Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 marca 2012 r.
II PK 173/11
W razie wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę przez pracownika
niż to wynikało z umowy stron, ma zastosowanie zasada proporcjonalnego roz-
liczania kosztów szkolenia pracownika pokrytych przez pracodawcę (art. 1035
k.p.; poprzednio § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz
Ministra Pracy i Polityki Społecznej Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i wa-
runków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego doro-
słych, Dz.U. Nr 103, poz. 472 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera (spra-
wozdawca), Zbigniew Korzeniowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 marca
2012 r. sprawy z powództwa M. Spółki z o.o. w G.(obecnie: M. Spółka z o.o. w S.)
przeciwko Łukaszowi B. o zapłatę, na skutek skargi kasacyjnej pozwanego od wy-
roku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z dnia
14 stycznia 2011 r. […]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Gdańsku wyrokiem z 28 maja 2010 r. […] w sprawie z powództwa M. Spółki z o.o. w
G. przeciwko Łukaszowi B. utrzymał w całości w mocy nakaz zapłaty z 13 paździer-
nika 2009 r. wydany w postępowaniu nakazowym, którym Sąd Rejonowy nakazał
pozwanemu zapłacić na rzecz powodowej Spółki kwotę 11.068,17 zł wraz z ustawo-
wymi odsetkami od 27 sierpnia 2009 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu.
2
Sąd Rejonowy ustalił, że pozwany był zatrudniony w powodowej Spółce od 5
marca 2007 r. do 16 maja 2009 r. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas
określony na stanowisku malarz-piaskarz. W dniu 1 kwietnia 2008 r. strony zawarły
umowę w sprawie szkolenia pracownika, zgodnie z którą pozwany został skierowany
na szkolenia w zakresie projektu Shell, których koszt miał pokryć pracodawca. Pra-
cownik zobowiązał się do podjęcia i ukończenia szkolenia a następnie przepracowa-
nia u powódki co najmniej pięciu lat. Umowa dotycząca szkolenia przewidywała, że
jeżeli pracownik w trakcie szkolenia lub w ciągu pięciu lat po jego ukończeniu rozwią-
że stosunek pracy za wypowiedzeniem, rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia
w sposób nieuzasadniony lub niezgodny z prawem, albo z którym pracodawca roz-
wiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy lub w trybie art. 53 k.p. albo za
wypowiedzeniem z przyczyn dotyczących pracownika lub za porozumieniem stron -
jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na jego szkole-
nie w pełnej wysokości. Jako zabezpieczenie należytego wykonania umowy w spra-
wie szkolenia pozwany podpisał weksel in blanco oraz deklarację wekslową. W dniu
29 kwietnia 2009 r., przed upływem pięciu lat od zakończenia szkolenia, pozwany
pracownik złożył powódce oświadczenie woli o rozwiązaniu z nią umowy o pracę za
wypowiedzeniem. Umowa rozwiązała się po upływie okresu wypowiedzenia w dniu
16 maja 2009 r.
W marcu 2007 r. pozwany odbył w Holandii specjalistyczne szkolenie z za-
kresu bezpieczeństwa i ratownictwa morskiego, którego koszt wyniósł 7.448,48 zł.
Pozwany odbył ponadto szkolenie z języka angielskiego, którego koszt za 222,5 go-
dzin nauki wyniósł 2.670 zł. Pozwany brał także udział w szkoleniu zawodowym ma-
larza-piaskarza (szkolenie S.), którego koszt wyniósł 948,43 zł.
Sąd Rejonowy stwierdził, że zgodnie z treścią podpisanej przez strony umowy
w sprawie szkolenia zwrot poniesionych przez pracodawcę kosztów szkolenia przy-
sługuje powódce od pozwanego w pełnej wysokości, ponieważ pracownik przed
upływem pięciu lat od zakończenia szkolenia rozwiązał umowę o pracę za wypowie-
dzeniem. Nieobowiązujący już art. 103 k.p. przewidywał, że w zakresie i na warun-
kach ustalonych, w drodze rozporządzenia, przez Ministra Edukacji Narodowej oraz
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej pracodawca ułatwia pracownikom podnoszenie
kwalifikacji zawodowych. Przepis ten został uznany za niezgodny z art. 92 ust. 1
Konstytucji RP wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 31 marca 2009 r., K 28/08
(Dz.U. Nr 58, poz. 485). W wyniku tego wyroku art. 103 k.p. utracił moc z dniem 11
3
kwietnia 2010 r. Zdaniem Sądu pierwszej instancji ani ten przepis, ani wydane na
jego podstawie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podno-
szenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz.U. Nr 103,
poz. 472 z zm.), nie miały zastosowania do umowy w sprawie szkolenia zawartej
pomiędzy pozwanym i powódką. Umowa zawarta między stronami dotyczyła szkole-
nia specjalistycznego, potrzebnego pozwanemu do podjęcia pracy w zakresie pro-
jektu Shell, szkolenie to nie stanowiło ani podnoszenia kwalifikacji zawodowych po-
zwanego, ani jego wykształcenia ogólnego. Pozwany rozwiązał z powódką umowę o
pracę w okresie roku po odbyciu szkoleń. Ostatecznie Sąd Rejonowy przyjął, że po-
nieważ pozwany rozwiązał z powódką umowę o pracę za wypowiedzeniem po roku
od odbycia szkoleń, jest zobowiązany do zwrotu w całości kosztów szkoleń zgodnie z
umową w sprawie szkolenia.
Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w całości.
Pozwany zarzucił: 1) naruszenie § 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej
oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie za-
sad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego do-
rosłych, przez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy w dniu zawarcia pomiędzy po-
wódką i pozwanym umowy z 1 kwietnia 2008 r., dotyczącej zawodowych szkoleń
specjalistycznych i okresu pracy po odbyciu szkoleń oraz w okresie odbywania przez
pozwanego w 2007 r. tych szkoleń przedmiotowe rozporządzenie obowiązywało,
oraz w wyniku przyjęcia, że skoro na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 31
marca 2009 r., K 28/08, art. 103 k.p. stracił moc, to tym samym straciło moc wydane
na jego podstawie rozporządzenie, podczas gdy z uzasadnienia wyroku Trybunału
Konstytucyjnego wynika, że do czasu wydania nowych przepisów wykonawczych
stosuje się przepisy wskazanego rozporządzenia; 2) nieprawidłową wykładnię posta-
nowień umowy, polegającą na przyjęciu, że umowa zawarta pomiędzy stronami 1
kwietnia 2008 r. dotyczyła szkolenia specjalistycznego, które nie podnosiło kwalifika-
cji i wykształcenia zawodowego pozwanego, a tym samym nie miały do niej zastoso-
wania przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podno-
szenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych, podczas gdy
prawidłowa analiza postanowień umowy dowodzi, że pozwany odbywał szkolenia z
języka angielskiego podnoszące jego wykształcenie ogólne oraz specjalistyczne
4
kursy ratownictwa uprawniające go do wykonywania pracy na wyższych stanowi-
skach; 3) naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie: art. 328 § 2
k.p.c., przez brak omówienia w uzasadnieniu wyroku różnic w wysokości kwot wid-
niejących w wezwaniach do wykupu weksla, w sytuacji gdy w wezwaniu do wykupu
weksla z 18 maja 2009 r. powódka podała kwotę 2.071,15 zł, a w wezwaniu do wy-
kupu weksla z 9 sierpnia 2009 r. podała kwotę 11.068,27 zł; art. 302 k.p.c. przez po-
minięcie dowodu z przesłuchania stron, wnioskowanego przez pełnomocnika pozwa-
nego w piśmie z 28 kwietnia 2010 r., w sytuacji gdy w sprawie pozostały niewyja-
śnione fakty istotne dla jej rozstrzygnięcia w postaci różnic w kwotach widniejących
na wezwaniach do wykupu weksla, zaś nie zaistniały przyczyny natury faktycznej lub
prawnej uzasadniające odstąpienie od przesłuchania stron; 4) sprzeczność poczy-
nionych przez sąd orzekający ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie
materiału dowodowego, polegającą na stwierdzeniu w uzasadnieniu zaskarżonego
orzeczenia, że pozwany nie zakwestionował sporządzonego przez powódkę, w pi-
śmie procesowym z 14 kwietnia 2010 r., wyliczenia kosztów szkoleń, podczas gdy z
prawidłowej analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego jednoznacznie
wynika, że pozwany w odpowiedzi na przedmiotowe pismo z 28 kwietnia 2010 r. za-
przeczył wszelkim twierdzeniom powódki w nim zawartym; niewyjaśnienie istoty
sprawy przez nierozważenie przez Sąd Rejonowy, czy umowa w sprawie szkoleń
zawarta 1 kwietnia 2008 r., która dotyczyła zdarzeń przeszłych, była w związku z tym
ważna, nieustosunkowanie się do różnic w kwotach widniejących na wezwaniach do
zapłaty skierowanych przez M. Spółkę z o.o. w G. do pozwanego, zwłaszcza w we-
zwaniach do wykupu weksla z 18 maja 2009 r. i z 7 sierpnia 2009 r., a tym samym
czy w przedmiotowej sprawie deklaracje wekslowe zostały wystawione prawidłowo
oraz czy weksel jest ważny.
Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powódz-
twa w całości, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu apelacji pozwany podniósł, że Sąd pierwszej instancji błędnie
nie zastosował przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków
podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych, uznając,
że nie mają one w przedmiotowej sprawie zastosowania, podczas gdy obowiązek i
konieczność stosowania tych przepisów wynika wprost z uzasadnienia wyroku Try-
5
bunału Konstytucyjnego z 31 marca 2009 r., K 28/08. W uzasadnieniu tego wyroku
Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że do czasu wydania nowych przepisów wyko-
nawczych stosuje się przepisy wskazanego rozporządzenia, tym samym przedmio-
towe rozporządzenie w dalszym ciągu ma moc obowiązującą. Nowe przepisy doty-
czące podnoszenia kwalifikacji mają wejść w życie 16 lipca 2010 r., natomiast do
pracowników, którzy rozpoczęli podnoszenie kwalifikacji zawodowych wcześniej,
mają zastosowanie przepisy regulujące zasady i warunki podnoszenia kwalifikacji
zawodowych przez pracowników obowiązujące przed 11 kwietnia 2010 r. Pozwany
nie zgodził się z poglądem Sądu pierwszej instancji, że umowa zawarta pomiędzy
stronami 1 kwietnia 2008 r., dotycząca szkolenia specjalistycznego, potrzebnego do
podjęcia pracy w zakresie projektu Shell, nie podnosiła kwalifikacji ani wykształcenia
pozwanego, o czym mowa w rozporządzeniu. Zdaniem pozwanego, kursy, które od-
był jako pracownik w 2007 r., podnosiły zarówno jego wykształcenie (kurs języka an-
gielskiego) jak i kwalifikacje zawodowe (specjalistyczny kurs ratownictwa morskiego,
uprawniający do pracy na wyższych stanowiskach).
W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie. Zdaniem powód-
ki, słuszne jest stanowisko Sądu pierwszej instancji, że brak jest podstaw do zasto-
sowania do umowy stron rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra
Pracy i Płacy z 12 października 1993 r., którego przepisy dotyczą szkolenia podsta-
wowego w granicach posiadanych już umiejętności.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem z
14 stycznia 2011 r. […] oddalił apelację. Sąd Okręgowy podzielił i przyjął za własne
ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy. Uznał również za prawidłową
ocenę materialnoprawną ustalonych faktów. Nieobowiązujący art. 103 k.p. przewidy-
wał, że w zakresie i na warunkach ustalonych, w drodze rozporządzenia, przez Mini-
stra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej pracodawca ułatwia
pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. Obowiązki pracodawcy ogólnie
określone w art. 103 k.p. konkretyzowało rozporządzenie Ministra Edukacji Narodo-
wej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie
zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego
dorosłych (Dz.U. Nr 103, poz. 472, ze zm.). Wyrokiem z 31 marca 2009 r., K 28/08
(OTK-A 2009 nr 3, poz. 28) Trybunał Konstytucyjny uznał powyższy przepis za nie-
zgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Wobec tego również samo rozporządzenie,
wydane na podstawie art. 103 k.p., nie spełniało wymagań określonych w art. 92 ust.
6
1 Konstytucji, nie zostało bowiem wydane w celu wykonania ustawy. Derogacja dele-
gacji ustawowej sprawia, że traci moc również akt wykonawczy wydany na podstawie
derogowanego przepisu. Trybunał Konstytucyjny przypomniał, że stosownie do art.
190 ust. 3 Konstytucji, Trybunał może określić termin utraty mocy obowiązującej
kwestionowanego przepisu, niezależnie od terminu ogłoszenia wyroku w odpowied-
nim dzienniku urzędowym. Gdyby art. 103 k.p. utracił moc z dniem ogłoszenia wyro-
ku, to od tego dnia przestałyby obowiązywać jakiekolwiek zasady i warunki podno-
szenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych, aż do momentu
wydania nowych, zgodnych z Konstytucją, rozporządzeń. Przyjęcie nowych regulacji
wymaga uprzedniego uchwalenia nowej podstawy ustawowej tego aktu wykonaw-
czego, dlatego też Trybunał Konstytucyjny orzekł o odroczeniu terminu utraty mocy
obowiązującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją o 12 miesięcy od dnia
ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw RP. Zdaniem Sądu Okręgowego, Trybunał
Konstytucyjny nie stwierdził, że do czasu wydania nowych przepisów wykonawczych
stosuje się przepisy rozporządzenia wydanego na podstawie art. 103 k.p. Uznał na-
tomiast, że okres 12 miesięcy jest wystarczający do uchwalenia nowej podstawy
prawnej do wydania rozporządzenia regulującego kwestie podnoszenia kwalifikacji
zawodowych pracowników. Okoliczność, że nie uczyniono tego do chwili orzekania
przez Sąd Okręgowy, nie ma żadnego znaczenia.
Przepis art. 103 k.p. utracił moc z dniem 11 kwietnia 2010 r. Jednak przepis
ten oraz wydane na jego podstawie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej
oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie za-
sad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego do-
rosłych nie miały w ogóle zastosowania do umowy w sprawie szkolenia zawartej po-
między pozwanym a powódką. Sąd drugiej instancji podniósł, że skoro umowa za-
warta pomiędzy stronami dotyczyła wyłącznie szkolenia specjalistycznego potrzeb-
nego pozwanemu tylko po to, aby móc podjąć pracę w zakresie projektu Shell, to nie
sposób tego uznać za podnoszenie kwalifikacji zawodowych bądź zdobycie wy-
kształcenia ogólnego przez pozwanego w rozumieniu przepisów rozporządzenia. Nie
ma przy tym znaczenia, że w ramach umowy pozwany odbył zarówno specjalistycz-
ne szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i ratownictwa morskiego, szkolenie z języka
angielskiego oraz brał udział w szkoleniu zawodowym malarza-piaskarza. Szkolenia,
które odbywali pracownicy powódki, umożliwiały pracę w przemyśle naftowym. Pra-
cownicy otrzymywali po tych szkoleniach specjalne certyfikaty, uprawniające do
7
pracy w przemyśle naftowym. Bez szkolenia z ratownictwa morskiego pracownik nie
mógłby wejść na platformę wiertniczą. Szkolenie, jakie przeszedł pozwany, nie jest
potrzebne do pracy w stoczni i jeżeli został on skierowany na takie szkolenie, to
znaczy, że nie miał wystarczających uprawnień.
Sąd Okręgowy uznał za nietrafny zarzut dotyczący sprzeczności poczynionych
przez sąd orzekający ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału
dowodowego. Pozwany miał od samego początku świadomość wysokości kosztów,
jakie przyjdzie mu zwrócić w przypadku wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy.
Koszty te ani ich wysokość nie były w toku postępowania kwestionowane. Pozwany
w piśmie z 28 kwietnia 2010 r. wskazał jedynie, że w jego ocenie powinien ponieść
koszty szkoleń, ale z uwzględnieniem dwuletniego okresu pracy u powódki po za-
kończeniu szkoleń. Ta argumentacja, w ocenie Sądu Okręgowego, nie zasługiwała
na uwzględnienie. Wbrew temu, co twierdzi pozwany, rozwiązał on z powódką
umowę o pracę za wypowiedzeniem już rok po odbyciu przedmiotowych szkoleń,
dlatego słusznie uznał Sąd pierwszej instancji, że jest zobowiązany do zwrotu w ca-
łości kosztów szkolenia zgodnie z umową w sprawie szkoleń.
Za chybiony Sąd drugiej instancji uznał również zarzut dotyczący nierozpozna-
nia istoty sprawy przez nierozważnie przez Sąd pierwszej instancji kwestii ważności
umowy z 1 kwietnia 2008 r. z uwagi na to, że dotyczyła ona zdarzeń przeszłych. Po-
wódka nie domagała się zwrotu kosztów z uwagi na odbyte przez pozwanego szko-
lenia, lecz tylko z tego względu na to, że rok po ich odbyciu pozwany, wbrew posta-
nowieniom tej umowy, rozwiązał z powódką stosunek pracy za wypowiedzeniem.
Tylko z tej przyczyny, zgodnie z postanowieniami umowy, został zobowiązany do
zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego wniósł w imieniu pozwanego
jego pełnomocnik, zaskarżając wyrok ten w całości. Skarga kasacyjna została oparta
na podstawach: 1) naruszenia przepisów postępowania, a mianowicie: a) art. 316 § 1
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., przez wydanie przez Sąd Okręgowy zaskar-
żonego orzeczenia bez uwzględnienia zaistniałej w toku postępowania odwoławcze-
go zmiany stanu prawnego w postaci wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 20
maja 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym
od osób fizycznych (Dz.U. Nr 105, poz. 655); b) art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art.
391 § 1 k.p.c., przez zaniechanie wskazania w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgo-
wego podstaw prawnych rozstrzygnięcia przy jednoczesnym przyjęciu, że art. 103
8
k.p. oraz wydane na jego podstawie rozporządzenie wykonawcze utraciły moc i do
dnia wyrokowania przez Sąd Okręgowy nie została uchwalona nowa podstawa
prawna do wydania przepisów wykonawczych regulujących kwestie podnoszenia
kwalifikacji zawodowych pracowników; c) art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1
k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c., przez brak wnikliwej i wszechstronnej analizy
zgromadzonego w przedmiotowej sprawie materiału dowodowego, zwłaszcza zeznań
świadka Anny C. oraz twierdzeń i zarzutów zgłoszonych przez pozwanego w piśmie
procesowym z dnia 28 kwietnia 2010 r.; 2) naruszenia prawa materialnego, a miano-
wicie: a) § 9 ust. 1 i 2 w związku z § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Naro-
dowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w spra-
wie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogól-
nego dorosłych, przez jego błędną wykładnię wskutek uznania, że odbyte przez po-
zwanego szkolenie specjalistyczne objęte umową w sprawie szkolenia pracownika
nie było podnoszeniem kwalifikacji bądź wykształcenia pozwanego w rozumieniu
rozporządzenia i w konsekwencji niezastosowanie przepisów rozporządzenia; b) art.
3 ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz ustawy o po-
datku dochodowym od osób fizycznych, przez jego niezastosowanie.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego i prze-
kazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Konieczność przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżący uzasadnił
tym, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Sprawa będąca przedmiotem
rozpoznania dotyczyła zdarzeń, które zaistniały jeszcze pod rządami uchylonego art.
103 k.p. i wydanego na jego podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej
oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie za-
sad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego do-
rosłych. Sąd drugiej instancji zajął stanowisko, że przepisy te już nie obowiązują,
dlatego nie można ich zastosować, oraz zwrócił uwagę, że ustawodawca do chwili
wyrokowania nie uchwalił nowych przepisów w tym zakresie. Uwadze Sądu Okręgo-
wego uszło, że w toku postępowania odwoławczego doszło do zmiany stanu praw-
nego, ponieważ weszła w życie ustawa z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy -
Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Stanowi to
oczywisty błąd Sądu, zwłaszcza że nowe przepisy funkcjonują w obrocie prawnym
już od 16 lipca 2010 r. (data wejścia w życie ustawy zmieniającej), zaś Sąd Okręgo-
wy wyrokował 14 stycznia 2011 r. Z jednej strony Sąd Okręgowy uznał, że powołane
9
przepisy (art. 103 k.p. i wydane na jego podstawie rozporządzenie wykonawcze) nie
mają zastosowania, ponieważ nie obowiązują (zostały uchylone), a jednocześnie
wykorzystał normy tych przepisów do oceny ustalonego stanu faktycznego, stwier-
dzając, że szkolenia pozwanego nie spełniały warunków zastosowania do nich prze-
pisów rozporządzenia. Orzeczenie Sądu Okręgowego stało się przez to niezrozu-
miałe. Powódka domagała się od pozwanego zwrotu kosztów poniesionych przez
pracodawcę w związku ze skierowaniem pracownika na szkolenia podnoszące jego
kwalifikacje zawodowe. Strony zawarły umowę o pracę oraz umowę w sprawie
szkolenia jeszcze w czasie obowiązywania art. 103 k.p. oraz wydanego na jego pod-
stawie rozporządzenia. Powołując się na przepisy tego rozporządzenia pozwany
podnosił, że jest zobowiązany do zwrotu jedynie części dochodzonej kwoty - obliczo-
nej proporcjonalnie do czasu pracy świadczonej od zakończenia szkolenia do chwili
wypowiedzenia przez pozwanego umowy o pracę. Skarżący podniósł, że podstawo-
wym zagadnieniem mającym znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy była ocena czy
szkolenia, na jakie pozwany został skierowany przez powódkę, były podnoszeniem
kwalifikacji zawodowych pracownika w rozumieniu przepisów rozporządzenia. Zgod-
nie z art. 3 ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy, do pra-
cowników, którzy rozpoczęli podnoszenie kwalifikacji zawodowych przed dniem wej-
ścia w życie tej ustawy, stosuje się przepisy regulujące zasady i warunki podnosze-
nia kwalifikacji zawodowych przez pracowników, obowiązujące przed 11 kwietnia
2010 r. Gdyby Sąd Okręgowy miał na względzie powyższy przepis, mógłby dokonać
prawidłowej i legalnej analizy pojęcia „podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracow-
nika" w oparciu o obowiązujące w przedmiotowej sprawie przepisy. Ukończenie
przez pracownika szkoleń specjalistycznych, w ramach stosunku pracy, z uzyska-
niem skierowania pracodawcy na to szkolenie oraz zwolnienia od pracy na czas
szkolenia, a także uzyskanie w wyniku takiego szkolenia szeregu kwalifikacji pozwa-
lających na pracę np. jako malarz-piaskarz na platformie wiertniczej, udoskonalenie
specjalistycznego języka angielskiego, jest pozaszkolnym podnoszeniem kwalifikacji
zawodowych pracownika. Sąd Okręgowy przyjmując odmienną, zwężającą interpre-
tację pojęcia pozaszkolnego podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracownika, do-
puścił się wykładni sprzecznej z brzmieniem przepisów, wykładnią językową oraz
wypracowanym w tym zakresie stanowiskiem judykatury.
10
Odpowiedź na skargę kasacyjną złożył w imieniu powódki jej pełnomocnik,
wnosząc o oddalenie skargi kasacyjnej i obciążenie pozwanego kosztami postępo-
wania kasacyjnego, w tym kosztami zastępstwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona. Dotyczy to zwłaszcza naruszenia art. 316
§ 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 3 ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o
zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycz-
nych.
Postępowanie apelacyjne jest kontynuacją postępowania merytorycznego.
Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji (art. 378 § 1 k.p.c.), a
nie apelację. Oznacza to obowiązek sądu drugiej instancji zastosowania właściwych
przepisów prawa materialnego niezależnie od stanowiska stron prezentowanego w
toku postępowania oraz zarzutów apelacyjnych. Sąd drugiej instancji powinien doko-
nać wyczerpującej oceny ustalonego stanu faktycznego z punktu widzenia obowią-
zującego prawa materialnego i zdać z tej oceny relację w uzasadnieniu swojego wy-
roku (art. 328 § 2 in fine k.p.c. - co dotyczy „wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z
przytoczeniem przepisów prawa” - w związku z art. 391 § 1 k.p.c.). Sąd drugiej in-
stancji powinien naprawić wszystkie naruszenia prawa materialnego dokonane przez
sąd pierwszej instancji, nawet jeśli nie zostały wytknięte w apelacji, jeżeli mieści się
to w granicach zaskarżenia. Subsumcja powinna znaleźć odzwierciedlenie w uza-
sadnieniu orzeczenia. Powinno to być dokonane z uwzględnieniem stanu rzeczy z
chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.), przy
czym przez stan rzeczy należy rozumieć również aktualny (obowiązujący w dacie
orzekania) stan prawny (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 2011 r., I
CSK 517/10, LEX nr 960502, z 16 marca 2011 r., I UK 331/10, LEX nr 811826, z 28
kwietnia 2010 r., I UK 339/09, LEX nr 607444). O naruszeniu przez sąd drugiej in-
stancji art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. można mówić, gdy sąd ten
nie uwzględnił zmian stanu faktycznego lub prawnego zaistniałych w toku postępo-
wania apelacyjnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r., II UK
51/11, LEX nr 1110977).
W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy wydał zaskarżony wyrok bez
uwzględnienia obowiązującego w chwili wyrokowania stanu prawnego. Sąd Okrę-
11
gowy przyjął, że art. 103 k.p. utracił moc z dniem 11 kwietnia 2010 r. (w wyniku
stwierdzenia jego niezgodności z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP) i z tym samym dniem
utraciło moc rozporządzenie wykonawcze wydane na podstawie art. 103 k.p. Sąd
odrzucił możliwość zastosowania tych przepisów, ale jednocześnie nie wyjaśnił pod-
stawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa - nie powołał jakiejkolwiek
podstawy materialnoprawnej uwzględnienia roszczenia powódki, poza odwołaniem
się do postanowień umowy z 1 kwietnia 2008 r. W związku z tym należy przypo-
mnieć, że umowa jest czynnością prawną i jej postanowienia nie stanowią przepisów
prawa materialnego. Jeżeli Sąd Okręgowy uznał, że podstawą zasądzenia świad-
czenia na rzecz powódki jest tylko umowa, powinien poddać szczegółowej analizie i
rozważyć jej treść (art. 65 k.c. w związku z art. 300 k.p.) oraz rozważyć przesłanki
zastosowania np. art. 471 k.c. (lub innych przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących
wykonywania umów wzajemnych) w związku z art. 300 k.p. Tego w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku wyraźnie brakuje.
Sąd Okręgowy przytoczył fragment uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytu-
cyjnego z 31 marca 2009 r., K 28/08: „Trybunał Konstytucyjny uznał przepis upoważ-
niający do wydania rozporządzenia za niekonstytucyjny. W tym stanie rzeczy również
samo rozporządzenie wydane na podstawie art. 103 k.p. nie spełnia wymogów okre-
ślonych w art. 92 ust. 1 Konstytucji; nie zostało ono wydane w celu wykonania
ustawy. Derogacja delegacji ustawowej sprawia, że traci moc również akt wykonaw-
czy wydany na podstawie tego przepisu (por. wyrok z 28 czerwca 2000 r., sygn. K.
34/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 142). Stosownie do art. 190 ust. 3 Konstytucji, Trybu-
nał może określić termin utraty mocy obowiązującej kwestionowanego przepisu, nie-
zależnie od terminu ogłoszenia wyroku w odpowiednim dzienniku urzędowym. Gdyby
art. 103 k.p. utracił moc z dniem ogłoszenia wyroku, to od tego dnia przestałyby wią-
zać jakiekolwiek zasady i warunki podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształ-
cenia ogólnego dorosłych, aż do momentu wydania nowych, zgodnych z Konstytucją,
rozporządzeń. Przyjęcie nowych regulacji wymaga uprzedniego uchwalenia nowej
podstawy ustawowej tego aktu wykonawczego, ponieważ Trybunał Konstytucyjny
uznaje za niekonstytucyjny art. 103 k.p. W celu zminimalizowania tych negatywnych
konsekwencji orzeczenia, Trybunał orzekł o odroczeniu terminu utraty mocy obowią-
zującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją o 12 (dwanaście) miesięcy.”
Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska pozwanego, że do czasu wydania nowych
przepisów wykonawczych stosuje się przepisy uchylonego rozporządzenia. Zdaniem
12
Sądu drugiej instancji, Trybunał Konstytucyjny uznał jedynie, że okres 12 miesięcy
jest wystarczający do uchwalenia nowej podstawy prawnej do wydania rozporządze-
nia regulującego kwestie podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników, a oko-
liczność, że nie uczyniono tego do czasu wyrokowania przez Sąd Okręgowy, nie ma
w tym przypadku żadnego znaczenia, ponieważ do oceny roszczeń powódki nie ma
w ogóle zastosowania rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków
podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych.
Sąd Okręgowy w swoich rozważaniach nie uwzględnił tego, że w dniu wydania
zaskarżonego wyroku (co nastąpiło 14 stycznia 2011 r.) obowiązywały już nowe
przepisy Kodeksu pracy, regulujące kwestię podnoszenia kwalifikacji zawodowych
pracowników, umieszczone w rozdziale zatytułowanym „Kwalifikacje zawodowe pra-
cowników” (art. 1031
-1036
k.p.). Zostały one wprowadzone do Kodeksu pracy ustawą
z dnia 20 maja 2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz ustawy o podatku do-
chodowym (Dz.U. Nr 105, poz. 655), która weszła w życie 16 lipca 2010 r., czyli pół
roku przed wydaniem zaskarżonego wyroku (o ustawie tej wspominał pozwany w
apelacji). Ustawa ta stanowiła wykonanie obowiązku dostosowania systemu prawa
do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 31 marca 2009 r., K 28/08. Ustawodawca
uznał za celowe uregulowanie w ustawie (a nie w rozporządzeniu) i tylko w ustawie
istotnych elementów stosunku łączącego pracodawcę i pracownika w zakresie ich
praw i obowiązków związanych z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych pracow-
nika. Oznaczało to zbędność konstruowania upoważnienia ustawowego do wydania
rozporządzenia. Uregulowanie na poziomie ustawowym (bezpośrednio w Kodeksie
pracy) kwestii podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników (w tym form i wa-
runków odbywania szkoleń, kosztów tych szkoleń, wzajemnych rozliczeń stron sto-
sunku pracy z tego tytułu) stawia pod znakiem zapytania tezę Sądu Okręgowego, że
wzajemne zobowiązania stron stosunku pracy związane z podnoszeniem kwalifikacji
przez pracownika (na podstawie skierowania pracodawcy, z pokrywaniem przez pra-
codawcę kosztów szkolenia i zobowiązaniem pracownika w pewnych sytuacjach do
zwrotu poniesionych przez pracodawcę kosztów) zostały pozostawione wyłącznie
umowie stron.
Według art. 3 ustawy nowelizującej z dnia 20 maja 2010 r., stanowiącego
przepis intertemporalny, do pracowników, którzy rozpoczęli podnoszenie kwalifikacji
zawodowych przed dniem wejścia w życie tej ustawy, stosuje się przepisy regulujące
13
zasady i warunki podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracowników, obowią-
zujące przed dniem 11 kwietnia 2010 r. (czyli uchylony art. 103 k.p. i wydane na jego
podstawie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia
kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych). Pominięcie przez Sąd
Okręgowy regulacji wynikającej z art. 3 ustawy nowelizującej pozwala na uwzględ-
nienie zarzutu skargi kasacyjnej dotyczącego naruszenia w zaskarżonym wyroku § 9
ust. 2 w związku z § 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Mini-
stra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r., poprzez ich błędną wy-
kładnię wskutek uznania, że odbyte przez pozwanego szkolenie specjalistyczne ob-
jęte umową w sprawie szkolenia pracownika z 1 kwietnia 2008 r. nie było związane z
podnoszeniem kwalifikacji bądź zdobyciem wykształcenia ogólnego przez pozwane-
go w rozumieniu tego rozporządzenia i w konsekwencji niezastosowanie przepisów
rozporządzenia, z których wynika zasada proporcjonalności przy zasądzaniu zwrotu
poniesionych przez pracodawcę kosztów szkolenia pracownika, jeżeli po zakończe-
niu szkolenia pracownik pozostawał jeszcze jakiś czas w stosunku pracy z tym pra-
codawcą.
Z przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podno-
szenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych wynika, między
innymi, że pracownik, który odbywał na koszt pracodawcy szkolenie (kształcenie,
dokształcanie i doskonalenie) w formach pozaszkolnych (§ 9 ust. 2), i w trakcie nauki
lub po jej ukończeniu w terminie określonym w umowie, nie dłuższym niż 3 lata: 1)
rozwiązał stosunek pracy za wypowiedzeniem, 2) z którym zakład pracy rozwiązał
stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, 3) którego stosunek pracy wygasł
wskutek porzucenia pracy - jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez
pracodawcę na jego naukę w wysokości proporcjonalnej do czasu pracy po ukoń-
czeniu nauki lub czasu pracy w czasie nauki, chyba że pracodawca odstąpi od żąda-
nia zwrotu kosztów w części lub w całości (§ 6 ust. 2). Do pracownika podnoszącego
kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych na podstawie skierowania zakładu
pracy stosuje się odpowiednio § 6 rozporządzenia, z tym że zawarcie umowy nie jest
konieczne w przypadku, gdy zakład pracy nie uzależnia wydania pracownikowi skie-
rowania w celu kształcenia, dokształcania lub doskonalenia w formach pozaszkol-
nych od zobowiązania się pracownika do przepracowania określonego czasu w za-
14
kładzie pracy po ukończeniu nauki, a w razie niedotrzymania zobowiązania - do
zwrotu części lub całości kosztów poniesionych na ten cel przez zakład pracy (§ 9
ust. 2). Z pozwanym zawarto umowę w sprawie szkolenia pracownika, w której prze-
widziano zwrot kosztów szkolenia poniesionych przez pracodawcę, jeżeli do rozwią-
zania umowy o pracę dojdzie przed upływem określonego czasu od chwili zakończe-
nia szkolenia.
Podkreślenia wymaga, że w nowych przepisach Kodeksu pracy dotyczących
kwalifikacji zawodowych pracowników (art. 1031
-1036
k.p.) pozostawiono regulację
dotyczącą zwrotu przez pracownika ponoszonych przez pracodawcę kosztów szko-
lenia, w sytuacji gdy pracownik przerwie szkolenie lub rozwiąże po takim szkoleniu
stosunek pracy przed upływem określonego czasu. Należy zwrócić uwagę, że nowy
art. 1035
k.p. jest w zasadzie powtórzeniem dotychczasowego § 6 ust. 2 rozporzą-
dzenia wydanego na podstawie upoważnienia ustawowego z art. 103 k.p. Jednocze-
śnie nowy art. 1034
k.p., przewidujący zawarcie przez pracodawcę z pracownikiem
podnoszącym kwalifikacje zawodowe pisemnej umowy określającej wzajemne prawa
i obowiązki stron (§ 1), stanowi, że umowa ta nie może zawierać postanowień mniej
korzystnych dla pracownika niż przepisy art. 102-1036
k.p. (§ 2) i jedynie wtedy, gdy
pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu
po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, zawarcie umowy nie jest obo-
wiązkowe (§ 3).
Zgodnie z art. 1035
k.p., pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe: 1)
który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodo-
wych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji, 2) z którym pracodawca rozwiąże
stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji
zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie, o której
mowa w art. 1034
, nie dłuższym niż 3 lata, 3) który w okresie wskazanym w pkt 2
rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o
pracę z przyczyn określonych w art. 943
, 4) który w okresie wskazanym w pkt 2 roz-
wiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 lub art. 943
, mimo
braku przyczyn określonych w tych przepisach - jest obowiązany do zwrotu kosztów
poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń, w wyso-
kości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji
zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia. Podobną regulację
zawierał § 6 ust. 2 rozporządzenia wydanego na podstawie upoważnienia ustawo-
15
wego z art. 103 k.p. W tej sytuacji uzasadnione są zarzuty skargi kasacyjnej dotyczą-
ce nierozważenia przez Sąd Okręgowy konieczności uwzględnienia proporcjonalne-
go rozliczenia kosztów szkolenia, gdy pracownik kontynuował zatrudnienie po ukoń-
czeniu szkolenia, chociaż nie przez taki czas, jaki przewidywała umowa w sprawie
szkolenia.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że w razie określenia
przez Trybunał Konstytucyjny terminu utraty mocy obowiązującej przepisu uznanego
za niezgodny z Konstytucją (art. 190 ust. 3 Konstytucji RP), sąd stosuje ten przepis
do oceny zdarzeń, które nastąpiły przed tym terminem także wówczas, gdy orzeka
po utracie mocy obowiązującej tego przepisu (por. wyrok z 20 kwietnia 2006 r., IV
CSK 28/06, OSNC 2007 nr 2, poz. 31). Oznacza też, że w toku postępowania sądy
powinny uwzględniać wadliwą normę prawną do oceny zdarzeń, które wystąpiły jesz-
cze przed utratą przez tę normę mocy obowiązującej. Takie stanowisko zajął Sąd
Najwyższy w uchwale z 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03 (OSNC 2004 nr 9, poz. 136)
oraz w uchwale z 23 stycznia 2004 r., III CZP 112/03 (OSNC 2005 nr 4, poz. 61).
Przyjęcie tego poglądu w rozpoznawanej sprawie musiałoby oznaczać, że do oceny
roszczeń powódki może znaleźć zastosowanie § 9 ust. 2 w związku z § 6 ust. 2 roz-
porządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 12 października 1993 r., bo chociaż przepisy te utraciły moc z dniem 11 kwietnia
2010 r., to umowa o pracę łącząca strony ustała 16 maja 2009 r. w wyniku wypowie-
dzenia dokonanego przez pozwanego […] i wtedy stało się wymagalne roszczenie
powódki o zwrot kosztów szkolenia. Powielenie w nowym art. 1035
k.p. regulacji za-
wartej w dotychczasowym § 6 ust. 2 rozporządzenia wydanego na podstawie upo-
ważnienia ustawowego z art. 103 k.p. dowodzi, że intencją ustawodawcy było za-
chowanie dotychczasowych zasad proporcjonalnego rozliczania kosztów szkolenia
pokrytych przez pracodawcę, gdy doszło do wcześniejszego rozwiązania umowy o
pracę niż to wynikało z umowy stron stosunku pracy w sprawie szkolenia pracownika.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy powinien uwzględnić stan
prawny wynikający z nowych art. 1031
-1036
k.p. oraz z art. 3 ustawy z dnia 20 maja
2010 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od
osób fizycznych w związku z przepisami rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej
oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie za-
sad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego do-
rosłych. Dotyczy to zwłaszcza zastosowania art. 1035
k.p. oraz § 9 ust. 2 w związku z
16
§ 6 ust. 2 rozporządzenia. Prawidłowe zastosowanie tych przepisów wymaga do-
kładnego ustalenia treści umowy o pracę łączącej strony w kontekście zajmowanego
przez pozwanego stanowiska pracy i związanych z tym kwalifikacji, analizy umowy w
sprawie szkolenia pracownika zawartej przez strony 1 kwietnia 2008 r., a ponadto
ustalenia w jakim czasie (okresie) pozwany brał udział w szkoleniach zawodowych,
służących podniesieniu jego kwalifikacji, kiedy szkolenia te zostały zakończone i jaki
czas upłynął od ich zakończenia do chwili rozwiązania umowy o pracę za wypowie-
dzeniem przez pracownika (znaczenie ma przy tym chwila ustania stosunku pracy, a
nie chwila złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu).
Wydaje się, że umowa w sprawie szkolenia pracownika z 1 kwietnia 2008 r.
została zawarta już po odbyciu przez pozwanego niektórych szkoleń, których kosz-
tami powódka obciążyła pozwanego (specjalistyczne szkolenie z zakresu bezpie-
czeństwa i ratownictwa morskiego miało miejsce w Holandii w marcu 2007 r., specja-
listyczne szkolenia z języka angielskiego odbyły się w kwietniu i maju 2007 r. - pismo
procesowe powódki; nie wiadomo, kiedy odbyło się szkolenie zawodowe na malarza-
piaskarza, ponieważ Sąd Okręgowy tej okoliczności nie ustalił). Wymaga w związku z
tym stanowczego ustalenia i oceny, czy umowa w sprawie szkolenia pracownika
zawarta 1 kwietnia 2008 r. mogła obejmować szkolenia, w których pozwany uczest-
niczył w marcu, kwietniu i maju 2007 r. Co do zasady nie ma przeszkód, aby strony
umowy - w ramach swobody kontraktowania (art. 3531
k.c. w związku z art. 300 k.p.)
- ustaliły zasady rozliczeń kosztów szkolenia pracownika poniesionych przez praco-
dawcę ex post, dopiero po zakończeniu szkolenia, wymaga to jednak odpowiednich
ustaleń i analizy, czy tak było w rozpoznawanej sprawie. Inaczej mówiąc, chociaż
umowa w sprawie szkolenia pracownika została zawarta 1 kwietnia 2008 r. już po
odbyciu szkoleń przez pozwanego, może być zastosowana do rozliczenia kosztów
wcześniejszych szkoleń, jeżeli taka była zgodna wola i intencja stron. Okoliczność ta
(czy umowa obejmowała rozliczenie kosztów wcześniejszych szkoleń) była sporna
między stronami i wymagała ewentualnie przeprowadzenia dowodu z przesłuchania
stron na okoliczność zgodnego celu i zamiaru stron (art. 65 k.c.). Kwestia konieczno-
ści przeprowadzenia dowodu z przesłuchania stron leży w zakresie swobodnej decy-
zji sądu, opartej na analizie materiału dowodowego w zakresie jego spójności i zu-
pełności. Dowód z przesłuchania stron nie ma charakteru obligatoryjnego w spra-
wach z zakresu prawa pracy, choć nie ulega wątpliwości, że będzie on konieczny
zawsze wtedy, gdy nie ma możliwości przeprowadzenia innych dowodów lub gdy
17
innych dowodów nie ma (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 czerwca 2009 r., I PK
19/09, LEX nr 519171).
Uzasadnione są zarzuty skargi kasacyjnej dotyczące oceny przez Sąd Okrę-
gowy charakteru szkoleń, w których brał udział pozwany. Sąd drugiej instancji nie
dokonał analizy treści umowy o pracę ani zakresu obowiązków pozwanego w czasie
zatrudnienia przez powódkę - bez tego trudno jest ocenić, czy pozwany był skiero-
wany na szkolenie specjalistyczne w celu uzyskania kwalifikacji i umiejętności wykra-
czających poza obowiązki pracownicze u powódki, czy tylko na praktyczne szkolenie
pracowników. Praktyczne szkolenie pracowników powinno się odbywać w ramach
stosunku pracy, natomiast poza tym stosunkiem może być organizowane tylko
wtedy, gdy szkoleniowy cel i metody działania wyraźnie dominują nad wykonywa-
niem obowiązków pracowniczych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005
r., I PK 144/04, OSNP 2005 nr 17, poz. 265). Wydaje się, że pozwany ukończył
szkolenia specjalistyczne, podnoszące jego kwalifikacje, które mogą być objęte
umową zawartą między pracownikiem i pracodawcą, o jakiej stanowił § 9 rozporzą-
dzenia, a obecnie stanowi art. 1034
k.p.
Nie można w tej chwili podzielić poglądu Sądu Okręgowego, że do umowy w
sprawie szkolenia pracownika zawartej przez strony 1 kwietnia 2008 r. oraz do rosz-
czeń powódki skierowanych przeciwko pozwanemu na podstawie tej umowy w ogóle
nie ma zastosowania art. 103 k.p. oraz wydane na jego podstawie rozporządzenie
wykonawcze z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnosze-
nia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych, ponieważ umowa
zawarta między stronami dotyczyła wyłącznie szkolenia specjalistycznego, potrzeb-
nego pozwanemu po to, aby mógł podjąć pracę w zakresie projektu Shell. W ocenie
Sądu Okręgowego szkolenia tego nie można uznać za podnoszenie kwalifikacji bądź
zdobycie wykształcenia ogólnego w rozumieniu rozporządzenia. Jest to pogląd arbi-
tralny, w żaden sposób nieuzasadniony, choćby z odwołaniem się do obowiązują-
cych przepisów, orzecznictwa czy poglądów doktryny. Nie wiadomo na jakiej pod-
stawie (z jakich przyczyn) Sąd Okręgowy przyjął, że szkolenia te nie były objęte re-
gulacją art. 103 k.p. i rozporządzenia wykonawczego wydanego na tej podstawie.
Szkolenia, które odbył powód, umożliwiały pracę w przemyśle naftowym na platfor-
mie wiertniczej. Pracownicy, którzy przeszli to szkolenie, otrzymywali po szkoleniu
specjalne certyfikaty uprawniające do pracy w przemyśle naftowym na platformie
wiertniczej. Sąd Okręgowy ustalił, że szkolenie, jakie przeszedł pozwany, nie było
18
potrzebne do pracy w stoczni i jeżeli został przez pracodawcę skierowany na takie
szkolenie, a pracodawca zobowiązał się pokryć jego koszty, to znaczy, że wcześniej
pozwany nie miał wystarczających uprawnień do pracy przy wydobyciu ropy naftowej
na platformie wiertniczej i dzięki odbytym szkoleniom uzyskał wysokie kwalifikacje,
których wcześniej nie posiadał. Taka argumentacja przemawia raczej za stosowa-
niem do umowy stron wspomnianych wcześniej przepisów rozporządzenia z dnia 12
października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodo-
wych i wykształcenia ogólnego dorosłych, zwłaszcza że to pracodawca skierował
pozwanego na te szkolenia, pokrywał ich koszty, udzielał zwolnienia z pracy na czas
szkolenia. Okoliczności te mogą świadczyć o tym, że kwalifikacje, jakie uzyskał po-
zwany w wyniku szkoleń, były (miały być) przydatne dla pracodawcy. Pozwany został
zatrudniony w powodowej Spółce na podstawie umowy o pracę na czas określony od
5 marca 2008 r. na stanowisku malarz-piaskarz. Niezwłocznie po zatrudnieniu został
wysłany na specjalistyczne szkolenia. Umowa w sprawie szkolenia pracownika za-
warta 1 kwietnia 2008 r. miała obejmować szkolenia niezbędne do skierowania pra-
cownika do pracy na platformie wiertniczej, co wymaga wysoko specjalistycznych
umiejętności i najwyższych kwalifikacji. Nie wiadomo, bo Sąd Okręgowy tego nie
ustalił, czy kwalifikacje zdobyte podczas szkolenia były potrzebne na stanowisku
malarz-piaskarz, czy służyły uzyskaniu całkiem nowych umiejętności. Te wszystkie
okoliczności mogą mieć znaczenie dla prawidłowego zastosowania prawa material-
nego, dlatego ich niewystarczające wyjaśnienie i rozważenie uzasadnia zarzuty na-
ruszenia prawa materialnego.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podsta-
wie art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2 k.p.c.
========================================