Pełny tekst orzeczenia

873/II/B/2014

POSTANOWIENIE

z dnia 10 września 2013 r.

Sygn. akt Ts 277/12



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Małgorzata Pyziak-Szafnicka,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej J.P. w sprawie zgodności:

art. 547 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 78 w związku z art. 32 ust. 1; art. 176 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1; art. 78 w związku z art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1 i art. 176 ust. 1; a także art. 78 w związku z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 9 listopada 2012 r. (data nadania) J.P. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 547 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 78 w związku z art. 32 ust. 1; art. 176 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1; art. 78 w związku z art. 31 ust. 3, art. 45 ust. 1 i art. 176 ust. 1; a także art. 78 w związku z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Białymstoku – II Wydział Karny z 19 września 2005 r. (sygn. akt III K 104/04) skarżący został skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności. Sąd Apelacyjny w Białymstoku utrzymał to orzeczenie w mocy wyrokiem z 28 kwietnia 2006 r. (sygn. akt II Aka 1/06). Postanowieniem z 1 marca 2007 r. (sygn. akt III KK 493/06) Sąd Najwyższy oddalił kasacje wniesione przez obrońców skarżącego. W związku z ujawnieniem się nowych, istotnych dowodów w sprawie skarżący złożył wniosek o wznowienie postępowania karnego, który został oddalony postanowieniem Sądu Najwyższego z 21 czerwca 2012 r. (sygn. akt III KO 23/12). Na to rozstrzygniecie skarżący wniósł zażalenie. Zarządzeniem z 8 sierpnia 2012 r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania tego zażalenia jako niedopuszczalnego z mocy prawa. Zarządzenie to utrzymał w mocy Sąd Najwyższy postanowieniem z 4 października 2012 r. (sygn. akt III KO 23/12).

Zdaniem skarżącego wątpliwości konstytucyjne rodzi uregulowanie, które pozbawia stronę możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie oddalające wniosek o wznowienie postępowania karnego w sytuacji, w której zostało ono wydane przez sąd apelacyjny lub Sąd Najwyższy. Skarżący zauważył przy tym, że na takie samo postanowienie wydane przez sąd okręgowy zażalenie przysługuje. W przekonaniu skarżącego takie rozwiązanie świadczy o niekonsekwencji ustawodawcy. Godzi także w prawo do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji oraz zasadę równości. Zdaniem skarżącego zakwestionowany przepis powoduje, że postępowanie, w którym sąd apelacyjny lub Sąd Najwyższy oddalają wniosek o wznowienie postępowania jest jednoinstancyjne, a więc nie spełnia wymogu wynikającego z art. 176 ust. 1 Konstytucji. Skarżący podkreślił, że wyłączenie możliwości zaskarżenia postanowienia oddalającego wniosek o wznowienie postępowania jest nieproporcjonalną ingerencją w prawo do zaskarżenia orzeczeń wydanych w pierwszej instancji, prawo do dwuinstancyjności postępowania sądowego, a także prawo do sądu. Nie jest ono bowiem konieczne do realizacji żadnego z celów wymienionych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Ponadto – zdaniem skarżącego – zakwestionowany art. 547 § 1 k.p.k. narusza zasady prawidłowej legislacji.

Skarżący złożył również – na podstawie art. 50 ust. 1 ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) wniosek o wstrzymanie wykonania orzeczonej wobec niego kary do czasu zakończenia postępowania przed Trybunałem.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa o TK. W myśl jej art. 46 ust. 1 skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Artykuł 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK wskazuje, że na skarżącym spoczywa obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Z kolei z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 tejże ustawy wynika, że skarżący musi uzasadnić zarzut niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów. Niespełnienie tych wymogów, podobnie jak oczywista bezzasadność skargi, stanowi podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Analiza wniesionej skargi konstytucyjnej prowadzi do wniosku, że skarga ta nie spełnia wymogów nadania jej dalszego biegu wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz z ustawy o TK.

Na wstępie Trybunał Konstytucyjny zauważa, że zaskarżony art. 547 § 1 k.p.k. był przedmiotem orzekania Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygnaturze SK 23/10. W wyroku z dnia 11 czerwca 2013 r. (Dz. U. poz. 802) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że przepis ten nie jest niezgodny z art. 78 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Trybunał zwrócił uwagę w szczególności na to, że postanowienie wydane na podstawie art. 547 § 1 k.p.k. przez sąd apelacyjny lub Sąd Najwyższy nie jest orzeczeniem wydanym w pierwszej instancji w rozumieniu art. 78 Konstytucji. Postępowanie uruchomione w wyniku złożenia wniosku o wznowienie postępowania, w którym postanowienie takie zostaje wydane, nie jest bowiem prowadzone przed sądem, przed którym rozpoczyna się postępowanie prowadzące do rozstrzygnięcia sprawy karnej. Postępowanie inicjowane złożeniem takiego wniosku nie jest odrębnym postępowaniem co do istoty sprawy karnej. Dotyczy ono jedynie zaistnienia przesłanek wznowienia postępowania w sprawie zakończonej prawomocnym orzeczeniem sądu, wydanym – co do zasady – po przeprowadzeniu dwuinstancyjnego postępowania sądowego. W omawianym wyroku Trybunał podkreślił, że zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem wznowienie postępowania – jako nadzwyczajna procedura służąca wzruszeniu prawomocnych orzeczeń sądowych – nie jest objęte wszystkimi gwarancjami prawa do sądu ani powiązanej z nim zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (zob. np. wyrok TK z 2 lutego 2010 r., SK 2/09, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 1). Dlatego Trybunał uznał, że art. 78 Konstytucji nie stanowi adekwatnego wzorca kontroli konstytucyjności zaskarżonego art. 547 § 1 k.p.k. Jednocześnie stwierdził, że nieadekwatność art. 78 Konstytucji przesądza również o niedopuszczalności badania zgodności zakwestionowanego przepisu z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Artykuł 32 ust. 1 Konstytucji nie może bowiem być samodzielnym wzorcem kontroli konstytucyjności przepisów zaskarżonych w trybie wniesienia skargi konstytucyjnej. Zarzut jego naruszenia może być rozpatrywany jedynie w związku z zarzutem naruszenia innego przepisu Konstytucji statuującego prawo lub wolność.

Uznanie przez Trybunał w wyroku z 11 czerwca 2013 r., że art. 547 § 1 k.p.k. nie jest niezgodny z art. 78 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji powoduje, iż w tym zakresie mamy do czynienia z negatywną przesłanką procesową w postaci ne bis in idem. Jej zaistnienie decyduje o niedopuszczalności orzekania, która zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK jest podstawą umorzenia postępowania toczącego się przed Trybunałem, a na etapie wstępnego rozpoznania skargi konstytucyjnej skutkuje wydaniem postanowienia o odmowie nadania jej dalszego biegu (zob. np. postanowienie TK z 16 listopada 2006 r., Ts 230/06, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 97).

Argumentacja przedstawiona w powyższym wyroku oraz wcześniejsze orzecznictwo Trybunału przesądzają również o tym, że w pozostałym zakresie rozpatrywaną skargę konstytucyjną należy uznać za oczywiście bezzasadną. Sformułowane przez skarżącego zarzuty sprowadzają się bowiem do twierdzenia, że zaskarżony art. 547 § 1 k.p.k. narusza zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego (art. 176 ust. 1 Konstytucji) oraz prawo do zaskarżenia orzeczeń wydanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji), a w związku z nimi także pozostałe przepisy Konstytucji powołane w skardze. Tymczasem – jak wskazano powyżej – z dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego jednoznacznie wynika, po pierwsze, że postanowienie oddalające wniosek o wznowienie postępowania sądowego nie jest orzeczeniem wydanym w pierwszej instancji, a więc nie znajduje do niego zastosowanie art. 78 Konstytucji, oraz po drugie, że wniosek o wznowienie postępowania karnego stanowi nadzwyczajny środek zaskarżenia, którego złożenie nie inicjuje nowego postępowania karnego i który nie musi być rozpatrywany w ramach procedury dwuinstancyjnej. Jak bowiem wielokrotnie podkreślał Trybunał Konstytucyjny, art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji gwarantują jedynie dwuinstancyjność postępowania w odniesieniu do spraw, które od początku do końca są rozpoznawane przez sądy (zob. np. postanowienia TK z 10 sierpnia 2001 r., Ts 58/01, OTK ZU nr 6/2001, poz. 207 oraz 11 lutego 2008 r., Ts 133/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 109). Nie gwarantują natomiast wprowadzenia do systemu prawnego nadzwyczajnych ani środków zaskarżenia, takich jak kasacja lub skarga o wznowienie postępowania (zob. np. postanowienie TK z 28 maja 2003 r., SK 33/02, OTK ZU nr 5/A/2003, nr 47 oraz wyroki TK z 16 stycznia 2006 r., SK 30/05, OTK ZU nr 1/A/2006, poz. 2 oraz 12 stycznia 2010 r., SK 2/09, OTK ZU nr 1/A/2010, poz. 1), ani dwuinstancyjności procedury rozpoznawania takich środków zaskarżenia (zob. np. cytowane wyroki TK z 12 stycznia 2010 r., SK 2/09 oraz 11 czerwca 2013 r., SK 23/10, a także postanowienie TK z 14 maja 2013 r., Ts 216/12, OTK ZU nr 5/B/2013, poz. 498).

Nie ulega zatem wątpliwości to, że zarówno art. 78, jak i art. 176 ust. 1 Konstytucji nie stanowią adekwatnych wzorców kontroli art. 547 § 1 k.p.k., zaskarżonego w niniejszej sprawie. Tym samym za oczywiście bezzasadne należy uznać zarówno zarzuty naruszenia tych przepisów, jak i art. 2, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji, przywołanych przez skarżącego jako związkowe wzorce kontroli. Uznanie, że zaskarżony przepis nie ingeruje w prawo do zaskarżania orzeczeń ani w zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego, przesądza bowiem o tym, iż bezpodstawne są zarzuty dotyczące nieproporcjonalnego lub dyskryminującego charakteru tej ingerencji oraz – czego skarżący dokładniej nie uzasadnia – dokonania jej z naruszeniem zasad poprawnej legislacji.

Ponadto Trybunał stwierdza, że ze względu na odmowę nadania dalszego biegu rozpatrywanej skardze konstytucyjnej wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego o zawieszeniu wykonania orzeczonej wobec skarżącego kary pozbawienia wolności nie zasługuje na uwzględnienie.



Wziąwszy pod uwagę powyższe okoliczności – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.