Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 2016 r. w Szczecinie

sprawy U. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o ustalenie kapitału początkowego

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 lutego 2015 r. sygn. akt IV U 1209/14

oddala apelację.

SSA Beata Górska SSA Barbara Białecka SSA Zofia Rybicka - Szkibiel

Sygn. akt III AUa 219/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 04.08.2014 roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. odmówił ubezpieczonej U. P. ustalenia kapitału początkowego, gdyż przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity opubl. w Dz. U. z 2015 roku, poz. 748, ze zm.) - zwanej ustawą emerytalną – nie przewidują ustalenia kapitału początkowego dla osoby urodzonej przed 01.01.1949r.

W odwołaniu od decyzji ubezpieczona podniosła, że odmowa ustalenia kapitału początkowego stoi w sprzeczności z dotychczasową linią orzeczniczą, m.in.
ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 7.11.2013r. II UK 143/13, zgodnie z którym emeryt pobierający emeryturę przyznaną i obliczoną na podstawie dotychczasowych zasad (art. 27 w związku z art. 53 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych),
nie może być pozbawiony prawa do ustalenia emerytury korzystniejszej w wyższej wysokości obliczonej według nowych zasad na podstawie art. 26 w związku
z art. 55 tej ustawy, jeżeli spełniając warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27 kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz z wnioskiem
o przyznanie emerytury na podstawie art. 27 ustawy wystąpił po raz pierwszy
po 31 grudnia 2008 r. Również w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2013 r.,
II UZP 4/13,podniesiono, że emeryt pobierający emeryturę przyznaną i obliczoną niezgodnie z wnioskiem emerytalnym (wadliwie) na podstawie dotychczasowych zasad (art. 27 w związku z art. 53 ustawy o emeryturach i rentach), nie traci prawa
do ustalenia korzystniejszej wysokości emerytury „kapitałowej" (art. 26 w związku
z art. 55 tej ustawy), jeżeli kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
gdy z wnioskiem o przyznane tej emerytury wystąpił po 31 grudnia 2008 r.
(art. 55 ustawy; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2013 r., II UK 23/13, dotychczas niepublikowany).

Mając na uwadze powyższą argumentację, ubezpieczona wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji i nakazanie ustalenia kapitału początkowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podniósł, że zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy ustala się tylko
dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948r., natomiast U. P. urodziła się w dniu (...) Organ rentowy podniósł jednocześnie, iż w dniu 04.08.2014r. wydał jeszcze jedną decyzję, na podstawie której odmówił ubezpieczonej przeliczenia emerytury na podstawie art. 55 ustawy emerytalnej, lecz ubezpieczona nie zaskarżyła przedmiotowej decyzji.

Stanowiska stron w toku postępowania nie uległy zmianie.

Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 02.02.2015 roku oddalił odwołanie.

Sąd I instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych. U. P. urodziła się w dniu (...) Decyzją z 6 maja 1996r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej, w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz. U. Nr 4, poz. 27), prawo do emerytury od 1 czerwca 1996r. Ubezpieczona była zatrudniona od 1 czerwca 1996r. w (...) Klubie Sportowym (...) w B. w wymiarze ½ etatu na stanowisku głównej księgowej. Zatrudnienie trwało do 29 lutego 2000r. Decyzją z dnia 12 października 2005r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury w związku
z ukończeniem przez nią powszechnego wieku emerytalnego - 60 lat.
Od 1 października 2007r. do 31 maja 2013r. U. P. pracowała na ½ etatu na stanowisku księgowej w Biurze (...) w B.. W dniu 4 lipca 2014r. złożyła wniosek o przyznanie jej emerytury. Z ustaleń Sądu
I instancji wynika, że decyzją z dnia 4 sierpnia 2014r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej przyznania prawa do emerytury na podstawie regulacji art. 55 ustawy emerytalnej wskazując, że pobiera ona emeryturę przyznaną jej przed 1 stycznia 2009r. w myśl art. 27 tej ustawy. Od decyzji tej ubezpieczona nie wniosła odwołania. Decyzją z dnia 4 sierpnia 2014r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej także ustalenia kapitału początkowego wskazując, że przepisy ustawy emerytalnej
nie przewidują ustalania kapitału początkowego dla osoby urodzonej przed 1 stycznia 1949r.

W oparciu o tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy uznał,
że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie i przywołując treść art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej podniósł, że ubezpieczonej U. P. (urodzonej (...)) nie można było ustalić kapitału początkowego, gdyż ustawodawca
nie przewidział tego rodzaju uprawnienia dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949r. Mimo zaskarżenia decyzji z dnia 4 sierpnia 2014r. o odmowie ustalenia kapitału początkowego, ubezpieczona nie przedstawiła argumentów przemawiających za uwzględnieniem odwołania.

Sąd Okręgowy odnosząc się natomiast do argumentacji zawartej w uzasadnieniu odwołania wskazał, że w przytoczonych w odwołaniu orzeczeniach Sąd Najwyższy wyjaśnił, kiedy ubezpieczonemu należy przyznać i obliczyć emeryturę w sposób najbardziej dla niego korzystny - z uwzględnieniem art. 55 ustawy emerytalnej. U. P. wystąpiła o przyznanie emerytury i organ rentowy decyzją z dnia
4 sierpnia 2014r. odmówił przyznania jej prawa do emerytury na podstawie art. 55 ustawy emerytalnej. Ubezpieczona zaniechała zaskarżenia tej decyzji,
w konsekwencji czego zagadnienie przyznania prawa do emerytury w oparciu
o regulację art. 55 ustawy emerytalnej nie mogło być przedmiotem niniejszej sprawy. Tymczasem argumenty zawarte w analizowanym odwołaniu stanowią de facto polemikę z rozstrzygnięciem zawartym w decyzji o odmowie przyznania ubezpieczonej emerytury. Sąd Okręgowy podniósł jednak dalej, że kapitał jest obliczany, aby odtworzyć przebieg kariery zawodowej osoby ubezpieczonej
do 31 grudnia 1998r. Ustala się go dla ubezpieczonych, którzy przed 1 stycznia 1999r. sami za siebie opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Zasadą jest, że ZUS oblicza kapitał dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948r. W niektórych jednak przypadkach możliwe jest jego ustalenie również dla urodzonych przed 1 stycznia 1949r. W szczególności organ rentowy ustala kapitał początkowy osobie urodzonej przed 1 stycznia 1949r., jeżeli kontynuowała ona ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu wieku emerytalnego i wystąpiła
po raz pierwszy z wnioskiem o przyznanie emerytury po 31 grudnia 2008r. Dotyczy
to emerytury obliczonej według „nowych” zasad, tj. w sposób przewidziany dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948r. W przedmiotowej sprawie taka sytuacja
nie zaistniała. Sąd Okręgowy tak argumentując, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie ubezpieczonej.

Powyższy wyrok zaskarżyła w całości ubezpieczona, zarzucając mu:

1.błędną interpretację art. 26 w związku z 55 ustawy emerytalnej poprzez przyjęcie, że nie mają one zastosowania do ubezpieczonej,

2.niewyjaśnienie podstaw prawnych, dla których Sąd przyjął, iż niezaskarżenie decyzji o przyznaniu emerytury ma wpływ na rozstrzygnięcie odwołania od decyzji
o odmowie ustalenia kapitału początkowego.

Skarżący w uzasadnieniu apelacji podniósł, że Sąd nie odniósł się do powołanej w odwołaniu argumentacji wyrażonej w orzeczeniach Sądu Najwyższego, w związku z czym ponownie przywołał poglądy zawarte w orzeczeniach z 7 listopada 2013 r.,
II UK 143/13, z dnia 4 lipca 2013 r., II UZP 4/13, z dnia 4 września 2013 r. Skarżący podniósł także, że brak zaskarżenia jednej decyzji ZUS, nie wpływa na możliwość czy skuteczność rozstrzygnięcia w sprawie z odwołania od drugiej decyzji ZUS, gdyż każda z nich ma w istocie wyczerpywać całość zagadnienia i stanowić odrębny akt prawny, wedle którego oceniane mają być prawa i obowiązki osób ubezpieczonych.
W takim stanie rzeczy, w ocenie skarżącej, decyzja o ustaleniu kapitału początkowego ma pierwszeństwo w ramach niniejszej sprawy.

Wskazując na powyższe zarzuty oraz argumentację, skarżąca wniosła:

1.  o zmianę wyroku i uchylenie decyzji z dnia 4 sierpnia 204r., znak: (...), i nakazanie ustalenia dla ubezpieczonej kapitału początkowego,

2.  o zasądzenie od organu rentowego zwrotu kosztów postępowania
wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

3.  ewentualnie, o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
I instancji.

Organ rentowy nie ustosunkował się do treści apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonej nie zasługiwała na uwzględnienie.

Analiza zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, w tym zarzutów apelacyjnych, doprowadziła Sąd Apelacyjny do wniosku, że zaskarżony wyrok jest prawidłowy.

Stan faktyczny w sprawie był bezsporny, gdyż nie ulegało wątpliwości, że U. P. urodziła się przed 31.12.1948r. (...), a zaskarżona przez nią decyzja organu rentowego z dnia 04.08.2014r., o znaku (...) dotyczyła wyłącznie kwestii odmowy przyznania prawa do ustalenia kapitału początkowego, z uwagi na okoliczność, że ubezpieczona nie urodziła się po 31.12.1948r. (art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej). Sąd Apelacyjny mając na uwadze podniesione w apelacji zarzuty, stanowiące w istocie powielenie dotychczas prezentowanego stanowiska, podnosi, że postępowanie sądowe, inicjowane z odwołania od decyzji, jest postępowaniem kontrolnym, polegającym na zbadaniu czy zaskarżona – a zatem też konkretna - decyzja organu rentowego jest prawidłowa według stanu faktycznego i prawnego z daty jej wydania. W postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, zgodnie z systemem orzekania w sprawach z tego zakresu, sąd nie rozstrzyga o zasadności wniosku, lecz o prawidłowości zaskarżonej decyzji. Sąd nie działa w zastępstwie organu rentowego w związku z czym nie ustala prawa do świadczeń i choć samodzielnie oraz we własnym zakresie rozstrzyga wszelkie kwestie związane z prawem lub wysokością świadczenia objętego decyzją, to jego rozstrzygnięcie odnosi się do zaskarżonej decyzji (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z 13 maja 1999 r., II UZ 52/99, OSNP 2000/15/601) W sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego Sąd ubezpieczeń społecznych rozstrzyga o prawidłowości decyzji, a zatem zakres i przedmiot tego rozpoznania wyznaczany jest przez treść aktu administracyjnego (zaskarżonej decyzji. Sąd pierwszej instancji kontroluje zgodność decyzji z prawem, a Sąd drugiej instancji, w razie wniesienia apelacji, również prawidłowość zapadłego rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji. Postępowanie apelacyjne nadal jednak ograniczone jest ramami wyznaczonymi zaskarżoną przed Sądem I instancji decyzją.

Skoro zaś przedmiotem postępowania sądowego w niniejszej sprawie była decyzja odmawiająca przyznania prawa do ustalenia kapitału początkowego z uwagi na okoliczność, że ubezpieczona nie urodziła się po 31.12.1948r., to nie można w ramach tego postępowania poddawać analizie nierozstrzyganej decyzją kwestii, to jest prawa do ustalenia emerytury czy jej wysokości, co było z kolei zagadnieniem rozstrzygniętym w decyzji z tożsamej daty, tj. 04.08.2014r.

Artykułowane kwestie dopuszczalności i zasad przyznania (a raczej przeliczenia świadczenia) odnosiły się drugiej decyzji z dnia 04.08.2014r. o znaku (...), nie będącej jednakże przedmiotem zaskarżenia, a zatem i tym bardziej postępowania w niniejszej sprawie. Co należy raz jeszcze zaakcentować, przedmiot decyzji organu rentowego obejmował tylko odmowę ustalenia kapitału początkowego i tym samym to on wyznaczał zakres rozstrzygania sądowego. Z tego choćby puntu widzenia, indyferentna pozostaje tu kwestia, czy decyzja z dnia 04.08.2014r. o znaku (...), została skutecznie doręczona ubezpieczonej, a zatem czy miała ona możliwość wniesienia od niej odwołania. Nie ulegało przy tym wątpliwości, że nie była ona przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie i nie może jej przydać takiego przymiotu także podczas postępowania apelacyjnego, tym bardziej, wskutek podniesienia tego rodzaju kwestii dopiero na II terminie rozprawy apelacyjnej.

Dokonując materialnoprawnej oceny legalności decyzji z dnia 04.08.2014r.,
o znaku (...), w konfrontacji również z podniesionymi zarzutami, w ocenie Sądu Apelacyjnego, rozpoznający sprawę Sąd Okręgowy nie naruszył norm prawa materialnego, czy w ramach podniesionego drugiego zarzutu zasad postępowania, które uzasadniałyby uwzględnienie wniosków apelacji. Wykładnia językowa przepisu art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, mającego
w przedmiotowej sprawie zastosowanie, nie pozostawia żadnych wątpliwości interpretacyjnych, a mianowicie, że tylko dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki
na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Apelacyjny zatem niejako już na marginesie wyjaśnia, że wobec ubezpieczonej nie ma możliwości zastosowania art. 55 ustawy emerytalnej albowiem jednym z warunków w nim przewidzianych jest złożenie wniosku o przyznanie emerytury na podstawie art. 27 po dniu 31.12.2008r. Ubezpieczona natomiast miała ustalone prawo do emerytury powszechnej przed tą datą t.j. od 1.09.2005r.

Wskazując na argumenty wyżej podane Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, jako niezasadną.