Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 stycznia 2016 r. w Krakowie

sprawy z wniosku M. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VIII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 października 2014 r. sygn. akt VIII U 384/14

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 142/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Krakowie - Sąd Ubezpieczeń Społecznych zmienił częściowo zaskarżoną przez M. W. decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 27 stycznia 2014 r. w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury pomostowej od dnia 1 stycznia 2014 r. (pkt I), umorzył postępowanie w pozostałym zakresie
(pkt 2) oraz stwierdził, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (pkt 3).

Sąd Okręgowy ustalił, iż wnioskodawczyni M. W., urodzona dnia (...), w okresie od 2 maja 2007 r. do 31 grudnia 2013 r. była zatrudniona w Szpitalu (...)w M. jako starsza pielęgniarka, a nadto w okresie od 11 sierpnia 2008 r. do 31 grudnia 2013 r. w wymiarze 1/2 etatu jako pielęgniarka w (...)Zespole (...)w M.. Od dnia 3 stycznia 2014 r. do dnia 10 lutego 2014 r. wnioskodawczyni ponownie podjęła zatrudnienie w Szpitalu (...)w M. w wymiarze 1/2 etatu jako starsza pielęgniarka. Wnioskodawczyni wykazała ogólny staż pracy wynoszący 33 lata, 6 miesięcy i 10 dni (30 lat, 10 miesięcy i 25 dni okresów składkowych oraz 2 lata, 7 miesięcy i 15 dni okresów nieskładkowych), w tym 18 lat, 5 miesięcy i 22 dni pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przypadających zarówno przed dniem 1 stycznia 1999 r. oraz po dniu 31 grudnia 2008 r. W dniu 7 stycznia 2014 r. M. W. złożyła wniosek o ustalenie prawa do emerytury pomostowej. Zaskarżoną decyzją z dnia 27 stycznia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury pomostowej, albowiem nie rozwiązała ona stosunku pracy i na dzień złożenia w/w wniosku pozostawała w zatrudnieniu. Kolejną decyzją z dnia 28 lutego 2014 r. organ rentowy przyznał wnioskodawczyni prawo do emerytury pomostowej od dnia 11 lutego 2014 r., tj. od następnego dnia po ustaniu stosunku pracy.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie. Odwołując się do treści art. 4 i art. 15 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656), Sąd Okręgowy zaakcentował, że prawo do emerytury pomostowej, podobnie jak prawa do innych emerytur oraz rent, powstaje ex lege, tj. w dniu spełnienia ustawowych warunków z mocy samego prawa, a nie na podstawie decyzji organu rentowego. Mając powyższe na uwadze Sąd stwierdził, że dniem, w którym wnioskodawczyni spełniała wszystkie przesłanki do emerytury pomostowej łącznie był 1 stycznia 2014 r., albowiem wtedy M. W. rozwiązała stosunki pracy ze wszystkimi pracodawcami, miała ukończone 55 lat oraz spełniała pozostałe warunki co do ogólnego stażu pracy, jak i stażu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Jednocześnie Sąd zaakcentował, że nie miało znaczenia ponowne nawiązanie przez wnioskodawczynię stosunku pracy od dnia 3 stycznia 2014 r., albowiem do nabycia prawa do emerytury pomostowej wystarczy jednorazowe rozwiązanie stosunku pracy. Odwołując się następnie do treści art. 129 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r., poz. 748) w zw. z art. 26 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, Sąd Okręgowy wskazał, że skoro M. W. złożyła wniosek o emeryturę pomostową w dniu 7 stycznia 2014 r., a prawo do emerytury powstało przed tą datą, lecz w tym samym miesiącu, to przedmiotowe świadczenie zostało jej przyznane od dnia 1 stycznia 2014 r., tj. od dnia, w którym powstało. Równocześnie, kierując się dyspozycją art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z art. 28 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, Sąd Okręgowy stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie M. W. zaskarżoną decyzją prawa do emerytury pomostowej, wynikającą z dokonania błędnej interpretacji art. 4 i art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, iż wnioskodawczyni powinna pozostawać bez zatrudnienia przez cały czas, od chwili złożenia wniosku do momentu wydania decyzji. Następnie Sąd zauważył, że skoro decyzją z dnia 28 lutego 2014 r. przyznano wnioskodawczyni prawo do emerytury pomostowej od dnia 11 lutego
2014 r., to jej roszczenie zostało częściowo zaspokojone, wobec czego na podstawie art. 477 ¹³ k.p.c. postępowanie w tym zakresie podlegało umorzeniu.
W konkluzji Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. oraz art. 477 ¹³ k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Apelację od wyroku wywiódł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w K., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu: naruszenie prawa materialnego, w tym art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.) poprzez jego błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie. W oparciu o tak sformułowany zarzut organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania.
W uzasadnieniu wywodów apelacji organ rentowy podkreślił, że w dniu 27 stycznia 2014 r. wydał decyzję odmawiającą prawa do świadczenia, albowiem w tej dacie wnioskodawczyni pozostawała nadal w stosunku pracy, a oceny spełnienia przesłanek do przyznania prawa do emerytury pomostowej dokonuje się na podstawie złożonych dokumentów właśnie w dniu wydawania decyzji. W powyższym kontekście organ rentowy wskazał, że przepisy ustawy o emeryturach pomostowych nie nakładają na niego obowiązku ustalania faktu czy wnioskodawczyni hipotetycznie
i teoretycznie w przeszłości spełniała przez jakiś czas przesłanki do uzyskania prawa do świadczenia. W konsekwencji powyższego organ rentowy stwierdził, że wywód Sądu pierwszej instancji jakoby wnioskodawczyni uzyskała prawo do emerytury pomostowej, albowiem warunki do tego świadczenia spełniała przez dwa dni (1 i 2 stycznia 2014 r.) po rozwiązaniu stosunku pracy z dniem 31 grudnia 2013 r., jest sprzeczny z wykładnią językową, funkcjonalną i celowościową przepisów ustawy
o emeryturach pomostowych. Dodatkowo organ rentowy zauważył, że wnioskodawczyni rozwiązała stosunek pracy z dniem 11 lutego 2014 r. i złożyła wniosek o przyznanie świadczenia, w konsekwencji czego decyzją z dnia 28 lutego 2014 r. prawo do emerytury pomostowej przyznane jej zostało od dnia następnego po rozwiązaniu stosunku pracy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

W niniejszej sprawie w pierwszej kolejności podkreślić trzeba, iż jej rozstrzygnięcie zależało od ustalenia daty nabycia przez wnioskodawczynię M. W. prawa do emerytury pomostowej, a konkretnie od wyjaśnienia czy na skutek wniosku z dnia 7 stycznia 2014 r. prawo do tego świadczenia przysługiwało jej od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia przyznania jej przedmiotowego świadczenia na mocy decyzji organu rentowego z dnia 28 lutego 2014 r.

Zgodnie z dyspozycją art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r.
o emeryturach pomostowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r., poz. 965), stanowiącego swoisty odpowiednik art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r.,
poz. 748), prawo do emerytury pomostowej powstaje z dniem spełnienia warunków wymaganych do nabycia tego prawa. Stosownie zaś do treści art. 26 ust. 1
w/w ustawy, emeryturę pomostową wypłaca się za miesiąc kalendarzowy
w terminach i na zasadach przewidzianych dla wypłaty emerytur określonych m.in. w art. 129 w/w ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przesłanki nabywania prawa do emerytur pomostowych określa art. 4 w/w ustawy o emeryturach pomostowych,
w myśl którego prawo do przedmiotowego świadczenia, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki: urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r. (pkt 1); ma okres pracy w szczególnych warunkach lub
o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat (pkt 2); osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn (pkt 3); ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9
i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn (pkt 4); przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS (pkt 5); po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 (pkt 6)
i nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy (pkt 7). W świetle przywołanych regulacji oczywistym jest zatem, że prawo do emerytury pomostowej powstaje ex lege w dniu spełnienia ustawowych warunków i jedynie kumulatywne spełnienie wszystkich przesłanek koniecznych do nabycia uprawnień emerytalnych wskazanych w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych uzasadnia nabycie prawa do tego świadczenia.

Kierując się powyższymi wywodami stwierdzić należy, że okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy były niesporne. Wnioskodawczyni, ur. dnia (...), w dniu 7 stycznia 2014 r. złożyła wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury pomostowej, legitymując się wymaganym ogólnym okresem ubezpieczenia oraz stażem pracy w warunkach szczególnych, który przypadał zarówno przed dniem 1 stycznia 1999 r., jak i po dniu 31 grudnia 2008 r. Odmowę przyznania wnioskodawczyni prawa do emerytury pomostowej przez organ rentowy w ramach zaskarżonej decyzji z dnia 27 stycznia 2014 r. (podobnie jak i na gruncie wcześniejszej decyzji z dnia 2 lipca 2013 r.) stanowiło niespełnienie przez M. W. przesłanki z art. 4 pkt 7 ustawy
o emeryturach pomostowych czyli pozostawanie przez nią w stosunku pracy zarówno na dzień złożenia wniosku, jak i na datę wydania decyzji. Tak jednakże jak słusznie wskazał już Sąd Okręgowy, rozpoznając wniosek M. W. z dnia 7 stycznia 2014 r., organ rentowy pominął nader istotny, a wynikający z treści samego wniosku i dołączonych do niego dokumentów fakt, iż z dniem 31 grudnia 2013 r. doszło do rozwiązania stosunku pracy, jaki łączył wnioskodawczynię
z jej dotychczasowym pracodawcą tj. Szpitalem (...)w M., na rzecz którego po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywała pracę w warunkach szczególnych (równocześnie z tym dniem wnioskodawczyni rozwiązała stosunek pracy łączący ją
z (...)Zespół (...)w M.).
Z przedmiotowego wniosku z dnia 7 stycznia 2014 r. wynikało również wprost, iż
w okresie od 1 do 2 stycznia 2014 r. wnioskodawczyni nie pozostawała
w zatrudnieniu i dopiero z dniem 3 stycznia 2014 r. ponownie nawiązała stosunek pracy z tym samym pracodawcą (tj. Szpitalem (...)w M.), ale już na innych zasadach, albowiem w ramach zatrudnienia w wymiarze ½ etatu nie świadczyła już pracy w warunkach szczególnych. W tym stanie rzeczy, kierując się wykładnią językową i funkcjonalną art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, jakichkolwiek wątpliwości nie mogło budzić przyjęcie, iż skoro z dniem 31 grudnia 2013 r. wnioskodawczyni spełniała wszystkie przesłanki do nabycia prawa do emerytury pomostowej, w tym rozwiązała stosunek pracy, to tym samym z tym właśnie dniem powstało po jej stronie prawo do przedmiotowego świadczenia
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2013 r., I UK 560/12). Skoro zaś
z wnioskiem o to świadczenie M. W. wystąpiła w dniu 7 stycznia
2014 r., to stosownie do treści art. 26 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, trafnie Sąd Okręgowy zdecydował o przyznaniu jej tego świadczenia od dnia 1 stycznia 2014 r. jako pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek, wskazujący na spełnienie wszystkich przewidzianych przez ustawodawcę przesłanek. Konkludując podkreślić należy, iż wbrew twierdzeniom organu rentowego, prawo do emerytury pomostowej (podobnie jak i prawo do renty czy emerytury, usankcjonowanej na gruncie ustawy o emeryturach i rentach z FUS), ustala się na dzień spełnienia warunków powstania prawa do tego świadczenia, bez względu na datę podjęcia działań w celu jego realizacji, tj. datę zgłoszenia wniosku, co przesądza o zachowaniu przez danego ubezpieczonego nabytego prawa w razie niekorzystnej zmiany stanu prawnego. Wynika to z zasady ochrony praw nabytych
i niedziałania prawa wstecz (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 8 stycznia 2013 r., III AUa 575/12).

W konsekwencji, odwołując się do treści art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zw. z art. 28 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, słusznie też stwierdził Sąd Okręgowy, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wydaniu zaskarżonej decyzji, albowiem ustalenie prawa do emerytury pomostowej wnioskodawczyni było możliwe już na etapie postępowania administracyjnego przed organem rentowym, przy zastosowaniu prawidłowej interpretacji obowiązujących przepisów w postaci art. 15 ust. 1 w zw. z art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych i orzecznictwa Sądu Najwyższego, ukształtowanego na gruncie posiadającego tożsame brzmienie art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS. Jak bowiem wielokrotnie akcentował Sąd Najwyższy (zob. zwłaszcza wyroki z dnia: 7 kwietnia 2010 r., I UK 345/09, OSNP 2011/19-20/257 oraz z dnia 15 października 2010 r., III UK 20/10, LEX nr 694242), organ rentowy ponosi odpowiedzialność za odmowę przyznania świadczenia, jeżeli niezbędne okoliczności faktyczne uzasadniające nabycie prawa zostały ustalone w postępowaniu przed tym organem a odmowa przyznania świadczenia jest wynikiem błędu w wykładni lub zastosowaniu prawa materialnego. W takim przypadku późniejsze wydanie prawomocnego wyroku sądu ubezpieczeń społecznych przyznającego świadczenie
i wpływ tego wyroku do organu rentowego nie mają znaczenia dla biegu terminu do wydania decyzji, od upływu którego ubezpieczonemu przysługują odsetki (art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tekst jednolity: Dz.U. z 2015 r., poz. 121 ze zm. w zw. z art. 118 ust. 1 i 1a ustawy
o emeryturach i rentach z FUS).

Mając powyższe na względzie stwierdzić należało, iż zaskarżony wyrok oparty został na niewadliwych ustaleniach faktycznych i jest zgodny z prawem, a apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na zasadzie art. 385 k.p.c.