Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2015 r. w Lublinie

sprawy Z. Ł.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Z. Ł.

od wyroku Sądu Okręgowego w Radomiu

z dnia 21 kwietnia 2015 r. sygn. akt VI U 889/14

oddala apelację.

Barbara Hejwowska Krzysztof Szewczak Lucyna Stąsik-Żmudziak

III AUa 506/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 kwietnia 2015r. Sąd Okręgowy w Radomiu oddalił odwołanie Z. Ł. od decyzji ZUS Oddział w R. z dnia 07 lipca 2014r., odmawiającej wnioskodawcy ustalenia prawa do emerytury. W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Okręgowy podał, że Z. Ł., urodzony (...), w dniu 25 czerwca 2014 roku złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 7 lipca 2014 roku nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił wnioskodawcy przyznania prawa do emerytury wskazując, że na dzień 1 stycznia 1999 roku udowodnił ogólny okres ubezpieczenia w łącznym wymiarze 26 lat, 11 miesięcy i 26 dni, jednakże nie udokumentował co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie uwzględniono jako pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia od 1 lipca 1972 roku do 31 grudnia 1996 roku (z wyłączeniem okresów przerw w zatrudnieniu, urlopu bezpłatnego, okresów zwolnień lekarskich, okresu pracy na kontrakcie od 14 czerwca 1992 roku do 16 czerwca 1994 roku) na podstawie świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionego przez Przedsiębiorstwo (...) S. A. w R., ponieważ charakter pracy nie został ściśle określony według wykazu, działu, pozycji rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku, jak również wykazane stanowisko pracy ,,ślusarz – spawacz” nie jest zgodne ze stanowiskiem pracy wymienionym w wykazie A, dział XIV, poz. 25, pkt 1 zarządzenia Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1 sierpnia 1983 roku, gdzie ustawodawca wymienił stanowiska pracy, na których prace wykonywane są stale i bezpośrednio przy stanowisku wymienionym w wykazie – w warunkach, w których nie są zachowane higieniczne normy.

Z. Ł. od 1 lipca 1972 roku do 31 grudnia 1996 roku zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) S. A. w R. Oddział w W. na stanowisku ślusarza, ślusarza – spawacza. W okresie od 26 kwietnia 1976 roku do 12 kwietnia 1978 roku odbywał zasadniczą służbę wojskową. Ponownie wrócił do pracy w dniu 2 maja 1978 roku. Przedmiotowe Przedsiębiorstwo zajmowało się produkcją konstrukcji stalowych i elementów wyrobów gotowych do 15 cementowni w Polsce, do zakładów wapienniczych i gipsowych. Z. Ł. początkowo zatrudniony został na stanowisku ślusarza na wydziale konstrukcyjnym. Wydział konstrukcji zajmował się produkcją konstrukcji stalowych i elementów wyrobów gotowych do cementowni. Prace wykonywane były na hali produkcyjnej mieszczącej się w pobliżu Cementowni w W.. Praca odbywała się w systemie zmianowym w pełnym wymiarze czasu pracy w dziesięcioosobowych brygadach składających się ze ślusarzy i spawaczy, z czego ponad połowę stanowili ślusarze. Z. Ł. jako ślusarz przygotowywał elementy do spawania. Wymierzał potrzebne elementy, zajmował się cięciem i montowaniem blachy, składał części konstrukcji zgodnie z rysunkiem, które były spawane przez spawaczy. Jak spawacz spawał to wnioskodawca przygotowywał następne konstrukcje.

W dniu 25 marca 1985 roku Z. Ł. uzyskał uprawnienia w zakresie podstawowego spawania elektrycznego, a w 1989 roku uprawnienia w zakresie spawania łukowego rur, blach i kształtowników. Po uzyskaniu uprawnień spawalniczych Z. Ł. w przeważającej części zajmował się spawaniem blachy spawarką elektryczną, palnikiem, ale nie były to tylko i wyłącznie czynności przy spawaniu, ale także prace ślusarskie. Pierwszy angaż na stanowisko ślusarza – spawacza wnioskodawca otrzymał w dniu 1 czerwca 1985 roku. Mając uprawnienia spawacza wnioskodawca wyjeżdżał też w ramach delegacji do wykonywania remontów na terenie innych niż w W. cementowni. Remontował tam młyny cementu, Delegacje trwały od 1 miesiąca do kilku w czasie roku. Z dniem 1 lutego 1988 roku miał dodatkowo powierzone obowiązki brygadzisty. Wówczas miał też czuwać nad bezpieczeństwem, ,,rozprowadzał” pracowników po ich stanowiskach.

W okresie od 11 stycznia 1987 roku do 11 września 1987 roku Z. Ł. pracował na kontrakcie na budowie eksportowej w Ż., a w okresie od 14 czerwca 1992 roku do 16 czerwca 1994 roku na kontrakcie w D. w L.. Nie przedstawił żadnego dowodu na okoliczność jakie prace faktycznie tam wykonywał. W okresie od 13 kwietnia 1978 roku do 30 kwietnia 1978 roku Z. Ł. miał przerwę po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, w okresie od 12 września 1987 roku do 11 października 1987 roku miał przerwę po kontrakcie, a w okresie od 17 czerwca 1994 roku do 31 sierpnia 1994 roku przebywał na urlopie bezpłatnym.

Sąd częściowo uznał jako wiarygodne zeznania Z. Ł. oraz świadków: S. M., R. G., J. C., K. Z. w zakresie w jakim przedstawiali charakter pracy w Przedsiębiorstwie, zakres czynności wykonywanych na poszczególnych stanowiskach, bowiem w tej części są one ze sobą zbieżne. Nie uwzględnił ich zaś w zakresie, w jakim twierdzili, iż wnioskodawca przed i po nabyciu uprawnień widziany był tylko i wyłącznie przy spawaniu, bowiem zeznania takie w tej części nie korelują ze sobą. Z. Ł. zeznał, że po nabyciu uprawnień w zakresie spawania tj. w 1985 roku tylko i wyłącznie zajmował się spawaniem. Tymczasem S. M. wskazywał, że wnioskodawca początkowo został zatrudniony na stanowisku ślusarza, a po nabyciu uprawnień, zarówno w Przedsiębiorstwie, jak i na wyjeździe na kontraktach w przeważającej mierze spawał, ale też wykonywał prace ślusarskie. Świadek R. G. zeznał, że spawacze także sporadycznie składali stalowe konstrukcje, wnioskodawca z tytułu nabycia uprawnień uzyskał wyższą stawkę. Przed nabyciem uprawnień zarówno świadek, jak i wnioskodawca dokonywali napraw konstrukcji ubytków w stali, metalowych gardzieli, części ruchomych. Ślusarz, który spawał musiał mieć wpisane w angażu także stanowisko spawacza. J. C. zeznał, że Z. Ł. przeważnie spawał, jednakże nie potrafił określić kiedy takie uprawnienia uzyskał. Świadek K. Z. też zeznał, że sam miał w angażu stanowisko ślusarza – spawacza i wykonywał zarówno prace spawalnicze, jak i ślusarskie. Nie było tak, aby nawet spawacze tylko i wyłącznie spawali. Jemu 70% czasu pracy w ciągu dnia zajmowało spawanie, a 30% prace ślusarskie. Sam wnioskodawca zeznając w charakterze świadka w sprawie J. O. VI U 750/14 zeznał, że początkowo pracował jako ślusarz, a po zdobyciu uprawnień dopiero jako spawacz. Wtedy też nic nie mówił o wyjazdach w delegację do innych cementowni. W swojej sprawie wnioskodawca w informacyjnych wyjaśnieniach twierdził, że czasami wyjeżdżał w delegacje a przesłuchany w charakterze strony zeznał, że do innych cementowni mógł wyjeżdżać jak zdobył uprawnienia spawacza. Podnieść należy, iż charakter wykonywanej pracy, zajmowanych przez wnioskodawcę stanowisk pracy potwierdza zgromadzona w sprawie dokumentacja, w tym w szczególności uzyskiwane przez niego angaże. W żadnym angażu wnioskodawca nie miał wpisanego stanowiska tylko spawacz.

Z. Ł. nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. W związku z tym, że wnioskodawca urodził się po 31 grudnia 1948 roku, spór dotyczył kwestii, czy spełnia on przesłanki przyznania mu emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 z późn. zm.), czyli czy nabył prawo do wcześniejszej emerytury dla pracowników pracujących w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy orzekł, że w oparciu o przepis art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zgodnie natomiast z ust. 2 przytoczonego wyżej artykułu emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Warunkiem nabycia uprawnień emerytalnych według art. 184 jest więc spełnienie przed dniem 1 stycznia 1999 r. przesłanki posiadania co najmniej 25 letniego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Brak w treści art. 184 przesłanki końcowej daty spełnienia pozostałych warunków nabycia uprawnień emerytalnych (tj. dożycia wieku emerytalnego na dzień 31 grudnia 2007 r.) powoduje, że ubezpieczeni, którzy w chwili wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS posiadali wymagany okres ubezpieczenia (szczególny i zwykły), mogą realizować prawo do emerytury na starych zasadach po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w art. 32, 33, 39 i 40 również po dniu 31 grudnia 2007 r. oraz nieprzystąpieniu do OFE. Natomiast zgodnie z art. 32 ust.1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Poprzez art. 184 ust. 1 przepisy art. 32 ustawy stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1949 r. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4 powołanego przepisu stanowi, że wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 1 i 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Zatem zastosowanie będą miały przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z1983 roku, nr 8, poz.43 z późn. zm.). Przepisy § 3 i 4 wymienionego rozporządzenia określają warunki, od których spełnienia zależy uzyskanie wcześniejszej emerytury. Są to: okres zatrudnienia wynoszący dla mężczyzn 25 lat, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie A oraz osiągnięcie wieku emerytalnego 60 lat dla mężczyzn.

Ustalając okres zatrudnienia szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik nie otrzymał wynagrodzenia lub świadczenia, w tym urlopów bezpłatnych. Okres urlopu wypoczynkowego oraz otrzymywany przez pracownika po 14 listopada 1991 roku zasiłek chorobowy traktuje się na równi z okresami wykonywania pracy.

Poza sporem w niniejszej sprawie pozostaje, że wnioskodawca w dniu 2 lipca 2014 roku osiągnął wiek emerytalny i udowodnił wymagany 25 – letni okres zatrudnienia oraz fakt, że nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Okolicznością sporną było natomiast czy wykonywał prace w warunkach szczególnych wymienione w wykazie A w wymiarze co najmniej 15 lat i czy staż ten osiągnął przed dniem 1 stycznia 1999 roku. W szczególności czy wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych w czasie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) S. A. w R. Oddział w W. w okresie od 1 lipca 1972 roku do 31 grudnia 1996 roku. Co do spornego okresu pracy w Przedsiębiorstwie (...) S. A. w R. Oddział w W. Z. Ł. przedstawił zwykłe świadectwo pracy, z którego wynika, że w okresie od 1 lipca 1972 roku do 31 grudnia 1996 roku pracował tamże na stanowisku ślusarza, ślusarza – spawacza. Przedstawił także świadectwo wykonania pracy w szczególnych warunkach, z którego wynika, że w okresie od 1 lipca 1972 roku do 31 grudnia 1996 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał bieżące konserwacje agregatów, urządzeń oraz prace budowlano – montażowe na oddziałach będących w ruchu na stanowisku ślusarza – spawacza wymienionym w wykazie A, dział XIV, poz. 25 pkt 1 stanowiącym załącznik nr 3 do zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 1 sierpnia 1983 roku w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz wzrostu emerytury lub renty.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy zdaniem Sądu nie pozwalał stwierdzić, że praca świadczona przez Z. Ł. w Przedsiębiorstwie (...) S. A. w R. Oddział w W. wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Wnioskodawca w okresie zatrudnienia pracował jako ślusarz, ślusarz – spawacz, ślusarz – spawacz – brygadzista. Z angaży znajdujących się w aktach osobowych Z. Ł. wynikało, że do czasu uzyskania uprawnień spawacza, tj. do 25 marca 1985 roku wykonywał czynności ślusarza. Angaż, w którym powierzono mu dodatkowo obowiązki spawacza, tj. stanowisko ślusarza – spawacza datowany jest dopiero na dzień 1 czerwca 1985 roku. W aktach osobowych wnioskodawcy znajduje się także wniosek o przeszeregowanie pracownika, z którego wynika, że jego praca do czasu uzyskania uprawnień spawacza odbywała się na stanowisku ślusarza. Nie jest wykluczone, że w tym okresie wnioskodawca mógł wykonywać co jakiś czas pewne czynności spawalnicze, chociażby w celu przyuczenia i zdobywania praktyki, jednak nie zajmował się tym stale i w pełnym wymiarze czasu. Bez uprawnień nie mógł bowiem wykonywać spawania jako swojego podstawowego zajęcia. Potwierdzają to zeznania świadków złożonych w sprawie VI U 1603/13 tutejszego Sądu: M. J., S. M. i K. W., z których wynika, że nie było możliwości, aby osoba bez uprawnień wykonywała obowiązki spawacza, zasadą było bowiem, że prace spawalnicze wykonywali spawacze z uprawnieniami. Osoba bez uprawnień była ,,po prostu ślusarzem”. Z zeznań wnioskodawcy oraz świadków w niniejszej sprawie: S. M., R. G., J. C., K. Z. wynika, że praca wnioskodawcy na stanowisku ślusarza polegała na przygotowywaniu spawaczom metalowych elementów do spawania zgodnie z rysunkiem, wycięciu ich z blachy, kątowników, składaniu konstrukcji stalowych. Powyższe czynności były typowymi pracami ślusarskimi. Prace te nie są wymienione w wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Wskazać należy dodatkowo, że sprzeczne ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym i doświadczeniem życiowym byłoby ustalenie, że pracownik nie posiadający uprawnień do wykonywania niebezpiecznej pracy, jaką jest spawanie, został bez żadnych ograniczeń dopuszczony przez pracodawcę przez wiele lat do takich czynności.

Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie nie pozwoliło także stwierdzić, że Z. Ł. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych po nabyciu uprawnień spawalniczych. Z akt osobowych wnioskodawcy wynika, że od 1 czerwca 1985 roku jedynie dodatkowo do angażu ślusarza uzyskał angaż spawacza i tak pozostało do końca zatrudnienia. Z zeznań wnioskodawcy oraz świadków: J. C., K. Z. wynika, że po nabyciu uprawnień spawalniczych wnioskodawca w przeważającej mierze wykonywał prace spawalnicze, ale także wykonywał prace ślusarskie. W orzecznictwie Sadu Najwyższego wyrażony został pogląd, że zawarte w wykazie A, dziale XIV, poz. 12 rozporządzenia ,,prace przy spawaniu” obejmują wyłącznie prace wykonywane w przebiegu procesu spawania, a więc czynności związane ze spawaniem (por. wyrok Sądu Najwyższego z 29 stycznia 2008 roku, I UK 192/07, OSNP 2009/5 – 6/79, LEX nr 447272). Również w wyroku z dnia 8 czerwca 2011 roku, sygn. akt I UK 393/10, LEX nr 950426, Sąd Najwyższy stwierdził, że prace ślusarskie polegające na przygotowaniu materiałów do spawania nie mogą być uznane za pracę ,,przy spawaniu” jeśli w toku czynności przygotowawczych nie były wykonywane prace spawalnicze. To bowiem praca przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym uznana została za pracę o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości, a nie jakakolwiek inna praca składająca się, obok pracy spawalniczej, na ostateczny rezultat całego procesu produkcyjnego. Oznacza to, że do czynności związanych ze spawaniem nie należą prace ślusarskie, jakie skarżący wykonywał w ramach obowiązującego go wymiaru czasu pracy, gdyż nie są one objęte procesem spawania, a co najwyżej stanowią etap przygotowania do tego procesu lub obejmują czynności wykończeniowe po jego zakończeniu. W podobnych sprawach o emeryturę, jakie toczyły się w Sądzie Okręgowym z odwołania pracowników wydziału konstrukcyjnego Przedsiębiorstwa (...) okres pracy na stanowisku ślusarza nie został zaliczony do prac w warunkach szczególnych. Tak było w sprawie M. R. sygn. akt VI U 1603/13, któremu Sąd okres zatrudnienia od 1985 roku do 1996 roku na stanowisku ślusarza nie uznał za pracę w warunkach szczególnych, w sprawie R. P. sygn. akt VI U 1053/13, któremu Sąd nie zaliczył okresu pracy na stanowisku ślusarza od 1978 roku do 1985 roku do pracy w warunkach szczególnych i w sprawie J. O. sygn. akt VI U 750/14, któremu Sąd nie zaliczył okresu pracy od 1 lipca 1972 roku do 21 stycznia 1977 roku na stanowisku ślusarza i w tych sprawach odwołania oddalił. Natomiast E. C. – sygn. akt VI U 891/12, Sąd Okręgowy w Radomiu przyznał prawo do emerytury, ponieważ był zatrudniony na stanowisku spawacza lub ślusarza - spawacza, który zajmował się wyłącznie spawaniem (dowód: akta spraw wymienionych powyżej). Pracy wnioskodawcy w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) S. A. w R. Oddział w W. nie można zaliczyć do prac w warunkach szczególnych mimo, że Z. Ł. w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych miał wpisane, że wykonywał bieżącą konserwację agregatów, urządzeń oraz prace budowlano – montażowe na oddziałach będących w ruchu. Nie można jej zakwalifikować pod poz. 25, działu XIV, wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, nr 8, poz. 43 z późn. zm.), gdzie wskazano bieżącą konserwację agregatów i urządzeń oraz prace budowlano – remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, bowiem wnioskodawca nie wykonywał czynności określonych w tym punkcie wykazu. Będąc bowiem zatrudnionym na wydziale konstrukcji zajmował się produkcją konstrukcji stalowych i elementów wyrobów gotowych do cementowni, wykonywał konstrukcje dla cementowni. Głównie pracował przecież na hali produkcyjnej Cementowni. Prace remontowe na terenie Cementowni w W. wykonywał sporadycznie, gdyż głównie takie prace wykonywali pracownicy z wydziału remontowego. Do innych cementowni mógł jeździć dopiero jak zdobył uprawnienia spawacza. Nie wykonywał tej pracy jednak przez cały czas tyko ewentualnie okresowo. Stwierdzić należy, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 14 września 2007 roku, III UK 27/07, OSNP 2008, nr 21 – 22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 roku, III UK 38/07, OSNP 2008, nr 21 – 22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 roku, III UK 66/07; z dnia 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/07, OSNP 2009, nr 5 – 6, poz. 75; z dnia 24 marca 2009 roku, I PK 194/08; z dnia 1 czerwca 2010 roku, II UK 21/10). Skarżący nie spełnia przesłanki wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie przedstawił też żadnych przekonywających argumentów przemawiających za zmianą tej utrwalonej linii orzecznictwa sądowego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy zaskarżając wyrok w całości.

Wyrokowi zarzucał:

1. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 oraz 32 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS oraz przepisów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze poprzez przyjęcie, że wnioskodawca nie wykonywał prac określonych w załącznik nr l wykaz A „ przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowo wodorowym " - dział XIV poz. 12 ani też prac określonych jako „ bieżąca konserwacja agregatów, urządzeń oraz prace budowlano-montażowe budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie -Dział XIV poz. 25 pkt 1. ( Dz.U. nr 8 póz. 43 ze zm.) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

2. Sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego w szczególności poprzez przyjęcie że, wnioskodawca:

- nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych na miejscu, podczas pracy w (...) w W. wyjeżdżał do różnych
cementowni w celu wykonywania prac remontowych jedynie
sporadycznie, do prac w cementowniach mógł wyjeżdżać dopiero jak zdobył uprawnienia spawacza, nie przedstawił żadnego dowodu jakie prace wykonywał na kontrakcie na budowie eksportowej w Ż. (Z.)oraz na kontrakcie w L.,

- świadek R. G. zeznał iż ślusarz, który spawał musiał
mieć wpisane w angażu także stanowisko spawacza.

3. Naruszenie przepisów postępowania poprzez:

-nie uwzględnienie całego zebranego materiału dowodowego,

-nie uwzględnienie, że przy napawaniu nie występuje tzw. składanie oraz że wnioskodawca nie czyścił po spawaniu,

- nie wyjaśnienie czy w toku czynności przygotowawczych
wykonywane były prace spawalnicze,

-przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów art 233 §1 kpc.

Wskazując na powyższe podstawy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury oraz o zasądzenie od ZUS na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu za obie
instancje ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia Sądowi Okręgowemu w Radomiu.

W uzasadnieniu apelacji pełnomocnik dokonując analizy wybranych fragmentów zeznań poszczególnych świadków oraz wnioskodawcy przedstawił własną wersję stanu faktycznego w sprawie i wskazał, że świadczą one o tym, że nieprawidłowe ustalenia Sądu pozostają w rażącej sprzeczności z zebranym materiałem dowodowym i stanem faktycznym, co skutkowało niekorzystnym wyrokiem dla wnioskodawcy. Apelujący twierdził, że Sąd z faktu, iż w Zakładzie (...) funkcjonował obok wydziału konstrukcyjnego wydział remontów wyprowadził błędny wniosek, że wyjazdy pracowników z wydziału konstrukcyjnego na delegacje do innych cementowni w celu dokonania tam remontów były sporadyczne, gdy tymczasem uprawnione jest ustalenie, że ponad 50% czasu wnioskodawca świadczył pracę przy remontach. Poza tym twierdził, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwala na przyjęcie, że wnioskodawca nawet nie mając formalnych uprawnień do spawania czynności te wykonywał mając angaż ślusarza a po uzyskaniu uprawnień stale i w pełnym wymiarze wykonywał te prace bo wszystkie wykonywane czynności były czynnościami przy spawaniu. Zdaniem apelującego niezasadnie Sąd pominął wnioskodawcy do uprawnień okresy pracy na budowie eksportowej w Ż. oraz na kontrakcie w L. powołując się brak jakichkolwiek dowodów przedstawionych przez wnioskodawcę, skoro z akt osobowych wnioskodawcy i znajdujących się w nich świadectw wynika, że w Z. wnioskodawca pracował jako spawacz a w L. przy produkcji cementu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna a podniesione w niej zarzuty dotyczące zarówno naruszenia prawa materialnego jak i obrazy przepisów postępowania nie zasługują na uwzględnienie. Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy są prawidłowe. Wbrew twierdzeniom apelacji Sąd Okręgowy nie dopuścił się sprzeczności istotnych ustaleń z treścią zebranego materiału dowodowego, uwzględnił cały zebrany materiał dowodowy a przy jego ocenie nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów zakreślonej przepisem art. 233 §1 kpc. Sąd Okręgowy wyrokując w sprawie przeprowadził wszystkie wskazane dowody, szczegółowo przesłuchał zawnioskowanych świadków, dokonał analizy akt osobowych wnioskodawcy oraz pozostałych dokumentów i w ramach posiadanych uprawnień dokonał przekonywującej, zgodnej z zasadami doświadczenia oceny materiału dowodowego oraz wyprowadził z niego logiczne i przekonywujące wnioski.

Przede wszystkim niezasadny jest zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego a mianowicie wskazanych przepisów art. 184 i 32 ustawy emerytalnej. Zgodnie z cytowanym wyżej przepisem art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Według ust. 2 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Warunkiem nabycia uprawnień emerytalnych według art. 184 jest więc spełnienie przed dniem 1 stycznia 1999 r. przesłanki posiadania co najmniej 25 letniego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu. Natomiast zgodnie z art. 32 ust.1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 i 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Poprzez art. 184 ust. 1 przepisy art. 32 ustawy stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1949 r. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Ustęp 4 powołanego przepisu stanowi, że wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 1 i 2 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Zatem zastosowanie miały przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z1983 roku, nr 8, poz.43 z późn. zm.). Przepisy § 3 i 4 wymienionego rozporządzenia określają warunki, od których spełnienia zależy uzyskanie wcześniejszej emerytury. Są to: okres zatrudnienia wynoszący dla mężczyzn 25 lat, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie A oraz osiągnięcie wieku emerytalnego 60 lat dla mężczyzn.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca na dzień 31.12.1998r. nie udowodnił 15 lat wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, skutkiem czego nie spełnił przesłanki zawartej w art. 184 ustawy i w związku z tym nie nabył uprawnień do emerytury we wcześniejszym wieku.

Przedstawiony w apelacji stan faktyczny jest jedynie nieuzasadnioną polemiką z prawidłowymi ustaleniami orzekającego Sądu. Przytoczone argumenty w żaden sposób nie podważają zasadności stanowiska Sądu pierwszej instancji. Apelacja zawiera bowiem jedynie własną ocenę faktów odmienną od przyjętej przez Sąd Okręgowy i interpretację definicji pracy w warunkach szczególnych. Pełnomocnik wnioskodawcy do swoich ustaleń wybrał fragmentaryczne zeznania niektórych ze świadków i to tylko te, które w sposób korzystny dla wnioskodawcy przedstawiały jego przebieg pracy zawodowej i wykonywane czynności. Nadał tym zeznaniom walor pewności, mimo, że ich treść nie jest zgodna z doświadczeniem życiowym i nie znajduje uzasadnienia w dokumentacji pracowniczej. Nie ulega wątpliwości, że wskazani przez apelującego świadkowie starali się przedstawić charakter pracy wnioskodawcy w taki sposób, aby ciężar wykonywanych obowiązków został przesunięty na czynności spawalnicze. Jednak wiarygodności zeznań tych świadków przeczą zarówno zeznania samego wnioskodawcy jak i pozostałych osób zeznających w sprawie, w tym świadków którym wiarę dał Sąd wyrokujący.

Istota sprawy sprowadzała się do ustalenia czy wnioskodawca faktycznie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres co najmniej 15 lat wykonywał czynności wymienione w Wykazie A, uprawniające do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym. Istotne było nie samo wykonywanie pracy w warunkach szkodliwych w dowolnych okresach i dowolnym rozmiarze ale udowodnienie, że tego rodzaju praca miała charakter stały i w pełnym wymiarze a więc, że przez wymagany okres, uprawniający do ustalenia uprawnień była wykonywana stale w ramach obowiązującego pracownika czasu pracy.

Przede wszystkim należy wskazać, że wbrew twierdzeniom skarżącego brak było podstaw do przyjęcia, że w spornym okresie przed uzyskaniem uprawnień spawacza, a więc przed marcem 1985 a właściwie przed 01.06.1985r. (data angażu określająca stanowisko jako ślusarz-spawacz), wykonywał on taką pracę w pełnym wymiarze bądź też, że praca ta była stale i w pełnym wymiarze świadczona przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń oraz pracach budowlano-montażowych, budowlano remontowych na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie Dział XIV, poz.25, pkt 1. Wbrew twierdzeniom apelacji Sąd nie zakwestionował, że wnioskodawca w tym okresie mógł wykonywać prace przy spawaniu czy przy remontach na oddziałach w ruchu. Jednakże Sąd przekonywująco wykazał, że tego rodzaju czynności były wykonywane sporadycznie. Spawanie mogło występować w ramach nauki spawania a czynności remontowe na oddziałach w ruchu wówczas gdy wnioskodawca przebywał na delegacji. Brak jest podstaw do twierdzenia, że przed 01.06.1985r. wnioskodawca stale spawał bez uprawnień bo miał do tego wyjątkowy talent. Nie mogą być uznane jako wiarygodne zeznania świadków, że do spawania dopuszczano wszystkich ślusarzy nie posiadających uprawnień, w tym stale wnioskodawcę. Być może dopuszczano ich czasami, do doraźnych, pilnych zadań ale z pewnością nie do stałego wykonywania czynności spawalniczych. Gdyby stałe spawanie przez ślusarzy było możliwe, zakład pracy nie kierowałby pracowników na odpowiednie kursy w celu uzyskania wymaganych uprawnień. Z zeznań świadków ewidentnie wynikało, że na wydziale konstrukcji spawanych gdzie pracował wnioskodawca wyraźnie istniał podział pracowników na spawaczy, wykonujących pracę specjalistyczną, kwalifikowaną a mianowicie spawanie oraz na ślusarzy przygotowujących elementy dla spawaczy. To ślusarze zajmowali się cięciem i montowaniem blachy, składaniem konstrukcji zgodnie z rysunkiem. W żaden sposób pracy ślusarzy nie można uznać za wykonujących spawanie. Zupełnie nieuprawnione jest twierdzenie, że wnioskodawca zatrudniony na stanowisku ślusarza do tych czynności, wykonywał stale prace innego rodzaju a mianowicie prace spawalnicze. W tym zakresie należy w pełni zgodzić się z ustaleniami Sądu Okręgowego i je podzielić. Prace ślusarskie wykonywane przez wnioskodawcę polegające na przygotowaniu materiałów do spawania nie mogą być uznane za prace przy spawaniu. Orzecznictwo sądowe jest tu utrwalone i wielokrotnie wypowiadał się na ten temat Sąd Najwyższy. Sąd Okręgowy przytoczył przykładowe poglądy SN i w pełni je podzielając nie zachodzi potrzeba ponownego powtarzania.

Tam samo nie ma podstaw do przyjęcia, że w omawianym okresie wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze prace remontowo, montażowo, budowlane na oddziałach w ruchu, co dokumentowało przedstawione przez niego świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Przypomnieć należy, że tego typu świadectwo nie ma waloru dokumentu urzędowego i jak każdy dowód podlega ocenie.

W sprawie wskazywano, że tego rodzaju praca była wykonywana w okresach kiedy wnioskodawca był delegowany do remontów cementowni. Jednakże nie zdołano w sposób ścisły udowodnić w jakich okresach wnioskodawca przebywał na delegacjach. Akta osobowe nie zawierają żadnych informacji o delegowaniu wnioskodawcy poza jego podstawowe miejsce pracy, brak jest jakichkolwiek danych o okresach trwania delegacji, miejsc do których kierowano wnioskodawcę ani jaki był wówczas zakres jego obowiązków. Zeznania świadków nie były jednoznaczne i na ich podstawie wnioskodawca nie udowodnił okresów delegacji. Zeznania świadków rozbieżnie wskazywały okresy trwania delegacji, nie zawierały żadnych konkretów i z samych ogólnych stwierdzeń, że delegacje były często, trwały od miesiąca do pół roku a nawet cały rok nie można wywieźć, kiedy i w jakim okresie wnioskodawca był delegowany. Zupełnie gołosłowne i pozbawione oparcia w materiale są informacje wskazanego w apelacji świadka, że wnioskodawca w delegacjach spędził 80% czasu. Z kolei wywiedzenie przez pełnomocnika z tych ogólnych zeznań, że wnioskodawca ponad 50% czasu pracy świadczył przy remontach wielu cementowni jest zupełnie dowolne. Praca wnioskodawcy jako ślusarza i w okresie przed 01.06.1985r. jak i po tej dacie jako ślusarza spawacza zatrudnionego na wydziale konstrukcji zajmującym się produkcją konstrukcji stalowych i elementów wyrobów gotowych dla cementowni związana była z wykonywaniem tych konstrukcji na miejscu, na hali produkcyjnej. Tak więc w ocenie Sądu Apelacyjnego prawidłowe jest ustalenie, że prace remontowe w ramach delegacji były wykonywane sporadycznie i okresowo, ale nie w wymiarze, który należałoby ocenić jako praca stała i w pełnym wymiarze. Brak też dowodów na to, że wnioskodawca był kierowany do pracy przy remoncie cementowni w W. w okresie zatrudnienia jako ślusarz. W zakładzie funkcjonowały stałe brygady remontowe zatrudnione w wydziale remontów, złożone ze ślusarzy i spawaczy, które zajmowały się bieżącą konserwacją urządzeń cementowni oraz remontami. Dokumentacja zawarta w aktach osobowych nie zawiera informacji, że wnioskodawca w jakimkolwiek okresie był przesuwany do wydziału remontowego i stąd uprawnione jest ustalenie Sądu, iż tego typu prace miały charakter sporadyczny i mogły być wykonywane gdy wnioskodawca posiadał już uprawnienia spawacza. Jeżeli zostałoby przyjęte jak chce tego apelujący, że przy czynnościach remontowych na oddziale cementowni wnioskodawca wykonywał głównie napawanie spawarką polegające na uzupełnianiu ubytków stali w różnych konstrukcjach stalowych, co wypełnia 100% czasu przeznaczonego na czynności spawalnicze, to tym bardziej jest to argument za przyjęciem tezy, że do wykonywania remontów cementowni wnioskodawca mógł być kierowany dopiero wówczas gdy uzyskał uprawnienia spawalnicze. Trudno bowiem przyjąć, że do prac tak niebezpiecznych jak remonty urządzeń w ruchu – pieców, wymagające specjalistycznej wiedzy spawacza dopuszczano bez ograniczenia osobę nie posiadającą potwierdzonych uprawnień.

Z pewnością nie można okresów pracy związanych z wykonywaniem sporadycznych remontów cementowni zaliczyć jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych przy produkcji cementu jak zostało to zasygnalizowane w apelacji. Prace przy produkcji cementu to prace bezpośrednio przy stanowiskach produkcyjnych, na urządzeniach w kolejnych etapach technologicznych związanych z produkcją tego materiału budowlanego, ale nie jest nią praca związana z remontem tego typu urządzeń. Związek pomiędzy tymi elementami jest zbyt odległy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zasadnie Sąd orzekający nie przyjął, iż wnioskodawca również po uzyskaniu w czerwcu 1985 roku uprawnień spawalniczych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy nie wykonywał wyłącznie prace przy spawaniu. Od tego momentu do końca zatrudnienia posiadał angaż łączony ślusarza-spawacza. Sąd Okręgowy wyczerpująco wypowiedział się co do powodów, dla których odmówił wiarygodności wersji przedstawionej przez wnioskodawcę i Sąd Apelacyjny nie znajduje podstaw do uznania, że przy tej ocenie została przekroczona granica swobodnej oceny dowodów i naruszony przepis art. 233§1 kpc. Świadkowie mimo, iż starali się w sposób jak najkorzystniejszy dla wnioskodawcy opisać wykonywane przez niego czynności jako wyłącznie czynności spawania przyznawali, że oprócz tego osoby zatrudnione na stanowiskach ślusarza spawacza wykonywały obydwa rodzaje czynności i tak też było w przypadku wnioskodawcy. Pozycja wnioskodawcy na wydziale nie była w jakich sposób szczególna i tak jak pozostali ślusarze-spawacze wykonywał obydwa rodzaje działalności, co wyklucza przyjęcie, że stale i w pełnym wymiarze wykonywał prace przy spawaniu i wycinaniu określone w wykazie A, działu XIV, pkt 14. Kwestia stałego wykonywania remontów na wydziałach cementowni w ramach delegacji została omówiona wyżej w ramach oceny zarzutu związanego z tą pracą przed czerwcem 1985r. Wszystkie podniesione argumenty są aktualne. Brak jest dowodów, że wnioskodawca mając uprawnienia spawalnicze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń (…… ) na oddziałach będących w ruchu, skoro nadal był stałym pracownikiem wydziału konstrukcyjnego, mającego zupełnie inne zadania.

Co do zarzutu nie zaliczenia wnioskodawcy do uprawnień okresów zatrudnienia w czasie budowy eksportowej w Z. od 11.01.1987r. do 11.09.1987r oraz wL.od 14.06.1992r. do 16.06.1994r. to nie jest on zasadny. Samo świadectwo pracy nie jest wystarczającym dowodem na charakter pracy, rodzaj czynności i zakres ich wykonywania w kontekście udowodnienia pracy w warunkach szczególnych. Wnioskodawca był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, który powinien przedstawić dodatkowe dowody, jednoznacznie wskazujące, że dany okres zatrudnienia stanowił okres pracy w warunkach szczególnych, wykonywany stale i w pełnym wymiarze. Żadnych dowodów dodatkowych nie przedstawiono. Jednakże nawet gdyby okresy zatrudnienia za granicą zostały udowodnione jako okresy pracy w warunkach szczególnych w niezbędnym wymiarze to i tak wobec pozostałych ustaleń Sądu nie miały by znaczenia dla uprawnień emerytalnych gdyż nie trwały przez okres co najmniej 15 lat.

W tej sytuacji Sąd Apelacyjny uznał, że zaskarżony wyrok w pełni odpowiada przepisom prawa, dlatego apelacja nie może być uwzględniona. Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 KPC orzekł, jak w sentencji.