Pełny tekst orzeczenia

82/1/B/2015


POSTANOWIENIE

z dnia 21 października 2014 r.
Sygn. akt Ts 122/14

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Maria Gintowt-Jankowicz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Przedsiębiorstwa Komunikacyjno-Spedycyjnego Tychy Sp. z o.o. w sprawie zgodności:
art. 4172 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, ze zm.) z art. 32 w zw. z art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 12 maja 2014 r. Przedsiębiorstwo Komunikacyjno-Spedycyjne Tychy Sp. z o.o. (dalej: skarżąca) wystąpiła o zbadanie zgodności art. 4172 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121, ze zm.; dalej: k.c.) z art. 32 w zw. z art. 64 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym sprawy. Skarżąca wniosła o zasądzenie od Skarbu Państwa – Prokuratora Rejonowego w Tychach odszkodowania w postaci utraconych korzyści za bezprawne i nieuzasadnione działanie organów ścigania (tj. zatrzymanie i odebranie skarżącej samochodu transportowego w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym). Wyrokiem z 10 grudnia 2012 r. (sygn. akt I C 22/12) Sąd Okręgowy w Katowicach – Wydział I Cywilny oddalił powództwo. Sąd stwierdził, że po pierwsze, kwestionowana przez skarżącą czynność została dokonana przez Komendę Miejską Policji w Tychach, a nie przez Prokuraturę Rejonową w Tychach, a po drugie, że czynność ta była zgodna z prawem. Sąd Apelacyjny w Katowicach – I Wydział Cywilny (dalej: Sąd Apelacyjny w Katowicach) wyrokiem z 25 czerwca 2013 r. (sygn. akt I ACa 350/13) oddalił apelację skarżącej. Sąd ten, w przeciwieństwie do sądu pierwszej instancji, uznał, że w pozwie skarżąca trafnie wskazała jednostkę organizacyjną Skarbu Państwa. Stwierdził jednak, że powództwo podlegało oddaleniu, ponieważ skarżąca nie udowodniła, iż decyzja o wszczęciu postępowania karnego przeciwko prezesowi zarządu skarżącej była bezprawna. Sąd podkreślił także, że skarżąca nie wykazała szkody.
Skarżąca zarzuca, że została pozbawiona możliwości prowadzenia działalności gospodarczej, ponieważ pojazd, za pomocą którego tę działalność prowadziła, został zatrzymany przez policję i wydany leasingodawcy. Zdaniem skarżącej zaskarżony przepis w niekonstytucyjny sposób ogranicza rekompensatę za zgodne z prawem działania Skarbu Państwa do szkód na osobie, wyłączając możliwość dochodzenia odszkodowania za szkodę na mieniu. Skarżąca, jak twierdzi, utraciła płynność finansową i skoro art. 4172 k.c. wprowadza odpowiedzialność na zasadzie słuszności, która według skarżącej ma na celu rekompensatę za szczególnie dotkliwe straty spowodowane działaniem państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, to odpowiedzialność ta powinna obejmować także szkodę na mieniu. W przekonaniu skarżącej zakwestionowany przepis narusza zasadę równej ochrony prawa własności (art. 32 w zw. z art. 64 Konstytucji).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) skarga konstytucyjna podlega wstępnemu rozpoznaniu, do którego odpowiednie zastosowanie ma art. 36 ustawy o TK. Przesłanki wniesienia skargi konstytucyjnej konkretyzuje ustawa o TK. Gdy któraś z przesłanek określonych w art. 46-48 ustawy o TK nie została spełniona, a także gdy skarga jest oczywiście bezzasadna lub jej braki nie zostały uzupełnione w określonym terminie, lub też gdy zachodzą przesłanki umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 lub 3 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny wydaje postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu. Stosownie do tych regulacji przedmiotem skargi może stać się wyłącznie przepis będący podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach lub wolnościach konstytucyjnych skarżącego. Przy czym to, że w sentencji bądź uzasadnieniu orzeczenia sąd przywołał określone przepisy, nie przesądza jeszcze, że należy je uznać za podstawę prawną wydanego rozstrzygnięcia. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego to, czy określona regulacja zostanie uznana za podstawę rozstrzygnięcia, zależy od tego, czy „owo rozstrzygnięcie – przy tym samym przedmiocie i zakresie sprawy – byłoby lub mogłoby być inne w przypadku nieobowiązywania normy prawnej o treści kwestionowanej przez skarżącego” (postanowienie TK z 9 listopada 1999 r., Ts 19/99, OTK ZU nr 7/1999, poz. 181; zob. także wyrok TK z 21 września 2011 r., SK 6/10, OTK ZU nr 7/A/2011, poz. 73; postanowienia TK z 25 lipca 2012 r., SK 13/12, OTK ZU nr 7/A/2012, poz. 93 i 6 lutego 2001 r., Ts 139/00, OTK ZU nr 2/2001, poz. 40). W przypadku gdy wskazana przesłanka – określona w art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – nie jest spełniona, rozpatrzenie zarzutów sformułowanych w skardze konstytucyjnej jest niedopuszczalne, co skutkuje wydaniem postanowienia o odmowie nadania jej dalszego biegu.
W myśl zakwestionowanego art. 4172 k.c. „jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności”.
Trybunał stwierdza, że zakwestionowany przepis nie był podstawą – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji w zw. z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – ostatecznego rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżąca wiąże naruszenie swoich praw i wolności konstytucyjnych. Sąd Rejonowy w Tychach tego przepisu w ogóle nie zastosował. Natomiast Sąd Apelacyjny w Katowicach wyraźnie stwierdził, że „zupełnie pozbawione racji jest też powoływanie się skarżącego na przepis art. 4172 k.c., albowiem jak już wskazano u jego podstaw leży zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej, co jest przecież przez powódkę kwestionowane”. Jak podkreślił ten sąd, „powódka miała udowodnić, iż decyzja o wszczęciu postępowania karnego została wydana przy naruszeniu przez pozwanego zasad postępowania karnego oraz norm prawa stanowionego, co do kwalifikacji prawnej. Tych okoliczności powódka nie udowodniła, a analiza akt postępowania karnego nie daje podstaw do przyjęcia bezprawności działania Prokuratora”. Poza tym sąd stwierdził, że skarżąca nie udowodniła szkody – nie wykazała, iż zlecono jej usługę przewozową towaru, której nie zrealizowała z powodu zatrzymania samochodu, i nie złożyła wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości w celu wykazania utraconych korzyści.
Na tej podstawie Trybunał stwierdza, że nawet jeśli art. 4172 k.c. miałby treść, której oczekuje skarżąca, to – jak wyraźnie wynika z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach – powództwo zostałoby oddalone z powodu niewykazania szkody.
Niezależnie od powyższego Trybunał zwraca uwagę na to, że zasada równości wymaga jednakowego traktowania podmiotów podobnych, przy czym nie zakazuje się przyjmowania odmiennych rozwiązań prawnych wobec podmiotów różniących się pewnymi cechami istotnymi. W świetle przedstawionych okoliczności Trybunał stwierdza, że skarżąca porównuje podmioty bez wykazania, że mają one wspólną istotną cechy uzasadniającą konieczność ich równego traktowania. W kontekście wymogu uprawdopodobnienia naruszenia praw i wolności konstytucyjnych niewystarczające jest twierdzenie, że skoro w przypadku zgodnego z prawem wykonywania władzy publicznej ustawodawca przewiduje możliwość żądania naprawienia szkody na osobie, to ochroną powinno być objęte także mienie poszkodowanego.

W tym stanie rzeczy Trybunał postanowił jak w sentencji.