Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 3 czerwca 2015 roku

Powód B. S. w pozwie z dnia 29 kwietnia 2014 r. (data prezentaty) skierowanym przeciwko pozwanemu (...) Finanse S.A. z siedzibą we W. domagał się ustalenia, że nie istnieje umowa pożyczki gotówkowej nr (...), zawarta w dniu 23 lutego 2012 r. pomiędzy powodem a pozwanym, na kwotę 2.000 zł oraz uznanie nieistnienia zobowiązania powoda z tytułu pożyczki gotówkowej nr (...), przekazanej w całości przez (...) Finanse S.A. na konto pośrednika kredytowego (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W., na podstawie przerobionego wniosku o udzielenie pożyczki bez zgody powoda z tytułu sprzedaży, do której nie doszło, a ponadto o uznanie, że od dnia skutecznego odstąpienia od umowy sprzedaży w dniu 4 marca 2012 r. oraz skutecznego odstąpienia od wniosku o umowę pożyczki w dniu 4 marca 2012 r., dłużnikiem (...) Finanse S.A. jest wyłącznie (...) Sp. z o. o. i ustalenie, że do zapłaty wszelkich kosztów oraz odsetek należnych (...) Finanse S.A. w wysokości określonej we wniosku o udzielenie pożyczki, liczonych od dnia 4 marca 2012 r. zobowiązany jest sprzedawca (...) Sp. z o. o., a także o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że wraz z J. K. uczestniczył w targach E. (...) 2012 r. w dniu 23 lutego 2012 r., na których namówiony został przez sprzedawcę z (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W. do zakupu maty masującej z wykorzystaniem, do tego celu pożyczki z (...) Finanse S.A. Powód otrzymał od sprzedawcy wypełniony przez niego wniosek o udzielenie pożyczki gotówkowej, który następnie podpisał. Powód wskazał, że w ustawowym terminie odstąpił zarówno od umowy sprzedaży jak i od umowy pożyczki na podstawie oświadczenia wysłanego pocztą elektroniczną w dniu 4 marca 2012 r. Ponadto powód wskazał, że po odstąpieniu od umowy sprzedaży, wysłał zakupiony towar pocztą kurierską na adres (...) Sp. z o. o., jednakże pracownik odmówił przyjęcia towaru i został on zwrócony do powoda. W dniu 21 sierpnia 2013 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W. w sprawie o sygn. akt I C 145/13, ustalił, że pomiędzy powodem a (...) Sp. z o. o. nie istnieje umowa sprzedaży maty (...) zawarta w dniu 23 lutego 2012 r. na targach branży cukierniczej i lodziarskiej E. (...) 2012 r. Pomimo tego pozwany w odpowiedzi na pismo powoda wskazał, że w dalszym ciągu jest on zobowiązany do zwrotu kwoty przekazanej na konto sprzedawcy. Dodatkowo powód podniósł, że mogło dojść do zaistnienia przestępstwa, gdyż pozwany (...) Finanse S.A. dokonał przelewu na konto sprzedawcy, na podstawie przerobionego wniosku, na co powód nie wyraził zgody (pozew k. 2-10).

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że żądanie przez powoda ustalenia, że pomiędzy powodem a pozwanym nie istnieje umowa pożyczki gotówkowej, jest bezprzedmiotowe, bowiem powód złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy pożyczki, a pozwany to oświadczenia przyjął. Pozwany podniósł, że nie jest stroną stosunku prawnego istniejącego pomiędzy powodem a (...) Sp. z o. o., wobec czego nie może ponosić konsekwencji niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jedną ze stron (odpowiedź na pozew k. 58 i verte).

Powód w toku postępowania sprecyzował w piśmie procesowym z dnia 8 września 2014r., swoje żądania co do punktu pierwszego petitum pozwu wnosząc o uznanie, że w dniu 23 lutego 2012 r., pomiędzy nim a pozwanym (...) Finanse S.A. z siedzibą we W. nie została zawarta umowa pożyczki gotówkowej nr (...) na kwotę 2.000 zł (pismo procesowe powoda k. 65-66).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 23 lutego 2012 r. w W. przy ul. (...) odbyły się targi branży cukierniczej i lodziarskiej pod nazwą E. (...) 2012 r. W targach tych uczestniczył powód B. S. wraz z J. K.. Za namową sprzedawcy z (...) Sp. z o. o., B. S. wyraził chęć zakupu maty masującej Q. I. z wykorzystaniem w tym celu, pożyczki udzielonej przez (...) Finanse S.A. z siedzibą we W.. Tego samego dnia sprzedawca z (...) Sp. z o. o. uzupełnił wniosek o udzielnie pożyczki gotówkowej nr (...) o dane B. S., jako pożyczkobiorcy, bez oznaczenia danych pożyczkodawcy. Wniosek o udzielenie pożyczki gotówkowej został podpisany własnoręcznie przez B. S.. We wniosku o udzielenie pożyczki gotówkowej wskazano, że kwota pożyczki wynosi 2.000 zł i jest udzielona na okres 20 miesięcy, z tym zastrzeżeniem, że pożyczkobiorca zobowiązany jest do terminowej spłaty pożyczki wraz z odsetkami w ratach miesięcznych do 23 każdego dnia miesiąca, w kwotach po 100 zł. W § 3 pkt 10 ust. 1 wniosku, uregulowano prawo odstąpienia od umowy zgodnie, z którym pożyczkobiorcy przysługuje prawo do odstąpienia od umowy bez podania przyczyny, w terminie 14 dni od daty doręczenia pożyczkobiorcy egzemplarza umowy podpisanego przez pożyczkodawcę. Termin do odstąpienia od umowy jest zachowany, jeżeli pożyczkobiorca przed upływem tego terminu wyśle na adres pożyczkodawcy: (...) Finanse S.A., pl. (...), (...)-(...) W. pisemne oświadczenie o odstąpieniu od umowy (okoliczności bezsporne; dowód: wniosek o udzielenie pożyczki gotówkowej k. 16-19).

W piśmie z dnia 4 marca 2012 r. B. S., złożył (...) Finanse S.A. z siedzibą we W. oświadczenie o odstąpieniu od umowy pożyczki nr (...) z dnia 23 lutego 2012 r. Następnie w piśmie z dnia 8 marca 2012 r. B. S. ponownie złożył (...) Finanse S.A. z siedzibą we W. oświadczenie o odstąpieniu od umowy pożyczki nr (...) (dowód: oświadczenia o odstąpieniu od umowy pożyczki k. 21, k. 22).

W dniu 8 marca 2012 r. B. S. złożył skargę do Departamentu (...) Skarg Klienta w (...) Finanse S.A. z siedzibą we W., na czynności pracownika (...) Finanse S.A., polegające na przekazaniu środków na konto sprzedawcy w sytuacji, zgłoszonej w ustawowym terminie, rezygnacji z zakupu i odstąpienia w terminie od wniosku o udzielenie pożyczki gotówkowej i tym samym rezygnacji z umowy pożyczki (dowód: skarga na tryb postępowania k. 23-24).

W piśmie z dnia 12 marca 2012 r. (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W., w odpowiedzi na reklamację złożoną przez B. S. poinformowało go, że nie przyjmuje zwrotów zakupionych towarów (dowód: odpowiedź na reklamację k. 20).

W piśmie z dnia 14 marca 2012 r., adresowanym do (...) Finanse S.A. B. S. wskazał, że odsyła niepodpisany druk umowy pożyczki gotówkowej, ponieważ w przepisanym terminie zrezygnował z zakupu urządzenia, wysyłając w dniu 4 marca 2012 r. na adres sprzedającego, oświadczenie o rezygnacji z zakupu (dowód: pismo powoda z dnia 14.03.2012 r. k. 25, koperta k. 26, egzemplarz umowy pożyczki gotówkowej k. 27-30).

W dniu 14 marca 2012 r. B. S. wysłał pocztą kurierską do (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W. matę masującą Q. I., jednakże pracownik sklepu odmówił przyjęcia towaru i towar został zwrócony do powoda oraz obciążono go kwotą 61,50 zł (dowód nadania przesyłki kurierskiej k. 32).

Pismem z dnia 8 listopada 2012 r. (...) Finanse S.A. z siedzibą we W. wezwał B. S. do dobrowolnego zwrotu kwoty 2.000 zł, stanowiącej równowartość umowy pożyczki gotówkowej, w terminie 7 dni od dnia otrzymania pisma, na wskazany rachunek bankowy (dowód: wezwanie do zapłaty k. 35).

W dniu 21 sierpnia 2013 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W. Wydział I Cywilny wydał wyrok w sprawie o sygn. I C 145/13, w którym ustalił, że pomiędzy powodem B. S. a pozwanym (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W. nie istnieje umowa sprzedaży maty Q. I. zawarta w dniu 23 lutego 2012 r., na targach branży cukierniczej i lodziarskiej E. (...) 2012 (odpis wyroku k. 15).

W piśmie z dnia 11 lutego 2014 r. Starszy Specjalista w Biurze (...) w (...) Finanse S.A. poinformował B. S., że umowa pożyczki gotówkowej nr (...), zawarta w dniu 23 lutego 2012 r. została zakwalifikowana do rozliczenia i zamknięcia w sposób zgodny z jego odstąpieniem od umowy, które zostało zarejestrowane w dniu 14 marca 2012 r. (dowód: pismo z dnia 11.02.2014 r. k. 36).

W odpowiedzi na powyższe pismo, B. S. zwrócił się do (...) Finanse S.A. o nadesłanie mu kserokopii umowy na podstawie, której (...) Finanse S.A. dokonało przelewu środków oraz kopii samego przelewu (dowód: pismo powoda k. 37).

W piśmie z dnia 11 kwietnia 2014 r. (...) Finanse S.A. poinformowało B. S., że w dniu 23 lutego 2012 r., złożył on wniosek o udzielenie pożyczki, w którym wskazał numer rachunku bankowego, na który (...) Finanse S.A. dokonało w dniu 2 marca 2012 r. przelewu środków w wysokości 200 zł (pismo z dnia 11.04.2014 r. k. 38).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach sprawy, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania, a Sąd nie znalazł podstaw do zanegowania ich mocy dowodowej z urzędu oraz twierdzeń stron przyznanych wprost i niezaprzeczonych przez stronę przeciwną, na podstawie art. 229 k.p.c. i 230 k.p.c. Stan faktyczny w niniejszej sprawie nie był sporny.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w części.

Przedmiotem żądania zgłoszonego w niniejszym postępowaniu, w ostatecznie sprecyzowanym kształcie, było ustalenie, że w dniu 23 lutego 2012 r. pomiędzy powodem B. S. a pozwanym (...) Finanse S.A. z siedzibą we W. nie została zawarta umowa pożyczki gotówkowej nr (...) na kwotę 2.000 zł oraz uznanie nieistnienia zobowiązania powoda z tytułu pożyczki gotówkowej nr (...), przekazanej w całości przez (...) Finanse S.A. na konto pośrednika kredytowego (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W., na podstawie przerobionego wniosku o udzielenie pożyczki bez zgody powoda z tytułu sprzedaży do której nie doszło; uznanie, że od dnia skutecznego odstąpienia od umowy sprzedaży w dniu 4 marca 2012 r. oraz skutecznego odstąpienia od wniosku o umowę pożyczki w dniu 4 marca 2012 r., dłużnikiem (...) Finanse S.A. jest wyłącznie (...) Sp. z o. o. i ustalenie, że do zapłaty wszelkich kosztów oraz odsetek należnych (...) Finanse S.A. w wysokości określonej we wniosku o udzielenie pożyczki, liczonych od dnia 4 marca 2012 r., zobowiązany jest sprzedawca (...) Sp. z o. o.

Oceny jego zasadności należało dokonać w oparciu o art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa gdy ma w tym interes prawny.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest to obiektywna (czyli rzeczywiście istniejąca), a nie tylko hipotetyczna (czyli w subiektywnym odczuciu strony) potrzeba prawna uzyskania wyroku odpowiedniej treści, występująca wówczas, gdy powstała sytuacja rzeczywistego naruszenia albo zagrożenia naruszenia określonej sfery prawnej. Praktycznie rzecz biorąc, interes prawny występuje wtedy, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka. Z kolei brak interesu prawnego jako przesłanki powództwa z art. 189 k.p.c. zachodzi wówczas, gdy strona nie ma jakiejkolwiek potrzeby ustalania stosunku prawnego lub prawa, gdyż jego sfera prawna nie została ani naruszona, ani zagrożona przez pozwanego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 maja 2014 r., I ACa 313/13, LEX nr 1477017). Przez interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. rozumieć należy istniejącą po stronie podmiotu prawa chęć uzyskania określonej korzyści w sferze jego sytuacji prawnej. Korzyść zaś, w jakiej osiągnięciu jest zainteresowana osoba występująca z roszczeniem z art. 189 k.p.c., polega na otworzeniu stanu pewności prawnej co do aktualnej sytuacji prawnej tego podmiotu, wzmacniającego - zgodnie z obowiązującym prawem - możliwość żądania ochrony tej sytuacji głównie poprzez stworzenie prejudycjalnej przesłanki skuteczności tej ochrony. Instrumentem służącym uzyskaniu tak określonej korzyści jest - w myśl art. 189 k.p.c. - stwierdzenie, na mocy orzeczenia sądu istnienia stosunku prawnego lub prawa, które wyznaczają sytuację prawną podmiotu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 maja 2014 r., I ACa 1632/13, LEX nr 1489179).

Sąd obowiązany jest z badać urzędu występowanie wskazanej materialnoprawnej przesłanki powództwa o ustalenie, a stwierdzenie jej braku w realiach faktycznych ukształtowanych w rozpatrywanej sprawie skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania powoda pod kątem merytorycznym. Interes prawny jako przesłanka dopuszczalności powództwa opartego na art. 189 k.p.c. musi istnieć przy tym zarówno w chwili wytoczenia powództwa, jak i w chwili wyrokowania.

Odnosząc się do pierwszego żądania powoda dotyczącego ustalenia, że w dniu 23 lutego 2012 r. pomiędzy powodem B. S. a pozwanym (...) Finanse S.A. z siedzibą we W. nie została zawarta umowa pożyczki gotówkowej nr (...) na kwotę 2.000 zł, należy zauważyć, że niewątpliwe jest, że powód ma interes prawny w ustaleniu, że nie istnieje umowa pożyczki gotówkowej z dnia 23 lutego 2012 r. Pozwany bowiem może egzekwować od powoda kwotę 2.000 zł, która była przedmiotem pożyczki, na zakup maty masującej, do którego w ostateczności nie doszło. W analizowanych okolicznościach należy zauważyć, że powód znajduje się w sytuacji niepewności prawnej. Wydanie orzeczenia w przedmiocie powyższego żądania pozwu usunie natomiast niepewność co do istnienia stosunku prawnego między stronami umowy pożyczki, w związku ze złożonym przez powoda w dniu 4 marca 2012 r., oświadczeniem o odstąpieniu od umowy pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 23 lutego 2012 r. Należało zatem uznać, że powód wykazał swój interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie.

Pozwany w toku postępowania nie kwestionował ani faktu złożenia przez powoda oświadczenia o odstąpieniu od umowy pożyczki w dniu 4 marca 2012 r., ani jego skuteczności.

W realiach niniejszej sprawy powód w dniu 4 marca 2012 r., w zastrzeżonym terminie 14 dni od dnia podpisania wniosku o udzielenie pożyczki gotówkowej w dniu 23 lutego 2012 r., złożył pozwanemu oświadczenie o odstąpieniu od umowy pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 23 lutego 2012 r., które zostało zarejestrowane przez pozwanego w dniu 14 marca 2012 r.

Wobec powyższego należało uznać, że powód skutecznie odstąpił od umowy pożyczki i w związku z tym stwierdzić, że między powodem a pozwanym nie istnieje umowa pożyczki gotówkowej nr (...) z dnia 23 lutego 2012 r., o czym Sąd orzekł w pkt I wyroku.

W kwestii żądania ustalenia, nieistnienia zobowiązania powoda z tytułu pożyczki gotówkowej nr (...), przekazanej w całości przez (...) Finanse S.A. na konto pośrednika kredytowego (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W., na podstawie przerobionego wniosku o udzielenie pożyczki bez zgody powoda z tytułu sprzedaży do której nie doszło, niewątpliwie żądanie to częściowo zostało już rozpoznane i zawiera się w żądaniu ustalenia nie istnienia umowy pożyczki. Ponadto powód nie wskazał względem kogo, zobowiązanie powoda z tytułu umowy pożyczki ma zostać uznane za nieistniejące. Dlatego żądanie to nie mogło zostać uwzględnione.

W ocenie Sądu pozostałe żądania powoda o ustalenie również nie zasługiwały na uwzględnienie, ponieważ powód nie wykazał podstawowej przesłanki w żądaniu udzielenia ochrony prawnej w określonym zakresie, gdyż nie udowodnił, że ma interes prawny w żądaniu ustalenia, że od dnia skutecznego odstąpienia od umowy sprzedaży w dniu 4 marca 2012 r. oraz skutecznego odstąpienia od wniosku o umowę pożyczki w dniu 4 marca 2012 r., dłużnikiem pozwanego (...) Finanse S.A. jest wyłącznie (...) Sp. z o. o. i ustalenie, że do zapłaty wszelkich kosztów oraz odsetek należnych (...) Finanse S.A. w wysokości określonej we wniosku o udzielenie pożyczki, liczonych od dnia 4 marca 2012 r. zobowiązany jest sprzedawca (...) Sp. z o. o. Należy zauważyć, że powód nie był stroną stosunku prawnego łączącego pozwanego (...) Finanse S.A. z siedzibą we W., a (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W.. Dodatkowo wskazać należy, że (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W. nie ma legitymacji biernej, ponieważ nie występuje w niniejszym postępowaniu w charakterze pozwanego.

Wobec powyższego powództwo w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu, o czym Sąd orzekł w II.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w pkt III wyroku, stosując zasadę finansowej odpowiedzialności za wynik sprawy na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. ze stosunkowym rozdzieleniem kosztów procesu na podstawie art. 100 k.p.c. poprzez ich wzajemne zniesienie między stronami. Stosownie do art. 100 k.p.c., w przypadku częściowego uwzględnienia żądań stron sąd, kierując się względami słuszności, może dokonać bądź wzajemnego zniesienia kosztów, bądź stosunkowego rozdzielenia kosztów, które polega na wyważonym rozłożeniu kosztów pomiędzy stronami, odpowiednio do wysokości, w jakiej zostały poniesione, oraz stosownie do wyniku postępowania (stopnia uwzględnienia i nieuwzględnienia żądań). (Tomasz Demendecki, Komentarz aktualizowany do art. 100 k.p.c., lex. el. 2015, Por. także postanowienie SN z dnia 10 października 2012 r., I CZ 91/12, LEX nr 1231305).

Mając na uwadze charakter żądań zgłoszonych przez powoda w niniejszym postępowaniu oraz zakres uwzględnienia tych żądań, należało wzajemnie znieść między stronami poniesione przez nie koszty procesu.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, znajduje swą podstawę w treści § 19 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 3 i § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r., Nr 163 poz. 1348 z późń. zm.). Koszty zastępstwa procesowego powoda w niniejszej sprawie wyniosły 600 zł plus podatek VAT w wysokości 138 zł (pkt IV wyroku).

SSR Paweł Szymański

Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda.