Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 października 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział I Cywilny w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 08 października 2015 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa J. N.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zadośćuczynienie

1.  zasadza od pozwanego (...) S.A. w W. kwotę 40.000 (czterdzieści tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 1 marca 2015 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  nakazuje ściągnąć od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim kwotę 2. 000 (dwa tysiące) tytułem opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa oraz kwotę 169,00 (sto sześćdziesiąt dziewięć) złotych tytułem zwrotu wydatków ;

4.  nie obciąża powódki J. N. kosztami sądowymi, przejmując je na rachunek Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim;

5.  znosi wzajemnie między stronami koszty procesu .

Sygn. akt IC 390/15

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 24 marca 2015 roku powódka J. N. reprezentowana przez pełnomocnika wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. kwoty 80.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 marca 2015 roku tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią matki.

W uzasadnieniu pozwu pełnomocnik powódki wskazał, że w dniu 9 marca 1999 roku miał miejsce wypadek drogowy w miejscowości G., w którym śmierć poniosła matka powódki B. N.. Matka powódki stała obok poprawnie zaparkowanego samochodu, w który wjechał pijany kierowca. Sprawca wypadku został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Kaliszu.

Powódka w dacie śmierci matki miała 11 lat i łączyła ją z matką szczególna więź. Więź ta jest dobrem osobistym podlegającym ochronie prawnej. Powódka nie mogła poradzić sobie ze śmiercią matki, od której otrzymywała dużo ciepła i miłości.

Powódka zgłosiła szkodę pozwanemu listem poleconym wysłanym w dniu 27 stycznia 2015 roku i do dnia wniesienia pozwu pozwany nie zajął żadnego stanowiska.

W odpowiedzi na pozew wniesionej w dniu 27 kwietnia 2015 roku pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania na rzecz pozwanego.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany podniósł, że w toku likwidacji szkody bezpośrednio po wypadku podjął decyzję o wypłacie na rzecz powódki comiesięcznej renty alimentacyjnej, która była wypłacana do ukończenia przez nią szkoły. Ponadto, w związku z przedmiotową szkodą w 2013 roku, z roszczeniem o zadośćuczynienie po śmierci B. N. wystąpił jej ojciec K. A.. Ponieważ zmarł on w toku procesu Sąd zasądził na rzecz spadkobierców odpowiednie kwoty w tym na rzecz powódki kwotę 10.000 złotych.

W ocenie pozwanego roszczenie powódki oparte na przepisie art. 448 w związku z art. 24 k.c. jest niezasadne. Zdaniem pozwanego roszczenie powódki jest poza tym rażąco wygórowane.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

W dniu 9 marca 1999 roku miał miejsce wypadek drogowy w miejscowości G. gmina W., w wyniku którego zginęła matka powódki B. N.. Stała ona obok zaparkowanego samochodu, w który wjechał pijany kierowca K. N.. Sprawca wypadku został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Kępnie z dnia 9 lipca 1999 roku.

(dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Kaliszu – k. 9, akt zgonu – k. 8, pozew – k. 4)

Sprawca wypadku ubezpieczony był od odpowiedzialności cywilnej w pozwanym zakładzie (...).

(dowód: okoliczność bezsporna)

W dacie wypadku powódka miała 11 lat i mieszkała z rodzicami. Powódka była jedynaczką i była bardzo związana z mamą emocjonalnie. Po jej śmierci powódka nie mogła się odnaleźć, kiedy w okresie dojrzewania brakowało jej matki, buntowała się, pogorszyły się wówczas jej relacje z ojcem, który był wobec córki nadopiekuńczy. Powódka ukończyła w terminie szkołę podstawową i gimnazjum, natomiast w liceum pojawiły się problemy. W drugiej klasie powódka zmieniła system nauki na zaoczny, z uwagi na problemy w nauce. W tym okresie nie mieszkała już z ojcem, lecz z dziadkami. Przez okres dwunastu lat powódka cierpiała na bulimię i w ubiegłym roku podjęła leczenie. Po skończeniu liceum powódka rozpoczęła studia i wówczas poprawił się jej kontakt z ojcem. Aktualnie powódka mieszka od kilku lat we W. wraz ze swoim narzeczonym.

Przez okres 5 – 6 lat od tragicznej śmierci matki powódka wraz z rodziną codziennie chodziła na cmentarz, paląc znicze. Aktualnie, z uwagi na pobyt we W., powódka rzadziej przyjeżdża, jednak za każdym razem odwiedza grób mamy.

(dowód: zeznania powódki – nagranie min. od 00:01:40 – 00:07:52 – płyta k. 33, protokół skrócony – k. 31v,32)

W okresie od 28 kwietnia 2014 roku do 1 lipca 2014 roku powódka korzystała z cotygodniowych spotkań psychoterapeutycznych, z powodu objawów bulimii. Objawy te pojawiły się po śmierci matki powódki i z biegiem czasu nasilały się. Po przebytej terapii objawy zgłaszane przez powódkę zostały zredukowane.

(dowód: zaświadczenia – k. 39, 40)

W wyniku śmierci matki powódka doświadczyła silnego urazu psychicznego, który wiązał się z przeżywaniem poczucia głębokiej straty, bólu smutku, żalu, skrzywdzenia, niesprawiedliwości i osierocenia. Doświadczenie nagłej śmierci matki dla jedenastoletniego dziecka było głębokim wstrząsem. Występujące u powódki zaburzenia psychiczne – nerwica natręctw i bulimia mogły mieć silny związek z utratą najważniejszego obiektu emocjonalnego w życiu dziewczynki, jakim była jej matka. Zaburzenia występujące u powódki są wynikiem urazu psychicznego, który spowodował uszczerbek na zdrowiu psychicznym powódki w wysokości 5%.

(dowód: opinia biegłego psychologa M. P. – k. 36 – 38)

W 2013 roku A. K. wystąpił przeciwko (...) Zakładowi (...) z żądaniem zasądzenia zadośćuczynienia w kwocie 40 000 zł. za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią córki B. N.. W toku postepowania A. K. zmarł.

Wyrokiem z dnia 20 listopada 2014 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. zasądził od (...) Zakładu (...) na rzecz spadkobierców A. K., a mianowicie Ł. K., I. Z. i J. N. kwoty po 10.000 złotych tytułem zadośćuczynienia.

(dowód: pozew – k. 2 – 4, pismo rozszerzające powództwo – k. 42, akt zgonu – k. 56 wyrok z dnia 20.11.2014 r. wraz z uzasadnieniem – k. 98, k. 105, 107)

W dniu 27 stycznia 2015 roku powódka zgłosiła szkodę pozwanemu listem poleconym, nie otrzymując żadnej odpowiedzi.
(dowód: pozew – k. 5)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych dowodów.

Sąd zważył co następuje

Powództwo co do zasady zasługuje na uwzględnienie. Pozwany nie kwestionował, że samochód sprawcy wypadku, w następstwie którego poniosła śmierć matka powódki ubezpieczony był od odpowiedzialności cywilnej w pozwanym Zakładzie (...).

Zgodnie z treścią art. 34 ust.1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z dnia 16 lipca 2003 .r.) z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną z związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej. Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych objęta jest odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okrasie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu (art.35).

Z treści tego przepisu wynika, że sprawca szkody odpowiada między innymi za szkodę, której następstwem jest śmierć. Śmierć osoby bliskiej może natomiast prowadzić do naruszenia dobra osobistego jakim jest więź rodzinna i dawać tym samym prawo do żądania zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

Obowiązujący aktualnie przepis art. 446 § 4 k.c. dający rodzinie zmarłego możliwość dochodzenia zadośćuczynienia wprowadzony był ustawą z dnia 30 maja 2008 rok o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych ustaw (Dz.U. nr 116,poz.731), która weszła w życie 3 sierpnia 2008 roku i ma zastosowanie do zdarzeń prawnych zaistniałych po dniu 3 sierpnia 2008 roku.

Rozpatrując niniejszą sprawę pod kątem art. 446 § 4 k.c. najbliższym członkom rodziny zmarłego nie przysługiwałoby roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 1 k.c. gdyż śmierć nastąpiła na skutek deliktu przed dniem 3 sierpnia 2008 roku.

Okoliczności te nie wykluczają jednak zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. na jaką to podstawę powoływała się powódka.

Zgodnie bowiem z orzecznictwem Sądu Najwyższego, które podziela Sąd rozpoznający niniejszą sprawę, najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku (vide wyrok SN z dnia 11 maja 2011 roku, sygn. akt I CSK 621/10, LEX nr 848128, wyrok SN z dnia 10 listopada 2010 roku, sygn. akt II CSK 248/10, LEX nr 785681, uchwała SN z dnia 22 października 2010 roku, sygn. akt III CZP 76/10, LEX nr 604152).

Zgodnie z art. 448 zdanie 1 k.c. w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Art. 23 k.c. zawiera katalog dóbr osobistych i ma on charakter otwarty. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się zgodnie, że ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. objęte są wszelkie dobra osobiste rozumiane jako pewne wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, które w życiu społecznym uznawane są za doniosłe i zasługujące na ochronę. W judykaturze uznano, że do katalogu dóbr osobistych należy np. prawo do intymności i prywatności, płeć człowieka, prawo do planowania rodziny, tradycja rodzinna, pamięć o osobie zmarłej. Dlatego też w przekonaniu Sądu brak jest argumentów, które nie pozwalałyby uznać więzi rodzinnych jako dobra osobistego, które pozostaje pod ochroną przewidziana w art. 23 i 24 k.c.

Więzi te stanowią fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i podlegają ochronie prawnej (art. 18 i 71 Konstytucji RP, art. 23 k.r. i o.). Nie ma zatem przeszkód do uznania, że szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c, Pogląd taki jest spójnie reprezentowany w orzecznictwie. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 września 2005 r. I ACa 554/2005 (Przegląd Orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Gdańsku (...) poz. 2 str. 5) stwierdził, że szczególna więź rodziców z dzieckiem, przysługująca zarówno dziecku, jak i rodzicom w prawidłowo funkcjonującej rodzinie, zasługuje na status dobra osobistego, podlegającego ochronie przewidzianej w art. 24 § 1 k.c. 1.) Także Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia z dnia 14 stycznia 2010 r. IV CK 307/2009 (niepubl.) uznał, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Biorąc pod uwagę wskazane wyżej przesłanki, poglądu tego - wbrew zastrzeżeniom zgłaszanym w piśmiennictwie - nie można postrzegać jako nieuprawnioną próbę kreowania („na siłę") nowej postaci dobra osobistego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010r. III CZP 76/2010).

Także w uchwale z dnia 10 listopada 2010 Sąd Najwyższy potwierdził możliwość zastosowania art. 24 w zw. z 448 k.c. w przypadku, gdy śmierć nastąpiła w wyniku deliktu przed wejściem w życie wskazywanej nowelizacji. W wyroku z dnia 14 stycznia 2010 r. IV CSK 307/2009 (OSNC 2010/C poz. 91) jako podstawę prawną przyznania zadośćuczynienia Sąd Najwyższy wskazał art. 448 k.c. Pogląd ten należy podzielić, art. 446 § 3 k.c. bowiem dawał podstawę naprawienia nieuchwytnej szkody majątkowej, niepodlegającej naprawieniu na podstawie § 1 i 2, problematyczne było natomiast uznawanie, że może stanowić także podstawę przyznania zadośćuczynienia za krzywdę moralną spowodowaną utratą osoby bliskiej. Stosowanie art 446 § 3 k.c. stanowiło próbę poszukiwania ochrony osób bliskich zmarłego, jednak po wejściu w życie art. 448 k.c. ten właśnie przepis dawał wyraźną podstawę do przyznania zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dobra osobistego, jakim jest utrata więzi rodzinnej, powodującego cierpienia i ból." (uchwała SN z 10 listopada 2010 r. II CSK 248/2010).

Wprowadzenie art. 446 § 4 k.c. nie powinno być natomiast rozumiane w ten sposób, że w dotychczasowym stanie prawnym art. 448 k.c. nie mógł stanowić podstawy przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej. Takie stwierdzenie oznaczałoby, że chwila, w której zaszło zdarzenie będące źródłem szkody, decydująca - zgodnie z wyborem ustawodawcy - o możliwości zastosowania art. 446 § 4 k.c. rozstrzygałaby definitywnie o istnieniu lub braku istnienia uprawnienia do uzyskania zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby bliskiej, bez względu na rodzaj tej krzywdy. Prowadziłoby to do radykalnego zróżnicowania sytuacji osób, które doznały krzywdy o podobnym charakterze, nawet w krótkich odstępach czasu, co jest trudne do zaakceptowania." (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 14 stycznia 2010 r. IV CSK 307/2009).

Podobne stanowisko zostało zaprezentowane w uchwale z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11. Sąd Najwyższy udzielając odpowiedzi na pytanie: "Czy najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje - na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. - zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę w sytuacji, gdy śmierć poszkodowanego nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r.?" podjął uchwałę o następującej treści:

„Sąd może przyznać najbliższemu członkowi rodziny zmarłego zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. także wtedy, gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 r. wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia

Nowelizacja art. 446 k.c. polegająca na dodaniu § 4 nie pozbawia, jak trafnie uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 października 2010 r., najbliższych członków rodziny zmarłego możliwości dochodzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. także w wypadku, gdy czyn niedozwolony popełniony został przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Skutkiem nowelizacji jest możliwość dochodzenia przez nich tego roszczenia obecnie zarówno na podstawie art. 446 § 4 jak i 448 k.c. z tym, że na podstawie pierwszego z tych przepisów jest to prostsze z uwagi na ułatwienia dowodowe. Przed nowelizacją zaś jedyną podstawę dla roszczenia o zadośćuczynienie stanowił art. 448 k.c. i to zarówno dla najbliższych członków rodziny zmarłego jak i dla innych podmiotów" (Uchwała SN z dnia 13 lipca 2011r., III CZP 32/11).

W świetle powyższego w ocenie Sądu zachodzą w przedmiotowej sprawie przesłanki do przyznania na rzecz powódki zadośćuczynienia po śmierci matki.

Odnosząc się do kwestii wysokości zadośćuczynienia wskazać należy, że na skutek śmierci matki powódki zerwaniu uległa więź łącząca rodzinę.

W dacie śmierci mamy, powódka była dzieckiem, miała dopiero jedenaście lat i niewątpliwie potrzebowała opieki ze strony swoich rodziców, w tym również matki, z którą była bardzo związana emocjonalnie. Nagła śmierć najbliższej osoby spowodowała u powódki silny ból, poczucie żalu, osamotnienia i osierocenia. Powódka nie mogła się odnaleźć. Mimo skończenia w terminie szkoły podstawowej i gimnazjum, w okresie nauki w liceum zaczęły pojawiać się problemy z nauką, poza tym powódka zaczęła chorować na bulimię, z powodu której cierpiała przez 12 lat. Dopiero po skończeniu studiów powódka podjęła terapię i jak wynika z przedstawionych zaświadczeń terapie ta przyniosła oczekiwany rezultat. Powódka, mimo upływu czasu nadal nie może się pogodzić z utratą najbliższej jej osoby, w trakcie przyjazdów do rodzinnego domu odwiedza grób matki, poza tym mimo wkroczenia w dorosłe życie odczuwa brak mamy, za którą tęskni.

Z opinii biegłego psychologa wynika poza tym, że występujące u powódki zaburzenia psychiczne w postaci nerwicy natręctw i bulimii mogły mieć związek z utratą przez powódkę najbliższej jej osoby, jaką była matka, a występujący u powódki uraz psychiczny spowodował trwały uszczerbek na zdrowiu w wysokości 5%.

W ocenie Sądu uwzględniając powyższe okoliczności, czasokres od momentu wypadku, aktualny stan zdrowia i jakość funkcjonowania powódki w społeczeństwie, a także wielkość uszczerbku na zdrowiu, odpowiednim zadośćuczynieniem będzie kwota 40.000 złotych.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił powództwo jako zbyt wygórowane.

Ustawowe odsetki od kwoty zasądzonej tytułem zadośćuczynienia Sąd zasądził na podstawie art. 481 k.c. od momentu kiedy pozwany zaczął być w zwłoce z zapłatą świadczenia, tj. po upływie 30 dni od wysłania przez powódkę pisma zgłaszającego roszczenie, co nastąpiło w dniu 27 stycznia 2015 roku.

Sąd uznał również, że wskazywana przez pozwanego okoliczność, że pozwany wypłacał powódce rentę alimentacyjną do czasu ukończenia przez nią nauki w szkole, jak również że powódka otrzymała kwotę 10.000 złotych tytułem zadośćuczynienia, w związku ze sprawą jaką wytoczył jej dziadek A. K., nie ma w ocenie Sądu znaczenia przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, ponieważ wskazywane przez pozwanego kwoty są świadczeniami przyznanymi powódce z innej podstawy prawnej. Należy zauważyć, że A. K. wystąpił z powództwem o zasądzenie na jego rzecz odpowiedniego zadośćuczynienia w wyniku krzywdy doznanej po śmierci córki B. N.. W toku postępowania toczącego się przed Sądem Rejonowym w Piotrkowie Tryb. A. K. zmarł i w jego miejsce wstąpili spadkobiercy, w tym również powódka J. N.. Ustalając wysokość zadośćuczynienia należnego A. K. Sąd oceniał jego krzywdę i ustalił należne mu zadośćuczynienie, które na podstawie art. 445 par. 3 k.c. przeszło na spadkobierców. Zasądzenie zatem na rzecz powódki kwoty 10.000 złotych tytułem częściowego zadośćuczynienia należnego A. K., a odziedziczonego przez powódkę, nie ma wpływu na ocenę jej krzywdy i należnego powódce zadośćuczynienia w niniejszej sprawie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c. zgodnie z zasadą stosunkowego ich rozdzielenia. Mając na uwadze, że powództwo zostało uwzględnione w 50 procentach Sad zniósł wzajemnie między stronami koszty procesu.

Z uwagi na wynik sprawy Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sadowych w sprawach cywilnych w związku z art. 100 kpc nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 2.000 złotych tytułem opłaty sądowej od uwzględnionej części powództwa i kwotę 169,00 złotych tytułem połowy wydatków poniesionych przez Skarb Państwa na poczet wynagrodzenia dla biegłego psychologa.

Jednocześnie z uwagi na charakter dochodzonego roszczenia i sytuację majątkową powódki Sąd nie obciążył jej kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa.