Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 29 września 2015 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi XI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. z dnia 20 lutego 2015 r. odmawiającą J. F. (1) prawa do zasiłku chorobowego za okresy: od dnia 20 kwietnia 2013 r. do 6 maja 2013r., od 28 stycznia 2014r. do 10 lutego 2014r., od 25 lutego 2014r. do 12 marca 2014r., od 27 marca 2014r. do 10 kwietnia 2014r. oraz od 10 maja 2014r. do 22 czerwca 2014r. z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej oraz zobowiązującą go do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego z funduszu chorobowego za w/w okresy w kwocie 5.091,86 zł wraz z odsetkami w kwocie 546,97 zł., w ten sposób, że nie zobowiązał wnioskodawcy do zwrotu ustawowych odsetek w kwocie 546,97 zł (pkt 1 wyroku), nadto umorzył postępowanie w sprawie z odwołania od decyzji z dnia 7 stycznia 2015 r. (pkt 2) i oddalił odwołanie w pozostałej części (pkt. 3).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

J. F. (2) prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą i z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym.

W dniu 31 października 2012r. wnioskodawca udzielił córce P. F. pełnomocnictwa do reprezentowania jego i jego firmy, w szczególności w zakresie wystawiania faktur, dokonywania zakupu, odbioru zakupionych materiałów, podpisywania umów. Pełnomocnictwo zostało udzielone na czas nieoznaczony.

W tym samym dniu zawarł także z P. F. umowę zlecenia do reprezentowania, dokonywania zakupów, wystawiania faktur, wszelkich czynności związanych z prowadzeniem działalności. Umowa została zawarta na okres od 1.11.2012r. do 31.12.2014 r.

Wnioskodawca w okresie od dnia 20 kwietnia 2013 r. do 6 maja 2013r., od 28 stycznia 2014r. do 10 lutego 2014r., od 25 lutego 2014r. do 12 marca 2014r., od 27 marca 2014r. do 10 kwietnia 2014r. oraz od 10 maja 2014r. do 22 czerwca 2014r. miał wystawione zaświadczenia lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby i pozwany wypłacił mu zasiłek chorobowy.

W okresie niezdolności do pracy wnioskodawcy, córka P. F., nadzorowała pracowników. Umowy o pracę podpisywał wnioskodawca, on też przeprowadzał instruktaż stanowiskowy.

Wnioskodawca podpisał umowy o pracę z pracownikami w następujących dniach: 30 kwietnia 2013r., 25 lutego 2014r., 1 kwietnia 2014r., 24 maja 2014r., 16 czerwca 2014r.

Poza tym przeprowadził instruktaż szkolenia stanowiskowego w dniach: 5 maja 2013r., 4 lutego 2014r., 1 i 2 kwietnia 2014r., 3 czerwca 2014r.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż odwołanie podlega uwzględnieniu w niewielkim zakresie.

Sąd podniósł, iż na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ( Dz.U. nr 60 poz. 636 z 1999r. ze zmianami) ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie lekarskie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia . Przepis ten spełnia funkcję represyjną (ma na celu ograniczenie wypłacania świadczeń z ubezpieczenia społecznego) oraz zabezpieczającą prawidłowość przebiegu leczenia koniecznego dla odzyskania przez ubezpieczonego zdolności do pracy. Zawiera on dwie odrębne i samodzielne przesłanki, spełnienie jednej z nich jest wystarczające do pozbawienia prawa do zasiłku chorobowego. Jest to wykonywanie w okresie zwolnienia od pracy innej pracy zarobkowej lub wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego od pracy w sposób niezgodny z jego celem. W rozpoznawanej sprawie bezspornym jest (i przyznanym przez wnioskodawcę w toku postępowania), iż wnioskodawca w trakcie zwolnienia lekarskiego zawierał umowy o pracę z pracownikami oraz przeprowadzał im instruktaż stanowiskowy. Mimo udzielonego córce pełnomocnictwa, wnioskodawca zdecydował, iż samodzielnie będzie dokonywał niektórych czynności, tj. zawierał umowy o pracę i przeprowadzał instruktaż stanowiskowy. Tym samym ubezpieczony wypełnił dyspozycję cytowanego wyżej przepisu.

Mając to na uwadze Sąd Rejonowy, powołując się na treść art. 66 ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, dotyczący m.in. zwrotu przez ubezpieczonego nienależnie pobranych zasiłków chorobowych uznał zasadność wydanej decyzji w znacznej części. W przedmiotowej sprawie Sąd stwierdził, iż świadczenie zostało pobrane nienależnie wskutek okoliczności, o których mowa w art.17 omawianej ustawy. Tym samym wnioskodawca jest zobowiązany do zwrotu pobranego zasiłku chorobowego. Sąd uznał jedynie brak podstaw do żądania od wnioskodawcy zwrotu odsetek od nienależnie pobranego zasiłku chorobowego za okres, który został określony w zaskarżonej decyzji. Z tych też względów Sąd Rejonowy zmienił zaskarżoną decyzję w tym zakresie, oddalając odwołanie w pozostałej części.

Co do decyzji z dnia 7 stycznia 2015r., Sąd Rejonowy podniósł natomiast, iż zgodnie z art. 477 ¹³§ 1 kpc zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji (…) przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji lub orzeczenia uwzględniającego w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części. Decyzją z dnia 20 lutego 2015r. sprostowano oczywistą omyłkę w decyzji z dnia 7 stycznia 2015r. i de facto orzeczono na nowo o okresach zasiłku chorobowego. Zmiana była o tyle korzystna dla wnioskodawcy, iż jeden z okresów uległ skróceniu (zamiast do 16 maja 2013r. orzeczono do 6 maja 2013r.). Natomiast o pozostałych okresach Sąd orzekł rozstrzygając odwołanie od decyzji z dnia 20 lutego 2015r. W związku z powyższym Sąd umorzył postępowanie z odwołania od decyzji z dnia 7 stycznia 2015r. na podstawie cytowanego przepisu.

Apelację od powyższego orzeczenia w zakresie pkt. 2 i 3 wyroku wniósł wnioskodawca.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie:

-

art. 17 ust. l ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2005 r. Nr 31 poz.267 z późniejszymi zmianami) przez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że podpisanie umów o pracę oraz przeprowadzenie instruktażu stanowiskowego dla przyjmowanych pracowników, w miejscu zamieszkania, stanowi wykonywanie innej pracy zarobkowej oraz jest równoznaczne z wykorzystywaniem zwolnienia w sposób niezgodny z jego celem, co skutkuje utratą prawa do zasiłku chorobowego.

-

art. 328 § 2 w związku z art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że dokonywanie w trakcie zwolnienia lekarskiego, wszelkich czynności, jakich wymaga prowadzenie działalności gospodarczej powoduje utratę prawa do zasiłku.

Z uwagi na powyższe skarżący wniósł o uchylenie wyroku w punkcie 2, 3 i orzeczenie, co do istoty.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 28 stycznia 2016 r. pełnomocnik powoda podtrzymał żądania skarżącego i dodatkowo wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2014r poz. 159), ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Przepis art. 66 ust. 2 i 3 ustawy zasiłkowej stanowi, że jeżeli świadczenie zostało pobrane nienależnie z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności, o których mowa w art. 15-17 i art. 59 ust. 6 i 7, wypłacone kwoty podlegają potrąceniu z należnych ubezpieczonemu zasiłków bieżących oraz z innych świadczeń z ubezpieczeń społecznych lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie zwrotu bezpodstawnie pobranych zasiłków stanowi tytuł wykonawczy w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Z kolei w myśl art. 84 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Przepis art. 233 kpc stanowi zaś, iż sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Oznacza to, że wszystkie ustalone w toku postępowania fakty powinny być brane pod uwagę przy ocenie dowodów, a tok rozumowania sądu powinien znaleźć odzwierciedlenie w pisemnych motywach wyroku. Przepis ten daje wyraz obowiązywaniu zasady swobodnej oceny dowodów. Swobodna ocena dowodów odnosi się do wyboru określonych środków dowodowych i do sposobu ich przeprowadzenia. Mają być one ocenione konkretnie i w związku z całym zebranym materiałem dowodowym. Ramy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 roku, sygn. akt: II UKN 685/98, OSNAPUiS 2000 nr 17, poz. 655).

Sąd może oprzeć swe przekonanie jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, a ocena dowodów musi być dokonana na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Sąd musi ocenić wszystkie przeprowadzone dowody oraz uwzględnić wszelkie towarzyszące im okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla oceny mocy i wiarygodności tych dowodów. Sąd zobowiązany jest przeprowadzić selekcję dowodów, wybierając te, na których się oparł i ewentualnie odrzucić inne, którym odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Przez moc dowodową rozumie się przy tym siłę przekonania, jaką uzyskał sąd wskutek przeprowadzenia określonych dowodów o istnieniu lub nieistnieniu faktu, którego one dotyczyły. Ocena wiarygodności dowodu zależy od środka dowodowego. Sąd, oceniając wiarogodność decyduje o tym, czy określony środek dowodowy, ze względu na jego indywidualne cechy i obiektywne okoliczności, zasługuje na wiarę, czy też nie. Uważa się także, iż granice swobodnej oceny dowodów warunkuje czynnik ideologiczny, tj. poziom świadomości prawnej sędziego oraz obowiązujące w danym momencie poglądy na sądowe stosowanie prawa (por. T. Ereciński. Jacek Gudowski. Maria Jędrzejewska - "Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz", Część I, Wyd. LexisNexis).

W ocenie Sądu Okręgowego dokonana przez Sąd Rejonowy ocena zgromadzonego w postępowaniu materiału dowodowego jest wbrew twierdzeniom apelacji prawidłowa. Zarzuty wnioskodawcy podniesione w tym zakresie stanowią zaś wyłącznie polemikę z oceną materiału dowodowego dokonaną przez Sąd i jako takie zgodnie z dyrektywą art. 233 § 1 kpc nie mogą się ostać.

W szczególności nie sposób zgodzić się z apelującym, iż na gruncie rozpatrywanego przypadku wiarygodnie zostało wykazane, że wnioskodawca w spornym okresie w istocie działalności gospodarczej nie wykonywał.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 05.04.2005r., I UK 370/04, pracą zarobkową, której wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego jest każda aktywność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zarobku, w tym pozarolnicza działalność gospodarcza, choćby nawet polegająca na czynnościach nieobciążających w istotny sposób organizmu przedsiębiorcy (OSNP 2005/21/342, OSP 2006/12/134). Przy czym przy określeniu "zarobkowego" charakteru pracy wskazuje się także, że przepisy nie wymagają, aby praca była podjęta "w celu zarobkowym". Zdaniem Sądu Okręgowego, wystarczy zatem podjęcie jakiejkolwiek czynnej działalności, zmierzającej do uzyskania wynagrodzenia lub dochodu, by mówić o pracy zarobkowej rodzącej skutek w postaci utraty prawa do zasiłku chorobowego przez ubezpieczonego, który korzystając ze zwolnienia lekarskiego pracę taką podejmuje. Tym samym wykonywanie pracy zarobkowej, niezależnie od jej wpływu na stan zdrowia ubezpieczonego, stanowi samodzielną negatywną przesłankę (podstawę) utraty prawa do zasiłku chorobowego (por. wyrok SN z 2008-10-03 II UK 26/08 opubl: L.).

Wykonywanie pracy zarobkowej w rozumieniu art. 17 ustawy z 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa polega na podjęciu działań stanowiących realizację obowiązków pracowniczych lub wynikających z innego stosunku prawnego obejmującego świadczenie pracy. Pracami takimi (w przypadku prowadzenia działalności pozarolniczej) będzie wykonywanie konkretnych czynności związanych wprost z działalnością gospodarczą, w tym nadzór nad zatrudnionymi pracownikami, obsługa klientów, przyjmowanie i wydawanie materiałów. Nie stanowi więc takiej pracy zarobkowej uzyskiwanie w trakcie korzystania ze zwolnienia lekarskiego dochodów, niepołączonych z osobistym świadczeniem pracy, np. podpisywanie w trakcie zwolnienia lekarskiego dokumentów finansowych, sporządzonych przez inną osobę oraz formalnoprawne tylko prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej, jeśli osoba ją prowadząca jest równocześnie pracodawcą i wyłącznie w zakresie jej obowiązków leży nadzór nad działalnością firmy (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2012 r. II UK 186/11 LEX nr 1216851).

Tym samym, na co zwraca uwagę skarżący, nie każdy przejaw aktywności stanowi wypełnienie przesłanki z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, powodujący utratę prawa do zasiłku chorobowego. Sporadyczna, incydentalna lub wymuszona okolicznościami sprawy aktywność zawodowa może usprawiedliwiać zachowanie prawa do zasiłku chorobowego (wyrok SN 2014.02.06 II UK 274/13 LEX nr 1455233 wyrok SN 2010.03.03 III UK 71/09 LEX nr 585848). Samo podpisywanie faktur i innych dokumentów niezbędnych do prowadzenia działalności (w sytuacji gdy nie ma możliwości jej zawieszenia w okresie pobierania zasiłku) można uznać za działalność, która nie ma zarobkowego charakteru. Nie można jednak uznać za czynności nie związane z pracą zarobkową, czynności co prawda incydentalnych, ale wykraczających poza to, co jest konieczne do "zachowania" działalności gospodarczej (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r. III UK 11/08 OSNP 2009/21-22/292). Tym samym w ocenie Sądu Okręgowego ocena, czy wnioskodawca podjął pracę zarobkową w czasie korzystania z zasiłku chorobowego, zależy od okoliczności konkretnej sprawy, w tym zwłaszcza od rodzaju i zakresu czynności, które wykonywał oraz oceny czy ich podjęcie było konieczne i niezbędne dla utrzymania prowadzonej przez niego działalności.

Na gruncie rozpoznawanej sprawy bezspornie praca wnioskodawcy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej polegała na prowadzeniu usług budowlanych co wiązało się również z zatrudnieniem przez wnioskodawcę pracowników. Nadto, co również nie było w sprawie kwestionowane wnioskodawca, mimo udzielenia córce pełnomocnictwa do podpisywania umów, zlecania wystawiania faktur, dokonywania zakupów i ich odbioru wypłaty, pieniędzy oraz kontrolowania przebiegu prac na placu budowy, w okresie niezdolności do pracy u siebie w domu, prowadził rozmowy rekrutacyjne, podpisał kilka umów o pracę z pracownikami i udzielił im instruktarzu stanowiskowego.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższe nie może być oceniane inaczej niż aktywne podejmowanie czynności w ramach podejmowanej działalności gospodarczej. Wnioskodawca dokonywał czynności zarobkowych zwykle wykonywanych z istoty prowadzonej przez niego działalności. Niewątpliwie były to czynności formalne, które nie obciążały jego organizmu, jednakże nie można uznać, iż miały one charakter jedynie incydentalny konieczny i niezbędny dla utrzymania prowadzonej działalności. Wnioskodawca w okresie niezdolności do pracy był zastępowany przez córkę, która posiadała wszelkie formalne uprawnienia pozwalające na ich dokonanie. Nie znajduje oparcia w treści udzielonego P. F. pełnomocnictwa twierdzenie wnioskodawcy iż ww. miała wyłącznie prawo do zawierania umów z hurtowniami tj. kontrahentami wnioskodawcy. Treść wskazanego pełnomocnictwa wskazuje bowiem wprost, iż dotyczy ono zawierania umów w ogóle. Twierdzeniom tym przeczą także czynności faktyczne podejmowane przez pełnomocnika, które obejmowały również zadania nadzorcze względem pracowników, a zatem stricte czynności przypisane wnioskodawcy jako pracodawcy. Tym, samym uznać należało, iż rekrutując pracowników zawierając z nimi umowy o pracę i udzielając im stosownych instruktaży, wnioskodawca podejmował czynności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej i to nie tylko te niezbędne dla jej utrzymania.

Zawarcie przez przedsiębiorcę w okresie pobierania zasiłku chorobowego umowy o pracę z nowym pracownikiem w ramach prac interwencyjnych powoduje utratę prawa do tego zasiłku na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r. III UK 11/08 OSNP 2009/21-22/292).

Wobec powyższego także rekrutacja pracowników i podjęcie wszelkich innych czynności formalnych związanych z zatrudnieniem nowych pracowników osobiście przez wnioskodawcę wpływa na utratę dochodzonego przez niego zasiłku chorobowego za cały sporny okres. Natomiast podnoszona przez apelującego okoliczność podejmowania tych czynności w domu, jako pozbawiona znaczenia dla rozstrzygnięcia (charakter tych czynności bez względu na miejsce ich wykonywania nie podlega bowiem zmianie), nie mogła stanowić dowodu na brak prowadzenia przez wnioskodawcę działalności w spornym okresie. Wywiedzione przez Sąd Rejonowy ustalenia i wnioski w tej materii były zatem w pełni prawidłowe.

Orzekając w ten sposób Sąd Okręgowy miał również na uwadze funkcje zasiłku chorobowego. Podkreślenia wymaga, iż zasadniczym celem zasiłku chorobowego jest kompensata utraconego przez ubezpieczonego dochodu wskutek wystąpienia u niego czasowej, przejściowej niezdolności do zarobkowania. Nie jest nim natomiast uzyskanie, dodatkowej korzyści obok wynagrodzenia, dlatego zasiłek chorobowy wypłacany jest nie obok, ale zamiast wynagrodzenia. Dokonując rekrutacji pracowników, podpisując z nimi umowy o pracę oraz udzielając im stosownego instruktarzu stanowiskowego wnioskodawca podjął czynności wskazujące w istocie na jego zdolność do zarobkowania i gwarantujące mu pośrednio osiągnięcie zarobku. Z tych zatem także względów zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Reasumując, wnioskodawca formułując zarzuty apelacji nie przedłożył żadnych dowodów na poparcie zgłaszanych przez siebie w procesie tez. W tym stanie rzeczy, uznanie przez Sąd Rejonowy, iż wnioskodawca wobec podejmowania pracy zarobkowej w okresie zwolnienia lekarskiego utracił prawo do zasiłku chorobowego za sporny okres nie godziło w art. 17 ust. 1, ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa i było uprawnione.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację wnioskodawcy jako bezzasadną.