Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: del. SSR Marta Zalewska

Protokolant: inspektor Agnieszka Chmiel

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2015 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa: Syndyk Masy Upadłości (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego Spółka z o.o. w likwidacji w upadłości likwidacyjnej w L.

przeciwko : Spółdzielnia Mieszkaniowa w L.

o zapłatę

I. oddala powództwo,

II. zasądza od powoda Syndyka Masy Upadłości (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego Spółka z o.o. w likwidacji w upadłości likwidacyjnej w L. na rzecz pozwanego Spółdzielni Mieszkaniowej w L. kwotę 7.377 zł ( siedem tysięcy trzysta siedemdziesiąt siedem złotych) tytułem kosztów procesu,

III. zarządza zwrot pozwanemu od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Rzeszowie kwoty 2.640 zł ( dwa tysiące sześćset czterdzieści złotych) tytułem niewykorzystanej zaliczki na wydatki,

IV. zarządza zwrot powodowi od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Rzeszowie kwoty 58,75 zł ( pięćdziesiąt osiem złotych 75/100) tytułem niewykorzystanej zaliczki na wydatki.

Sygn VI GC 279/13

Uzasadnienie wyroku 13.11.2015r.

Powód Syndyk Masy Upadłości (...) Przedsiębiorstwa Budowlanego Sp. z o.o. w likwidacji w upadłości likwidacyjnej w L. wniósł o zapłatę od pozwanego Spółdzielni Mieszkaniowej w L. kwoty 303.378,85 zł z ust id 31.03.2012r. W uzasadnieniu wskazał, iż na podstawie umowy z dnia 10.03.2011r. powód jako wykonawca zobowiązał się wykonać na rzecz pozwanego budynek mieszalny. Plac budowy został przekazany powodowi w dniu dniu 29.03.2011r., pozwana zobowiązanie do usunięcia garaży wykonała z opóźnieniem. Ponadto opóźnienia po stronie powoda wystąpiły ze względu na zmianę sposobu wykonania stropu i zmiany w projekcie dotyczącym likwidacji balkonów. W dniu 11.08.2011r. pozwany złożył powodowi oświadczenie o odstąpieniu od umowy na podstawie art. 635 kc w zw. z art. 657 kc i zaproponował termin inwentaryzacji: 22.08.2011r. Wykonawca nie wyraził zgody na powyższe odstąpienie, bowiem cykl inwestycyjny zgodnie z umową wynosił ponad 18 m-cy, a zatem wynikłe nieznaczne opóźnienie było do nadrobienia w czasie 13 m-cy pozostałych do końcowego terminu realizacji umowy tj. 30.09.2012r. Pozwany nie był uprawiony do odstąpienia od umowy, gdyż opóźnienie nie przekraczało 3 m-cy. W związku z powyższym powód na podstawie § 9 pkt 2b umowy naliczył pozwanemu karę umowną za odstąpienie od umowy z przyczyn zależnych od pozwanej w wysokości dochodzonej pozwem.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu wskazał, iż powód opóźniał się z wykonywaniem robót tak dalece, że nie było prawdopodobnym, że ukończy je w umówionym czasie, mimo wezwań pozwanej do podjęcia natychmiastowych działań. Zarzucił, iż zmiana w projekcie nie była przyczyną opóźnienia, gdyż dokumentację w tym przedmiocie powód otrzymał w dniu 24.05.2011r., a prace związane z tą częścią budowli rozpoczął 14.07.2011r. Analogiczna sytuacja odnosi się do zmiany lokalizacji okien i częściowej likwidacji balkonów. Opóźnienie w pracach nie miało też związku z garażami. Inną przyczyną podjęcia decyzji o odstąpieniu od umowy była pogarszająca się zdolność pozwanego do wykonania umowy. Powód miał zajęcia komornicze. Pracownicy jego nie otrzymywali wynagrodzeń i z tego powodu odmawiali świadczenia, a opóźnienie w postępie prac wzrastało. Z zapisu do dziennika budowy z dnia 16.08.2011r. oraz protokołu odbioru z dnia 29.08.2011r. wynikało, iż na ten czas wykonano strop nad piwnicami, natomiast wg harmonogramu prac winien być w tym czasie wykonany strop o dwie kondygnacje wyżej, co wskazuje na 3 miesięczną zwłokę w realizacji robót. W dalszej części uzasadnienia przytoczył orzecznictwo sadów i przywołując przepis art. 395 kc ocenił, iż umowne prawo odstąpienia z uwagi na brak oznaczenia terminu końcowego do odstąpienia jest nieważne.

W odpowiedzi (k. 110-11) powód wskazał, iż na dzień 12.08.2011r. opóźnienie wynosiło ok. 1 m-ca czasu, co przyznał sam pozwany w piśmie z dnia 22.07.2011r. Prace przy budynku trwały dopiero 4 m-ce, a zatem była możliwość nadrobienia opóźnienia przez kolejny okres 13 m-cy.

W toku postępowania powód zawnioskował dowód z opinii biegłego na okoliczność czy stan zaawansowania robót na dzień odstąpienia od umowy: 12.08.2011r. umożliwiał terminowe zakończenie prac, co sad uwzględnił dopuszczając w/w dowód. W odpowiedzi w piśmie procesowym (k. 169-170) pozwany przyznał, iż było możliwym ukończenie budowy w terminie mimo opóźnienia w realizacji prac w dniu odstąpienia od umowy, o czym świadczy fakt, iż pozwany zaangażował drugiego wykonawcę w miejsce powoda, który dokończył prace w terminie umówionym. Pozwany zarzucił jednak, iż ten konkretny wykonawca – powód z uwagi na złą sytuację finansową nie był w stanie ukończyć w umówionym terminie prac.

W dalszej części postępowania pozwany zawnioskował dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu ekonomii na okoliczność, iż sytuacja finansowa powoda na dzień odstąpienia od umowy uniemożliwiała terminowe zakończenie prac ( 305-306). W odpowiedzi powód stwierdził, iż przepis art. 635 kc wskazuje na samo prawo odstąpienia od umowy niezależnie od przyczyn opóźnienia, zatem badanie sytuacji finansowej powoda jako przyczyny zwłoki nie jest uzasadnione. Wskazał uzupełniająco, by biegły ekonomista w razie uwzględnienia wniosku dowodowego ocenił, jakie skutki na sytuację finansową powoda miało odstąpienie przez pozwanego od umowy ( pismo k. 313).

W dalszej części prowadzonego postępowania sąd kolejno powoływał biegłych sądowych z zakresu księgowości , a ostatecznie sąd w nowym składzie uchylił postanowienie sądu dopuszczające dowód z opinii tego biegłego ( postanowienie k. 347).

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 10.03.2011r. strony zawarły umowę pisemną na budowę budynku nieszklanego, w której ustaliły termin rozpoczęcia prac: 7 dni od daty zawarcia umowy i termin zakończenia prac : 30.09.2012r. Wynagrodzenie ustaliły w § 3. zaś w § 9 umowy ustaliły, iż formą odszkodowań będą kary umowne. Zamawiający, czyli pozwany miał zapłacić wykonawcy, czyli powodowi kary umowne za odstąpienie od umowy z przyczyn zależnych od zamawiającego w wysokości 10 % wynagrodzenia umownego brutto. Analogiczny zapis dotyczył kary umownej za odstąpienie od umowy przez zamawiającego z przyczyn zależnych od wykonawcy. W § 12 strony ustaliły wypadki odstąpienia od umowy. Zamawiający zatem miał prawo odstąpić od umowy m.in. gdy wykonawca nie wykonuje lub też nienależycie wykonuje swoje zobowiązania umowne, w szczególności nie dysponuje potencjałem ludzkim lub technicznym, w czasie trwania umowy lub gdy opóźnienie w wykonaniu umowy wynosi ponad 3 m-ce. Wykonawca mógł odstąpić od umowy, jeżeli zamawiający nie wykonywał lub nienależycie wykonywał swoje zobowiązania umowne. W kolejnym punkcie strony ustaliły, iż odstąpienie od umowy winno nastąpić w formie pisemnej pod rygorem nieważności i winno zawierać uzasadnienie oraz ustalenie procedury postępowania w zakresie inwentaryzacji, zabezpieczenia i rozliczenia wykonanych robót. W pkt III tegoż § strony ustaliły sposób postępowania w przypadku odstąpienia od umowy: miał być sporządzony protokół inwentaryzacji robót po zgłoszeniu ich przez wykonawcę. W przypadku odstąpienia od umowy z przyczyn niezależnych od wykonawcy zamawiający zobowiązany był do dokonania odbioru robót oraz rozliczenia wartości robót wykonanych i zapłaty należnego wynagrodzenia ( dowód: umowa k. 12-22). Strony sporządziły w ramach w/w umowy harmonogram rzeczowo – finansowy wykonania robót, który określał zakres prac i ich wartość na poszczególne miesiące kalendarzowe ( dowód harmonogram k. 23). Plac został przekazany powodowi protokołem z dnia 10.03.2011r. ( protokół przekazania k. 24). Dnia 19.04.2011r. została wydana decyzja zmieniająca pozwolenie na budowę oraz pozwolenia na rozbiórkę garaży. Powód w dniu 23.05.2011r. zwrócił się pisemnie do pozwanego o zmianę stropu, na co Spółdzielnia pismem z dnia 24.05.2011r. wyraziła zgodę pod warunkiem, że zmiana ta nie spowoduje wydłużenia prac oraz wzrostu kosztów ( dowody: decyzja k. 29-30, pisma k. 31 i 32). Powyższe okoliczności nie miały wpływu na opóźnienie prac wykonywanych przez powoda ( dowód : zeznania świadków Z. C. k. 369/2, A. W. k. 376, J. R. k. 378, opinia biegłego ustna k. 417/2). Powód opóźniał się z realizacją prac, pracownicy byli zabierani na inne budowy, brakowało materiałów, środków produkcji, sprzętu, nie płacił pracownikom poczynając od maja, przez co nie świadczyli pracy na terenie budowy, a od czerwca zaczęły się strajki. Od maja na budowie panował w zasadzie przestój ( dowód: zeznania świadków zeznania świadków Z. C. k. 370, K. D. k. 371/2- 373/2, A. W. k. 375-375/2, J. R. k. 377/2, pismo pozwanego do powoda z dnia 22.07.11r. k. 27). Na dzień 11.08.2011r. stopień opóźnienia w wykonywaniu prac przez powoda w stosunku do harmonogramu wynosił ok. 2 miesiące i 27 dni. Obiektywnie rzecz biorąc takie opóźnienie było do nadrobienia przy wzmożonej mobilizacji wykonawcy w postaci zwiększonej liczby pracowników, prawidłowej organizacji pracy, terminowości dostaw sprzętu i materiałów oraz ewentualnej pracy w dni wolne i święta. Biorąc pod uwagę dotychczasowych sposób wykonywanych prac powoda tj. przerwy w świadczeniu pracy, braki materiałowe itp. nie było szans w dacie 11.08.2011r. na zrealizowanie przez powoda terminu umownego zakończenia budowy ( dowód: ustana opinia biegłego k. 417-417/2). Pismem z dnia 11.08.2011r. pozwany reprezentowany przez członków zarządu wystosował do powoda oświadczenie o odstąpieniu od umowy na podstawie art. 635 kc w zw. z art. 656 kc, które wpłynęło do powoda w dacie 12.08.2011r. Zaproponował w piśmie tym inwentaryzację na dzień 22.008.2011r. z uwagi na podzielność świadczenia o wynagrodzenie. W odpowiedzi powód uznał to pismo za bezpodstawne. W uzasadnieniu stwierdził, iż opóźnienie jest do nadrobienia, wynosi ono około 1 m-ca. Zagroził karą umowną w razie niewycofania odstąpienia od umowy. Ponieważ pozwany podtrzymał swe stanowisko, w dniu 23.08.2011r. doszło do spisania protokołu odbioru, gdzie wpisano zakres prac dotychczas wykonanych oraz prac nie wykonanych, stwierdzono opóźnienie robót. Wykonawca zwrócił się też do inwestora o przejęcie materiałów budowlanych, które nie zostaną zastosowane na innych budowach przez wykonawców. Do przekazania inwestycji doszło zgodnie z pismem pozwanego w dniu 29.08.2011r. ( dowody: w/w dokumenty k. 33-39). W dniu 23.08.2011r. powód wystawił na pozwanego notę obciążeniową na kwotę 303.378,85 zł, powołując się na § 9 pkt 2b umowy i wyznaczył termin zapłaty 5 dni ( dowód: nota obciążeniowa k. 40). Poza sporem było, iż pozwany notę otrzymał, niesporna tez była wysokość kary umownej ( pozwany nie kwestionował prawidłowości jej wyliczenia ), a ponadto, iż doszło do ogłoszenia upadłości likwidacyjnej powoda w dniu 15.02.2012r., w którym to postępowaniu, jak zgodnie oświadczyli pełnomocnicy stron na ostatniej rozprawie, doszło do prawomocnej odmowy uznania wierzytelności zgłoszonej przez pozwanego z tytułu kary umownej wystawionej powodowi na podstawie § 9 ust 1 pkt 1c umowy.

Sąd dał wiarę w/w dowodom, które to dowody wzajemnie się uzupełniały w zakresie treści dokumentów prywatnych oraz treści zeznań. Podzielił również w całości opinię biegłego w ostatecznym kształcie, wydaną w formie ustnej na rozprawie, jako że została wydana w oparciu nie tylko o wiedzę specjalną, ale też na podst. materiałów źródłowych, tj. oryginalnych dokumentów, towarzyszących umowie oraz wpisów do dziennika budowy. Treści tych dokumentów żadna ze stron nie kwestionowała.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka A. s. , b. prezesa zarządu powoda w zakresie, gdy zeznawał on o przyczynach opóźnień w pracach leżących po stronie inwestora, jako że pozostawały one w sprzeczności z zeznaniami pozostałych świadków, jak również opinią biegłego. Ci ostatni zgodnie uzasadnili w swych zeznaniach i opinii, dlaczego okoliczności naprowadzone przez powoda w postaci braku usunięcia garaży czy zmian w projekcie nie miały żadnego wpływu na opóźnienie w pracach, co stanowiło podstawę dla przyjęcia wiarygodności ich zeznań.

Sąd oddalił ostatecznie wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego księgowego ekonomisty na okoliczność stanu finansowego powoda. Był to dowód na okoliczności pozostające bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, co sąd uzasadni w rozważaniach prawnych.

Sąd zważył, co następuje:

Strony zawarły umowę o roboty budowlane ( art. 647 kc ), co z uwagi na brak sporu w tym przedmiocie oraz brak znaczenia dla rozstrzygnięcia nie wymaga uzasadnienia. Ocenie prawnej należało poddać skuteczność złożonego przez pozwanego oświadczenia o odstąpieniu od umowy z dnia 11.08.11r. , bowiem w razie uznania , iż było ona skuteczne, nie było tym samym podstaw prawnych do naliczenia przez powoda kary umownej na podst. § 9 pkt 2b umowy.

Podstawą złożenia tego oświadczenia był wskazany przez pozwanego w tym oświadczeniu przepis art. 635 kc. Wskazać od razu przy tym należy, iż była to wiążąca podstawa odstąpienia, skoro w umowie strony zastrzegły formę pisemną p/r nieważności z obowiązkiem podania uzasadnienia. Innymi słowy, wiążącą dla stron i sądu w tym procesie była wskazana w tym oświadczeniu przyczyna odstąpienia ( poprzez przywołanie art. 635 kc ), zatem nie było podstaw, by w procesie tym badać , czy zachodziły inne przyczyny odstąpienia , w szczególności wskazane w umowie, do czego zmierzał pozwany, próbując dowodzić, iż opóźnienie w dniu odstąpienia przekraczało okres 3 miesięcy, lub że powód nie dysponował potencjałem ludzkim (§ 12.I. d umowy; por. SN III CSK 267/12, SA w Warszawie VI Aca 822/13 ). Tym samym odpadł w tym procesie obowiązek oceny, czy umowne prawo odstąpienia w ogóle było ważnie zastrzeżone z uwagi na treść art. 395 § 1 kc ( obowiązek zastrzeżenia tzw. terminu końcowego : w tym przedmiocie nie ma jednolitego poglądu, choć sąd w tym składzie stoi na stanowisku, iż z uwagi na przepis szczególny, tj. art. 492 kc przy umowach wzajemnych nie ma wymogu do zastrzegania terminu końcowego do odstąpienia od umowy, zwłaszcza że sam ustawodawca w przypadku ustawowych przyczyn odstąpienia takiego terminu nie ustanawia ). Pomijając zatem powyższe, brak było podstaw, w razie uznania odstąpienia uczynionego na podst. art. 635 kc za nieskuteczne, by poszukiwać innych przyczyn odstąpienia.

Przechodząc zatem na grunt wskazanego przepisu art. 635 kc podzielić należy pogląd strony powodowej, iż przepis ten nie uzależnia skuteczności odstąpienia od przyczyn opóźnienia. W przepisie tym chodzi wyłącznie o tak dalekie opóźnienie, że nie jest nawet prawdopodobnym na datę złożenia oświadczenia, by termin wykonania umowy został dopełniony. Z tych względów brak było podstaw prawnych, by prowadzić dowód z opinii biegłego sądowego ekonomisty na okoliczność stanu finansów powoda, czy pozwalały one na terminowe zakończenie budowy. Taka interpretacja w/w przepisu, jaką zdawał się prezentować pozwany, była contra legem, bowiem prowadziła w istocie do uzależnienia skuteczności odstąpienia od innych przyczyn, niż samo opóźnienie, np. stan finansowy, czy potencjał techniczny. Zbędny byłby wówczas zapis o „opóźnieniu tak dalekim” Niemniej, zdaniem sądu, ocena, czy opóźnienie pozostawało „tak dalekie” jako wyłączna przyczyna braku prawdopodobieństwa wykonania umowy w terminie musi zostać dokonana w konkretnych realiach sprawy, a więc warunków, w jakich przebiegała dotychczasowa budowa oraz czy można było przypuszczać, że tych realiach termin zostanie dochowany. Nie wystarczającym było ustalenie, do czego zmierzał z kolei powód, że obiektywnie i teoretycznie rzecz biorąc, a więc tylko oceniając proces technologiczny, możliwe było zachowanie terminu końcowego ( tzw. nadrobienie opóźnienia ). Obiektywnie zatem , przy wzmożonym wysiłku , na co wskazał biegły, było możliwe dochowanie terminu, ale czy taka interpretacja przepisu jest właściwa? Przepis ten bowiem ma na celu ochronę inwestora przed nieterminowym zakończeniem dzieła, tak , by możliwym było przy pomocy innego wykonawcy termin zachować. A zatem czy skutecznie można byłoby odstąpić dopiero na etapie, gdy nie byłoby nawet prawdopodobne ( a contrario byłoby oczywiste ), że nikt nawet przy wzmożonych działaniach obiektywnie nie dokończy prac w terminie pierwotnym. Wydaje się, iż taka interpretacja tego przepisu nie spełnia funkcji ochronnej inwestora : odstąpienie od umowy w takich okolicznościach byłoby już dla niego zbyt późne; tym bardziej, iż opóźnienie nie stanowi podstawy do odstąpienia od umowy w trybie art. 636 kc. Zatem przy ocenie, czy opóźnienie było „tak dalekie, że nie było prawdopodobieństwa dochowania terminu” należało uwzględnić konkretne okoliczności dotyczące przebiegu prowadzonych prac przez dotychczasowego wykonawcę – powoda. Ten zaś z uwagi na stale rosnące opóźnienie, brak płatności pracownikom, w końcu strajk , nie dawał żadnych podstaw do założenia, ze dopełni terminu. Potwierdził to również biegły na rozprawie, zeznając, iż przy takim tempie prac, jak dotychczas, nie było żadnych szans na terminową realizację umowy. Zatem pozwany skutecznie pismem z dnia 11.08.11r. odstąpił od umowy z przyczyn leżących po stronie wykonawcy ( tj. z powodu opóźnienia określonego w art. 635 kc ); tym samym powód nie miał podstaw do naliczenia pozwanemu kary umownej wedle § 9 .2 b umowy.

Przy założeniu natomiast odmiennej interpretacji przepisu art. 635 kc ( tzw. obiektywna niemożliwość nadrobienia opóźnienia ) nie zmienia to oceny sądu, iż nadal brak było podstaw do obciążenia pozwanego karą umowną na podst. § 9 .2 b umowy. Skoro bowiem nie doszło do skutecznego odstąpienia od umowy, to umowa nadal wiąże, albo też można przyjąć, iż doszło do umownego rozwiązania umowy , na co wskazywałby fakt sporządzenia przez strony inwentaryzacji robót i ich rozliczenia oraz prośba powoda o odkup materiałów, których nie wykorzysta na innych budowach. Gdyby bowiem powód uznawał za nieskuteczne odstąpienie od umowy, nie przystępowałby do w/w czynności , lecz kontynuowałby prace i żądał za nie wynagrodzenia.

Zdaniem jednak tego sądu przy uznaniu za nieskuteczne odstąpienia od umowy na podst. art. 635 kc , zastosowanie znajduje przepis art. 644 kc. Skoro bowiem wskazana przez pozwanego w piśmie przyczyna nie nastąpiła, doszło do odstąpienia od umowy bez przyczyny , tj w trybie art. 644 kc. Przepis ten nie uzależnia skuteczności odstąpienia od umowy od jakiejkolwiek przyczyny, zatem nie można badać, przy założeniu, że pozwany na tej właśnie podstawie odstąpił, rzeczywistej ( ukrytej ) przyczyny odstąpienia. Byłoby to sprzeczne nie tylko z treścią tego przepisu , ale też i z treścią § 12.II umowy stron, a nadto prowadziłoby do absurdu, w istocie bowiem nakazywałoby powrót do badania umownych przyczyn odstąpienia, bądź innych ustawowych ( np. art. 636, 491 kc ), tymczasem , jak to wyżej sąd uzasadniał, byłoby to niedopuszczalne.

Przepis zatem art. 644 kc jako ius cogens i jednocześnie samodzielna podstawa odstąpienia od umowy nie pozwalał na badanie przyczyn odstąpienia od umowy wedle § 9 .2 b umowy. Samego zaś złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy w trybie art. 644 kc nie nie można było utożsamiać z „przyczyną leżącą po stronie zamawiającego” w myśl § 9 .2 b umowy. Taka interpretacja tego zapisu byłaby niedopuszczalna w świetle art. 484 kc. Karę umowną jako surogat odszkodowania można zastrzec tylko za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania ( naruszenie obowiązków umownych ), a nie za samo odstąpienie od umowy. Sąd w tym składzie nie podziela argumentacji SA w Białymstoku w uzasadnieniu wyroku I Aca 569/13. Odstąpienie od umowy na podst. art. 644 kc nie rodzi bowiem skutku ex tunc. lecz ex nunc, na co wskazuje obowiązek ustawowy zapłaty wynagrodzenia, w przeciwieństwie do odstąpienia w trybie art. 491 i 492 kc w zw art. 494kc. Podziela sąd tym samym stanowisko przeciwne SA w Poznaniu w uzasadnieniu wyroku: I ACa 75/13 oraz SA w Krakowie I Aca 1518/13. Chodzi o to, że w przypadku , gdy podstawą odstąpienia od umowy jest przepis art. 644 kc, to jako ius cogens ( tak też SA w Rzeszowie I acA 234/12, SN II CSK 380/13 ) nie można zastrzegać kary umownej za takie odstąpienie; jedynie, co służy w takim wypadku wykonawcy, to prawo do pełnego wynagrodzenia, pomniejszonego o tzw. oszczędności. Odstąpienie od umowy bowiem nie stanowi samo przez się niewykonania ani nienależytego wykonania umowy ( przepis art. 484 jest także ius cogens ). Oczywistym jest przy tym, iż skuteczność odstąpienia od umowy na podst. art. 644 kc nie jest zależna od zapłaty drugiej stronie wynagrodzenia, lecz stawia jedynie w stan wymagalności ten obowiązek zapłaty.

W konsekwencji, przy przyjęciu którejkolwiek wyżej wskazanej wykładni przepisów w tym stanie faktycznym powód nie był uprawniony do obciążenia pozwanego karą umowną na podstawie § 9 .2 b umowy.

O kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art. 108 kpc w zw. z art. 98 § i 3 kpc. Na koszty po stronie pozwanego jako wygrywającego proces złożyło się minimalne wynagrodzenie radcowskie oraz wydatki z tytułu kosztów przesłuchania świadków. Nadwyżkę Sąd zwrócił na podstawie art. 84 Ustawy o kosztach sądowych...