Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lipca 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 lipca 2013 r. w Gdańsku

sprawy (...) Szpitala im. W. (...) w I. i A. R.

z udziałem zainteresowanej K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji A. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu- IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 31 maja 2012 r., sygn. akt IV U 1201/11

uchyla zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. i sprawę przekazuje do rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.

Sygn. akt III AUa 2139/12

UZASADNIENIE

A. R. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 08 czerwca 2011 r. stwierdzającej, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne za K. K. z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz płatnika składek A. R. wynosi za miesiąc styczeń - lipiec 2009 r. i wrzesień 2009 r. 0,00 zł, domagając się jej zmiany przez przyjęcie, że odprowadzane składki na ubezpieczenie zdrowotne od tej umowy były zgodne z obowiązującym prawem.

W uzasadnieniu odwołania skarżąca zakwestionowała dokonaną przez organ rentowy wykładnię przepisu art. 8 ust. 2 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) oraz wskazała, że zaangażowane przez nią osoby świadczyły usługi na jej rzecz, a nie na rzecz swojego pracodawcy.

Sprawa powyższa była prowadzona pod sygnaturą akt IVU 1201/11.

(...) Szpital im (...) w I. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 04 lipca 2011 r. stwierdzającej, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne K. K. jako pracownika (...) w I. wynosi

W uzasadnieniu odwołania (...) w I. podniósł, iż skarżąca jako jego pracownica nie powinna podlegać ubezpieczeniu społecznemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia u A. R. i dlatego podstawa wymiaru składek wskazana w decyzji nie powinna obejmować kwot, które wynikają z realizacji umowy zawartej z A. R.. Skarżący szpital w piśmie procesowym z dnia 08 grudnia 2011 r. wskazał w jego ocenie sporne kwoty i Sąd I instancji uznał te wysokości jako nie kwestionowane przez żadną ze stron postępowania.

Sprawa powyższa była prowadzona pod sygnaturą akt IV U 1364/11.

Sąd ten wezwał do udziału w wyżej wskazanych sprawach w charakterze zainteresowanych osoby, których dotyczyły zaskarżone decyzje.

Postanowieniem z dnia 21 marca 2012 r. w sprawie IV U 1364/11 Sąd Okręgowy w Elblągu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych połączył sprawę IV U 1364/11 ze sprawą IV U 1201/11 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, dalej prowadził ją pod wspólną sygnaturą IV U 1201/11.

Skarżąca A. R. wniosła o uwzględnienie odwołania wniesionego przez (...) Szpital im (...) w I..

(...) Szpital im (...) w I. wniósł o uwzględnienie odwołania wniesionego przez A. R.. Zainteresowana K. K. nie zajęła stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z dnia 31 maja 2012 r. w sprawie IV U 1201/11 Sąd Okręgowy w Elblągu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych:

I.  oddalił odwołania od zaskarżonych decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.: z dnia 04 lipca 2011 r. i z dnia 08 czerwca 2011 r.

II.  zasądził od (...) Szpitala im. (...) w I. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. kwotę 60,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego

III.  zasądził od A. R. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. kwotę 60,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

A. R. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług lekarskich i pielęgniarskich. W dniu 23 grudnia 2008 r. zawarła z (...) w I. umowę nr (...) o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne.

W ramach tej umowy wnioskodawczyni przyjęła do wykonania zadania, polegające na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu świadczeń lekarskich w oddziałach szpitalnych, szpitalnym oddziale ratunkowym, zespołach specjalistycznych ratownictwa medycznego, wykonywania badań dopplerowskich, udzielania świadczenia właściwych dla techników elektroradiologii oraz w dniu 31 sierpnia 2009 umowy nr (...) o udzielanie lekarskich świadczeń zdrowotnych w oddziałach szpitalnych, szpitalnym oddziale ratunkowym oraz poradniach specjalistycznych z wyłączeniem poradni zdrowia psychicznego oraz poradni terapii uzależnienia od alkoholu i wykonywania badań diagnostycznych w ramach programów zdrowotnych i projektów.

A. R. zapewne w skutek błędu w odwołaniach odnosi się do umów zawartych z Wojewódzkim Szpitalem (...) w E..

Merytoryczny, bezpośredni nadzór nad wykonywaniem zleconych zainteresowanym czynności pełnił Ordynator/Kierownik/Koordynator lub inna osoba funkcyjna oddziału/działu, w którym realizowane były świadczenia.

Wnioskodawczyni w celu realizacji zawartej ze Szpitalem umowy zawarła z zainteresowaną umowy zlecenia i zgłosiła ją do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania tych umów. W okresie obowiązywania umów zlecenia zainteresowana pozostawała w stosunku pracy z (...) w I..

W ramach zawartych umów zlecenia zainteresowana wykonywała te same czynności, które wykonywała w ramach stosunku pracy. Praca jej w ramach umowy zlecenia i w ramach umowy o pracę niczym się nie różniła. W trakcie wykonywania umowy zlecenia korzystała ze wszystkich środków i sprzętu Szpitala niezbędnych do wykonywania czynności. Pracę zainteresowanej nadzorowała osoba wyznaczona przez szpital.

K. K. pracuje w szpitalu jako technik rtg. W ramach umowy o pracę i umowy cywilno-prawnej zawartej z A. R. wykonywała usługi technika rtg. Nadzór merytoryczny nad jego pracą zarówna w ramach dyżuru, jak i umowy o pracę sprawował nad nią kierownik pracowni.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołania nie zasługiwały na uwzględnienie.

Sąd ten wskazał, że bezzasadny był zarzut błędnej interpretacji przez organ rentowy art. 8 ust. 2 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy systemowej za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2 lit. a.

Stosownie do ust. 2 lit. a za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Przepis ten rozszerza zatem pojęcie pracownika dla celów ubezpieczenia społecznego poza sferę stosunku pracy.

Zdaniem Sądu I instancji z bezspornego między stronami stanu faktycznego jednoznacznie wynika, że zainteresowana wykonując pracę w ramach zawartych z wnioskodawczynią umów zlecenia świadczyła usługi medyczne na rzecz swojego pracodawcy, tj. (...) w I.. Wykonywała ona zadania technika rtg, których odbiorcą był ich pracodawca, a nie zleceniodawca. Nadto usługi były wykonywane w pracowni, która jednocześnie była miejscem pracy zainteresowanej w ramach łączącego ją ze Szpitalem stosunku pracy. Badania diagnostyczne wykonywane były na w pracowni funkcjonującej w strukturze szpitala. Z uwagi na powyższe Sąd ten uznał, że zainteresowana jest pracownikiem w rozumieniu art. 8 ust. 2 lit. a ustawy systemowej.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 2010 r. w sprawie I UK 259/09 wskazał, iż podstawowym skutkiem uznania osoby wskazanej w art. 8 ust. 2 lit. a ustawy systemowej za pracownika, jest objęcie jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi, rentowymi, chorobowymi i wypadkowymi tak, jak pracownika (art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy systemowej).

W związku z tym osoba ta podlega obowiązkowi zgłoszenia do wymienionych ubezpieczeń. Obowiązek ten obciąża płatnika składek (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy systemowej).

Zważywszy, że w stosunku do pracownika płatnikiem składek jest pracodawca (art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej), a art. 8 ust. 2 lit. a ustawy systemowej rozszerza pojęcie pracownika na jego dalszą aktywność w ramach umowy cywilnoprawnej, jeżeli w jej ramach świadczy on pracę na rzecz swojego pracodawcy, naturalne i zgodne z wykładnią literalną tego przepisu jest uznanie, że także w zakresie tej sfery aktywności należy go uznać na potrzeby ubezpieczeń społecznych za pracownika tego właśnie pracodawcy (por. uchwała S.N. z dnia 02 września 2009 r. w sprawie II UZP 6/09).

Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity Dz. U. z 2008r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.) obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi, które są pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy stwierdził, że zainteresowana, jako pracownica w rozumieniu art. 8 ust. 2 lit. a ustawy systemowej podlegała, w okresach wskazanych w zaskarżonych decyzjach, obowiązkowym ubezpieczeniom z tytułu wykonywania pracy, na podstawie umowy zlecenia zawartej z wnioskodawczynią, na rzecz pracodawcy, tj. (...) w I., który jest płatnikiem składek z tytułu tych ubezpieczeń.

W świetle powyższego, Sąd ten uznając odwołania za bezzasadne, na mocy art. 477 (14) § 1 k.p.c. orzekł, jak w pkt I sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na mocy art. 98 ust. 1 i 3, art. 99 i art. 108 ust. 1 k.p.c., § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), jak w pkt II i III sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła A. R. zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając temu orzeczeniu:

- wydanie wyroku z naruszeniem prawa – uznanie przez Sąd Okręgowy błędnej interpretacji ZUS/Oddział w E. art. 8 ust. 2 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) – odrzucenie jej uzasadnienia w piśmie procesowym;

- wydanie wyroku na zasadzie precedensu – wybiórcze powołanie się na wyrok Sądu Najwyższego;

- wydanie uzasadnienia wyroku bez wskazania sposobu wykonania, rozliczenia tego wyroku.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca przytoczyła treść przepisów art. 8 ust. 1-2 lit. a ustawy systemowej oraz zakwestionowała dokonaną w postępowaniach: administracyjnym i sądowym-pierwszoinstancyjnym w niniejszej sprawie wykładnię przepisu art. 8 ust. 2 lit. a ustawy systemowej obszernie wywodząc, że dotyczy on wyłącznie takich sytuacji, w których osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło zawarła taką umowę ze swoim pracodawcą. Odwołująca stanęła na stanowisku, zgodnie z którym ponieważ w przedmiotowej sprawie zainteresowana wykonywała pracę na podstawie cywilnoprawnej umowy zawartej z wnioskodawczynią, to nie znajduje w tej sprawie zastosowania przepis art. 8 ust. 2 lit. a ustawy systemowej.

Ponadto apelująca podkreśliła, że Sąd Okręgowy pominął w swoich rozważaniach, że zainteresowana pracując na podstawie zawartej z nią cywilnoprawnej umowy, nie podlegała swojemu pracodawcy. Zaprzeczyła, aby zainteresowana świadczyła pracę na rzecz swojego pracodawcy stwierdzając, że jedynie świadczyła dla niego usługi medyczne, a pracowała na rzecz wnioskodawczyni. Zdaniem odwołującej Sąd ten myli podleganie z umowy o pracę z podleganiem z umowy zlecenia.

W konkluzji apelacji skarżąca wnosiła o:

1) zmianę wyroku poprzez uznanie „decyzji (...) Oddział w E. za decyzję wydaną z naruszeniem prawa”, ewentualnie

2) uchylenie wyroku i przekazanie sprawy „organowi I instancji do ponownego rozpatrzenia bez stosowania precedensu”.

Z treści pisma procesowego A. R. z dnia 23 października 2012 r. oznaczonego błędnie jako „zażalenie” wynika, że doprecyzowała ona swoją apelację w ten sposób, że zaskarżyła wyrok z dnia 31 maja 2012 r. w sprawie IV U 1201/11 jedynie w zakresie rozstrzygnięcia dotyczącego jej odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 08 czerwca 2011 r. znak (...)/dws.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja A. R. zasługiwała na uwzględnienie, ale z innych przyczyn niż wskazane w apelacji.

Skarżąca kwestionowała decyzję organu rentowego z dnia 08 czerwca 2011 r., którą organ ten wydał wobec ustalenia, iż nie była ona zobowiązana do opłacenia składek na ubezpieczenie zdrowotne od przychodu K. K. – wynagrodzenia z umowy zlecenia zawartej z apelującą, a obliczone i rozliczone przez nią z tego tytułu składki były nienależne.

Zdaniem wnioskodawczyni przedmiotem sporu było ustalenie podmiotu zobowiązanego do odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zawartej z zainteresowaną umowy zlecenia.

Podstawę prawną zaskarżonego wyroku, którym stwierdzono nie podleganie przez zainteresowaną ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu umowy zlecenia zawartej ze skarżącą prowadzącą pozarolniczą działalność w zakresie usług pielęgniarskich i lekarskich, jednocześnie przyjmując podleganie przez nią temu ubezpieczeniu z tytułu pracowniczego zatrudnienia w zainteresowanym (...) im. W B. w I. stanowił art. 8 ust. 2lit. a w związku z art. 18 ust. 1 lit. a w opozycji do art. 9 ust. 1 w związku z art. 32 i art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a i art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Sąd II instancji miał na uwadze, że już w kilku analogicznych sprawach z udziałem A. R. Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że przedmiotem sporu w tych sprawach było ustalenie podmiotu zobowiązanego do odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zawartych umów zlecenia z zainteresowanymi, a nie kwestia wysokości składek z tego tytułu, czy ich rozliczenia (por. postanowienia S.N.: z dnia 14 maja 2013 r. w sprawie II UZ 17/13, z dnia 19 lutego 2013 r. w sprawie II UZ 129/12 oraz z dnia 14 maja 2013 r. w sprawie II UZ 19/13; niepublikowane).

Należy zatem stwierdzić, że zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm., nazywanej dalej ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej) indywidualne sprawy z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego rozpatruje dyrektor oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. Do indywidualnych spraw z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego zalicza się sprawy dotyczące objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym. Według zaś ust. 2 powyższego artykułu, do spraw, o których mowa w ust. 1, nie należą sprawy z zakresu wymierzania i pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne należące do właściwości organów ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z ust. 5-6, odwołanie od decyzji wydanej w sprawach, o których mowa w ust. 1, wnosi się do Prezesa Funduszu w terminie 7 dni od dnia jej otrzymania, zaś w zakresie nieregulowanym w/w ustawą, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego.

Przepis art. 109 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej, według którego organy Narodowego Funduszu Zdrowia - dyrektorzy oddziałów wojewódzkich Funduszu i Prezes Funduszu - wydają indywidualne decyzje w sprawach ubezpieczenia zdrowotnego, są przepisami ustrojowymi i kompetencyjnymi, upoważniającymi te organy do rozpatrywania indywidualnych spraw z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego i wydawania decyzji administracyjnych w tych sprawach (por. wyrok NSA z dnia 29 maja 2007 r. w sprawie II GSK 40/07, publik. LEX nr 377383).

Do właściwości zakładu ubezpieczeń społecznych należą sprawy z zakresu wymierzania i pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Nie należą natomiast do jego kompetencji sprawy dotyczące samego objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym.

W tym zakresie właściwym jest - zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej - dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu (por. wyrok S.A. w Katowicach z dnia 24 czerwca 2008 r. w sprawie III AUa 1880/07, publik. Biul. SA Ka 2009/2/34-35).

Uwzględniając stanowisko Sądu Najwyższego, że w przedmiotowej sprawie sporne pozostaje, który podmiot jest zobowiązany do odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zawartych umów zlecenia z zainteresowanymi, zaś nie jest sporna wysokość składek z tego tytułu, to właściwym do wydania decyzji pozostawał Dyrektor (...) w O., nie zaś organ rentowy.

Jednocześnie brak jest podstaw do przyjęcia, że organ ten dotychczas prowadził postępowanie w przedmiocie ustalenia podlegania przez zainteresowaną obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Według art. 109 ust. 3 i ust. 3 lit. a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej wniosek o rozpatrzenie indywidualnej sprawy z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego zgłasza ubezpieczony, a w zakresie objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym wniosek może zgłosić w szczególności Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W przypadku gdy wnioskodawcą jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, do powyższego wniosku należy dołączyć kopie posiadanych dokumentów i informacje uzasadniające treść żądania.

Ponieważ w niniejszej sprawie sporne jest ustalenie podmiotu zobowiązanego do odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zawartej umowy zlecenia z zainteresowaną, a nie kwestia wysokości składek z tego tytułu, czy ich rozliczenia, dlatego też za przedwczesne należało uznać wydanie zaskarżonej decyzji w części odnoszącej się do określenia płatnika składek na ubezpieczenie zdrowotne i wysokości samych składek z tego tytułu.

Reasumując, należało stwierdzić, że organ rentowy winien uprzednio wystąpić do właściwego Dyrektora (...) o wydanie w sprawie decyzji w trybie przewidzianym przez art. art. 109 ust. 3 i ust. 3 lit. a ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej.

Z uwagi na zachodzącą w przedmiotowej sprawie konieczność ponownego przeprowadzenia postępowania administracyjnego, wnioski dowodowe skarżącej zgłoszone w postępowaniu apelacyjnym, jako bezprzedmiotowe, podlegały pominięciu.

Odnosząc się do pisma procesowego skarżącej, stanowiącego uzupełnienie jej apelacji, wniesionego w postępowaniu apelacyjnym w dniu 02 lipca 2013 r. (k. 176-184 akt sprawy), uznać należy, że nie wywołuje ono żadnych skutków prawnych, ponieważ zostało złożone już po terminie do wniesienia apelacji.

Stosownie do treści art. 477 (14a) k.p.c. sąd drugiej instancji uchylając wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego może sprawę przekazać do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.

Mając na względzie powyższe, działając na mocy art. 477 (14a) k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji wyroku.