Tw 17/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
669/II/B/2014
POSTANOWIENIE
z dnia 10 lipca 2012 r.
Sygn. akt Tw 17/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Adam Jamróz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie zgodności:
1) art. 20 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707) z art. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 41 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707) z art. 2 Konstytucji;
3) ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707) z art. 2 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.
UZASADNIENIE
29 marca 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: ZZPiPP RP lub Związek) o zbadanie zgodności: po pierwsze, art. 20 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707; dalej: ustawa zmieniająca) z art. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; po drugie, art. 41 ustawy zmieniającej z art. 2 Konstytucji; po trzecie, ustawy zmieniającej z art. 2 Konstytucji „w zakresie niedochowania zasad właściwej procedury ustawodawczej”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 16 maja 2012 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku przez: wykazanie, że Związek posiada jednostki terenowe lub oddziały, a tym samym udowodnienie, że Rada Główna (dalej: Rada) jest organem ogólnokrajowym w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji; wyjaśnienie, czy powołanie we wniosku z 23 marca 2012 r. pkt 27 i pkt 29 regulaminu pracy Rady i Prezydium Rady (dalej: regulamin) oznacza, że uchwała nr 4 z 22 marca 2012 r. została podjęta w trybie głosowania telefonicznego, z jednoczesnym wykazaniem, że zaszły przesłanki (przypadek niecierpiący zwłoki) uzasadniające zastosowanie powyższej formy; doręczenie załącznika, o którym mowa w punkcie II uchwały Rady nr 4 z 22 marca 2012 r. w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego; doręczenie oryginału oraz 4 (czterech) odpisów wyciągu z protokołu posiedzenia Rady wraz z listą obecności, pozwalającymi stwierdzić, że uchwała nr 4 z 22 marca 2012 r. w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego została podjęta zgodnie ze statutem Związku, regulaminem Rady lub zasadami określonymi w innych stosownych aktach; wyjaśnienie, z czego Prezydium wywiodło uprawnienie do udzielenia 22 marca 2012 r. w imieniu Rady pełnomocnictwa procesowego do jej reprezentowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, które zostało podpisane przez wiceprzewodniczącą i przewodniczącego Prezydium; doręczenie powołanej w pełnomocnictwie procesowym z 22 marca 2012 r. uchwały z 16 stycznia 2012 r., zgodnie z którą zostało ono udzielone wskazanym w nim osobom; doręczenie 5 egzemplarzy aktualnego statutu Związku (dalej: statut); doręczenie 5 egzemplarzy regulaminu oraz innego stosownego aktu, jeżeli wynikają z niego zasady podejmowania uchwał przez Radę; doręczenie 5 egzemplarzy odpisu aktualnego z Krajowego Rejestru Sądowego.
W piśmie z 28 maja 2012 r. odniesiono się do stwierdzonych przez Trybunał Konstytucyjny braków formalnych wniosku.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioski przedstawiane przez ogólnokrajowe organy związków zawodowych podlegają wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK) i czy braki formalne zostały usunięte w wyznaczonym terminie, a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji).
2. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że niezbędną przesłanką posiadania zdolności wnioskowej przez podmiot, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, jest jego ogólnokrajowy charakter. W obowiązującym stanie prawnym kontroli legitymacji Związku nie można ograniczyć jedynie do odczytania jego nazwy, czy też wywiedzenia ogólnokrajowego charakteru ze względu na statutowo określony terytorialny zakres działania, obejmujący obszar Rzeczypospolitej Polskiej (art. 1 ust. 3 statutu).
2.1. Stwierdzenie, że organy danego związku zawodowego są uprawnione do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego, musi być poprzedzone oceną merytoryczną, czy organizacja ta ma rzeczywiście charakter ogólnokrajowy. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego badania takiego należy dokonywać, korzystając przede wszystkim z danych ujawnionych w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej, w szczególności z wpisów zawartych w rubryce 3 działu 1, informujących o jednostkach terenowych lub oddziałach organizacji. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że organizacje, które faktycznie posiadają takie struktury, mają możliwość ich ujawnienia zgodnie z § 148 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach (Dz. U. Nr 273, poz. 1616).
2.2. Na podstawie odpisów z rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej (numer Krajowego Rejestru Sądowego: 0000071151), dołączonych do akt niniejszej sprawy, Trybunał Konstytucyjny ustalił, że Związek nie posiadał (odpis pełny) ani nie posiada (odpis aktualny) jednostek terenowych lub oddziałów, co potwierdza brak wpisów w rubryce 3 działu 1 rejestru.
2.3. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że Związkowi nie można przypisać przymiotu związku ogólnokrajowego w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Tym samym należy uznać, że wniosek złożony do Trybunału Konstytucyjnego przez Radę pochodzi od podmiotu, któremu nie przysługuje legitymacja do występowania o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
2.4. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że na doręczonej Trybunałowi kopii wniosku o zmianę danych podmiotu w Krajowym Rejestrze Sądowym nie widnieje stosowny podpis (parafka) urzędnika sądowego ani pieczęć, poświadczające, że wniosek został złożony w biurze podawczym sądu. Wypełnienie i podpisanie stosownego formularza stanowi zaledwie zapowiedź wystąpienia o wpis do rejestru jednostek terenowych lub oddziałów i, co oczywiste, nie jest równoznaczne z rozpoznaniem wniosku przez sąd.
Na marginesie należy zasygnalizować, że doręczona kopia listy obecności delegatów na VI Krajowym Zjeździe w dniach 19-21 listopada 2009 r. nie dowodzi, że struktury, o których mowa, istniały w chwili złożenia wniosku do Trybunału (marzec 2012 r.). Wymaga nadto zwrócenia uwagi, że wnioskodawca nie doręczył (odpisów) list obecności z posiedzeń mających charakter zebrań założycielskich organów okręgowych, stąd brak jest przekonujących dowodów, że uchwały te zostały w ogóle podjęte (w szczególności, że zachowane zostały wymogi dotyczące quorum).
Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że wnioskodawca nie wykazał, że Związek posiada jednostki terenowe lub oddziały, a tym samym nie udowodnił, że Rada jest organem ogólnokrajowym w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. W konsekwencji wnioskodawca nie wykonał zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 maja 2012 r., a tym samym nie usunął braków formalnych w wyznaczonym terminie. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu.
3. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że nawet gdyby wnioskodawca udowodnił, iż posiada cechę ogólnokrajowości, ciąży na nim jeszcze obowiązek wykazania, który z jego organów jest legitymowany do wystąpienia z wnioskiem i tym samym uprawniony do podjęcia stosownej uchwały w tej sprawie. Podstawą wskazania takiego organu są przepisy ustawy, a w przypadku, gdy ustawa nie reguluje tej kwestii – postanowienia statutu związku zawodowego.
3.1. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że kompetencję do reprezentowania osoby prawnej i prowadzenia jej spraw należy odróżnić od kompetencji do podjęcia uchwały o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem inicjującym abstrakcyjną kontrolę norm. Trybunał podkreśla, że podjęcie takiej uchwały stanowi „czynność o charakterze nadzwyczajnym”, która z tego powodu nie może być dokonana samodzielnie przez organ wykonawczy organizacji (por. postanowienia z: 9 czerwca 2004 r. i 8 września 2004 r., Tw 33/03, OTK ZU nr 4/B/2004, poz. 227 i poz. 228; 9 czerwca 2004 r., Tw 2/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 258).
3.2. Wraz z pismem z 28 maja 2012 r. wnioskodawca doręczył statut Związku.
Trybunał Konstytucyjny ustalił, że statut dokonuje rozróżnienia pomiędzy organami władzy Związku a organami wykonawczymi Związku (art. 7 ust. 1, 2 i 4). Najwyższym organem władzy Związku jest Krajowy Zjazd Delegatów (art. 8 ust. 1 statutu; Nadzwyczajny Zjazd Delegatów – art. 8 ust. 6 statutu), natomiast Rada Główna i jej Prezydium są organami wykonawczymi (art. 7 ust. 2 lit. a statutu).
Akta sprawy nie dostarczają jednak dowodu na to, że uchwała Rady Głównej została podjęta w wykonaniu (charakter wykonawczy) woli Krajowego Zjazdu (jako organu władzy), wyrażonej uprzednio w formie stosownej uchwały (Nadzwyczajnego) Krajowego Zjazdu (charakter stanowiący). Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że uchwała Rady Głównej z 22 marca 2012 r. (która – jak utrzymuje wnioskodawca – została podjęta) miała charakter samoistny i z tego względu nie może zostać uznana za podstawę prawną wniosku, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 29 marca 2012 r. (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że Związek nie udowodnił, że uchwała została podjęta zgodnie ze statutem, w szczególności z poszanowaniem przewidzianych w jego postanowieniach kompetencji Krajowego Zjazdu. Wymaga nadto podkreślenia, że wnioskodawca nie wykazał, że Rada Główna jest organem ogólnokrajowym w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, tzn. takim, któremu przysługuje samodzielne uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, a tym samym do podjęcia stosownej (samoistnej) uchwały w tej sprawie. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 36 ust. 3 ustawy o TK w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
4. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że za pismo skutecznie wszczynające postępowanie (art. 31 ust. 1 ustawy o TK) może zostać uznany tylko taki wniosek, który został sporządzony na podstawie podjętej uprzednio przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego uchwały w sprawie wystąpienia o zbadanie zgodności konkretnych przepisów z precyzyjnie wskazanymi wzorcami kontroli.
Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że z protokołu z 22 marca 2012 r. wynika, że „w dniu 13 stycznia 2012 roku pełny tekst wniosku (…) wszyscy członkowie Rady Głównej otrzymali pocztą elektroniczną” i „nie wniesiono [do niego] żadnych poprawek merytorycznych”. Z pisma z 22 maja 2012 r. wynika, że wniosek został przyjęty przez Radę, a zatem został sporządzony przed podjęciem uchwały.
W wykonaniu pkt 6 zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego wnioskodawca przesłał kopię uchwały z 16 stycznia 2012 r. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że jej przedmiotem było zatwierdzenie wniosku, którego złożenie do Trybunału zainicjowało postępowanie w sprawie o sygn. Tw 3/12. W piśmie z 28 maja 2012 r. wnioskodawca tłumaczy, że ze względu na to, iż „głosowanie to [nad przyjęciem uchwały z 16 stycznia 2012 r.], jak stwierdził Sędzia Trybunału Konstytucyjnego w postanowieniu z 8 marca 2012 r. sygn. Tw 3/12 dotknięte było wadami prawnymi, uniemożliwiającymi nadanie wnioskowi biegu, głosowanie to zostało powtórzone w dniu 22 marca 2012 roku”. Nie ulega zatem wątpliwości, że „powtórzone” głosowanie dotyczyło wniosku zatwierdzonego uchwałą z 16 stycznia 2012 r. Skoro tak, to wniosek, w którym ustalono zakres zaskarżenia, został sporządzony przed podjęciem 22 marca 2012 r. przez Radę uchwały nr 4. Powyższa teza znajduje potwierdzenie w pełnomocnictwie procesowym z 22 marca 2012 r., które zostało udzielone „zgodnie z uchwałą podjętą w dniu 16 stycznia 2012 r.”, a zatem dotyczyło popierania przed Trybunałem wniosku zatwierdzonego uchwałą z 16 stycznia 2012 r. (zob. doręczone wnioskodawcy postanowienie TK z dnia 8 marca 2012 r., sygn. Tw 3/12).
Wszystkie wskazane powyżej okoliczności dowodzą, że wniosek złożony do Trybunału 29 marca 2012 r. istniał przed podjęciem uchwały z 22 marca 2012 r., a tym samym nie mógł zostać sporządzony na podstawie i w wykonaniu tejże uchwały, a w konsekwencji uchwała ta miała w istocie charakter zatwierdzający.
Należy zatem uznać, że w następstwie przedstawionego wyżej sposobu działania nie doszło do skutecznego złożenia przez Radę oświadczenia woli w sprawie wystąpienia z wnioskiem. Trybunał, związany zasadą legalizmu, nie może bowiem akceptować takiego postępowania, które prowadzi do przyznania podmiotowi, innemu niż wskazany w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, prawa decydowania o treści złożonego wniosku – w szczególności o przedmiocie i wzorcach kontroli – i zainicjowania tym samym postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
5. Trybunał Konstytucyjny zbadał, czy wnioskodawca wykonał zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 16 maja 2012 r.
5.1. Wnioskodawca twierdzi, że „głosowanie Rady Głównej w przedmiocie skierowania do Trybunału Konstytucyjnego wniosku (…) odbyło się drogą telefoniczną”.
Trybunał Konstytucyjny zauważa, że z uwagi na formę telefoniczną lista nazwisk nie zawiera podpisów osób uczestniczących w głosowaniu. Brak jest zatem niezbędnych dowodów, że głosowanie w ogóle się odbyło. W konsekwencji, wnioskodawca nie przekonał Trybunału, że uchwała nr 4 w sprawie wniosku została podjęta.
5.2. Jako podstawę formy telefonicznej głosowania wnioskodawca wskazuje pkt 27 i pkt 29 regulaminu. Zgodnie z pkt 27 regulaminu głosowanie telefonicznie można przeprowadzić w przypadkach niecierpiących zwłoki. Głosowanie takie przeprowadza przewodniczący lub wskazana przez niego osoba. W myśl pkt 29 regulaminu głosowanie telefoniczne odbywa się przez przekazanie swojego stanowiska drogą telefoniczną przewodniczącemu lub wyznaczonej przez niego osobie; przeprowadzający głosowanie sporządza protokół podsumowujący wyniki głosowania.
W ocenie Związku „uznać należy, z dwóch powodów, że zachodzi tu przypadek niecierpiący zwłoki. Po pierwsze, ostatnie posiedzenie Rady Głównej odbyło się 16 lutego 2012 roku, a następne planowane jest dopiero w połowie roku. Po drugie, w przypadku ustawy, której czas obowiązywania upływa z dniem 31 grudnia 2012 r., należało, biorąc pod uwagę tryb procedowania Trybunału Konstytucyjnego, wniosek skierować niezwłocznie po jego przyjęciu przez Radę. Oczekiwanie z jego przyjęciem w połowie roku, mogłoby skutkować tym, że Trybunał nie zdążyłby zająć się rozpoznaniem skargi przed upływem terminu obowiązywania ustawy, której ona dotyczy”.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego przywołana argumentacja nie jest przekonująca z następujących względów. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że ustawa zmieniająca została ogłoszona 30 grudnia 2011 r. i weszła w życie 1 stycznia 2012 r. Posiedzenie Rady mogło się zatem odbyć w styczniu 2012 r. (pkt 4 i pkt 11 regulaminu). Stosowna uchwała mogła ponadto zostać podjęta na posiedzeniu 16 lutego 2012 r. Nie znajduje również uzasadnienia powoływanie się na to, że „następne [posiedzenie] planowane jest dopiero w połowie roku”, skoro członkowie mogą przedstawić wniosek w sprawie zwołania posiedzenia we wcześniejszym terminie (pkt 11 regulaminu). Nieusprawiedliwione jest także wskazywanie na „tryb procedowania Trybunału Konstytucyjnego”, skoro sąd konstytucyjny zdążył w bieżącym roku rozpoznać dwa wnioski Związku, po pierwsze, wniosek, który wpłynął do Trybunału 19 stycznia 2012 r. (postanowienie z 8 marca 2012 r., Tw 3/12), po drugie, wniosek, który wpłynął do Trybunału 2 lutego 2012 r. (postanowienie z 30 kwietnia 2012 r., Tw 7/12). Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny nie dostrzega przeszkód, z powodu których Rada nie mogła procedować w normalnym trybie.
Wobec powyższego wnioskodawca nie przekonał Trybunału Konstytucyjnego, że zostały spełnione przesłanki uzasadniające zastosowanie formy telefonicznej głosowania.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 10 lipca 2012 r.
Sygn. akt Tw 17/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Adam Jamróz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym wniosku Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury Rzeczypospolitej Polskiej o zbadanie zgodności:
1) art. 20 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707) z art. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2) art. 41 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707) z art. 2 Konstytucji;
3) ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707) z art. 2 Konstytucji,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu wnioskowi.
UZASADNIENIE
29 marca 2012 r. wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego wniosek Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury Rzeczypospolitej Polskiej (dalej: ZZPiPP RP lub Związek) o zbadanie zgodności: po pierwsze, art. 20 ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej (Dz. U. Nr 291, poz. 1707; dalej: ustawa zmieniająca) z art. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; po drugie, art. 41 ustawy zmieniającej z art. 2 Konstytucji; po trzecie, ustawy zmieniającej z art. 2 Konstytucji „w zakresie niedochowania zasad właściwej procedury ustawodawczej”.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 16 maja 2012 r. wezwano wnioskodawcę do usunięcia, w terminie 7 dni od daty doręczenia zarządzenia, braków formalnych wniosku przez: wykazanie, że Związek posiada jednostki terenowe lub oddziały, a tym samym udowodnienie, że Rada Główna (dalej: Rada) jest organem ogólnokrajowym w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji; wyjaśnienie, czy powołanie we wniosku z 23 marca 2012 r. pkt 27 i pkt 29 regulaminu pracy Rady i Prezydium Rady (dalej: regulamin) oznacza, że uchwała nr 4 z 22 marca 2012 r. została podjęta w trybie głosowania telefonicznego, z jednoczesnym wykazaniem, że zaszły przesłanki (przypadek niecierpiący zwłoki) uzasadniające zastosowanie powyższej formy; doręczenie załącznika, o którym mowa w punkcie II uchwały Rady nr 4 z 22 marca 2012 r. w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego; doręczenie oryginału oraz 4 (czterech) odpisów wyciągu z protokołu posiedzenia Rady wraz z listą obecności, pozwalającymi stwierdzić, że uchwała nr 4 z 22 marca 2012 r. w sprawie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego została podjęta zgodnie ze statutem Związku, regulaminem Rady lub zasadami określonymi w innych stosownych aktach; wyjaśnienie, z czego Prezydium wywiodło uprawnienie do udzielenia 22 marca 2012 r. w imieniu Rady pełnomocnictwa procesowego do jej reprezentowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, które zostało podpisane przez wiceprzewodniczącą i przewodniczącego Prezydium; doręczenie powołanej w pełnomocnictwie procesowym z 22 marca 2012 r. uchwały z 16 stycznia 2012 r., zgodnie z którą zostało ono udzielone wskazanym w nim osobom; doręczenie 5 egzemplarzy aktualnego statutu Związku (dalej: statut); doręczenie 5 egzemplarzy regulaminu oraz innego stosownego aktu, jeżeli wynikają z niego zasady podejmowania uchwał przez Radę; doręczenie 5 egzemplarzy odpisu aktualnego z Krajowego Rejestru Sądowego.
W piśmie z 28 maja 2012 r. odniesiono się do stwierdzonych przez Trybunał Konstytucyjny braków formalnych wniosku.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
1. Zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wnioski przedstawiane przez ogólnokrajowe organy związków zawodowych podlegają wstępnemu rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym. W postępowaniu tym Trybunał Konstytucyjny w składzie jednego sędziego bada, czy wniosek odpowiada wymogom formalnym (art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o TK), czy nie jest oczywiście bezzasadny (art. 36 ust. 3 ustawy o TK) i czy braki formalne zostały usunięte w wyznaczonym terminie, a w szczególności, czy pochodzi od uprawnionego podmiotu (art. 191 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 191 ust. 2 Konstytucji).
2. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że niezbędną przesłanką posiadania zdolności wnioskowej przez podmiot, o którym mowa w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, jest jego ogólnokrajowy charakter. W obowiązującym stanie prawnym kontroli legitymacji Związku nie można ograniczyć jedynie do odczytania jego nazwy, czy też wywiedzenia ogólnokrajowego charakteru ze względu na statutowo określony terytorialny zakres działania, obejmujący obszar Rzeczypospolitej Polskiej (art. 1 ust. 3 statutu).
2.1. Stwierdzenie, że organy danego związku zawodowego są uprawnione do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego, musi być poprzedzone oceną merytoryczną, czy organizacja ta ma rzeczywiście charakter ogólnokrajowy. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego badania takiego należy dokonywać, korzystając przede wszystkim z danych ujawnionych w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej, w szczególności z wpisów zawartych w rubryce 3 działu 1, informujących o jednostkach terenowych lub oddziałach organizacji. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że organizacje, które faktycznie posiadają takie struktury, mają możliwość ich ujawnienia zgodnie z § 148 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach (Dz. U. Nr 273, poz. 1616).
2.2. Na podstawie odpisów z rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej (numer Krajowego Rejestru Sądowego: 0000071151), dołączonych do akt niniejszej sprawy, Trybunał Konstytucyjny ustalił, że Związek nie posiadał (odpis pełny) ani nie posiada (odpis aktualny) jednostek terenowych lub oddziałów, co potwierdza brak wpisów w rubryce 3 działu 1 rejestru.
2.3. Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że Związkowi nie można przypisać przymiotu związku ogólnokrajowego w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. Tym samym należy uznać, że wniosek złożony do Trybunału Konstytucyjnego przez Radę pochodzi od podmiotu, któremu nie przysługuje legitymacja do występowania o dokonanie abstrakcyjnej kontroli norm. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
2.4. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że na doręczonej Trybunałowi kopii wniosku o zmianę danych podmiotu w Krajowym Rejestrze Sądowym nie widnieje stosowny podpis (parafka) urzędnika sądowego ani pieczęć, poświadczające, że wniosek został złożony w biurze podawczym sądu. Wypełnienie i podpisanie stosownego formularza stanowi zaledwie zapowiedź wystąpienia o wpis do rejestru jednostek terenowych lub oddziałów i, co oczywiste, nie jest równoznaczne z rozpoznaniem wniosku przez sąd.
Na marginesie należy zasygnalizować, że doręczona kopia listy obecności delegatów na VI Krajowym Zjeździe w dniach 19-21 listopada 2009 r. nie dowodzi, że struktury, o których mowa, istniały w chwili złożenia wniosku do Trybunału (marzec 2012 r.). Wymaga nadto zwrócenia uwagi, że wnioskodawca nie doręczył (odpisów) list obecności z posiedzeń mających charakter zebrań założycielskich organów okręgowych, stąd brak jest przekonujących dowodów, że uchwały te zostały w ogóle podjęte (w szczególności, że zachowane zostały wymogi dotyczące quorum).
Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że wnioskodawca nie wykazał, że Związek posiada jednostki terenowe lub oddziały, a tym samym nie udowodnił, że Rada jest organem ogólnokrajowym w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji. W konsekwencji wnioskodawca nie wykonał zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 maja 2012 r., a tym samym nie usunął braków formalnych w wyznaczonym terminie. Okoliczność ta, zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, stanowi samoistną podstawę odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu.
3. Trybunał Konstytucyjny podkreśla, że nawet gdyby wnioskodawca udowodnił, iż posiada cechę ogólnokrajowości, ciąży na nim jeszcze obowiązek wykazania, który z jego organów jest legitymowany do wystąpienia z wnioskiem i tym samym uprawniony do podjęcia stosownej uchwały w tej sprawie. Podstawą wskazania takiego organu są przepisy ustawy, a w przypadku, gdy ustawa nie reguluje tej kwestii – postanowienia statutu związku zawodowego.
3.1. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że kompetencję do reprezentowania osoby prawnej i prowadzenia jej spraw należy odróżnić od kompetencji do podjęcia uchwały o wystąpieniu do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem inicjującym abstrakcyjną kontrolę norm. Trybunał podkreśla, że podjęcie takiej uchwały stanowi „czynność o charakterze nadzwyczajnym”, która z tego powodu nie może być dokonana samodzielnie przez organ wykonawczy organizacji (por. postanowienia z: 9 czerwca 2004 r. i 8 września 2004 r., Tw 33/03, OTK ZU nr 4/B/2004, poz. 227 i poz. 228; 9 czerwca 2004 r., Tw 2/04, OTK ZU nr 5/B/2004, poz. 258).
3.2. Wraz z pismem z 28 maja 2012 r. wnioskodawca doręczył statut Związku.
Trybunał Konstytucyjny ustalił, że statut dokonuje rozróżnienia pomiędzy organami władzy Związku a organami wykonawczymi Związku (art. 7 ust. 1, 2 i 4). Najwyższym organem władzy Związku jest Krajowy Zjazd Delegatów (art. 8 ust. 1 statutu; Nadzwyczajny Zjazd Delegatów – art. 8 ust. 6 statutu), natomiast Rada Główna i jej Prezydium są organami wykonawczymi (art. 7 ust. 2 lit. a statutu).
Akta sprawy nie dostarczają jednak dowodu na to, że uchwała Rady Głównej została podjęta w wykonaniu (charakter wykonawczy) woli Krajowego Zjazdu (jako organu władzy), wyrażonej uprzednio w formie stosownej uchwały (Nadzwyczajnego) Krajowego Zjazdu (charakter stanowiący). Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że uchwała Rady Głównej z 22 marca 2012 r. (która – jak utrzymuje wnioskodawca – została podjęta) miała charakter samoistny i z tego względu nie może zostać uznana za podstawę prawną wniosku, który wpłynął do Trybunału Konstytucyjnego 29 marca 2012 r. (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
Mając powyższe na względzie, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że Związek nie udowodnił, że uchwała została podjęta zgodnie ze statutem, w szczególności z poszanowaniem przewidzianych w jego postanowieniach kompetencji Krajowego Zjazdu. Wymaga nadto podkreślenia, że wnioskodawca nie wykazał, że Rada Główna jest organem ogólnokrajowym w rozumieniu art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, tzn. takim, któremu przysługuje samodzielne uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego, a tym samym do podjęcia stosownej (samoistnej) uchwały w tej sprawie. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wnioskowi dalszego biegu (art. 36 ust. 3 ustawy o TK w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
4. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że za pismo skutecznie wszczynające postępowanie (art. 31 ust. 1 ustawy o TK) może zostać uznany tylko taki wniosek, który został sporządzony na podstawie podjętej uprzednio przez ogólnokrajowy organ związku zawodowego uchwały w sprawie wystąpienia o zbadanie zgodności konkretnych przepisów z precyzyjnie wskazanymi wzorcami kontroli.
Trybunał Konstytucyjny zwraca uwagę, że z protokołu z 22 marca 2012 r. wynika, że „w dniu 13 stycznia 2012 roku pełny tekst wniosku (…) wszyscy członkowie Rady Głównej otrzymali pocztą elektroniczną” i „nie wniesiono [do niego] żadnych poprawek merytorycznych”. Z pisma z 22 maja 2012 r. wynika, że wniosek został przyjęty przez Radę, a zatem został sporządzony przed podjęciem uchwały.
W wykonaniu pkt 6 zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego wnioskodawca przesłał kopię uchwały z 16 stycznia 2012 r. Trybunał Konstytucyjny ustalił, że jej przedmiotem było zatwierdzenie wniosku, którego złożenie do Trybunału zainicjowało postępowanie w sprawie o sygn. Tw 3/12. W piśmie z 28 maja 2012 r. wnioskodawca tłumaczy, że ze względu na to, iż „głosowanie to [nad przyjęciem uchwały z 16 stycznia 2012 r.], jak stwierdził Sędzia Trybunału Konstytucyjnego w postanowieniu z 8 marca 2012 r. sygn. Tw 3/12 dotknięte było wadami prawnymi, uniemożliwiającymi nadanie wnioskowi biegu, głosowanie to zostało powtórzone w dniu 22 marca 2012 roku”. Nie ulega zatem wątpliwości, że „powtórzone” głosowanie dotyczyło wniosku zatwierdzonego uchwałą z 16 stycznia 2012 r. Skoro tak, to wniosek, w którym ustalono zakres zaskarżenia, został sporządzony przed podjęciem 22 marca 2012 r. przez Radę uchwały nr 4. Powyższa teza znajduje potwierdzenie w pełnomocnictwie procesowym z 22 marca 2012 r., które zostało udzielone „zgodnie z uchwałą podjętą w dniu 16 stycznia 2012 r.”, a zatem dotyczyło popierania przed Trybunałem wniosku zatwierdzonego uchwałą z 16 stycznia 2012 r. (zob. doręczone wnioskodawcy postanowienie TK z dnia 8 marca 2012 r., sygn. Tw 3/12).
Wszystkie wskazane powyżej okoliczności dowodzą, że wniosek złożony do Trybunału 29 marca 2012 r. istniał przed podjęciem uchwały z 22 marca 2012 r., a tym samym nie mógł zostać sporządzony na podstawie i w wykonaniu tejże uchwały, a w konsekwencji uchwała ta miała w istocie charakter zatwierdzający.
Należy zatem uznać, że w następstwie przedstawionego wyżej sposobu działania nie doszło do skutecznego złożenia przez Radę oświadczenia woli w sprawie wystąpienia z wnioskiem. Trybunał, związany zasadą legalizmu, nie może bowiem akceptować takiego postępowania, które prowadzi do przyznania podmiotowi, innemu niż wskazany w art. 191 ust. 1 pkt 4 Konstytucji, prawa decydowania o treści złożonego wniosku – w szczególności o przedmiocie i wzorcach kontroli – i zainicjowania tym samym postępowania w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił odmówić nadania wnioskowi dalszego biegu ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia (art. 36 ust. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).
5. Trybunał Konstytucyjny zbadał, czy wnioskodawca wykonał zarządzenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 16 maja 2012 r.
5.1. Wnioskodawca twierdzi, że „głosowanie Rady Głównej w przedmiocie skierowania do Trybunału Konstytucyjnego wniosku (…) odbyło się drogą telefoniczną”.
Trybunał Konstytucyjny zauważa, że z uwagi na formę telefoniczną lista nazwisk nie zawiera podpisów osób uczestniczących w głosowaniu. Brak jest zatem niezbędnych dowodów, że głosowanie w ogóle się odbyło. W konsekwencji, wnioskodawca nie przekonał Trybunału, że uchwała nr 4 w sprawie wniosku została podjęta.
5.2. Jako podstawę formy telefonicznej głosowania wnioskodawca wskazuje pkt 27 i pkt 29 regulaminu. Zgodnie z pkt 27 regulaminu głosowanie telefonicznie można przeprowadzić w przypadkach niecierpiących zwłoki. Głosowanie takie przeprowadza przewodniczący lub wskazana przez niego osoba. W myśl pkt 29 regulaminu głosowanie telefoniczne odbywa się przez przekazanie swojego stanowiska drogą telefoniczną przewodniczącemu lub wyznaczonej przez niego osobie; przeprowadzający głosowanie sporządza protokół podsumowujący wyniki głosowania.
W ocenie Związku „uznać należy, z dwóch powodów, że zachodzi tu przypadek niecierpiący zwłoki. Po pierwsze, ostatnie posiedzenie Rady Głównej odbyło się 16 lutego 2012 roku, a następne planowane jest dopiero w połowie roku. Po drugie, w przypadku ustawy, której czas obowiązywania upływa z dniem 31 grudnia 2012 r., należało, biorąc pod uwagę tryb procedowania Trybunału Konstytucyjnego, wniosek skierować niezwłocznie po jego przyjęciu przez Radę. Oczekiwanie z jego przyjęciem w połowie roku, mogłoby skutkować tym, że Trybunał nie zdążyłby zająć się rozpoznaniem skargi przed upływem terminu obowiązywania ustawy, której ona dotyczy”.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego przywołana argumentacja nie jest przekonująca z następujących względów. Trybunał Konstytucyjny przypomina, że ustawa zmieniająca została ogłoszona 30 grudnia 2011 r. i weszła w życie 1 stycznia 2012 r. Posiedzenie Rady mogło się zatem odbyć w styczniu 2012 r. (pkt 4 i pkt 11 regulaminu). Stosowna uchwała mogła ponadto zostać podjęta na posiedzeniu 16 lutego 2012 r. Nie znajduje również uzasadnienia powoływanie się na to, że „następne [posiedzenie] planowane jest dopiero w połowie roku”, skoro członkowie mogą przedstawić wniosek w sprawie zwołania posiedzenia we wcześniejszym terminie (pkt 11 regulaminu). Nieusprawiedliwione jest także wskazywanie na „tryb procedowania Trybunału Konstytucyjnego”, skoro sąd konstytucyjny zdążył w bieżącym roku rozpoznać dwa wnioski Związku, po pierwsze, wniosek, który wpłynął do Trybunału 19 stycznia 2012 r. (postanowienie z 8 marca 2012 r., Tw 3/12), po drugie, wniosek, który wpłynął do Trybunału 2 lutego 2012 r. (postanowienie z 30 kwietnia 2012 r., Tw 7/12). Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny nie dostrzega przeszkód, z powodu których Rada nie mogła procedować w normalnym trybie.
Wobec powyższego wnioskodawca nie przekonał Trybunału Konstytucyjnego, że zostały spełnione przesłanki uzasadniające zastosowanie formy telefonicznej głosowania.
W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.