

Wraz z odwołaniem od zaskarżonej decyzji Z. M. (1) przedłożył również „świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach” z dnia 23 maja 2014 r., które nie zostało wystawione przez zakład pracy lub jego następcę prawnego (k. 8 akt sprawy).

Sąd II instancji zważył, że w świetle § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego okresy wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy stwierdzić może pracodawca lub jego następca prawny, a zatem świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach stwierdzające takie okresy sporządzone przez inny podmiot nie stanowi miarodajnego dowodu potwierdzającego fakt wykonywania takich prac (por. wyrok S.A. w Gdańsku z dnia 20 listopada 2014 r., III AUa 424/14, LEX nr 1566956).

W konsekwencji „świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach” z dnia 23 maja 2014 r. (k. 8 akt sprawy) również uznać należy za niemiarodajne.

Odnosząc się do spornego okresu zatrudnienia od dnia 01 lutego 1990 r. do dnia 31 sierpnia 1999 r. w Zakładach (...) S.A. w O. stwierdzić zaś należy, że ten zakład pracy nie stwierdził okresów wykonywania przez wnioskodawcę stale i w pełnym wymiarze czasu prac w szczególnych warunkach w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy.

Podkreślenia jednak wymaga, że w sądowym postępowaniu odwoławczym fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 r., II URN 3/95, LEX nr 24774).

W związku z powyższym Z. M. (1) ma możliwość i obowiązek udowodnienia faktu świadczenia pracy w szczególnych warunkach w spornych okresach zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku pracy przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych.

Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok S.N. z dnia 16 listopada 2010 r., I UK 124/10, LEX nr 707404).

W przypadku ustalenia, że stanowisko pracy ubezpieczonego widniejące na dokumentach dotyczących spornych okresów zatrudnienia, figuruje w wykazie stanowiącym załącznik do właściwego zarządzenia resortowego albo uchwały, zachodziłoby zatem domniemanie faktyczne, że w okresach zatrudnienia na tym stanowisku wykonywał on prace w szczególnych warunkach.

Treść dokumentów zawartych w aktach osobowych Z. M. (2): z Zakładów (...) w E. w postaci: świadectw pracy z września 1987 r. i z dnia 31 stycznia 1990 r., kart obiegowych zmian: z dnia 25 czerwca 1976 r., z dnia 19 listopada 1987 roku, z dnia 30 kwietnia 1988 r. i z dnia 29 stycznia 1990 r., umów o pracę: z dnia 01 lipca 1976 r., z dnia 01 października 1976 r. i z dnia 01 maja 1988 r., angaży: z dnia 27 listopada 1976 r., z dnia 06 lipca 1979 r., z dnia 27 października 1980 r., z dnia 26 października 1981 r., z dnia 26 sierpnia 1982 r., z dnia 01 sierpnia 1983 r., z dnia 01 stycznia 1985 r., z dnia 15 listopada 1985 r., z dnia 26 marca 1987 r., z dnia 08 września 1987 r., z dnia 27 grudnia 1989 roku, z dnia 29 marca 1989 r. i z dnia 23 sierpnia 1989 r. (wszystkie w/w dokumenty koperta k. 72 akt sprawy) oraz z Zakładów (...) S.A. w O. w postaci: kart obiegowych zmian: z dnia 01 lutego 1990 r. i z dnia 31 sierpnia 1999 r., umowy o pracę z dnia 01 lutego 1990 r., angaży: z dnia 01 sierpnia 1990 r., z dnia 01 marca 1996 r., z dnia 01 października 1996 r., z dnia 01 kwietnia 1997 r., z dnia 01 stycznia 1998 r. i z dnia 01 stycznia 1999 r., wykazu podstawowych zasad postępowania klasyfikatora z dnia 12 listopada 1991 r., zakresu czynności na stanowisku klasyfikatora z dnia 30 lipca 1993 r. z załącznikiem, umowy o zakazie konkurencji z dnia 01 sierpnia 1996 r., wypowiedzenia z dnia 24 maja 1999 roku i świadectwa pracy z dnia 31 sierpnia 1999 r. wskazuje, że w okresach od dnia 01 lipca 1976 r. do dnia 18 listopada 1987 r. i od dnia 01 maja 1988 r. do dnia 31 stycznia 1990 r. ubezpieczony był zatrudniony w Zakładach (...) w E., w sekcji skupu żywca w K. na stanowisku klasyfikatora/klasyfikatora żywca, natomiast w okresie od dnia 01 lutego 1990 r. do dnia 31 sierpnia 1999 r. był zatrudniony w Zakładach (...) S.A. w O. w wydziale skupu/wydziale surowcowym – od dnia 01 lutego 1990 r. do dnia 28 lutego 1996 r. na stanowisku klasyfikatora, zaś od dnia 01 marca 1996 r. do dnia 31 sierpnia 1999 r. na stanowisku samodzielnego klasyfikatora.

Nieprawidłowo zatem Sąd Okręgowy ustalił, że: w spornych okresach wnioskodawca był zatrudniony w rzeźni, zaś w okresie od dnia 01 marca 1996 r. do dnia 31 sierpnia 1999 r. pracował w Zakładach (...) S.A. w O. na stanowisku klasyfikatora żywca.

Stanowiska: „klasyfikatora”, „klasyfikatora żywca” i „samodzielnego klasyfikatora” nie są wymienione w poz. 8 „Prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt”, działu X „W rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym” wykazu stanowisk pracy, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia resortowego.

Tym samym w odniesieniu do spornych okresów zatrudnienia na tych stanowiskach nie zachodzi domniemanie faktyczne, że Z. M. (1) wykonywał prace w szczególnych warunkach.

Podkreślenia wymaga również, że w treści taryfikatora zaszeregowania stanowisk prac w Zakładach (...) S.A. (koperta k. 74 akt sprawy) nie wyszczególniono stanowiska „oglądacza zwierząt rzeźnych i mięsa” wskazanego w pkt 6, poz. 8, działu X, wykazu A, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia resortowego, chociaż wymieniono stanowiska: „ubojowca”, „jeliciarza” i „gruczolarza”, o których mowa odpowiednio: w pkt 1, 3 i 4, poz. 8, działu X, wykazu A zarządzenia resortowego, co przemawia za przyjęciem, że zakład pracy nie traktował prac: „klasyfikatora” i „samodzielnego klasyfikatora” jako tożsamych z pracami „oglądacza zwierząt rzeźnych i mięsa” (zakład ten nie stwierdził wykonywania prac w szczególnych warunkach).

Sąd Apelacyjny podziela w pełni stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu wyroku tego Sądu z dnia 24 marca 2009 r. w sprawie I PK 194/08, publik. LEX nr 653420, zgodnie z którym dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych). Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Treść zeznań świadków: M. K. (k. 24 akt sprawy 00:03:42), I. K. (k. 25 akt sprawy 00:17:11) i I. S. (k. 25 akt sprawy 00:28:04) oraz przesłuchania Z. M. (1) (k. 25 akt sprawy 00:34:38 i k. 89 akt sprawy 00:01:09) w zakresie korespondującym z treścią dokumentów dotyczących spornych okresów zatrudnienia wskazuje, że w okresach tych ubezpieczony wykonywał część swoich pracowniczych obowiązków tj. prace polegające na identyfikacji zwierząt i kwalifikacji mięsa, które były wykonywane na terenie zakładów mięsnych, bezpośrednio przy uboju zwierząt.

Podzielić w tym miejscu należy stanowisko, zgodnie z którym w zakresie „Prac wykonywanych bezpośrednio przy uboju zwierząt”, o których mowa w poz. 8, działu X, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego zawierają się nie tylko czynności związane z samym ubojem zwierząt, ale również inne czynności bezpośrednio z nim związane, wykonywane zarówno przed ubojem, jak i po jego dokonaniu, takie jak przykładowo czynności związane z rozbiorem mięsa, mające na celu przygotowanie mięsa pochodzącego z uboju do jego dalszego przetworzenia (por. wyroki S.N.: z dnia 10 lutego 2012 r., II UK 125/11, LEX nr 1157554 i z dnia 06 sierpnia 2013 r., II UK 9/13, LEX nr 1388598).

W konsekwencji zasadne jest przyjęcie, że w spornych okresach zatrudnienia wnioskodawca wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w poz. 8, działu X, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody nie dają jednak podstaw do przyjęcia, że prace te Z. M. (1) wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, ponieważ oprócz tych prac wykonywał jeszcze inne prace, nie wymienione w wykazie rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, a mianowicie prace w punktach skupu żywca, polegające na klasyfikowaniu zwierząt.

Klasyfikacji zwierząt w punktach skupu, stanowiącej zasadniczą część obowiązków pracowniczych ubezpieczonego w spornych okresach, nie można zaliczyć do kategorii „prac wykonywanych bezpośrednio przy uboju zwierząt” w rozumieniu poz. 8, działu X, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, ponieważ związek takich czynności z ubojem zwierząt jest zbyt odległy (por. wyrok S.A. w Białymstoku z dnia 29 października 2014 r., III AUa 768/14, LEX nr 1548395, wyrok S.A. w Lublinie z dnia 29 sierpnia 2012 r., III AUa 577/12, LEX nr 1220536 i wyrok S.A. w Szczecinie z dnia 27 czerwca 2013 r., III AUa 133/13, LEX nr 1422405).

W związku z powyższym nie zachodzą przesłanki z § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego do zaliczenia tych okresów do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym (co najmniej 15 lat).

Bez zaliczenia do wymaganego wyżej okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach spornych okresów zatrudnienia ubezpieczonego: w Zakładach (...) w E.: od dnia 01 lipca 1976 r. do dnia 18 listopada 1987 r. i od dnia 01 maja 1988 r. do dnia 31 stycznia 1990 r. oraz w Zakładach (...) S.A w O. od dnia 01 lutego 1990 r. do dnia 31 sierpnia 1999 r. nie spełnia on ustawowej przesłanki z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, ponieważ na dzień 01 stycznia 1999 r. posiada jedynie 5 miesięcy i 12 dni pracy w szczególnych warunkach.

Ponieważ dla nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym nieodzowne jest łączne spełnienie wszystkich przesłanek, wynikających z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, wobec nie spełniania przesłanki z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, brak jest podstaw prawnych do przyznania wnioskodawcy tego świadczenia.

Uznając, że apelacja organu rentowego zasługuje w całości na uwzględnienie, działając na mocy art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak sentencji wyroku.