Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Woźniak

Sędziowie: SO Anna Budzyńska

SR del. Joanna Stelmasik (spr.)

Protokolant: st. sekr. sądowy Agnieszka Grygiel

po rozpoznaniu w dniu 29 października 2015 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. B.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M.

o pozbawienie tytułu wykonawczego

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 19 maja 2015 roku, sygnatura akt V GC 1082/14

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach I i II w ten sposób, że oddala powództwo i odstępuje od obciążenia powódki kosztami postępowania;

II.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 138 zł (sto trzydzieści osiem złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSR (del.) (...)SSO (...)SSO (...)

Sygn. akt VIII Ga 302/15

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym dnia 19 maja 2014 r. do Sądu Rejonowego w Myśliborzu powódka Z. B. wniosła o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 28 listopada 1994 r. wydanego w sprawie o sygn. akt V Ng 1127/94 zasądzającego od powódki na rzecz pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M. kwotę 9.552.300 złotych (955,20 złotych) z odsetkami w wysokości 54% od dnia 18 października 1994r. do dnia zapłaty oraz koszty procesu. Wskazany tytuł wykonawczy obejmował należności z tytułu niezapłaconego czynszu najmu za okres od czerwca do sierpnia 1994 roku. Zdaniem powódki w tym okresie nie była już zobowiązana do ich uregulowania z uwagi na wypowiedzenie przez Spółdzielnie Mieszkaniową (...) umowy najmu pismem z dnia 29 marca 1994 roku w trybie natychmiastowym. J. pismem procesowym z dnia 23 marca 2015 r. powódka w oparciu o art. 125§ 1 k.c. powołała się na przedawnienie roszczenia, które nastąpiło po powstaniu tytułu wykonawczego.

Postanowieniem z dnia 19 listopada 2014 roku Sąd Rejonowy w Myśliborzu I Wydział Cywilny stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Gorzowie Wielkopolskim V Wydziałowi Gospodarczemu.

W piśmie procesowym stanowiącym odpowiedź na pozew pozwana Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Dodatkowo pozwana powołując się na treść art. 843 § 3 k.p.c. wniosła o pominięcie wszelkich twierdzeń i zarzutów sformułowanych przez stronę powodową w piśmie z dnia 23 marca 2015 roku.

Wyrokiem z dnia 19 maja 2015 roku Sąd Rejonowy w Gorzowie W.. Wydział V Gospodarczy pozbawił w całości wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Gorzowie W.. z dnia 28 listopada 1994 roku sygn. akt V Ng 1127/94 jak również zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M. na rzecz powódki Z. B. kwotę 197,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy wydał rozstrzygnięcie na gruncie następujących ustaleń faktycznych:

Pozwem z dnia 11 października 1994 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w M. wniosła o orzeczenie nakazem zapłaty, że pozwana Z. B. ma zapłacić na jej rzecz kwotę 9.552.300 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 6 października 1994 roku oraz kosztami postępowania nakazowego według norm przepisanych. Jako podstawę roszczenia wskazano na fakt brak regulowania przez Z. B. czynszu należnego za okres od lipca do sierpnia 1994 roku, zwiększonego o odsetki liczone do dnia 5 października 1994 roku. Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 28 listopada 1994 roku Sąd Rejonowy w Gorzowie W.. Wydział V Gospodarczy, sygn. akt V Ng 1127/94 uwzględnił powództwo w całości oraz zasądził od Z. B. na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w M. koszty procesu.

Dalej Sąd Rejonowy ustalił, że powódka jako podstawę swojego żądania w przedmiocie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego wskazała na przepis art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Nadto powódka wskazała, że od daty wydania orzeczenia objętego przedmiotem niniejszego postępowania upłynęło ponad 20 lat., a zatem roszczenie w zakresie należności głównej, odsetek oraz kosztów procesu uległo przedawnieniu.

W oparciu o poczynione ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo, którego podstawę prawną stanowił przepis 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd Rejonowy wskazał, że do zdarzeń powodujących niemożność egzekwowania świadczeń wynikających z tytułu egzekucyjnego zalicza się między innym przedawnienie roszczenia. Jako bezsporny został potraktowany fakt podniesienia przez powódkę w piśmie z dnia 25 marca 2015 r. skutecznego zarzutu przedawnienia. Wskazano, że powódka wykazała, iż od daty wydania przedmiotowego orzeczenia upłynęło ponad 20 lat. Sąd pierwszej instancji na tej podstawie ocenił zatem, że roszczenie objęte tytułem egzekucyjnym w zakresie należności głównej, odsetek oraz kosztów procesu uległo przedawnieniu w oparciu o treść art. 125 k.c. w zw. z art. 124 § 2 k.c. J. Sąd Rejonowy wskazał, że pozwana nie wykazała aby przez ostatnie 10 lat doszło do przerwania terminu przedawnienia. Dla Sądu pierwszej instancji nie bez znaczenia był również fakt, że Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) wypowiedziała powódce umowę najmu z dnia 29 marca 1994 r. w trybie natychmiastowym po czym wzywała powódkę do zapłaty zaległego czynszu za lipiec-sierpień wraz z ustawowymi odsetkami. Sąd Rejonowy przyjął, że zarzut przedawnienia został podniesiony we właściwym czasie, bez naruszenia art. 843 k.p.c. Zaznaczono, że powódka nie była profesjonalistą w zakresie prawa ani prawnikiem, zarzut przedawnienia zaś mógł zostać podniesiony na każdym etapie postępowania. Wedle stanowiska Sądu Rejonowego w sytuacji powódki nieuwzględnienie tego zarzuty byłoby skrajnie niesprawiedliwe zważywszy, iż tytuł wykonawczy zawierał odsetki, które obecnie pozostają niezgodne z prawem.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zasądzając od pozwanej na rzecz powódki kwotę 197,00 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Sąd kierował się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 19 maja 2015 r. pozwana złożyła apelację, zaskarżając go w całości i wnosząc o jego zmianę przez oddalenie powództwa w całości, a także zasądzenie na jej rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego za postępowanie przed Sądem I i II instancji.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwana zarzuciła naruszenie przepisów postępowania tj. art. 843 § 3 k.p.c. z powodu uwzględnienia zgłoszonego przez powódkę zarzutu przedawnienia wierzytelności pomimo, że zarzut ten nie został zgłoszony w pozwie a powódka nie wykazała niemożności jego zgłoszenia tym samym jako objęty prekluzją nie powinien zostać przez Sąd uwzględniony. Uzasadniając zasadność podniesionego zarzutu pozwana wskazała, że powódka w pozwie w przedmiocie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego domagała się jedynie ponownego rozpoznania sprawy i nie podnosiła zarzutu przedawnienia wierzytelności objętej spornym nakazem zapłaty. Zarzut ten został podniesiony dopiero w piśmie procesowym złożonym po upływie 10 miesięcy od wniesienia pozwu bez wykazania przyczyn braku jego wcześniejszego podniesienia. Pozwana podniosła, że uwzględnienie przez Sąd I instancji podniesionego zarzutu przedawnienia pozostaje w sprzeczności z treścią art. 843 § 3 k.p.c. oraz jednolitym stanowiskiem wyrażonym w orzecznictwie, jak i w judykaturze. W ocenie strony pozwanej wymieniony przepis ogranicza bowiem możliwość zgłaszania zarzutów, które mogą stanowić podstawę powództw przeciwegzekucyjnych, wprowadzając w tym zakresie prekluzję. Zaznaczono, że zgłoszenie tego rodzaju powództwa powoduje, iż postępowanie egzekucyjne z reguły nie toczy się ze względu na jego zawieszenie na podstawie art. 730 § 1 w zw. z art. 755 § 1 pkt 3 k.p.c. Dopuszczenie zatem do możliwości podnoszenia w toku procesu kolejnych, nowych zarzutów przez powoda prowadziłoby do naruszenia praw wierzyciela - pozwanego w sprawie. Pozwana pokreśliła, że taka sytuacja może zaistnieć jedynie wówczas, gdy w chwili wniesienia pozwu powód nie ze swojej winy nie mógł zgłosić danych zarzutów z zastrzeżeniem, że udowodnienie tej okoliczności, ciąży na powodzie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 26 marca 2014 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 784/13, LEX nr 1461128, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 lutego 2013 r., sygn. akt I ACa 984/12, LexPolonica nr: 5795293). Zdaniem pozwanej zatem z uwagi, że zarzut przedawnienia nie został złożony w pozwie, a powódka nie wykazała z jakich niezawinionych przyczyn podniosła go dopiero w toku postępowania, apelację uznać należy za konieczną i w pełni uzasadnioną.

W piśmie procesowym stanowiącym odpowiedź powódki na wywiedzioną przez pozwaną apelację wniesiono o jej oddalenie w całości i zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. W ocenie powódki Sąd Rejonowy zasadnie pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty z dnia 28 listopada 1994r. wydanego w sprawie o sygnaturze akt V Ng 1127/94 oraz obciążył pozwaną kosztami postępowania w sprawie opierając zwoje rozstrzygniecie o skutecznie złożony zarzutu przedawnienia. Powódka pokreśliła, że zarzut przedawnienia można złożyć pisemnie lub ustnie do protokołu, aż do zakończenia postępowania w sądzie pierwszej instancji. Przytoczyła stanowisko wyrażone w orzecznictwie Sądu Najwyższego o dopuszczeniu podniesienia przez dłużnika zarzutu przedawnienia także w apelacji (wyrok z dnia 3 grudnia 2003 r., sygn. akt I CK 363/2002). Zaznaczono, że zarzut przedawnienia może być lakoniczny, a zatem nie trzeba go szczegółowo uzasadniać. Zaakcentowano przy tym, że pozew powódka składała samodzielnie zaś na pierwszej wyznaczonej w sprawie rozprawie, na której była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika wniosła o wyznaczenie terminu na złożenie pisma przygotowawczego w sprawie celem modyfikacji stanowiska, co nastąpiło w pasmie procesowym z dnia 23 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wywiedziona przez pozwaną okazała się zasadna i doprowadziła do zmiany zaskarżonego orzeczenia w kierunku postulowanym przez skarżącego.

Na wstępie należy wskazać, iż przy przyjętym w polskiej procedurze cywilnej modelu apelacji pełnej, sąd drugiej instancji rozpatruje sprawę ponownie, przedstawione pod osąd roszczenie procesowe jest rozpoznawane po raz wtóry. Sąd drugiej instancji władny jest poczynić własne ustalenia faktyczne, a także przyjąć za własne ustalenia sądu pierwszej instancji, uzupełniając je jedynie odmienną oceną materiału dowodowego. W niniejszej sprawie Sąd przyjął jednak za własne ustalenia faktyczne Sądu I Instancji, bez potrzeby ich ponownego przytaczania. Sąd Rejonowy bowiem prawidłowo ustalił fakty odnoszące się zarówno do istnienia wierzytelności określonej w tytule egzekucyjnym tj. nakazie zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 28 listopada 1994 roku Sądu Rejonowego w Gorzowie W.. Wydziału V Gospodarczego, sygn. akt V Ng 1127/94 opatrzonego klauzulą wykonalności oraz co do okoliczności związanej z poszukiwaniem przez powódkę ochrony prawnej w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego. Sąd I instancji jednakże dokonał wadliwej subsumcji poczynionych ustaleń faktycznych w kontekście obowiązującego prawa procesowego.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko strony apelującej, że doszło do naruszenia art. 843 § 3 k.p.c. stanowiącego, iż w pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postepowaniu.

Zważyć bowiem należy, że podstawę powództwa określonego w pozwie stanowił art. 840 § 1 pkt. 2 k.p.c., zgodnie z którym dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie.

W niniejszej sprawie powódka w treści złożonego pozwu powołała się natomiast jedynie na spełnienie wierzytelności określonej w przedmiotowym tytule egzekucyjnym oraz podniosła zarzut, iż wydane orzeczenie nie odpowiadało prawu. Sąd Okręgowy w tym miejscu wskazuje, że zarzut spełnienia świadczenia nie został przez powódkę wykazany w toku przeprowadzonego postepowania dowodowego. Przedłożone przez nią dokumenty nie dawały podstaw do przyjęcia, że nastąpiła spłata dochodzonej wierzytelności. Drugi zaś z przedstawionych zarzutów nie mógł stanowić podstawy dla powództwa przeciwegzekucyjnego.

Odnosząc się do wprost do uzasadniania zasadności zarzutu sformułowanego przez pozwaną wskazać należy, iż słusznie wskazano na cel powództwa przeciwkegzekucyjnego jakim jest udaremnienie możliwości przeprowadzenia jakichkolwiek czynności egzekucyjnych na podstawie określonego tytułu wykonawczego. Skarżąca trafnie podniosła, że zapis z art. 843 § 3 k.p.c. został skonstruowany zatem w celu zachowania koncentracji procesu i niedopuszczenia do przewlekania postępowania. Zgłoszenie bowiem powództwa przeciwegzekucyjnego z reguły powodowało, iż postępowanie egzekucyjne nie toczyło się z uwagi na jego zawieszenie w myśl art. 730 § 1 w zw. z art. 755 § 1 pkt 3 k.p.c. Apelująca zatem trafnie podnosiła opierając swą argumentację na stanowisku funkcjonującym w orzecznictwie, że dopuszczenie do możliwości podnoszenia w toku procesu kolejnych, nowych zarzutów przez powoda w przypadku roszczenia określonego w art. 840 k.p.c. prowadziłoby do naruszenia praw wierzyciela - pozwanego w sprawie (por. H. Pietrzkowski w Komentarzu do kodeksu postępowania cywilnego pod red. T. Erecińskiego, Wydawnictwo LexisNexis, Wydanie 4, Warszawa 2012, tom IV, str. 310, teza 4). Skoro zatem w niniejszej sprawie powódka w pozwie jako podstawę żądania wskazywała fakt spłaty należności określonej przedmiotowym tytułem egzekucyjnym oraz wydania spornego orzeczenia nie zgodnie z prawem, to zakreśliła tym samym granice rozpoznania sprawy przez sąd. Zdaniem Sądu Okręgowego jej żądanie, w świetle art. 843 § 3 k.p.c. podlegać mogło ocenie tylko na tej podstawie. Wbrew bowiem stanowisku wyrażonym przez Sąd Rejonowy w sprawie nie wystąpiły podstawy do dokonywania oceny zasadności żądania określonego w pozwie w oparciu o nowy zarzut zgłoszony w kolejnym piśmie procesowym, a zatem z naruszeniem art. 843 § 3 k.p.c. Skonstruowany w tym przepisie wymóg nakłada na stronę powodową bezwzględny obowiązek wyczerpującego wskazania w pozwie wszystkich zarzutów. Jego uchybienie powoduje utratę prawa zgłaszania ich w dalszym toku postępowania. W przypadku zaś zaistnienia takiej sytuacji po stronie sądu konstruuje się obowiązek pominięcia spóźnionych zarzutów uznając je za sprekludowane.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy uznał, że zarzut przedawnienia podniesiony przez powódkę dopiero w kolejnym piśmie procesowym, gdy powinien on zaistnieć już w treści złożonego pozwu uznać należało za spóźniony. Sąd Rejonowy winien potraktować go tak, jakby w ogóle nie został zgłoszony (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - I Wydział Cywilny z dnia 5 września 2013 r., sygn. akt I ACa 535/13, numer (...) L.).

Wskazać przy tym należy, że dopuszczalne byłoby złożenie nowych zarzutów tylko wówczas, gdy w chwili wniesienia pozwu powódka nie ze swojej winy nie mogła ich zgłosić. Udowodnienie jednak tej okoliczności polegającej na wykazaniu, że powódka o zarzutach nie wiedziała i nie mogła nimi dysponować, ciążyła właśnie na stronie powodowej (por. wyrok SA w Lublinie z 26 marca 2014 r. w sprawie 1 ACa 784/13, LEX nr 1461128). W treści zaś pisma procesowego z dnia 25 marca 2015 r. nie zostały podniesione żadne okoliczności usprawiedliwiające późniejsze podnoszenie zarzutu przedawnienia wierzytelności określonej przedmiotowym tytułem egzekucyjnym. Niesłusznie zatem Sąd Rejonowy przyjął, że samodzielne złożenie pozwu przez powódkę tj. niekorzystnie na tym etapie z pomocy profesjonalisty w pełni uzasadniało uznanie podniesionego zarzutu przedawnienia za skuteczny. Powódka bowiem na takie okoliczności nie wskazywała, a mając na uwadze bezwzględny charakter obowiązku ukształtowanego w art. 843 § 3 k.p.c. Sąd Okręgowy uznał takie działanie Sądu Rejonowego za zbyt daleko idące.

Konkludując Sąd Okręgowy nie mógł się zgodzić się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego zaprezentowanym w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 maja 2015 r. Mając zatem na uwadze treść art. 843 § 3 k.p.c. oraz jednolite stanowisko wyrażone w orzecznictwie, Sąd Okręgowy uznał podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia za spóźniony.

Powyższe zaś skutkowało w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c. zmianą zaskarżonego orzeczenia i oddaleniem powództwa.

Jednocześnie Sąd Okręgowy mając na uwadze sytuację majątkową powódki odstąpił od jej obciążania kosztami postępowania w pierwszej instancji w oparciu o treść art. 102 k.p.c.

W zakresie zaś kosztów postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. uznając, że koszty strony pozwanej poniesione przed Sądem drugiej instancji zamknęły się w łącznej kwocie 138,00 złotych (48,00 złotych tytułem opłaty od apelacji, 90,00 złotych tytułem zastępstwa adwokackiego). Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanej ustalono zgodnie z treścią § 6 pkt 2 w zw. z § 13 ust.1 pkt.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U z 2013 , poz. 490).

del. SSR (...)SSO (...)SSO (...)