Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2015 r. w Gdańsku

sprawy K. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji K. B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 marca 2015 r., sygn. akt VIII U 51/15

oddala apelację.

SSA Grażyna Czyżak SSA Bożena Grubba SSA Iwona Krzeczowska –Lasoń

Sygn. akt III AUa 686/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 08 grudnia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) oraz ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r., poz. 191), odmówił ustalenia K. B. prawa do emerytury wskazując, że ubezpieczona nie udokumentowała do dnia 31 grudnia 2008 r. 20-letniego zatrudnienia jako nauczyciel, a jedynie 19 lat, 10 miesięcy i 26 dni.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła K. B. kwestionując sposób naliczenia jej okresu pracy nauczycielskiej, a zwłaszcza nie zaliczanie do tej pracy dni pobierania zasiłków chorobowych przypadających przed dniem 01 lipca 2004 r. oraz domagając się ustalenia jej prawa do emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 04 marca 2015 r. w sprawie VIII U 51/15 Sąd Okręgowy w Gdańsku VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

K. B., urodzona dnia (...) r., wniosła o przyznanie jej emerytury nauczycielskiej. Podstawą prawną nabycia do emerytury w takim przypadku są przepisy art. 46 ust. 1 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.). Zgodnie z art. 46 i 32 ustawy emerytalnej emerytura w wieku niższym niż określony w artykule 27 punkt 1 przysługuje ubezpieczonym pracownikom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948, a przed 01 stycznia 1969 r. zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Do tych ostatnich zalicza się nauczycieli. Natomiast stosownie do artykułu 32 ustęp 1 lit. a punkt 1 ustawy emerytalnej, dodanego od dnia 01 lipca 2004 r., przy ustalaniu okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

W myśl art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r., poz. 191 ze zm.) nauczyciele mający 30 letni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze mogą po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy przejść na emeryturę. Nauczyciele spełniający warunki określone w ustępie 1 mogą przejść na emeryturę również w wypadku rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1, 5C i 7 tejże ustawy. Zgodnie z artykułem 88 ustęp 2 lit. a pkt 1 Karty Nauczyciela nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 01 stycznia 1969 r. zachowują prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek, jeżeli spełnili warunki do uzyskania emerytury określone w ustępie 1 w ciągu 10 lat od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, czyli do dnia 31 grudnia 2008 r. z wyjątkiem warunku rozwiązania stosunku pracy.

Oceniając spełnienie przez ubezpieczoną warunków do nabycia emerytury nauczycielskiej Sąd Okręgowy stwierdził, że z pewnością spełniła ona warunek rozwiązania stosunku pracy w trybie wskazanym w art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela. Ze świadectwa pracy załączonego do wniosku o emeryturę wynika bowiem, że rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło na podstawie artykułu 88 ust. 1 w zw. z art. 23 ust. 1 punkt 4 Karty Nauczyciela na wniosek nauczyciela. Nie było także sporu co do tego, że wnioskodawczyni udowodniła łącznie okres 30 lat zatrudnienia. Kwestią sporną natomiast jest spełnianie przez nią warunku 20 lat pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie.

Ponieważ K. B. jest urodzona dnia (...), a zatem warunek 20-letniego okresu pracy w szczególnym charakterze powinna spełnić najpóźniej na dzień 31 grudnia 2008 r. Organ rentowy ustalił okresy pracy nauczycielskiej w rozmiarze 19 lat, 10 miesięcy i 22 dni. Dokonując wyliczenia tego okresu Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił zgodnie z obowiązującym od dnia 01 lipca 2004 r. brzmieniem art. 32 ust. 1 lit. a pkt 1 ustawy emerytalnej okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r., wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem Sądu Najwyższego art. 32 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej ma zastosowanie do tych ubezpieczonych, którzy przed dniem wejścia w życie ust. 1 lit. a nie spełnili wszystkich warunków wymaganych do nabycia emerytury. Nie ma natomiast zastosowania do ubezpieczonych, którzy przed tym dniem spełnili wszystkie warunki do nabycia emerytury, w tym także emerytury nauczycielskiej określonej w artykule 88 ust. 1 Karty Nauczyciela.

Analogiczne stanowisko Sąd Najwyższy wyraził w wyrokach: z dnia 09 sierpnia 2011 roku w sprawie I UK 82/11, z dnia 03 lutego 2010 r. w sprawie I UK 250/09, czy z dnia 30 stycznia 2008 r. w sprawie I UK 204/07.

Z powyższego wynika, że sytuację prawną ubezpieczonej w aspekcie jej uprawnień do emerytury można niejako dwutorowo oceniać. Mianowicie, na dzień 01 lipca 2004 r. z wyłączeniem zastosowania art. 32 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej lub na dzień 31 grudnia 2008 r. z zastosowaniem art. 32 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy zważył zatem, jaka jest sytuacja prawna K. B. na dzień 01 lipca 2004 r. Jeżeli bowiem na ten dzień ubezpieczona legitymowałaby się wymaganym normatywnie stażem pracy o ogólnym wymiarze lat 30 oraz w szczególnym wymiarze lat 20, to w ogóle nie znajdowałby zastosowania przepis art. 32 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika jednakowoż bezspornie, że na dzień 01 lipca 2004 r. wnioskodawczyni nie legitymuje się, co najmniej 20-letnim okresem stażu pracy nauczycielskiej. Do okresu tego zaliczyć należy nieuwzględnione przez ZUS okresy nieświadczenia pracy przypadające przed dniem 01 lipca 2004 r., ale to niestety nie jest takim wymiarem, który by pozwolił na to, ażeby odwołująca mogła wykazać te 20 lat okresów pracy nauczycielskiej. Jednocześnie przy tym od ustalonego na dzień 31 grudnia 2008 r. stażu pracy nauczycielskiej, który ZUS określił na 19 lat, 10 miesięcy i 26 dni należałoby odjąć okresy pracy nauczycielskiej od dnia 01 lipca 2004 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. co spowodowałoby znaczne obniżenie tegoż okresu pracy nauczycielskiej i tym bardziej ubezpieczona wykazałaby wymaganego okresu pracy nauczycielskiej. Ponadto zmniejszyłoby to też ogólny staż pracy wnioskodawczyni, a w konsekwencji nie spełniałaby dwóch warunków ustalenia jej prawa do emerytury.

W związku z powyższym Sąd I instancji rozważył spełnianie przez K. B. przesłanek ustalenia jej prawa do emerytury na dzień 31 grudnia 2008 r. przy zastosowaniu art. 32 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej, a to oznacza, że wszystkie okresy nieświadczenia pracy po dniu 14 listopada 1991 r. muszą zostać odliczone od okresu pracy nauczycielskiej. Tak właśnie prawidłowo postąpił organ rentowy. Przyjęcie dłuższego okresu czasowego od dnia 01 lipca 2004 r. do dnia 31 grudnia 2008 r. nie uzupełniło brakującego stażu pracy nauczycielskiej, ponieważ koniecznym stało się odliczenie przypadających po dniu 14 listopada 1991 r. okresów niewykonywania pracy nauczycielskiej.

W tym stanie rzeczy, niezależnie od tego, czy rozpatrywać uprawnienia ubezpieczonej na dzień 01 lipca 2004 r., czy na dzień 31 grudnia 2008 r., to i tak nie ma ona prawa do emerytury nauczycielskiej, ponieważ go nie wykazała.

Chodzi tutaj głównie o staż pracy nauczycielskiej. Tenże wykazany wyżej sposób uregulowania uprawnień do emerytury i sposób interpretacji przepisów wykazuje, iż powoływany przez wnioskodawczynię pogląd Sądu Okręgowego zaprezentowany w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 października 2008 r. w sprawie XV U 1026/08 nie jest prawidłowy. Odnosi się to do emerytur w szczególnych warunkach z art. 184 ustawy emerytalnej, a tam warunki musiały być spełnione na koniec grudnia 1998 r. Jest to zupełnie inna sytuacja, aniżeli ta która dotyczy emeryta nauczycielskiego.

W związku z tym uznając, że odwołanie K. B. nie zasługuje na podzielenie, na mocy art. 477 (14) § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła K. B. zaskarżając ten wyrok w całości oraz zarzucając mu, że został wydany z naruszeniem prawa materialnego oraz przepisów postępowania.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca dokonała streszczenia postępowań: administracyjnego i sądowego-pierwszoinstancyjnego w niniejszej sprawie, powołała się na stanowisko zaprezentowane w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku XV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w Gdyni z dnia 29 października 2008 roku w sprawie XV U 1026/08 oraz zakwestionowała odmowę zaliczenia do okresu pracy nauczycielskiej okresów niewykonywania pracy przed dniem 01 lipca 2004 r. Ponadto apelująca domagała się również uwzględnienia do okresu pracy nauczycielskiej okresów: szkolenia, za które nie otrzymała rekompensaty w postaci dodatkowych dni wolnych, jak również nadgodzin m.in. w ramach zastępstwa za innych nauczycieli nieobecnych w pracy.

W konkluzji apelacji skarżąca wnosiła o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku oraz przyznanie jej wcześniejszej emerytury nauczycielskiej zgodnie z jej wnioskiem, ewentualnie

2) uchylenie w całości tego wyroku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja K. B. nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Odnosząc się na wstępie do wynikającego z treści apelacji zarzutu naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 365 § 1 k.p.c., poprzez nie uwzględnienie ustaleń leżących u podstaw prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku XV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w G. z dnia 29 października 2008 r. w sprawie XV U 1026/08 wskazać należy, że w myśl tego przepisu nie tylko strony i sąd, który wydał ten wyrok, ale również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby, związane są tym prawomocnym orzeczeniem oraz jego motywami w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu (por. wyroki S.N.: z dnia 15 marca 2002 r., II CKN 1415/00, LEX nr 53284 oraz z dnia 29 marca 2006 r., II PK 163/05, OSNP 2007 nr 5-6, poz. 71).

Związanie prawomocnym orzeczeniem oznacza niedopuszczalność nie tylko dokonywania ustaleń sprzecznych z nim, ale nawet przeprowadzania postępowania dowodowego w tym zakresie (por. wyrok S.N. z dnia 20 stycznia 2011 r., I UK 239/10, LEX nr 738532).

Zdaniem Sądu II instancji nie znajduje jednak oparcia stanowisko skarżącej, zgodnie z którym w prawomocnym wyroku z dnia 29 października 2008 r. w sprawie XV U 1026/08 Sąd Okręgowy w Gdańsku uznał, że spełnia ona sporną przesłankę osiągnięcia co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej. Podkreślenia bowiem wymaga, że u podstaw tego wyroku, oddalającego odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 31 marca 2008 r., leży ustalenie, iż ubezpieczona nie rozwiązała stosunku pracy na swój wniosek przed złożeniem wniosku o emeryturę nauczycielską. W konsekwencji Sąd ten w ogóle nie analizował spełniania przez nią pozostałych przesłanek ustalenia jej prawa do emerytury nauczycielskiej z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela uznając, że byłoby to przedwczesne, czemu dał wyraz w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 października 2008 r. w sprawie XV U 1026/08 (k. 32-34 akt sprawy XV U 1026/08).

Tym samym, wbrew stanowisku apelującej, w niniejszej sprawie organ rentowy i Sądy Ubezpieczeń Społecznych nie są związane poczynionymi w prawomocnie zakończonej sprawie XV U 1026/08 ustaleniami dotyczącymi posiadania przez K. B. na dzień 31 grudnia 2008 r. stażu szczególnego (pracy nauczycielskiej), wymaganego przez art. 88 ust. 1 i ust. 2 lit. a Karty Nauczyciela, do nabycia prawa do emerytury nauczycielskiej.

Za niezasadny uznać zatem należy zarzut naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 365 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela poczynione w postępowaniu sądowym-pierwszoinstancyjnym w przedmiotowej sprawie ustalenia faktyczne i przyjmuje je za własne, a zatem nie zachodzi potrzeba ich powtarzania w tym uzasadnieniu (por. wyrok S.N. z dnia 11 czerwca 1999 r., II CKN 391/98, LEX nr 523662).

Spór w przedmiotowej sprawie koncentruje się na kwestii spełniania przez ubezpieczoną na dzień 31 grudnia 2008 r. ustawowych przesłanek ustalenia jej prawa do emerytury nauczycielskiej, wynikających z treści art. 88 ust. 1 i 2 lit. a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2014 r., poz. 191 ze zm., nazywanej dalej Kartą Nauczyciela), a w szczególności przesłanki posiadania 20-letniego okresu wykonywania pracy w szczególnym charakterze (nauczycielskiej) na dzień 31 grudnia 1998 r.

Sąd II instancji w pełni podziela zapatrywanie, zgodnie z którym obowiązujący od dnia 01 lipca 2004 r. przepis art. 32 ust. 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną) nie ma zastosowania do nauczyciela, który przed tym dniem spełnił wszystkie warunki określone w art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, nawet jeżeli wniosek o emeryturę złożył po tej dacie, ale ma zastosowanie do nauczyciela, który przed tym dniem nie spełnił wszystkich warunków określonych w art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela (por. wyrok S.N. z dnia 09 sierpnia 2011 r., I UK 82/11, LEX nr 1102995).

Powołany w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 października 2008 r. w sprawie XV U 1026/08 wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05 maja 2005 r. w sprawie II UK 219/04, publik. LEX nr 158215, zgodnie z którym wlicza się do okresu pracy w szczególnym charakterze, wskazanego w art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, okresy niezdolności do pracy z powodu choroby i macierzyństwa sprzed dnia 01 lipca 2004 r., zapadł w odmiennym stanie faktycznym. W sprawie tej ubezpieczony złożył bowiem wniosek o ustalenie mu prawa do emerytury nauczycielskiej jeszcze przed dniem wejścia w życie art. 32 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej, dodanego ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 121, poz. 1264), a zatem odmiennie niż w sprawie K. B.. Z tego właśnie względu Sąd Najwyższy uznał, że przepis ten nie znajduje zastosowania do stanów powstałych przed jego wejściem w życie, a zatem w sprawie stosuje się przepisy dotychczasowe.

Przeprowadzone w niniejszej sprawie dowody w sposób jednoznaczny wskazują, że przed dniem wejścia w życie przepisu art. 32 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej, tj. przed dniem 01 lipca 2004 r. ubezpieczona nie spełniała wszystkich (poza rozwiązaniem stosunku pracy na swój wniosek) przesłanek ustalenia jej prawa do emerytury nauczycielskiej z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, ponieważ przed tym dniem nie osiągnęła ani wymaganego ogólnego okresu zatrudnienia wynoszącego co najmniej 30 lat, ani okresu wykonywania pracy w szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 20 lat (karta przebiegu zatrudnienia k. 11 akt ZUS).

Za niezasadne uznać należy w tym miejscu stanowisko skarżącej, zgodnie z którym do wymaganego okresu wykonywania pracy w szczególnym charakterze (nauczycielskiej) należy doliczyć jej okresy: szkolenia, za które nie otrzymała rekompensaty w postaci dodatkowych dni wolnych, jak również nadgodzin (w przeliczeniu na tygodniowy wymiar pensum) m.in. w ramach zastępstwa za innych nauczycieli nieobecnych w pracy.

Podkreślenia bowiem wymaga, że w odniesieniu do stażu szczególnego (pracy nauczycielskiej) ustawodawca posługuje się zwrotem „wykonywanie pracy”, co uzasadnia twierdzenie, że uwzględnić należy tylko okresy faktycznego świadczenia takiej pracy (por. Prawo do emerytury. Komentarz do ustaw z orzecznictwem Inetta Jędrasik-Jankowska i Karina Jankowska – wydanie 1, Lexis Nexis Warszawa 2011).

Brak jest również podstaw prawnych do zaliczenia do okresu wykonywania pracy w szczególnym charakterze (nauczycielskiej) ewentualnej pracy w wymiarze godzinowym przewyższającym wymiar tygodniowego pensum m.in. w ramach zastępstwa za nieobecnych innych nauczycieli, skoro ten szczególny staż liczy się w dniach, miesiącach i latach.

Tym samym, wobec nie spełniania przed dniem 01 lipca 2014 r. przesłanek ustalenia prawa do emerytury nauczycielskiej z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, znajduje do ubezpieczonej zastosowanie przepis art. 32 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej, wyłączający możliwość uwzględniania do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Zasadnie zatem organ rentowy w zaskarżonej decyzji, na podstawie tego przepisu, odmówił uwzględnienia do wymaganego na dzień 31 grudnia 2008 r. 20-letniego szczególnego stażu pracy okresów niewykonywania przez K. B. pracy, za które po dniu 14 listopada 1991 r., wypłacono jej wynagrodzenie lub zasiłek chorobowy, w następstwie czego nie wykazała ona tego stażu.

Ponieważ do nabycia prawa do emerytury nauczycielskiej konieczne jest spełnienie przez nią łącznie wszystkich ustawowych przesłanek z art. 88 ust. 1 i 2 lit. a Karty Nauczyciela, wobec nie spełniania przez ubezpieczoną na dzień 31 grudnia 1998 r. przesłanki posiadania co najmniej 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze (nauczycielskiej), zasadnie Sąd Okręgowy uznał, że brak jest podstaw prawnych do przyznania jej tego świadczenia.

Za niezasadny uznać zatem należy, wynikający z treści apelacji, zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 88 ust. 1 i 2 lit. a Karty Nauczyciela.

Wobec powyższego, uznając apelację wnioskodawczyni za bezzasadną, na mocy art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.