Pełny tekst orzeczenia

379/4/B/2015

POSTANOWIENIE

z dnia 22 lipca 2015 r.

Sygn. akt Ts 155/14



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Teresa Liszcz – przewodnicząca

Andrzej Rzepliński – sprawozdawca

Leon Kieres,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 29 września 2014 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej A.K.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



1. W skardze konstytucyjnej sporządzonej przez adwokata i wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 17 czerwca 2014 r. (data nadania) A.K. (dalej: skarżąca) zarzuciła niezgodność: (1) art. 2 ust. 1 lit. e dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 3, poz. 17; dalej: dekret) – „w zakresie, w jakim dla nieruchomości określonych w tym przepisie artykuł ten przewidywał przeznaczenie nieruchomości na cele reformy rolnej” – z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 46 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; (2) art. 2 ust. 2 dekretu – „w zakresie, w jakim przewidywał nieważność wszystkich prawnych lub fizycznych działów nieruchomości ziemskich wymienionych w art. 2 ust. 1 lit e dekretu” – z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 46 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; (3) art. 3 ust. 2 lit. e dekretu – „w zakresie, w jakim dopuszczał zbycie nieruchomości wskazanych w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu, przejętych na cele reformy rolnej” – z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 46 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; (4) art. 7 dekretu – „w zakresie, w jakim dopuszczał dokonanie przez pełnomocników delegowanych przez Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych usunięcia w terminie trzydniowym dotychczasowych właścicieli z nieruchomości wskazanych w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu” – z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 46 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji; (5) art. 17 ust. 1 dekretu – „w zakresie, w jakim wykluczał otrzymanie przez wywłaszczonych właścicieli lub współwłaścicieli nieruchomości ziemskich wymienionych w art. 2 ust. 1 lit. e dekretu samodzielnych gospodarstw rolnych w obrębie powiatu, w którym znajdował się wywłaszczony majątek” – z art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 32 ust. 1 i 2, art. 52 ust. 1 oraz art. 65 ust. 1 Konstytucji; (6) art. 3981 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Jako orzeczenie uprawniające do wniesienia skargi konstytucyjnej skarżąca wskazała wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku – V Wydział Cywilny z 23 października 2012 r. (sygn. akt V ACa 812/12).



2. Postanowieniem z 29 września 2014 r. Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej z powodu niedopuszczalności orzekania.



2.1. Trybunał zwrócił uwagę na to, że w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej skarżąca wskazała jako ostateczne orzeczenie o swoich konstytucyjnych wolnościach i prawach wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 23 października 2012 r. Wyrok ten oraz poprzedzający go wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy – I Wydział Cywilny z 4 lutego 2011 r. (sygn. akt I C 197/09) zostały jednak uchylone, a sprawa została przekazana sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania wskutek uwzględnienia w wyroku z 30 stycznia 2014 r. (sygn. akt IV CSK 229/13) przez Sąd Najwyższy – Izbę Cywilną skargi kasacyjnej wniesionej przez skarżącą na wydane w jej sprawie rozstrzygnięcie. Wskazane przez skarżącą orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku utraciło zatem walor ostatecznego rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 2 ustawy o TK, zanim jeszcze skarżąca zainicjowała postępowanie skargowe przed Trybunałem Konstytucyjnym.



2.2. Niezależnie od powyższego Trybunał zauwazył, że zaskarżony art. 3981 § 1 k.p.c. nie stanowił podstawy wydanego w sprawie skarżącej wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, a zatem w tym zakresie nie została spełniona przesłanka z art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy o TK. Ponadto skarżąca nieprawidłowo zakwestionowała zgodność przywołanego przepisu k.p.c. wyłącznie z art. 32 Konstytucji, który nie może być samoistnym wzorcem kontroli w sprawach inicjowanych skargą konstytucyjną.



2.3. Odpis postanowienia Trybunału został doręczony pełnomocnikowi skarżącego 6 października 2014 r.



3. Pismem procesowym, sporządzonym przez adwokata i wniesionym do Trybunału Konstytucyjnego 13 października 2014 r. (data nadania), skarżąca złożyła zażalenie na postanowienie z 29 września 2014 r. Zdaniem skarżącej „w zaskarżonym postanowieniu nieprawidłowo przyjęto, że (…) nie uzyskała [ona] ostatecznego orzeczenia o swoich wolnościach i prawach, których naruszenie zarzuca w skardze konstytucyjnej”.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



1. Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w związku z art. 36 ust. 6 i 7 w związku z art. 49 ustawy o TK). Na etapie rozpatrzenia zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy w wydanym postanowieniu prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.



2. Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, a odniesienie się do treści zażalenia musi zostać poprzedzone uwagami natury ogólnej, dotyczącymi zasady skargowości obowiązującej w postępowaniu przed polskim sądem konstytucyjnym. Zgodnie z art. 66 ustawy o TK Trybunał orzekając, jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi. Zasada ta wymaga, aby sam skarżący określił akt normatywny lub jego część, które są przedmiotem postępowania. Trybunał nie może z urzędu rozszerzyć tak wskazanego przedmiotu kontroli. Istotne jest przy tym to, że niemożność działania Trybunału ex officio zachowuje aktualność we wszystkich stadiach postępowania przed tym organem. Należy zatem przyjąć, że podmiot wnoszący zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu sam określa granice, w których sprawa podlega rozpoznaniu.

Niezwykle istotna jest przy tym funkcja, jaką pełni rzeczony środek odwoławczy. Jak wynika z treści art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK na postanowienie w sprawie nienadania skardze dalszego biegu skarżącemu przysługuje zażalenie do Trybunału w terminie siedmiu dni od daty doręczenia postanowienia. Przedmiotem zażalenia jest wydane w ramach wstępnej kontroli postanowienie dotyczące oceny strony formalnej skargi. Ponieważ w przepisie tym stanowi się o postanowieniu w sprawie nienadania dalszego biegu skardze, więc należy uznać, że w zażaleniu skarżący może odnosić się jedynie do przedstawionych przez Trybunał Konstytucyjny argumentów przemawiających za negatywną oceną strony formalnej skargi. Brak takiego odniesienia musi zostać każdorazowo oceniony jako niepodważenie zasadności argumentacji zawartej w zaskarżonym postanowieniu i będzie skutkować nieuwzględnieniem zażalenia (zob. np. postanowienie TK z 31 października 2011 r., Ts 306/10, OTK ZU nr 5/B/2011, poz. 381).



3. Przystępując do oceny wniesionego przez skarżącą środka odwoławczego, Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że skarżąca zaskarżyła postanowienie z 29 września 2014 r. jedynie w części dotyczącej odmowy nadania dalszego biegu jej skardze konstytucyjnej ze względu na utratę przez wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 23 października 2012 r. waloru prawomocności. Natomiast nie zakwestionowała odmowy w zakresie badania zgodności art. 3981 § 1 k.p.c. z art. 32 Konstytucji.



3.1. W odniesieniu do zarzutu sformułowanego w zażaleniu Trybunał przypomina, że w sytuacji, w której Sąd Najwyższy uwzględnia skargę kasacyjną, uchyla rozstrzygnięcie sądu drugiej i pierwszej instancji oraz przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania – jak miało to miejsce w sprawie skarżącej – orzeczenie wskazane w skardze konstytucyjnej traci walor ostatecznego rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji i art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Ponowne rozpoznanie oznacza bowiem, że sprawa skarżącej zostanie jeszcze raz rozstrzygnięta przez sąd, którego orzeczenie zostało uchylone (in casu: Sąd Okręgowy w Bydgoszczy – jako sąd pierwszej instancji – i ewentualnie Sąd Apelacyjny w Gdańsku – jako sąd drugiej instancji). Przy czym postępowanie przed sądem, któremu Sąd Najwyższy przekazał sprawę do ponownego rozpoznania, nie jest nowym postępowaniem, lecz jest kontynuacją dotychczasowego postępowania, ale z obligatoryjnym uwzględnieniem wskazówek sądu kasacyjnego (zob. postanowienie TK z 18 lutego 2014 r., SK 45/12, OTK ZU nr 2/A/2014, poz. 22). Przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oznacza związanie tego sądu wykładnią prawa dokonaną przez Sąd Najwyższy (art. 39820 k.p.c.).



3.2. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy w Bydgoszczy zbada jeszcze raz, uwzględniając ocenę prawną Sądu Najwyższego, zasadność powództwa skarżącej przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa oraz Pawłowi Barczakowi. Nie można więc uznać, że wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 23 października 2012 r. ostatecznie ukształtował sytuację skarżącej. Nie doszło bowiem – w związku z uchyleniem orzeczeń sądów obu instancji – do wyczerpania przysługującej skarżącej drogi prawnej, żadne z wydanych zaś w sprawie rozstrzygnięć nie uzyskało niezbędnego waloru ostateczności (por. postanowienie TK z 17 lutego 2012 r., Ts 70/11, OTK ZU nr 2/B/2012, poz. 20).



3.3. W świetle powyższego Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie potwierdza brak spełnienia przez skarżącą podstawowej przesłanki materialnej, od której Konstytucja uzależnia dopuszczalność skargi konstytucyjnej. W tej sytuacji wydanie orzeczenia w sprawie jest niedopuszczalne, co stanowi przyczynę odmowy nadania dalszego biegu na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 in fine oraz art. 36 ust. 3 w związku z art. 49 ustawy o TK. Tym samym w zaskarżonym postanowieniu Trybunał prawidłowo stwierdził podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



4. Wobec nieodniesienia się przez skarżącą do drugiej podstawy odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Trybunał – na zasadzie art. 66 ustawy o TK – ograniczył się do jej jednoznacznego zaaprobowania.



Z przedstawionych wyżej powodów – na podstawie art. 36 ust. 7 w związku z art. 49 ustawy o TK – Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.