Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 sierpnia 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Elżbieta Zarzecka

Sędziowie: SO del. Bohdan Bieniek (spr.)

SA Bożena Szponar - Jarocka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 sierpnia 2013 r. w B.

sprawy z odwołania W. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy W. M.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 2012 r. sygn. akt III U 733/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Suwałkach III Wydziałowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Sygn. akt III AUa 162/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 28.09.2012r. odmówił W. M. prawa do emerytury. W uzasadnieniu swego stanowiska wskazał, że ubezpieczony nie udokumentował 15- letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, a także nie udokumentował rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego praca była wykonywana bezpośrednio przed dniem ustalenia prawa do emerytury.

W odwołaniu od powyższej decyzji W. M. dowodził, że przez wymagany okres 15 lat pracował w szczególnych warunkach w Przedsiębiorstwie (...) w E., jako kierowca samochodu ciężarowego i operator żurawia samochodowego. Stąd na mocy wskazanych w zaskarżonej decyzji przepisów należy mu się emerytura, gdyż osiągnął wiek 60 lat i ma wymagany łączny okres składkowy i nieskładkowy.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 17 grudnia 2012r. w sprawie III U 733/12 odwołanie oddalił.

Jednocześnie Sąd I instancji ustalił, że wnioskodawca w czasie złożenia wniosku o emeryturę, jak też w toku postępowania przed Sądem pozostawał w zatrudnieniu.

Następnie Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym ubezpieczonym, urodzonym po dniu 31.12.1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Sąd zwrócił uwagę, że ubezpieczony ubiegając się o świadczenie był zobligowany do rozwiązania stosunku pracy. Tymczasem na rozprawie w dniu 17.12.2012r. podał, iż nadal pozostaje w zatrudnieniu w (...) w E.. Literalna interpretacja tego przepisu jednoznacznie mówi, że warunkiem przyznania prawa do emerytury osób spełniających pozostałe warunki nim wskazane jest rozwiązanie stosunku pracy przed przyznaniem emerytury, a nie po jej przyznaniu.

Za takim stanowiskiem w pełni przemawia też uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8.02.2007r. II.UZP.14/06, w którym SN analizował warunki, jakie musi spełnić dziennikarz do przyznania wcześniejszej emerytury.

Prawidłowo zatem Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił W. M. prawa do wcześniejszej emerytury. Nie spełnił przecież wszystkich wymaganych przepisem art. 184 ustawy emerytalnej warunków do jej przyznania. Zbędnym zatem jest analizowanie, czy odwołujący się miał 15 lat pracy w szczególnych warunkach, skoro nie spełnił jednego z wymaganych warunków do przyznania wcześniejszej emerytury. Sąd natomiast nie bada oddzielnie, czy dana osoba posiada stosowny okres czasu pracy w szczególnych warunkach. Czyni to tylko wówczas, gdy ta osoba spełniła wszystkie inne warunki niezbędne do przyznania emerytury.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15.12.2000r. II UKN 147/00 (OSNP 2002, Nr16, poz. 389- Lex 54646) stwierdził, że istota decyzji organu rentowego polega na rozstrzygnięciu o prawie do konkretnego świadczenia (lub o jego wysokości) jako całości, a nie o poszczególnych elementach składających się na to prawo. Sąd stwierdzający spełnienie przez ubezpieczonego jednego lub więcej warunków powstania prawa do świadczenia, nie może ustalić tego w sentencji wyroku, przy jednoczesnym oddaleniu odwołania ubezpieczonego od niekorzystnej dla niego decyzji organu rentowego.

Podkreślić bowiem należy, że Sąd dokonuje tylko oceny legalności decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych według stanu prawnego i faktycznego z daty jej wydania. Ustala, czy jest ona prawidłowa, czy nie. Jeżeli zaś jest prawidłowa, to inne kwestie nie podlegają już badaniu. Taki wniosek jednoznacznie wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, akceptowanego przez orzecznictwo (np. wyroki SN w sprawach: I.UK.382/04 – Lex 276245, II.UKN.341/98 – Lex 38795, II.UK.395/03 – Lex 141848 i II.UKN.555/97 – Lex 35244).

Mając więc powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy w Suwałkach, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, oddalił odwołanie.

Od powyższego wyroku apelację złożył W. M., zaskarżając w całości wyrok Sądu I instancji i domagając się jego zmiany poprzez przyznanie prawa do emerytury albo uchylenia orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Suwałkach.

Skarżący zarzucił, że Sąd I instancji pominął kwestię związaną z okresem pracy w szczególnych warunkach i pominął wnioskowane w tym celu dowody. Ponadto wniósł o dopuszczenie dowodu ze świadectwa pracy, z którego wynika rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą.

W uzasadnieniu swego stanowiska podkreślił, iż spełnia wszelkie przesłanki wymienione w treści art. 184 ustawy emerytalnej. Po pierwsze legitymuje się 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Po wtóre wskutek zmian w przepisach prawa, wprowadzonych ustawą z dnia 11 maja 2012r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, od dnia 1 stycznia 2013r. nie obowiązuje wymóg rozwiązania stosunku pracy w celu uzyskania prawa do emerytury. Stąd też skarżący spełnia wszystkie przesłanki w celu uzyskania prawa do świadczenia. Z tych względów apelacja jest konieczna i uzasadniona.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie. W uzasadnieniu swego stanowiska wskazał, że zaskarżony wyrok jest prawidłowy, a Sąd Okręgowy dokonał w sprawie trafnych ustaleń w zakresie stanu faktycznego oraz dokonał poprawnej wykładni prawa materialnego. W tej sytuacji apelacja podlega oddaleniu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna na datę orzekania przez Sąd Apelacyjny.

Sąd I instancji w momencie orzekania prawidłowo ustalił stan faktyczny w zakresie dotyczącym pozostawania wnioskodawcy w stosunku pracy. Już we wniosku o emeryturę ubezpieczony zaznaczył, że pozostaje w stosunku pracy. Również w toku postępowania, jak i w dniu wyrokowania nadal był pracownikiem.

Stosownie do treści art. 316 § 1 kpc po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy; w szczególności zasądzeniu roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy.

W niniejszej sprawie ustalony stan faktyczny obligował Sąd I instancji do oddalenia odwołania. Obowiązujące w dniu wyrokowania przepisy prawa materialnego, a w szczególności art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wymagał rozwiązania stosunku pracy w celu uzyskania prawa do emerytury.

Nie ma racji skarżący wywodząc w apelacji, iż z uwagi na treści art.1 pkt 20 ustawy z dnia 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 6 czerwca 2012r.; poz.637) w momencie orzekania nie było przeszkód do przyznania emerytury z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia. Rzeczywiście wskazana wyżej ustawa znowelizowała treść art. 184 ust.2 ustawy emerytalnej poprzez usunięcie z treści przepisu obowiązku rozwiązania stosunku pracy, jako warunku uzyskania prawa do świadczenia. Jednocześnie z art. 22 ustawy nowelizującej wynika, iż wchodzi ona w życie z dniem 1 stycznia 2013r. Zatem Sąd I instancji prawidłowo uznał, iż obowiązująca w dniu wyrokowania treść art. 184 ust.2 ustawy emerytalnej eliminuje możliwość przyznania emerytury osobie pozostającej w stosunku pracy.

Oczywiście należy podzielić rozważania Sądu Okręgowego oraz wskazane tam orzecznictwo [vide wyrok SN z dna 15.12.2000r. II UKN 147/00], iż istota decyzji organu rentowego polega na rozstrzygnięciu o prawie do konkretnego świadczenia (lub o jego wysokości) jako całości, a nie o poszczególnych elementach składających się na to prawo. Sąd stwierdzający spełnienie przez ubezpieczonego jednego lub więcej warunków powstania prawa do świadczenia, nie może ustalić tego w sentencji wyroku, przy jednoczesnym oddaleniu odwołania ubezpieczonego od niekorzystnej dla niego decyzji organu rentowego. Nadto należy zaakceptować pogląd, że Sąd dokonuje oceny legalności decyzji organu rentowego z tym zastrzeżeniem, iż przytoczone przez Sąd I instancji orzecznictwo SN zostało wydane na tle spraw o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy [vide I UK 382/04 II UK 395/03 II UKN 395/03]

Jednakże w sprawie mamy do czynienia z innego rodzaju zmianą, a mianowicie zmianą stanu prawnego, która zresztą w momencie orzekania była znana Sądowi Okręgowemu. Tym samym pojawia się zagadnienie, czy zmiana stanu faktycznego po dniu wydania orzeczenia [rozwiązanie stosunku pracy] oraz stanu prawnego [nowelizacja art. 184 ust.2 ustawy emerytalnej] ma wpływ na treść orzeczenia Sądu II instancji.

Odpowiedzi na tak postawione pytanie należy poszukiwać w orzecznictwie Sądu Najwyższego. W uzasadnieniu wyroku SN z dnia 13 marca 2012r. w sprawie II PK 173/11 wyjaśniono, że postępowanie apelacyjne jest kontynuacją postępowania merytorycznego. Sąd II instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji, a nie apelację. Oznacza to obowiązek zastosowania właściwych przepisów praw materialnego. Sąd drugiej instancji powinien naprawić wszystkie naruszenia prawa materialnego dokonane przez sąd pierwszej instancji, nawet jeśli nie zostały wytknięte w apelacji, jeżeli mieści się to w granicach zaskarżenia. Subsumcja powinna znaleźć odzwierciedlenie w uzasadnieniu orzeczenia. Powinno to być dokonane z uwzględnieniem stanu rzeczy z chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.), przy czym przez stan rzeczy należy rozumieć również aktualny (obowiązujący w dacie orzekania) stan prawny (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 2011 r., I CSK 517/10, LEX nr 960502; z 16 marca 2011 r., I UK 331/10, LEX nr 811826; z 28 kwietnia 2010 r., I UK 339/09, LEX nr 607444).

Skoro zatem na dzień wyrokowania przez Sąd II instancji warunek rozwiązania stosunku pracy (w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem) dla ubezpieczonego ubiegającego się o prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach nie istnieje, to zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu, zaś sprawa przekazaniu Sądowi Okręgowemu w Suwałkach do ponownego rozpoznania. Powyższej okoliczności nie zmienia złożenie przez wnioskodawcę ponownego wniosku o emeryturę w lipcu 2013r., co wynika z ustaleń Sądu II instancji.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd I instancji winien przeprowadzić postępowanie dowodowe celem ustalenia, czy odwołujący spełnia wszystkie przesłanki do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach określone w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zm.), w tym czy legitymuje się on co najmniej 15-letnim stażem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. W celu ustalenia powyższego Sąd Okręgowy przeprowadzi postępowanie dowodowe w zakresie wskazanym w odwołaniu [dowód z przesłuchania świadków] oraz ewentualnie dopuści inne dowody wskazane przez strony, jak również te, które uzna za niezbędne. Dopiero po przeprowadzeniu postępowania dowodowego w całości i dokonaniu oceny zgromadzonych dowodów będzie możliwe ustalenie, czy odwołujący spełnia przesłanki do nabycia prawa do dochodzonego świadczenia wynikające z aktualnego stanu prawnego.

Z uwagi na konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 108 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.