Pełny tekst orzeczenia

832/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 29 marca 2012 r.

Sygn. akt Ts 13/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Rzepliński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Portu Lotniczego Szczecin-Goleniów Sp. z o.o. w sprawie zgodności:

art. 203 i art. 204 w związku z art. 197 § 2 oraz art. 209 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.) z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 10 stycznia 2012 r. (data nadania) Port Lotniczy Szczecin-Goleniów Sp. z o.o. (dalej: skarżąca, skarżąca spółka) zarzuciła niezgodność art. 203 i art. 204 w związku z art. 197 § 2 oraz art. 209 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270, ze zm.; dalej: p.p.s.a.), w zakresie, w jakim nie przewidują obowiązku zwrotu kosztów postępowania sądowego w postępowaniu zażaleniowym, z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Wyrokiem z 10 grudnia 2010 r. (sygn. akt VII SA/Wa 937/09) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił wydaną wobec skarżącej decyzję Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego w przedmiocie określenia wysokości zobowiązania w opłacie lotniczej. Skarżąca wniosła zażalenie na zawarte w tym wyroku rozstrzygnięcie o kosztach postępowania sądowego. Postanowieniem z 23 marca 2011 r. (sygn. akt VII SA/Wa 937/09) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uwzględnił zażalenie skarżącej. Nie orzekł jednak o kosztach postępowania zażaleniowego, wobec czego skarżąca złożyła wniosek o uzupełnienie powyższego postanowienia. Powyższy wniosek został oddalony postanowieniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 3 czerwca 2011 r. (sygn. akt VII SA/Wa 937/09), zaś zażalenie skarżącej na to rozstrzygnięcie zostało oddalone postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 września 2011 r. (sygn. akt II FZ 473/11). Orzekające w sprawie sądy uznały bowiem, że przepisy p.p.s.a. nie dają podstaw do zasądzenia zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

Zdaniem skarżącej, zaskarżone przepisy bezzasadnie pozbawiają stronę postępowania sądowoadministracyjnego roszczenia o zwrot kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego przez profesjonalnego pełnomocnika w postępowaniu, które jest objęte przymusem adwokacko-radcowskim. Zniechęcają tym samym stronę do inicjowania takiego postępowania oraz w istotny sposób ograniczają stronie możliwość dochodzenia ochrony swoich praw na drodze sądowej. W przekonaniu skarżącej, taka regulacja godzi także w zasadę demokratycznego państwa prawnego, z której wynika obowiązek takiego ukształtowania systemu procedur sądowych, które zapewnia pełną i efektywną ochronę prawną.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 1 lutego 2012 r. skarżąca została wezwana do uzupełnienia braków formalnych skargi konstytucyjnej przez: doręczenie pełnomocnictwa szczególnego do sporządzenia skargi konstytucyjnej i reprezentowania skarżącej w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym; dokładne określenie sposobu naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącej, wyrażonych w art. 2 Konstytucji, przez zaskarżone przepisy oraz wyjaśnienie, jakie podmioty posiadają udziały w skarżącej spółce oraz czy jest ona podmiotem uprawnionym do wystąpienia ze skargą konstytucyjną.

Pismem z 15 lutego 2012 r. pełnomocnik skarżącej ustosunkował się do powyższego zarządzenia. Wyjaśnił, że udziały w skarżącej spółce posiadają: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze (będące udziałowcem większościowym), Gmina Miasto Szczecin, Gmina Goleniów oraz Województwo Zachodniopomorskie. Ponadto pełnomocnik podniósł, że zdaniem skarżącej spółki jest ona uprawniona do wniesienia skargi konstytucyjnej, gdyż nie stanowi publicznego podmiotu gospodarczego. Jest odrębną od swoich udziałowców osobą prawną oraz nie realizuje zadań leżących w sferze zadań własnych samorządu terytorialnego lub mieszczących się w obszarze aktywności państwa. Działa ona w warunkach wolnorynkowych i nie korzysta z pomocy publicznej. Odnosząc się do zarzutu naruszenia przez zakwestionowane w skardze konstytucyjnej przepisy art. 2 Konstytucji, pełnomocnik skarżącej wyjaśnił, że skarżąca zarzuca tym przepisom rażącą sprzeczność z „zasadą zaufania obywateli do państwa, a tym samym i prawa przez nie stanowionego oraz zasadą bezpieczeństwa prawnego obywateli”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, znaczenie terminu „każdy” użytego w tym przepisie należy rozpatrywać w kontekście praw i wolności, przed naruszeniem których ma chronić złożenie skargi konstytucyjnej. Pojęcie to obejmuje zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne, o ile zarzucają one naruszenie praw i wolności, z których istoty wynika, że są również do nich adresowane. Zakres podmiotowy skargi konstytucyjnej jest więc wyznaczony przede wszystkim przez zakres podmiotowy poszczególnych praw i wolności wyrażonych w Konstytucji, a pojęcie „każdy” użyte w art. 79 ust. 1 Konstytucji oznacza tego, kto jest podmiotem tych praw i wolności (zob. np. postanowienia TK z 6 lutego 2001 r., Ts 148/00, OTK ZU nr 3/2001, poz. 72 oraz 6 kwietnia 2011 r., SK 21/07, OTK ZU nr 3/A/2011, poz. 28).



2. Z uwagi na funkcję skargi konstytucyjnej, Trybunał odmawia zdolności skargowej jednostkom samorządu terytorialnego (zob. np. postanowienie TK z 22 maja 2007 r., SK 70/05, OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 60), a także podmiotom gospodarczym – w tym spółkom prawa handlowego – których działalność oparta jest na majątku Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego (zob. cytowane postanowienie w sprawie SK 21/07 oraz postanowienia z 20 grudnia 2007 r., sygn. SK 67/05, OTK ZU nr 11/A/2007, poz. 168 oraz z 8 kwietnia 2008 r., sygn. SK 80/06, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 51). Trybunał uznaje bowiem, że niezależnie od przyjętej przez nie formy organizacyjno-prawnej, podmioty te – określane w orzecznictwie jako publiczne podmioty gospodarcze – służą wykonywaniu zadań publicznych, które odbywa się zarówno w sferze imperium, jak i w sferze dominium.

Zasadniczym kryterium odróżnienia publicznych podmiotów gospodarczych od podmiotów prywatnych jest kryterium majątkowe – publicznymi podmiotami gospodarczymi są niewątpliwie podmioty, których działalność gospodarcza jest całkowicie oparta na majątku publicznym. Kryterium uzupełniającym jest natomiast kryterium funkcjonalne wskazujące na konieczność analizy rzeczywistego (bezpośredniego i pośredniego) wpływu organów władzy publicznej na działalność danego podmiotu (zob. cytowane postanowienia w sprawach SK 67/07 oraz SK 21/07).

Powyższe stanowisko zostało ostatnio wyrażone w cytowanym postanowieniu pełnego składu Trybunału z 6 kwietnia 2011 r. w sprawie o sygn. SK 21/07, dotyczącej legitymacji skargowej spółki prawa handlowego z kontrolnym udziałem Skarbu Państwa (por. jednak zdania odrębne do tego postanowienia).



3. W niniejszej sprawie skarżąca jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Jej udziałowcami są cztery podmioty: Przedsiębiorstwo Państwowe Porty Lotnicze, Gmina Miasto Szczecin, Gmina Goleniów oraz Województwo Zachodniopomorskie. Działalność skarżącej jest więc w całości oparta na majątku państwowym – pochodzącym od podmiotu, który sam stanowi publiczny podmiot gospodarczy – oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego. W świetle powyższych kryteriów nie ulega więc wątpliwości, że skarżąca jest publicznym podmiotem gospodarczym w rozumieniu orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i przez to nie ma legitymacji do wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Przesądza to o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu i zwalnia Trybunał z konieczności oceny dopuszczalności badania zarzutów naruszenia przez zaskarżone przepisy art. 2 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji.



4. Na marginesie powyższych rozważań Trybunał przypomina jednak, że sformułowany przez skarżącą zarzut naruszenia przez zaskarżone przepisy zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa oraz zasady bezpieczeństwa prawnego (art. 2 Konstytucji), nie może być przedmiotem rozpoznania w sprawie inicjowanej wniesieniem skargi konstytucyjnej. Wskazane przez skarżącą zasady mają bowiem przede wszystkim charakter ustrojowy. Są adresowane do ustawodawcy i nie kreują roszczeń po stronie obywateli. Nie przybierają więc postaci konstytucyjnych wolności lub praw podmiotowych, których ochronie służy – w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji – skarga konstytucyjna (zob. np. postanowienia TK z: 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53; 14 grudnia 2009 r., SK 49/07, OTK ZU nr 11/A/2009, poz. 173 oraz 15 grudnia 2009 r., Ts 5/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 13).

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, wynikające z art. 2 Konstytucji zasady ustrojowe mogą stanowić w postępowaniu skargowym jedynie pomocniczy wzorzec kontroli, pod warunkiem jednoczesnego wskazania innej naruszonej normy konstytucyjnej statuującej wolność lub prawo (zob. wyrok TK z 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40). Zarzut niezgodności z tymi zasadami mógłby więc być rozpatrywany wyłącznie w ramach oceny sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw (zob. postanowienie TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02 oraz wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2). Tymczasem zarówno z petitum skargi, jak i z treści pisma nadesłanego w celu uzupełnienia jej braków, wynika, że skarżąca wskazuje art. 2 Konstytucji jako samodzielny wzorzec kontroli zaskarżonego przepisu. Z tego to powodu, w tym zakresie skarga konstytucyjna nie spełnia wymagań określonych w art. 79 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.



Mając powyższe na względzie Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.