Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA– Aldona Wapińska (spr.)

Sędzia SA– Marcin Strobel

Sędzia SO (del.) - Maciej Kruszyński

Protokolant: – sekr. sąd. Beata Pelikańska

po rozpoznaniu w dniu 30 kwietnia 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. w K.

przeciwko (...) SA w L. (Portugalia) i (...) Sp. z o.o. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 25 lutego 2014 r.

sygn. akt XX GC 454/13

I zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1)  w punkcie pierwszym zasądza od:

a)  (...) SA w L. (Portugalia) na rzecz (...) Sp. z o.o. w K. kwotę 231 876, 04 zł (dwieście trzydzieści jeden tysięcy osiemset siedemdziesiąt sześć złotych cztery grosze) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 września 2012 roku do dnia zapłaty;

b)  (...) Sp. z o.o. w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. w K. kwotę 154 853,35 zł (sto pięćdziesiąt cztery tysiące osiemset pięćdziesiąt trzy złote trzydzieści pięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 września 2012 roku do dnia zapłaty;

2)  w punkcie drugim w ten sposób, że zasądza od:

a)  (...) SA w L. (Portugalia) na rzecz (...) Sp. z o.o. w K. kwotę 15 924 zł (piętnaście tysięcy dziewięćset dwadzieścia cztery złote);

b)  (...) Sp. z o.o. w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. w K. kwotę 10 616 zł (dziesięć tysięcy sześćset szesnaście złotych)

- tytułem zwrotu kosztów procesu;

II oddala apelację w pozostałej części;

III zasądza od:

a)  (...) SA w L. (Portugalia) na rzecz (...) Sp. z o.o. w K. kwotę 3 240 zł (trzy tysiące dwieście czterdzieści złotych);

b)  (...) Sp. z o.o. w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. w K. kwotę 2 160 zł (dwa tysiące sto sześćdziesiąt złotych)

- tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

VI A Ca 787/14

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 17 maja 2013 r. powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych (...) S.A. z siedzibą L. (Portugalia) oraz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwoty 386.459,39 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 231.875,04 zł, należnej od (...) S.A., od dnia 26.09.2012 r. do dnia zapłaty i kwoty 1 zł tytułem niedopłaty do faktury VAT (...) z dnia 19.08.2011r. oraz od kwoty 154.583,35 zł, należnej od pozwanej (...) Spółki z o.o. z ustawowymi odsetkami od dnia 26.09.2012 r. do dnia zapłaty. Ponadto powód wnosił o zasądzenie od pozwanych kosztów postępowania sądowego i kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu powód podniósł, że wykonał ekrany akustyczne z materiałów wskazanych w łączącej strony umowie o roboty budowlane, zaakceptowanych przez stronę pozwaną. Podniósł, że strona pozwana dokonała bezzasadnie potrącenia i kompensaty, a dokonana przez nią czynność prawna jest nieważna. Podniósł, że wystawione przez pozwane spółki noty księgowe są nieważne z uwagi na brak właściwego podpisu osoby reprezentującej pozwanych jak i bezzasadność roszczenia pozwanych.

W odpowiedzi na pozew pozwani (...) S.A. z siedzibą L. (dalej: pozwany ad. 1) oraz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (dalej: pozwany ad. 2) wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz każdego z pozwanych kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Pozwane spółki wskazały, że w ich ocenie powód był zobowiązany do wykonania ekranów dźwiękochłonnych z paneli aluminiowych. Powód przy wykonaniu przedmiotu umowy zastosował tańsze panele stalowe, a tym samym po stronie pozwanych powstało roszczenie o zwrot różnicy w cenie pomiędzy zastosowanymi panelami, a panelami wskazanymi w umowie.

Wyrokiem z dnia 25 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od (...) SA w L. (Portugalia), (...) Sp. z o.o. w W. solidarnie na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. w K. 386 459,39zł z ustawowymi odsetkami od 26.09.2012 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 26 440 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego były następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. oraz (...) S.A. z siedzibą L. (Portugalia) i (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. prowadziły negocjacje w przedmiocie kompleksowego wykonania ekranów akustycznych przy drodze ekspresowej (...) na odcinku S. – R.. W toku negocjacji powód złożył ofertę z dnia 19.11.2010 r., w której wskazał, że ekrany pochłaniające zostaną wykonane z paneli aluminiowych z wypełnieniem z wełny mineralnej, a ekrany mieszane zostaną wykonane z płyty akrylowej niezbrojonej oraz paneli aluminiowych. Powód był związany złożoną ofertą do dnia 15.12.2010 r.

W dniu 17 grudnia 2010 r. powód przedstawił stronie pozwanej kolejną ofertę na wykonanie ekranów akustycznych przy budowie drogi ekspresowej (...) na odcinku S. – R., w której wskazał, że ekrany pochłaniające zostaną wykonane z paneli aluminiowych z wypełnieniem z wełny mineralnej, zaś ekrany mieszane zostaną wykonane z płyty akrylowej niezbrojonej oraz paneli aluminiowych. Powód był związany złożoną ofertą do dnia 31.12.2010 r.

W toku prowadzenia dalszych negocjacji, w lutym 2011 roku, powód poinformował (...) Sp. z o.o., że panele akustyczne aluminiowe są wykonywane z blachy (...) (skórka pomarańczy). Wskazał, że panele aluminiowe mają zostać użyte przy budowie ekranów akustycznych na trasie (...) na odcinku S. – R.. Następnie w dniu 7 marca 2011r., powodowa spółka została zatwierdzona jako podwykonawca w zakresie ekranów akustycznych. Wobec powyższego powód przystąpił do zamówienia materiałów niezbędnych do wykonania ekranów akustycznych. W dniu 15.03.2011 r. powód poinformował (...) Sp. z o.o. o zamówieniu paneli aluminiowych do wypełnienia ekranów akustycznych. Wartość zamówionych paneli aluminiowych w ilości 11000 m ^{( 2)} wynosiła 2.275.000 zł netto. W dniu 18.03.2011r. powód wystąpił do pozwanych spółek o zatwierdzenie kaset akustycznych metalowych do ekranów przeciwdźwiękowych (...) oraz kaset aluminiowych (...) do montażu ekranów akustycznych. We wniosku powód wskazał, że wnosi o zatwierdzenie paneli aluminiowych (...) dla ekranów akustycznych. Zaproponowane przez powoda materiały zostały zaakceptowane przez zamawiające spółki w dni 12 kwietnia 2011 r.

W dniu 25 marca 2011 roku (...) Ltd Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. jako wykonawca zawarł z konsorcjum firm: (...) S.A. z siedzibą w L., (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., Przedsiębiorstwo (...) S.A. z siedzibą w Ł., (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K., Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. z siedzibą w R. jako zamawiającym umowę o roboty budowlane Nr (...) (zwanej dalej: Umową), na mocy której wykonawca zobowiązał się do wykonania części robót objętych umową na budowę drogi ekspresowej (...), odcinek S. – R., którą zamawiający zawarł z (...). Roboty te polegały na wykonaniu ekranów akustycznych przy zastosowaniu wymogów i postanowień specyfikacji technicznej (...), wykonaniu ekranów betonowych odbijających przy zastosowaniu wymogów i specyfikacji technicznej (...) (§ 1 ust. 1 Umowy). Szczegółowy zakres robót, zgodnie z § 1 ust. 2 Umowy, został określony w specyfikacji technicznej nr (...), zakresie rzeczowym i finansowym robót, projekcie technicznym wykonawczym oraz ogólnym harmonogramie robót.

Zgodnie z § 4 ust. 17 Umowy wykonawca zobowiązał się do przedłożenia zamawiającemu w terminie 7 dni od zawarcia umowy szczegółowej kalkulacji wszystkich cen jednostkowych z zakresem rzeczowym i finansowym robót w rozbiciu na nakłady rzeczowe i ceny odpowiednio dla tych nakładów: robocizny, materiałów wraz z kosztami zakupu, pracy sprzętu i transportu oraz zarzuty kosztów pośrednich (ogólnych) i zysku. Termin na wykonanie obowiązku wynikającego z § 4 ust. 17 Umowy upłynął w dniu 1 kwietnia 2011r. Powód nie przedstawił stronie pozwanej szczegółowych wyliczeń.

§ 5 ust. 1 Umowy stanowił, że wszystkie materiały użyte przez wykonawcę do wykonania robót objętych umową wymagały zatwierdzenia przez nadzór zamawiającego tj. (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. o.o. Niezastosowanie się przez wykonawcę do wymogów określonych tym postanowieniu Umowy skutkowało nałożeniem na niego kary umownej oraz dawało zamawiającemu prawo do dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych (§ 5 ust. 2 Umowy).

Terminy realizacji robót ustalone w § 6 ust. 1 i ust. 2 Umowy przewidywały rozpoczęcie robót na dzień 1 kwietnia 2011r., zaś termin zakończenia robót na dzień 9 września 2011 r. Prace budowlane miały być prowadzone zgodnie ze szczegółowym harmonogramem robót, ustalonym z kierownikiem robót zamawiającego na podstawie ogólnego harmonogramu robót. Szacunkową wartość kontraktu netto strony określiły na kwotę 9.091.498,03 zł (§ 1 ust. 6 Umowy).

Za terminowe, zgodne z warunkami umowy, wykonanie przedmiotu umowy wykonawcy przysługiwało wynagrodzenie określone na podstawie zapisów dziennych prac, protokołów odbioru robót, cen jednostkowych, potwierdzonych przez zamawiającego odbiorów robót odpowiadającym obmiarom robót zatwierdzonych przez inspektora nadzoru inżyniera kontraktu, świadectwa płatności wystawionego przez zamawiającego (§ 10 ust. 1 Umowy). W § 10 ust. 2 Umowy strony ustaliły, że faktury będą wystawiane raz w miesiącu na podstawie świadectwa płatności wystawionego przez zamawiającego i zatwierdzonego przez dyrektora kontraktu – A. P. (1). Każdorazowo wartość wynagrodzenia należnego wykonawcy miał być określona w fakturach dla poszczególnych firm stanowiących konsorcjum, przy czym faktura dla (...) S.A. obejmowała 60% wynagrodzenia należnego wykonawcy, faktura dla (...) Sp. z o.o. obejmowała 40% wynagrodzenia należnego wykonawcy, zaś dla pozostałych członków konsorcjum – Przedsiębiorstwo (...) S.A., (...) Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. obejmowało 0% wynagrodzenia należnego wykonawcy (§ 10 ust. 7 Umowy). W myśl § 10 ust. 8 i 9 Umowy podstawą dokonania płatności było dostarczenie prawidłowo wystawionych faktur wraz z kopią świadectwa płatności zatwierdzonego przez dyrektora kontraktu – A. P. (1) na adresy poszczególnych spółek wchodzących w skład konsorcjum. Zapłata miała następować w ciągu 49 dni od daty otrzymania przez zamawiającego prawidłowo wystawionej faktury, w formie przelewu na rachunek bankowy wykonawcy wskazany w fakturze. Za dzień zapłaty przyjęto dzień obciążenia rachunku zamawiającego. § 10 ust. 11 stanowił, że z każdej faktury zamawiający zatrzymywał 5% jej wartości jako gwarancję dobrego wykonania umowy.

Specyfikacja techniczna (...) dla ekranów akustycznych w ust. 2.3.1 stanowi, że w panelach pochłaniających metalowych należy stosować wypełnienie w postaci kaset z blach metalowych wypełnionych warstwą materiału pochłaniającego w postaci płyty z wełny mineralnej, ewentualnie w postaci płyty wiórowo – cementowej odpowiednio zabezpieczonej (np. welonem szklanym). Grubość i rodzaj zastosowanego wypełnienia i blach metalowych powinna być taka, aby ekran charakteryzował się następującymi właściwościami akustycznymi: zastosowane panele dźwiękochłonne jednostronnie pochłaniające wykonane z paneli metalowych perforowanych powinny charakteryzować się klasą izolacji B3 i klasą pochłaniania A3. Właściwości mechaniczne i stateczność konstrukcji ekranów powinna być zgodna z (...), w szczególności w zakresie odporności na przeniesienie obciążeń od parcia wiatru, odporności na obciążenia dynamiczne związane z odśnieżaniem dla prędkości pługu 50 km/h, odporności na uderzenia kamieni.

W dniu 18 czerwca 2011 r. (...) zatwierdziła przygotowane przez pozwane spółki – (...) S.A. z siedzibą w L. oraz (...) Sp. z o.o. programy zapewnienia Jakości (...) dla ekranów akustycznych, w których wskazano, że przed przystąpieniem do wykonaniem robót wykonawca przedłoży inżynierowi do akceptacji wszystkie materiały, które zamierza stosować. Stosowane będą materiały posiadające znak CE lub B, dla których wykonawca przedstawi deklarację zgodności z polską normą lub normą zharmonizowaną lub aprobatę techniczną wydaną przez (...) lub europejską aprobatę techniczną. Materiały miały spełniać wymagania określone w (...) oraz być zgodne z dokumentacją projektową ekranów akustycznych.

W dniu 20 lipca 2011r. został zatwierdzony przygotowany przez pozowanych na rzecz (...) program zapewnienia jakości /część szczególna/. W pkt VIII Materiały pozwani wskazali, że wykonane zostaną ekrany akustyczne z paneli aluminiowych.

W dniu 2 sierpnia 2011r. pozwani wezwali powoda do przedłożenia szczegółowego rozbicia cen jednostkowych w terminie do dnia 8 sierpnia 2011r. W piśmie z dnia 8 sierpnia 2011 roku powód przedstawił (...) Sp. z o.o. rozbicie cen jednostkowych dla poszczególnych asortymentów ekranów akustycznych do umowy (...) wskazując, w każdym zestawieniu ceny jednostkowe za panele aluminiowe wraz z dostawą.

Spółka (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G. dostarczyła panele do ekranów akustycznych przy drodze ekspresowej (...) na odcinku S. – R. wykonane z ocynkowanej blachy stalowej z perforacją po stronie pochłaniającej. Za zrealizowane prace powód w dniu 19 sierpnia 2011r. wystawił na rzecz (...) S.A. z siedzibą w L. fakturę VAT nr (...) na kwotę 163.218,10 zł z czterdziestodziewięciodniowym terminem płatności, który przypadał na dzień 7 października 2011r. Powód wezwał (...) S.A. z siedzibą w L. do zapłaty 156.583,22 zł, gdyż kwota 6.634,88 zł stanowiła kaucję gwarancyjną.

W dniu 11 października 2011 r. powód wystosował do pozwanych wniosek o zatwierdzenie paneli aluminiowych (...) do wykonania ekranów akustycznych. W dniu 17.10.2011r. strona pozwana zatwierdziła wybór panelu aluminiowego opierając się na pozytywnej opinii technicznej Instytutu (...) w W..

W dniu 18 listopada 2011r. powód wystał do pozwanych wniosek o zatwierdzenie paneli metalowych wraz z deklaracją zgodności wystawioną przez (...) z siedzibą w W., z którego wynika, że wybrany przez powoda panel wyciszający dźwiękochłonny zrobiony jest z blachy i ułożony wewnątrz dwuteownika (...) i (...) nakładanych na siebie aż do uzyskania oczekiwanej wysokości, wysokość panelu 500 mm, odległość między dwuteownikami mogła być zmieniana. (...) redukcji hałasu, który utrudnia bezpośrednią transmisję hałasu ruchu drogowego jest przeznaczony do montażu wzdłuż dróg. W dniu 28.11.2011r. strona pozwana zatwierdziła wybór panelu dźwiękochłonnego firmy (...)

W dniu 28.11.2011r. (...) Sp. z o.o. ustaliła z (...) Sp. z o.o. oraz (...) S.A. nowy 35 dniowy termin płatności faktur.

W trakcie realizowania prac budowlanych, z przyczyn technicznych, w styczniu 2012 roku strony ustaliły zmianę paneli stalowych na panele szklane wykonane ze szkła akrylowego w ekranach akustycznych. Strony ustaliły, że wykonawca – powód zdemontuje panele stalowe i w ich miejsce zamontuje panele szklane.

W dniu 06.02.2012r. (...) S.A. wystąpiła do (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. o przedstawienie porównania analizy kosztów związanych ze zmianą rodzaju wypełnienia ekranów z aluminiowego (kalkulowanego w cenie jednostkowej) na metalowe.

Powód wykonał ekrany akustyczne zgodnie z umową z dnia 25.03.2011r. Strona pozwana odebrała wykonane roboty budowlane i wystawiła świadectwo płatności nr (...) za okres 01 – 30.06.2012 r., które zostało zatwierdzone przez dyrektora kontraktu A. P. (1). Za zrealizowany kolejny etap prac powód w dniu 3 sierpnia 2012 r. wystawił na rzecz (...) S.A. fakturę VAT nr (...), która została skorygowana a fakturą korygującą VAT nr (...) na kwotę 241.700,25 zł brutto, z czego kwota 9.825,21 zł stanowiła kaucję gwarancyjną. (...) S.A. była zobowiązana do zapłaty na rzecz powoda kwoty 231.875,04 zł brutto. Termin zapłaty za fakturę upływał po 35 dniach licząc od 7 sierpnia 2012r., kiedy faktura została doręczona zamawiającemu, tj. w dniu 25.09.2012 r. Wysokość należnego powodowi wynagrodzenia została ustalona na podstawie świadectwa płatności Nr (...).

Na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. powód wystawił w dniu 3 sierpnia 2012 r. fakturę VAT nr (...), która została skorygowana faktura korygującą VAT nr (...) za wykonanie ekranów akustycznych zgodnie ze świadectwem płatności nr (...) na kwotę 161.133,50 zł z trzydziestopięciodniowym terminem płatności przypadającym na dzień 25 września 2012 roku. Powód wezwał (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. do zapłaty kwoty 154.583,35 zł brutto, gdyż kwota 6.550,15 zł stanowiła kaucję gwarancyjną.

W dniu 28 sierpnia 2012 roku pozwane spółki przedstawiły powodowi własne wyceny paneli stalowych produkcji (...) Pozwani wyliczyli różnicę w wartości paneli aluminiowych i stalowych na kwotę 633.545,12 zł.

Na spotkaniu w dniu 29 sierpnia 2012 roku pozwane spółki potwierdziły należności wobec powoda w wysokości 623.254,55 zł i wniosły o dwustronne rozliczenie z zamiarem obciążenia powoda kwotą 633.545,12 zł oraz dokonaniem kompensaty z należnością powoda, na co powód nie wyraził zgody. Pozwany ad. 1 wystawił notę księgową na kwotę 380.127,07 zł a pozwany ad. 2 notę księgową na kwotę 253.418,05 zł. W dniu 30.09.2012r. (...) S.A. z siedzibą w L. i (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. dokonały częściowej kompensat z należnościami przysługującymi im od powoda, wynikającymi z faktur VAT nr (...) oraz nr (...) z uwzględnieniem korygujących nr (...) oraz nr (...). Powód uznał, że wystawione przez pozwanych noty księgowe są całkowicie bezzasadne. Jednocześnie powód poinformował, że wszystkie prace zostały wykonane i odebrane zgodnie z umową nr (...) oraz warunkami kontraktowania , a materiał, z którego zostały wykonane ekrany akustyczne, był zgodny ze specyfikacją techniczną oraz został zatwierdzony prze nadzór budowlany.

W dniu 26.09.2012r. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. wezwał (...) do dokonania płatności przez inwestora za przeterminowane faktury: fakturę VAT nr (...) z dnia 03.08.2012 i fakturę korygującą nr (...) na kwotę 132.875,04 zł i nr (...) z dnia 03.08.2012 i fakturę korygującą nr (...) na kwotę 154.5783,35 zł. W odpowiedzi na żądanie powoda (...) w dniu 16.10.2012r. odmówiła zapłaty kwoty 386.458,39 zł, uznając, że wykonawcy (...) S.A. i (...) Sp. z o.o. dokonali wzajemnych potrąceń wierzytelności z wierzytelnościami powoda, które umorzyły się do wierzytelności niższej.

W dniu 18 października 2012r. powód wezwał (...) S.A. do zapłaty kwoty 256.340,19 zł – tytułem niedopłaty kwoty 1 zł do faktury VAT (...) z dnia 19.08.2011r. wystawionej na kwotę 163.218,10 zł oraz niedopłaty do faktury VAT (...) z dnia 08.08.2012r. na kwotę 231.875,04 zł, a także naliczonych odsetek za nieterminową zapłatę faktur wymienionych na nocie odsetkowej nr (...) z dnia 04.09.2012r. na kwotę 24.464,15 zł w terminie trzech dni od daty otrzymania wezwania.

W dniu 19 października 2012r. powód wezwał (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. do zapłaty łącznej kwoty 165.998,41 zł tytułem niedopłaty do faktury VAT (...) z dnia 03.08.2012r. na kwotę 154.583,35 zł oraz tytułem naliczonych odsetek za nieterminową zapłatę faktur, zgodnie z notą odsetkową nr (...) na kwotę 11.415,06 zł w nieprzekraczalnym terminie trzech dni od daty otrzymania wezwania.

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał opierając się na twierdzeniach stron wyraźnie przyznanych bądź niezaprzeczonych przez przeciwnika (art. 229 k.p.c. i 230 k.p.c.) oraz zaoferowanym przez strony materiale dowodowym, na który złożyły się niekwestionowane co do ich autentyczności kopie dokumentów poświadczone za zgodność z oryginałami. Zdaniem Sądu pierwszej instancji strony nie spierały się o fakty, ale o interpretację postanowień łączących je umowy z dnia 25.03.2011r. Kwestią sporną jest również ustalenie czy powód wykonał przedmiot umowy z materiału wskazanego w umowie. Sąd nie pominął dowodów zgłoszonych przez powoda przy piśmie z dnia 11.02.2014r. (k. 327 – 329) uznając – wbrew stanowisku strony pozwanej – że nie zostały one zgłoszone z uchybieniem zasad prekluzji wynikających z art. 207 § 6 k.p.c., gdyż strona powodowa powołała dowody z uwagi na zarzuty strony pozwanej zgłaszane w toku procesu, a ponadto powód powielił dokumenty zgromadzone już w aktach sprawy, które zostały przyjęte jako materiał dowodowy w sprawie.

Sąd Okręgowy pominął natomiast dowody z dokumentów złożone przez strony postępowania na k. 91 – 94, k. 247 – 259, albowiem były one nieprzydatne do rozstrzygnięcia sprawy. Przedmiotem zainteresowania Sądu w toku niniejszego postępowania nie było ustalenie składu chemicznego ekranów akustycznych zainstalowanych przez powoda przy realizacji przedmiotu umowy z dnia 25.03.2011r.

Sąd pierwszej instancji oddalił wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków K. P., J. K., T. K. na okoliczność negocjacji, treści umowy, zastosowania materiałów, wariantów oferty oraz dowodu z zeznań świadków A. P. (1), Z. C., M. W. i G. S. na okoliczność materiału do wypełnienia, realizacji kontraktu, odbioru wykonanych robót, wystawienia świadectwa płatności, dowodu z zeznań świadka J. P. na okoliczność opóźnienia w przekazaniu frontu robót, zaangażowania robót na poszczególnych odcinkach, odbioru wykonanych robót bez zastrzeżeń, wydania świadectwa płatności, dowodu z zeznań świadka J. K. na okoliczność treści zawartej umowy i jej negocjacji, dowodu z zeznań świadka M. C. na okoliczność treści korespondencji stron (wnioski k. 7 – 12, postanowienie k. 367), albowiem wskazane przez powoda okoliczności zostały dostatecznie wyjaśnione w toku niniejszego postępowania na podstawie przedłożonych do akt sprawy dokumentów, niekwestionowanych co do ich autentyczności przez przeciwników procesowych (art. 229 k.p.c.). Pozwane spółki w toku procesu nie tylko nie kwestionowały okoliczności prowadzenia przez strony negocjacji, ale wręcz potwierdziły tę okoliczność (art. 229 k.p.c.). Żadna ze stron w toku niniejszego postępowania nie kwestionowała treści łączącej je umowy o roboty budowlane z dnia 25.03.2011r. W ocenie Sądu zbędnym było także przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków na okoliczność realizacji kontraktu, odbioru wykonanych robót, wystawienia świadectwa płatności oraz materiału zastosowanego przy wykonaniu przedmiotu umowy, albowiem strony zgodnie potwierdziły, że powód wykonał przedmiot umowy w całości. Poza sporem pozostawała również okoliczność zastosowania przez powoda elementów metalowych przy wypełnianiu płyt akustycznych.

Sąd oddalił również wniosek strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu chemii w przedmiocie zdefiniowania pojęć „panele metalowe”, „panele stalowe”, „metal”, „aluminium”, „stal”, „żelazo”, „węgiel” (wniosek k. 152, postanowienie k. 367), albowiem powód w toku postępowania potwierdził, że ekrany akustyczne zostały wykonane ze stali. Ponadto zdefiniowanie wskazanych przez pozwanych pojęć nie wymaga wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c., gdyż nie wykracza poza zakres wiadomości i doświadczenia życiowego ogółu osób inteligentnych i ogólnie wykształconych (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 lipca 1968 r., I CR 279/68, LEX nr 6371; wyroku z dnia 20 grudnia 1969 r., I CR 491/69, LEX nr 6640; wyroku z dnia 18 sierpnia 1971 r., II CR 256/71, LEX nr 6979; uzasadnieniu wyroku z dnia 3 kwietnia 1973 r., I PR 58/73, OSNC 1973, nr 10, poz. 183; uzasadnieniu wyroku z dnia 18 lipca 1975 r., I CR 331/75, LEX nr 7729; wyroku z dnia 8 lipca 1994 r., II PRN 4/94, OSNAPiUS 1994, nr 9, poz. 146; postanowieniu z dnia 12 marca 1999 r., I PKN 40/99, OSNAPiUS 2000, nr 10, poz. 390; uzasadnieniu wyroku z dnia 15 czerwca 1999 r., II UKN 692/98, OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 662; uzasadnieniu wyroku z dnia 15 listopada 2001 r., II UKN 599/00, OSNP 2003, nr 15, poz. 364; uzasadnieniu wyroku z dnia 8 maja 2003 r., II CKN 39/01, LEX nr 78887). Sąd Okręgowy wskazał, iż zgodnie z art. 227 k.p.c. przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, zatem domaganie się przez stronę przeprowadzenia dowodów na inne okoliczności, nie może być uwzględnione przez sąd orzekający, ponieważ prowadziłoby to do przewlekłości postępowania sądowego. W ocenie Sądu pierwszej instancji w niniejszej sprawie wszystkie fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy zostały zgodnie potwierdzone przez strony postępowania i znalazły one potwierdzenie w przedłożonych przez nie dokumentach.

Oceniając zasadność żądania powództwa Sąd pierwszej instancji uznał, że pozwane spółki niezasadnie podniosły zarzut braku po ich stronie solidarnej odpowiedzialności z tytułu zapłaty za faktury objęte niniejszym powództwem. Zgodnie bowiem z art. 369 k.c. zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej. Art. 366 § 1 i § 2 k.c. stanowi, że kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników). Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.

W ocenie Sądu Okręgowego źródłem solidarności biernej pozwanych spółek jest § 10 łączącej strony umowy o roboty budowlane z dnia 25.03.2011r., gdzie strony ustaliły zasady ustalenia wynagrodzenia należnego wykonawcy – powodowi – warunki jego rozliczenia i płatności. Z treści tego paragrafu wynika, że konsorcjum firm, w skład którego wchodziły pozwane spółki, było zobowiązane do zapłaty powodowi wynagrodzenia za wykonane prace budowlane i pomimo że § 10 ust. 7 umowy stanowi, że każdorazowo wartość wynagrodzenia należnego powodowi miała być określona w fakturach dla poszczególnych firm stanowiących konsorcjum, przy czym faktura dla pozwanego ad. 1 obejmowała 60% wynagrodzenia należnego wykonawcy, faktura dla pozwanego ad. 2 obejmowała 40% wynagrodzenia - nie kreuje on prawa powoda do żądania zapłaty od każdego z członków konsorcjum osobno. Zdaniem Sądu pierwszej instancji § 10 ust. 7 umowy odwołuje się jedynie do wewnętrznego podziału zobowiązań między członków konsorcjum. Nie zwalnia tym samym wszystkich członków konsorcjum z obowiązku zapłaty na rzecz powoda należnego mu wynagrodzenia za wykonane prace budowlane.

Sąd Okręgowy podkreślił, iż pozwane spółki nie kwestionowały co do zasady roszczenia sformułowanego w pozwie o zapłatę kwoty 386.459,39 zł dochodzonej jako wartości wykonanych przez powoda robót, potwierdzając ich wykonanie oraz ich wartość. Pozwani podnieśli natomiast zarzut wykorzystania przez powodową spółkę do wykonania przedmiotu umowy niewłaściwego materiału oraz zarzut istnienia po jego stronie wierzytelności nadającej się do potrącenia z tytułu obniżenia wartości materiału wykorzystanego do wykonania przedmiotu umowy.

Sąd przypomniał, iż pomiędzy stronami nie było sporu co do tego, że powód zrealizował roboty budowlane objęte umową z dnia 25.03.2011 r., jak też co do odbioru przedmiotu umowy nie tylko przez pozwane spółki, lecz również przez generalnego wykonawcę oraz inwestora (§ 10 ust. 1 Umowy). Potwierdzeniem wykonania prac o łącznej wartości 350.269,38 zł netto, tj. 430.831,33 zł brutto. było wystawione przez zamawiającego – stronę pozwaną – świadectwo płatności, zatwierdzone przez dyrektora kontraktu – A. P. (1) Powyższe dawało więc podstawę do zafakturowania robót na podstawie § 10 ust. 2 Umowy.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji fakt odebrania przez pozwanych części robót i wystawienia na tej podstawie świadectw płatności zatwierdzonych przez uprawnioną osobę, oznacza, że nie przysługuje im wobec powoda zarzut niewykonania w tej części umowy i powstrzymania się ze świadczeniem wzajemnym wynikającym z umowy (por. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 04 grudnia 2003 roku, sygn. I ACa 659/03, LEX nr 175228 oraz uzasadnienie wyroku tego Sądu z dnia 17 lutego 2000 r., sygn. I ACa 1027/99, opubl. Pr. Gosp. 2001/2/48). Sąd ten zauważył, iż powyższe nie oznacza jednak, że pozwanym nie przysługiwały wobec tej części dochodzonego przez powoda roszczenia określone przepisami uprawnienia z rękojmi za wady.

W ocenie Sądu Okręgowego podnoszony toku niniejszego procesu przez stronę pozwaną zarzut wykonania przez powoda przedmiotu umowy z niewłaściwego materiału, tj. zastosowania do wypełnienia ekranów paneli metalowych, nie zaś jak ustaliły strony paneli aluminiowych, nie znajduje potwierdzenia w powołanych przez strony procesu dokumentach. Zdaniem Sądu – w myśl art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. – to na pozwanych spoczywał ciężar wykazania, że powód wykonał przedmiot umowy w sposób wadliwy i powinni byli podnoszone w tym zakresie zarzuty udowodnić, dostarczając materiał dowodowy ze wszystkimi konsekwencjami procesowymi bierności dowodowej. W toku niniejszego postępowania nie było rzeczą Sądu prowadzenie dochodzenia w celu wykazania i uzupełnienia twierdzeń strony pozwanej w zakresie wykazania wykonania przedmiotu umowy z niewłaściwego materiału, ani też przeprowadzenia dowodów z urzędu w celu wykazania korzystnych dla niej okoliczności, bowiem art. 232 k.p.c. zdanie drugie stanowi istotny wyjątek od zasady kontradyktoryjności i wynikającego z niej ciężaru dostarczenia dowodów przez strony, dlatego sąd powinien traktować dopuszczenie dowodu z urzędu jako środek ostateczny, w sytuacji, gdy nie może w inny sposób przeciwstawić się niebezpieczeństwu nieprawidłowego rozstrzygnięcia sprawy. Sąd zauważył, iż przeprowadzenie konkretnego dowodu przez sąd z urzędu z reguły jest korzystne dla jednej ze stron, co może prowadzić do naruszenia zasady równości, a przed wszystkim do podważenia zaufania do sądu. Powód potwierdził fakt wykonania ekranów akustycznych z paneli metalowych i wykazał, że wykonał przedmiot umowy z materiałów objętych umową i zatwierdzonych przez stronę pozwaną. Powód wykazał na podstawie przedłożonej specyfikacji istotnych warunków zamówienia dla odcinka (...) i dla odcinka (...) pkt 2.3.1. (k. 42), iż był on zobowiązany do wypełnienia budowanych ekranów panelami metalowymi, które miały być wypełnione warstwą materiału pochłaniającego w postaci płyty z wełny mineralnej. Strona pozwana zatwierdziła wykonanie przez powoda ekranów akustycznych z panelu wyciszającego dźwiękochłonnego firmy (...) w dniu 28.11.2011r. na podstawie pozytywnej opinii inspektora nadzoru i deklaracji zgodności. Sąd nie kwestionuje przy tym okoliczności, że strona pozwana w dniu 17.10.2011r. zatwierdziła również zaproponowany przez powoda panel aluminiowy (...) jako materiał do wypełnienia ekranów dźwiękochłonnych. Zatwierdzenie przez pozwanych 11 później tj. w dniu 18.11.2011r. paneli metalowych jako materiału do wypełnienia ekranów akustycznych, zdaniem Sądu pierwszej instancji, wskazuje, że strona pozwana zaakceptowała taką zmianę jako zgodną z postanowieniami łączącej strony umowy. Powodowa spółka potwierdziła oferowanie wypełnienia ekranów akustycznych panelami aluminiowymi. Żadna z ofert powoda nie została jednak przyjęta przez pozwanych, a ostateczne warunki współpracy stron zostały ustalone w umowie z dnia 25.03.2011r., w której (a w szczególności w specyfikacji istotnych warunków zamówienia), strony wskazały wprost, że ekrany akustyczne mają zostać wypełnione blachą metalową. Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał zarzut strony pozwanej wykonania przedmiotu umowy z niezgodnego z umową materiału za chybiony.

Odnosząc się do podnoszonego przez pozwanego zarzutu potrącenia Sąd Okręgowy wskazał, że wobec wykonania przez powoda przedmiotu umowy z materiału wskazanego w umowie, pozwany nie był uprawniony do obniżenia wynagrodzenia powoda, a w konsekwencji dokonania potrącenia z należnym powodowi wynagrodzeniem za wykonanie przedmiotu umowy. Ponadto – zdaniem tego Sądu – strona pozwana nie złożyła skutecznych oświadczeń o potrąceniu, bowiem oświadczenia z dnia 30.09.2012 r. (k. 102 – 104) zostały podpisane przez L. R., który nie był uprawniony do reprezentacji pozwanych spółek, ani nie legitymował się pełnomocnictwem udzielonym mu przez zarządy pozwanych spółek – art. 38 k.c. Oświadczenia z dnia 30.09.2012 roku są zatem nieważne – art. 58 §1 k.c. i nie wywołują skutków prawnych. Twierdzenia pozwanych, że L. R. był upoważnionym do dokonania potrącenia na podatnie ustnego pełnomocnictwa szczególnego nie zostały przez stronę pozwaną w żaden sposób wykazane. Nie odniosły też – w ocenie Sądu pierwszej instancji – skutku czynności pozwanych polegające na „potwierdzeniu dokonania czynności kompensacyjnej” przez członków zarządu (k. 260 – 261), gdyż możliwość potwierdzenia ważności ustawodawca przewidział jedynie dla umowy – art. 103 § 1 k.c., zaś zgodnie z art. 104 k.c. jednostronna czynność prawna dokonana bez umocowania jest nieważna.

Z tych wszystkich względów, na postawie przepisu art. 647 k.c. w zw. § 10 umowy z dnia 25 marca 2011 roku, Sąd Okręgowy orzekł jak w pkt 1 wyroku, o odsetkach rozstrzygając na podstawie przepisu art. 481 § 1 i 2 k. c. W ocenie Sądu pozwane opóźniają się ze spełnieniem świadczenia wynikającego z faktury VAT nr (...) z dnia 03.08.2012r. od dnia 26.09.2012 r., bowiem zgodnie z § 10 ust. 9 umowy w zw. z notatką służbową z dnia 28.11.2011r. pozwani byli zobowiązani do zapłaty na rzecz powoda należnego mu wynagrodzenia za wykonane prace budowlane w ciągu 35 dni od daty otrzymania prawidłowo wystawionych faktur. Faktury zostały zaś doręczone stronom pozwanym w dniu 7 sierpnia 2012r., zatem 35 dniowy termin do ich zapłaty upłynął w dniu 25.09.2012r. O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu i kosztów celowych – art. 98 §1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 §1 k.p.c. Na koszty celowego dochodzenia praw przez powoda składały się opłata od pozwu – 19.323 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika powoda w wysokości 7.200 zł ustalone w oparciu o regulację § 6 ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 490 j.t.) powiększone o opłatę skarbową od udzielonego pełnomocnictwa – 17 zł.

Powyższy wyrok Sądu Okręgowego w całości zaskarżyły apelacją obie pozwane Spółki, zarzucając:

1)  naruszenie prawa materialnego, tj.:

- art. 369 k.c. w zw. z art. 65 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹ kc poprzez dokonanie błędnej wykładni § 10 łączącej strony umowy o roboty budowlane z dnia 25 marca 2011 r. i uznanie, iż § 10 tejże umowy stanowi źródło solidarności biernej pozwanych, w sytuacji gdy z treści w/w umowy nie wynika, że pozwanych łączy solidarność bierna;

2)  naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez sprzeczność istotnych ustaleń stanu faktycznego z zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez ustalenie, iż:

-

pozwane podnosiły, że powód wykonał przedmiot umowy z niewłaściwego materiału, stosując do wypełnienia ekranów panele metalowe, nie zaś panele aluminiowe, w sytuacji gdy pozwane - w oparciu o materiał dowodowy - podnosiły, iż powód wykonał panele stalowe (czyli panele z niemetalu), a nie uzgodnione między stronami panele aluminiowe (czyli panele z metalu);

-

powód wykonał przedmiot umowy zgodnie z treścią umową, w sytuacji gdy powód zastosował panele stalowe (a więc panele niemetalowe), zamiast paneli aluminiowych (a więc paneli metalowych), czyli wykonał przedmiot umowy niezgodnie z treścią umowy;

b)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i uznanie, iż L. R. nie był uprawniony do reprezentacji pozwanych, ani nie legitymował się pełnomocnictwem udzielonym mu przez zarządy pozwanych, w sytuacji gdy L. R. legitymował się odpowiednim ustnym pełnomocnictwem szczególnym w tym zakresie;

c)  art. 230 k.p.c. w zw. z art. 253 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy powód nie kwestionował prawdziwości i treści oświadczeń zarządu pozwanych o udzieleniu L. R. ustnego pełnomocnictwa szczególnego, i tym samym należało uznać oświadczenia te za fakty przyznane przez powoda;

d)  art. 235 § 1 k.p.c. w zw. z art. 236 k.p.c. poprzez niewydanie przez Sąd pierwszej instancji postanowienia dowodowego, rozstrzygającego pozytywnie lub negatywnie wniosek dowodowy pozwanych o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego posiadającego uprawnienia budowlane w specjalności drogowej lub konstrukcyjno- budowlanej z doświadczeniem w zakresie sporządzania kosztorysów inwestorskich, w sytuacji gdy Sąd pierwszej instancji był zobowiązany do wydania odpowiedniego rozstrzygnięcia;

e)  art. 232 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie przez Sąd pierwszej instancji procesowej bierności dowodowej pozwanych, w sytuacji gdy pozwane przedstawiły bogaty materiał źródłowy (dokumentowy) wraz z wnioskami o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych, z których wynikała zasadność podnoszonych przez pozwane twierdzeń i zarzutów.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwane Spółki wnosiły o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie powództwa w całości oraz

zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych z uwzględnieniem spisu kosztów.

Powód (...) Spółka z o.o. w K. wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie na jego rzecz od pozwanych kosztów procesu za drugą instancję według norm przepisanych.

Na rozprawie apelacyjnej Sąd drugiej instancji dopuścił dowód z dokumentów dołączonych do pisma procesowego strony pozwanej z dnia 16.09.2014 r. oraz z pisma złożonego w dniu 30.04.2015 r. przez stronę powodową oraz oddalił wniosek pozwanych o dopuszczenie dowodu z pisma powoda z dnia 5.09. 2014 r. zawarty w piśmie procesowym pełnomocnika pozwanych z dnia 28.10.2014 r. zgłoszony na okoliczność zajmowania przez powoda wewnętrznie sprzecznego stanowiska zajmowanego w toku procesu i w korespondencji pozaprocesowej.

Z dokumentów złożonych przez apelujące przy piśmie procesowym z dnia 16.09.2014 r. (k. 471 i nast.) wynika, iż (...) Spółka z o.o. w W. udzieliła w dniu 5.06.2014 r. pełnomocnictwa (...) S.A. w L. do składania oświadczeń o charakterze materialnoprawnym i procesowym, w tym w szczególności do składania oświadczeń o potrąceniu w związku z realizacją Kontraktu p.n. „(...)”, realizowanego na podstawie umowy nr (...) z dnia 8.02.2010 r., zawartej pomiędzy Skarbem Państwa – (...) a konsorcjum, w skład którego wchodzą m.in. obie pozwane spółki (k. 477-478). Podobne pełnomocnictwa udzieliły także trzy inne podmioty, będące członkami konsorcjum, ale nie występujące w niniejszym postępowaniu jako strony (k. 479-481). Pismem z dnia 30.06.2014 r. (...) S.A. w L., jako lider Konsorcjum wezwała (...) Spółkę z o.o. w K. do zapłaty kwoty 633.545,12 zł z tytułu wierzytelności wynikającej z różnicy w cenie pomiędzy zastosowanymi przez (...) Spółkę z o.o. panelami stalowymi, a panelami aluminiowymi, które miały zostać użyte w ramach łączącej strony umowy o roboty budowlane (k. 482-484). W dniu 20 sierpnia 2014 r. (...) S.A. w L. jako lider Konsorcjum, reprezentowana przez A. R. – osobę uprawnioną do reprezentowania w Oddziale zagranicznego przedsiębiorcy w (...) S.A. w L. (k.490) – złożyła oświadczenie o potrąceniu przysługującej Konsorcjum wierzytelności w kwocie 633.545,12 zł wynikającej z różnicy w cenie pomiędzy zawartymi w umowie o roboty budowlane panelami aluminiowymi, a zastosowanymi przez (...) Spółkę z o.o. panelami stalowymi, zgodnie z treścią wezwania do zapłaty z dnia 30 lipca 2014 r., doręczonego powodowi z wierzytelnością powoda przysługującą w stosunku do Konsorcjum w łącznej wysokości 386,458,40 zł z wymienionych w oświadczeniu faktur, dochodzonej w niniejszym postępowaniu (k. 486-488). Z kolei z pisma (...) z dnia 8.08.2014 r. kierowanego do powoda, złożonego przez pełnomocnika powoda na rozprawie apelacyjnej, wynika m.in., że wszystkie materiały, które wykonawca zastosował dla potrzeb wykonania robót na Kontrakcie, są zgodne z wymaganiami Kontraktu, w tym m.in. Specyfikacji Technicznych i zostały zatwierdzone przez Inżyniera Kontraktu. Ekrany akustyczne zostały wykonane prawidłowo i odebrane zarówno przez Inżyniera jak i Zamawiającego i podlegają instytucji gwarancji jakości przez okres 60 miesięcy, której udzielił Wykonawca Kontraktu. Zamawiający otrzymał więc produkt zgodny z Kontraktem, za co dokonał stosownej zapłaty Wykonawcy. Zdaniem (...) przedmiot sporu nie dotyczy wadliwości wykonanych ekranów. Lecz różnicy w należności za te ekrany na jaką umówiły się strony umowy podwykonawczej (k. 548-549).

Sąd Apelacyjny uznał powyższe dokumenty za wiarygodne, a ich prawdziwości nie kwestionowała też żadna ze stron.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanych zasługiwała na uwzględnienie jedynie w niewielkim zakresie, tj. w jakim odnosiła się do zarzutu naruszenia prawa materialnego poprzez przyjęcie istnienia solidarnej odpowiedzialności pozwanych. W pozostałym zakresie zarzuty podniesione w apelacji są niezasadne, bowiem Sąd pierwszej instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne, i w rezultacie – wobec częściowo błędnej oceny prawnej – wyrok podlegał zmianie jedynie co do sposobu zasądzenia żądanej przez powoda kwoty.

Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska powoda, ani stanowiska Sądu pierwszej instancji co do istnienia po stronie pozwanej odpowiedzialności solidarnej za zobowiązanie dotyczące zapłaty wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych na podstawie zawartej pomiędzy stronami umowy. Zgodnie bowiem z przepisem art. 369 k.c. zobowiązanie jest solidarne, gdy wynika to z ustawy lub z czynności prawnej. Nie można odpowiedzialności solidarnej domniemywać, zatem postanowienia umowy muszą wyraźnie określać taki rodzaj odpowiedzialności po stronie dłużników.

Powód domagając się od pozwanych solidarnej zapłaty nie przedstawił żadnych okoliczności, które uzasadniałyby taką ich odpowiedzialność. Niewątpliwie bowiem przepisy ustawowe nie przewidują takiej solidarności w stosunkach pomiędzy zamawiającymi a wykonawcą, jak też takiego właśnie charakteru odpowiedzialności nie można wywodzić ani z umowy konsorcjum, której powód nie przedstawił w niniejszym postępowaniu, ani też z zawartej pomiędzy stronami umowy Nr (...) z dnia 25.03.2011 r. Umowa ta nie określa bowiem, aby pomioty wchodzące w skład konsorcjum, które w niniejszym stosunku prawnym występuje jako zamawiający, odpowiadały wobec wykonawcy solidarnie za wykonanie zobowiązania polegającego na zapłacie wynagrodzenia za wykonane roboty. Wręcz przeciwnie - odpowiedzialność każdego z członków konsorcjum określona została w § 10 ust. 7 w ten sposób, że każdorazowo wartość wynagrodzenia należnego wykonawcy powinna być ujęta w fakturach dla poszczególnych firm stanowiących konsorcjum (zamawiający), z uwzględnieniem następującego podziału procentowego:

- faktura dla (...) S.A. – 60 % wynagrodzenia należnego wykonawcy;

- faktura dla (...) Spółka z o.o. – 40 % wynagrodzenia należnego wykonawcy;

- faktury dla pozostałych członków konsorcjum – 0 % wynagrodzenia należnego wykonawcy.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powyższy zapis umowy stwierdza zatem, iż po stronie pozwanych – dwóch członków konsorcjum – odpowiedzialność została ukształtowana w sposób właściwy dla zobowiązań, których przedmiotem jest świadczenie podzielne. W myśl art. 379 § 2 k.c. świadczenie jest podzielne, jeżeli może być spełnione częściowo bez istotnej zmiany przedmiotu lub wartości. Świadczenie pieniężne ze swej natury jest więc takim świadczeniem podzielnym. Zgodnie zaś z przepisem art. 379 § 1 k.c. „ Jeżeli jest kilku dłużników albo kilku wierzycieli, a świadczenie jest podzielne, zarówno dług, jak i wierzytelność dzielą się na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest dłużników albo wierzycieli. Części te są równe, jeżeli z okoliczności nie wynika nic innego.” Solidarności dłużników nie można też – w ocenie Sądu Apelacyjnego – wywodzić z treści art. 380 § 2 k.c., bowiem pomimo niepodzielności świadczenia powoda (choć co do tego również mogą powstać wątpliwości zważywszy na charakter przedmiotu umowy), dłużnicy odpowiedzialni za zapłatę wynagrodzenia nie odpowiadają w sprawie niniejszej solidarnie, gdyż umowa odmiennie określała ich odpowiedzialność.

Brak odpowiedzialności solidarnej pozwanych nie oznaczał – w ocenie Sądu drugiej instancji – braku możliwości uwzględnienia powództwa poprzez zasądzenie na rzecz powoda od pozwanych kwot odpowiadających wysokości ich procentowego udziału w zobowiązaniu do zapłaty wynagrodzenia, wynikającego z § 10 ust. 7 umowy. Należności te wynikały bowiem z tej samej podstawy faktycznej – ze stosunku prawnego powstałego na mocy umowy stron – a w żądaniu zasądzenia od dłużników świadczenia solidarnie mieści się również żądanie zapłaty należności od każdego dłużników w częściach odpowiadających ich faktycznemu zobowiązaniu.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego pozostałe zarzuty podniesione w apelacji nie są zasadne. Sprowadzają się one w istocie do zarzutu nieprawidłowej – zdaniem pozwanych – oceny przez Sąd pierwszej instancji dokonania potrącenia przez pozwanych należności dochodzonej niniejszym pozwem z wierzytelnością przysługującą pozwanym z tytułu obniżenia wynagrodzenia z uwagi na użycie niewłaściwych materiałów do budowy ekranów akustycznych.

Aby zarzut potrącenia mógł być zgłoszony skutecznie, niezbędnym jest wykazanie przez pozwanego złożenia materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu w sposób wymagany prawem, a także zasadności tego potrącenia poprzez wykazanie istnienia wierzytelności, która została przedstawiona do potrącenia, w tym także wysokości tej wierzytelności.

Oceniając zarzut dokonania przez pozwanych potrącenia, Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, iż potrącenie to nie nastąpiło skutecznie. L. R., który w dniu 30.09.2012 r. składał oświadczenia (k. 102, k. 104) w imieniu obu pozwanych spółek, nie był osobą uprawnioną do reprezentacji tych spółek, ani nie legitymował się pełnomocnictwem udzielonym mu przez osoby do takiej reprezentacji uprawnione. W ocenie Sądu Apelacyjnego całkowicie niewiarygodne są oświadczenia członków zarządów obu pozwanych spółek (k. 260, k. 261) o udzieleniu L. R. ustnego pełnomocnictwa szczegółowego od dnia 3011.2008 r. do dokonywania wszelkich czynności prawnych w imieniu obu tych spółek w sprawach dotyczących (...) w związku z realizacją inwestycji pn. „(...)”, w tym w szczególności do dokonywania rozliczeń i potrąceń – zważywszy, iż obie spółki w dniu 14 i 15 lipca 2010 r. (k. 32 – 35, k. 36 – 38) udzieliły szerokich pełnomocnictw do reprezentacji obu tych spółek A. P. (1), który podpisywał m.in. umowę pomiędzy stronami, a ponadto umowa ta została podpisana dopiero w dniu 25.03.2011 r., zaś wcześniejsze oferty były przez powoda składane poczynając od września 2010 r. Pozwani nie wykazali zaś, aby pozostawali z powodem wcześniej w stosunkach handlowych, co czyniłoby niezbędnym upoważnianie od 2008 r. L. R. do podejmowania czynności wobec (...) Słusznie również zauważył Sąd pierwszej instancji, iż dokonane z ostrożności procesowej potwierdzenie czynności L. R. przez członków zarządów obu spółek, jest nieważne w świetle art. 104 k.c., bowiem właściwym dla stosunku wynikającego z umowy jest prawo polskie, a dokonane potrącenie jest czynnością jednostronną. Wbrew stanowisku pozwanych – nawet jeśli powód nie kwestionował prawdziwości oświadczeń zarządów pozwanych spółek o udzieleniu ustnego szczególnego pełnomocnictwa L. R. – skuteczność takiego pełnomocnictwa i ewentualnego potwierdzenia czynności L. R., podlegała ocenie Sądu w świetle obowiązujących w polskim systemie prawnym przepisów.

Uznając nieskuteczność potrąceń, na które powoływały się pozwane spółki, Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, iż przeprowadzanie dowodów zgłoszonych na okoliczność nienależytego wykonania umowy przez powoda poprzez użycie niewłaściwych materiałów i ustalenie różnicy wartości pomiędzy panelami aluminiowymi a panelami stalowymi – nie prowadziłoby do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia, zwłaszcza w świetle faktu, iż roboty wykonane przez powoda zostały odebrane i zatwierdzone nie tylko przez zamawiającego (konsorcjum tworzone m.in. przez pozwane spółki), ale również przez Skarb Państwa - (...), który był zamawiającym w ramach kontraktu zawartego pomiędzy Skarbem Państwa - (...) a Konsorcjum jako wykonawcą. Jakość i rodzaj materiałów użytych przez powoda do budowy ekranów akustycznych nie była przez Skarb Państwa kwestionowana, czego potwierdzeniem jest m.in. treść pisma (...) z dnia 8.03.2014 r., złożonego przez powoda na rozprawie apelacyjnej (k. 548), jak też wystawienie przez Inżyniera Kontraktu świadectw płatności stanowiących podstawę do wystawienia przez powoda faktur obejmujących wynagrodzenie za wykonanie tych robót. Z materiału dowodowego wynika ponadto, iż ostatecznie zostały zatwierdzone do realizacji panele stalowe, których zgodność z warunkami Specyfikacji Technicznej i SIWZ została potwierdzona przez (...).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie mógł zostać również uwzględniony w niniejszym postępowaniu zarzut potrącenia zgłoszony w piśmie pozwanych z dnia 16.09.2014 r., a zatem już w toku postępowania apelacyjnego, z powołaniem się na oświadczenie o potrąceniu złożone w dniu 20 sierpnia 2014 r. przez działającą w imieniu Konsorcjum A. R. (k. 486 – 488). Zarzut taki wymagał udowodnienia istnienia wierzytelności i jej wysokości, tymczasem strona pozwana podnosząc ten zarzut procesowy dopiero w postępowaniu apelacyjnym, nie zgłosiła na powyższe okoliczności żadnych wniosków dowodowych. Prowadzenie przez Sąd drugiej instancji z urzędu postępowania dowodowego na okoliczności istnienia tej wierzytelności i jej wysokości, nie jest na tym etapie uzasadnione. Skoro bowiem rzeczywiście stronie pozwanej przysługuje taka wierzytelność, to ma otwartą drogę do jej dochodzenia w odrębnym postępowaniu.

Trzeba zauważyć, iż w zarzutach apelacji pozwani podnosili tezę, iż powód nienależycie wykonał swoje zobowiązanie, bowiem zgodnie z umową był zobowiązany do zainstalowania paneli metalowych, natomiast zastosował panele ze stali, który to materiał stanowi niemetal. Z takim stanowiskiem nie sposób się zgodzić. Jest wiedzą powszechnie dostępną, iż stal stanowi stop żelaza z węglem i ewentualnie z innymi pierwiastkami. Materiał ten jest powszechnie stosowany w budownictwie, gdyż zastosowanie czystego żelaza nie jest zalecane z uwagi na jego właściwości (stal jest znacznie twardsza i bardziej wytrzymała niż samo żelazo). Zawartość węgla w stali wynosi zazwyczaj nie więcej niż 2,1 % całego stopu. W tej sytuacji, choć z naukowego punktu widzenia stal stanowi stop metalu z niemetalem, uznawana jest za metal stopowy z uwagi na przeważającą zawartość żelaza w tym stopie. Jak najbardziej zasadne jest zatem utożsamianie pojęcia „panel metalowy" z „panelem stalowym". O trafności tego stanowiska w realiach niniejszej sprawy przesądza fakt braku zastrzeżeń Zamawiającego w ramach kontraktu o budowę drogi ekspresowej (...), tj. Skarbu Państwa – (...), co do rodzaju materiału zastosowanego przy instalowaniu ekranów akustycznych i odebranie wykonanych przez powoda robót bez zastrzeżeń. Zatem Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował stal w katalog metali i uznał, że definicja pojęć " panele metalowe „ i panele stalowe", „metal, aluminium, stal, żelazo, węgiel" nie wymaga wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c., a zdefiniowanie pojęć nie wykracza poza zakres wiadomości i doświadczenia życiowego ogółu osób inteligentnych i ogólnie wykształconych, a zatem do ich wyjaśnienia nie jest wymagany zasób wiadomości specjalnych.

Zarzut niewykonania przedmiotu umowy, zgodnie z jej treścią nie zasługuje również na uwzględnienie z tej przyczyny, iż pozwane Spółki przez cały czas trwania kontraktu miały możliwość monitorowania realizacji kontraktu przez Powoda, w tym stosowania materiałów z jakiego ekrany ostatecznie miały być wypełnione. W toku procesu pozwane powołują się na niewykonanie przez powoda przedmiotu umowy w sposób określony w umowie, choć w toku realizacji, ani po jego zakończeniu nie zgłaszały żadnych uwag, a wykonany przez Powoda zakres robót bez zastrzeżeń odebrał Inwestor. Twierdzenie pozwanych, iż powód był zobowiązany do zastosowania paneli aluminiowych, a więc paneli metalowych, jest trafne tylko w odniesieniu do ostatniego członu, tj. do obowiązku zastosowania paneli metalowych, co wynika wprost z postanowień umowy. Słuszne jest w tym zakresie stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie nie daje podstaw do przyjęcia, iż strony w umowie uzgodniły, że powód zobowiązany jest zastosować do ekranów akustycznych wyłącznie panele aluminiowe. Z przedłożonej specyfikacji technicznej dla odcinka (...) i dla odcinka (...) pkt 2.3.1 wynika, że powód zobowiązany był do wypełnienia ekranów akustycznych panelami metalowymi, a Umowa nie wskazywała konkretnego rodzaju materiału, pozostawiając wykonawcy dowolność w tym zakresie. W trakcie realizacji kontraktu pozwane doskonale zdawały sobie sprawę że powód będzie montował panele metalowe firmy (...) ponieważ 28.11.2011 r. wystąpienie powoda jako wykonawcy o zatwierdzenie materiału producenta (...) zostało zaakceptowane przez uprawnione osoby działające w imieniu pozwanych. Pozwane miały wiedzę jakie panele są produkowane przez tę firmę, bowiem załączona deklaracja zgodności firmy (...) jednoznacznie określała z jakiego materiału panel dźwiękochłonny wyciszający jest wykonany na co pozwane wyraziły zgodę. Pochodząca od producenta (...) specyfikacja techniczna zastosowanego panelu stalowego, opisywała go właśnie jako „metalowy panel dźwiękochłonny", składający się z dwóch blach metalowych (karta 341). W ocenie Sądu Apelacyjnego obecnie podnoszone argumenty przez pozwane mają na celu jedynie obronę procesową i powołane zostały na potrzeby niniejszego procesu. Mając na względzie powyższe okoliczności, Sąd pierwszej instancji słusznie uznał, że użycie paneli stalowych było zgodne z Umową i nie uzasadniało roszczenia pozwanych o obniżenie ceny, a dokonane przez nich potrącenia (nie będące wszakże oświadczeniem o obniżeniu ceny) były nieskuteczne, albowiem pozbawione były podstawy faktycznej i prawnej, zaś same oświadczenia o potrąceniu dotknięte były nieważnością.

W odniesieniu do zarzutów procesowych podkreślić należy, iż zarówno w nauce prawa jak i orzecznictwie sądowym wskazuje się, że przepis art. 233 § 1 k.p.c. przyznaje sądowi swobodę w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, zaś skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd orzekający art. 233 § 1 k.p.c. i błędu w ustaleniach faktycznych zawsze wymaga wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub zasadom doświadczenia życiowego. Jedynie to może być bowiem przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Dla skuteczności zarzutów naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie jest natomiast wystarczające przekonanie pozwanych o innej niż przyjął Sąd pierwszej instancji wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów oraz ich odmiennej ocenie niż ocena tego Sądu. Nie wystarcza zatem stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest wskazanie konkretnych przyczyn dyskwalifikujących postępowanie Sądu pierwszej instancji, czego pozwani nie uczynili. W szczególności pozwani powinni wskazać, jakie kryteria oceny naruszył Sąd pierwszej instancji przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r., sygn. akt IV CKN 970/00, wyrok Sadu Najwyższego z dnia 6 lipca 2005 r., sygn. akt III CK 3/05, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008 r., sygn. akt I ACa 180/08, K. Flaga - Gieruszyńska [w:] A.Zieliński (red.) Kodeks postępowania cywilnego. Tom /, Warszawa 2006, s. 705). W niniejszej sprawie, pozwani mimo wskazania naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jako podstawy omawianych zarzutów, nie wykazali uchybienia przez Sąd pierwszej instancji zasadom logicznego rozumowania lub zasadom doświadczenia życiowego, ograniczając się jedynie do przedstawiania własnej analizy semantycznej pojęcia „panele metalowe", co przesądza o bezzasadności podnoszonego w tym zakresie zarzutu apelacji.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie zasługuje również na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 232 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie przez Sąd pierwszej instancji procesowej bierności dowodowej pozwanych. Do naruszenia przepisu art. 227 k.p.c. może dojść jedynie wtedy, gdy sąd przeprowadził dowód na okoliczności niemające istotnego znaczenia w sprawie, która to wadliwość mogła mieć wpływ na wynik sprawy, a także gdy sąd odmówił przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, wadliwie oceniając, iż nie mają one takiego charakteru (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2008 r., sygn. akt II PK 47/08, postanowienie Sadu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r., sygn. akt IV CKN 970/00, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2005 r., sygn. akt III CK 548/04). Powyższe naruszenia nie były przez w ogóle podnoszone w apelacji. Zauważyć ponadto należy, iż strona pozwana nie wykazała należycie swoich twierdzeń, przytaczając te same twierdzenia w kolejnych pismach przy jednoczesnym braku wykazania jakichkolwiek dowodów. Tymczasem strona obowiązana jest przedstawiać wszelkie dowody na poparcie swych racji, a wnioski zgłoszone za późno mogą zostać przez sąd orzekający niedopuszczone. Pozwany nie wykazał aktywności dowodowej praktycznie przez całe postępowanie, jedynie w ostatniej chwili, tuż przed wydaniem wyroku zgłaszając szereg spóźnionych wniosków dowodowych.

Apelujący podnoszą także zarzut naruszenia art. 235 § 1 k.p.c. w zw. z art. 236 k.p.c. z uwagi na brak wydania przez Sąd pierwszej instancji postanowienia rozstrzygającego wniosek dowodowy pozwanych o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budownictwa na okoliczność ustalenia cen paneli aluminiowych. Zarzut ten jest bezzasadny już tylko z tego względu, że podczas rozprawy z dnia 11 lutego 2014 r. Sąd Okręgowy wydał postanowienie oddalające wniosek pozwanych o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego (karta 367), a Pozwani nie zakwestionowali tego rozstrzygnięcia poprzez zgłoszenie zastrzeżenia do protokołu w trybie art. 162 k.p.c. Pozwani nie mogą zatem obecnie skutecznie podnosić takiego zarzutu. Nawet gdyby przyjąć, iż w niniejszej sprawie doszło do naruszenia art. 236 k.p.c., to uchybienie takie nie miało istotnego wpływu na jej rozstrzygnięcie. Nie można bowiem zgodzić się z twierdzeniem pozwanych, jakoby przeprowadzenie wnioskowanej opinii było niezbędne do właściwego określenia materiału dowodowego. Istnienie różnicy w cenie pomiędzy panelem aluminiowym a stalowym oraz jej ewentualna wysokość były bowiem całkowicie irrelewantne w świetle dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń, iż umowa zobowiązywała powoda jedynie do wykonania ekranów akustycznych z paneli metalowych, pozostawiając mu wybór konkretnego materiału.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny – uznając zarzuty podniesione w apelacji za uzasadnione jedynie w niewielkim zakresie – na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, oddalając apelację pozwanych w pozostałej części. Zdaniem Sądu Apelacyjnego – mimo częściowej zmiany zaskarżonego wyroku – stronę pozwaną należało uznać za przegrywającą sprawę w postępowaniu apelacyjnym, dlatego też Sąd drugiej instancji obciążył obydwie pozwane Spółki kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz powoda – proporcjonalnie do stopnia odpowiedzialności za spełnienie świadczenia głównego.