Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 29 grudnia 2015 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt XIII GC 1469/15, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) spółki komandytowej z siedzibą w W. na rzecz (...) spółki akcyjnej z siedzibą w Ł. kwotę 799 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 16 marca 2015 roku oraz kwotę 227 zł złotych tytułem zwrotu kosztów.

W uzasadnieniu orzeczenia m.in. sąd pierwszej instancji wskazał, że pismem z 4 listopada 2014 r. powódka-kupujący złożyła pozwanej-sprzedawcy oświadczenie o odstąpieniu od umowy na podstawie art. 560 § 1 KC. Dalej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazano m.in., że chybiony był zarzut naruszenia terminu z art. 568 § 1 KC; zgłoszenia reklamacyjnego powódka dokonała 9 października 2014 r., a także przed upływem roku od zawarcia umowy – w dniu 4 listopada 2014 r. złożyła oświadczenie o odstąpieniu od umowy, a więc ustawowy termin został dochowany (dla zrealizowania uprawnienia ustawa wymaga bowiem jedynie powiadomienia sprzedawcy o wadzie, a nie czynności z art. 123 KC).

Apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości, wniosła pozwana żądając jego zmiany i oddalenia powództwa oraz zasądzenia zwrotu kosztów postępowania za obydwie instancje wg norm przepisanych.

Jednocześnie apelująca wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z wydruku komputerowego ze strony Poczta Polska na okoliczność skutecznego doręczenie odstąpienia od umowy sprzedaży przedmiotowego towaru dopiero w 7 listopada 2014 r., a więc po upływie terminu rocznego wynikającego z art. 576 KC od dnia wydania towaru, które miało miejsce w dniu 5 listopada 2013 r., co skutkowało wygaśnięciem uprawnień wynikających z rękojmi. Jednocześnie pozwana wskazała, że potrzeba powołania tego dowodu wynikła dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, gdyż nie mogła przewidzieć, iż sąd pierwszej instancji uzna potwierdzenie nadania przesyłki za dowód potwierdzający skuteczne jej doręczenie, a tym samym uzna, iż ziściły się przesłanki wynikające z art. 61 KC.

Apelująca zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  naruszenie prawa procesowych, a mianowicie art. 233 § 1 KPC poprzez sprzeczność ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Rejonowy z materiałem dowodowym, tj. brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz dokonanie rażąco dowolnej jego oceny, polegającej na braku ustalenia przez sąd, istotnych dla sprawy okoliczności tj.: ustalenia przyczyn uszkodzenia mechanicznego przedmiotowego tabletu, zaś następnie pomimo, iż w zebranym materiale dowodowym znajdują się dowody potwierdzające fakt uszkodzenia tabletu przez powoda w trakcie nieumiejętnego i niezgodnego z instrukcją obsługi używania co spowodowało wyrwanie pinów w złączach USB, przypisanie odpowiedzialności za powstanie wady w towarze pozwanemu ( tiret pierwsze), ustalenie momentu dojścia do pozwanego oświadczenia powoda o odstąpieniu od umowy sprzedaży, przyjmując, iż doszło w dniu wysłania pocztą oświadczenia a nie w dniu jego skutecznego doręczenia, a tym samym uznanie, iż powód przed upływem roku złożył oświadczenie o odstąpieniu od umowy sprzedaży ( tiret drugie);

2.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 559 KC poprzez jego błędną wykładnię skutkującą przyjęciem, iż wada mechaniczna sprzętu spowodowana przez powoda jest wadą pierwotną sprzętu istniejącą od chwili wydania towaru powodowi, za którą to wadę mechaniczną odpowiada każdorazowo pozwany (sprzedawca);

3.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 560 KC poprzez jego niezastosowanie i uznanie przez sąd pierwszej instancji, iż powód złożył skuteczne oświadczenie o odstąpieniu od umowy sprzedaży, pomimo braku ziszczenie się przesłanek wynikających z art. 556 KC oraz 559 KC z uwagi na uszkodzenie mechaniczne towaru spowodowaną przez powoda;

4.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 560 w zw. z art. 61 ust. 1 KC poprzez ich niezastosowanie i uznanie przez sąd pierwszej instancji, iż powód złożył skuteczne oświadczenie o odstąpieniu od umowy sprzedaży, pomimo braku ustalenia przez sąd momentu zapoznania się pozwanego ze złożonym oświadczeniem woli i przyjęciem, iż nastąpiło to w chwili wysłania oświadczenia pocztą, a nie w chwili jego skutecznego dostarczenia pozwanemu;

5.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 576 KC poprzez jego niezastosowanie i uznanie, iż uprawnienia z tytułu rękojmi za wady prawne rzeczy sprzedanej nie wygasły, pomimo upływu roku od dnia wydania rzeczy;

6.  naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 6 KC poprzez jego błędne zastosowanie polegające na obciążeniu strony pozwanej obowiązkiem dowodzenia, w sytuacji, gdy to na powodzie ciąży obowiązek udowodnienia faktu, z którego wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne.

Natomiast w uzasadnieniu środka zaskarżenia pozwana wskazała, że uprawnienie do odstąpienia od umowy z art. 560 § 1 KC nie może być realizowane bez względu na upływ czasu; w tym zakresie pozwana przywołała art. 568 § 1 KC.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie tego środka zaskarżenia i zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym; w piśmie tym powódka nie odniosła się do wniosku dowodowego pozwanej z apelacji. Z kolei w uzasadnieniu pisma powódka odniosła się do przyczyn wystąpienia wady, a nadto do treści art. 6 i 559 KC. Dalej przywołała, że o istnieniu wady zawiadomiła sprzedawcę 9 października 2014 r., a pismem z 4 listopada 2014 r. odstąpiła od umowy; nadto przywołała treść art. 568 § 3 KC. Na koniec powódka podniosła, że niezależnie od uprawnień z rękojmi w niniejszym postępowaniu wykazała również przesłanki odpowiedzialności pozwanej z art. 471 KC.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje

Apelacja, jako uzasadniona, podlegała uwzględnieniu, a zaskarżony wyrok zmianie.

Na wstępie należy wskazać, że niniejsze uzasadnienie zostanie ograniczone do kwestii relewantnych z punktu widzenia art. 568 § 1 i 3 KC, albowiem stanowiły one wystarczającą podstawę do wydania merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie (jak będzie wynikało to z poniższych rozważań).

Nadto można wskazać, że sąd dodatkowo ustalił, iż przesyłka zawierająca oświadczenie powódki o odstawieniu od umowy, wysłane przesyłką rejestrową o nr. (...) (k. 9), została doręczona pozwanej 7 listopada 2014 r. (k. 89).

Przy czym Sąd Okręgowy w całości podziela argumentację pozwanej zawartą w apelacji, a wskazującej na względy, z jakich stosowny wniosek dowodowy nie był spóźniony (por. art. 381 KPC). Dodatkowo można wskazać na dwie okoliczności, także przemawiające za uwzględnieniem tego wniosku dowodowego. Pierwszą jest, że wniosek ten dotyczył okoliczności, którą sąd zobowiązany był wziąć pod uwagę z urzędu (o czym poniżej). Drugą jest to, że uwzględnienie tego wniosku dowodowego nie spowodowało zwłoki w rozpoznaniu sprawy (por. art. 217 § 2 KPC), albowiem powódka nie zajęła w tym zakresie jakiegokolwiek stanowiska.

Z powyższego wynika, że zasadny był ust. 1 tiret pierwsze zarzutów apelacji – błędnie sąd pierwszej instancji przyjął, że oświadczenie o odstąpieniu od umowy zostało złożone 4 listopada 2014 r.; zostało ono doręczone pozwanej 7 listopada 2014 r. i w tym zakresie należało zmienić ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego.

W uzasadnieniu apelacji pozwana podaje, że uprawnienie do odstąpienia od umowy z art. 560 § 1 KC może być realizowane jedynie w terminie z art. 568 § 1 KC. Na upływ tego terminu prekluzyjnego (zawitego) pozwana powołała się już w sprzeciwie od nakazu zapłaty (k. 27). Niezależne od tego wskazać należy, że wygaśnięci roszczenia sąd uwzględnia z urzędu (vide wyroki: SN z 18 maja 2004 r. II CK 270/03, Lex 479336; S.A. w Katowicach z 14 marca 2006 r. I ACa 1947/05, Lex 19607).

W zakresie prawa materialnego przede wszystkim wskazać należy, że Sąd Okręgowy w całości podziela rozważania sądu pierwszej instancji w zakresie dotyczącym prawa intertemporalnego i tego, że w niniejszej sprawie znajdują zastosowanie art. 556 i n. KC w brzmieniu redakcyjnym i numeracji obowiązujących do 24 grudnia 2014 r. Przy czym nie jest ani celowym, ani nie jest obowiązkiem sądu drugiej instancji powtarzanie ustaleń i oceny prawnej dokonanych przez sąd pierwszej instancji, o ile bowiem je podziela, wystarczy dać temu w uzasadnieniu wyraz (vide: teza z uzasadnienia wyroku SN z 16 lutego 2005 r. IV CK 526/04, Lex 177281).

Zgodnie z art. 568 § 1 KC uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po upływie roku, a gdy chodzi o wady budynku – po upływie lat trzech, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana. Skoro zaś powódka kupiła przedmiotowy towar‑ruchomość 5 listopada 2013 r. (i nie było podnoszone, że był on wydany w innej dacie), uprawnienia z tytułu rękojmi wygasały – zgodnie z art. 112 KC – 5 listopada 2014 r. (środa). Powstaje więc pytanie, czy powódka w tym terminie wykonała te uprawnienia.

Przede wszystkim z punktu widzenia art. 568 § 1 KC bez znaczenia pozostaje zawiadomienie sprzedawcy o wadzie dokonane 17 października 2014 r. Instytucja zawiadomienia o wadzie regulowana jest w art. 563 KC, a przepis ten nie stanowi podstawy rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.

Z uwagi zaś na jednoznacznie brzmienie art. 568 § 1 KC należy jedynie zbadać, który z terminów należy uznać za datę skorzystania przez powódkę z uprawnienia do odstąpienia od umowy – 4 listopada 2014 r. (datę wysłania przez powódkę stosownego pisma do poznaje przesyłką rejestrową) czy 7 listopada 2014 r. (datę otrzymania tej przesyłki). W ocenie Sądu Okręgowego na rzecz tej drugiej interpretacji jednoznacznie przemawia treść art. 61 § 1 zd. I KC, zgodnie z którym oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Wniosek ten petryfikuje jeszcze jedna okoliczność. Mianowicie można zwrócić uwagę na treść art. 563 § 3 KC, zgodnie z którym do zachowania terminów zawiadomienia o wadach rzeczy sprzedanej wystarczy wysłanie przed upływem tych terminów listu poleconego. Ostatnio przywołany przepis wskazuje, że w zakresie terminów zawiadomienia o wadzie (zapewne z uwagi na ich krótki czas) ustawodawca postanowił, że w tym zakresie istotne jest nie tzw. doręczenie kwalifikowane, lecz samo wysłanie zawiadomienia o wadzie; stanowi to więc wyjątek od art. 61 § 1 zd. I KC. Takiego wyjątku brak w zakresie art. 568 KC (a to z uwagi na to, że terminy określone w tym przepisie są znacznie dłuższe – w sprawie zastosowanie ma roczny termin liczony od wydania towaru) i także z tego względu w tym zakresie należy wrócić do reguły z art. 61 § 1 zd. I KC, a więc instytucji tzw. doręczenia kwalifikowanego.

Z powyższych względów należy uznać, że uprawnienie powódki do odstąpienia od umowy z pozwaną z przywołaniem przepisów o rękojmi wygasło z upływem 5 listopada 2014 r.; skutkiem tego jest, że roszczenie takie nie może być skutecznie dochodzone przed sądem (vide uchwała SN z 5 lipca 2002 r. III CZP 39/02, OSNC 2003/6/78). Skoro zaś powódka oświadczenie o odstawieniu od umowy z przywołaniem na rękojmię złożyła dopiero 7 listopada 2014 r., nie mogło ono wywołać skutku odstąpienia od umowy, albowiem takie uprawnienie wygasło.

W odpowiedzi na apelację powódka w tym zakresie powołuje się na art. 568 § 3 KC.

Ostatnio przywołany przepis stanowi, że zarzut z tytułu rękojmi może być podniesiony także po upływie powyższych terminów, jeżeli przed ich upływem kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie. Powódka-kupująca odwołując się do tego przepisu w sprawie wytoczonej przeciw sprzedawcy, zdaje się nie dostrzegać jego istoty. Bowiem według powszechnie przyjętego jego rozumienia odnosi się on do sytuacji, gdy sprzedawca dochodzi od kupującego przysługujących mu roszczeń (np. o zapłatę ceny); przepis ten nie ma zaś zastosowania do wykonywania przez kupującego względem sprzedawcy uprawnień z tytułu rękojmi (vide wyrok SN z 15 kwietnia 2003 r. V CKN 100/01, Legalis 278609, a także komentarz do art. 568 KC pod red. Osajdy – 2014 r. – wyd. 3 – uwaga 4 – Legalis).

Tak więc również odwołanie się przez powódkę do art. 568 § 3 KC nie mogło skutkować w niniejszej sprawie uwzględnieniem powództwa.

W odpowiedzi na apelację powódka dodatkowo wskazała na art. 471 KC jako podstawę odpowiedzialności pozwanej.

Należy jednak wskazać, że już w pozwie powódka, reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika procesowego, przywoływała przepisy o rękojmi jako podstawę odpowiedzialności pozwanej (k. 3 i 4). Pamiętając, że wskazanie przez stronę powodową podstawy prawnej swoich roszczeń nie oznacza formalnego związania sądu podstawą prawną, to jednakże, szczególnie jeśli pochodzi od zawodowego pełnomocnika procesowego strony, nie pozostaje bez znaczenia dla przebiegu i wyniku sprawy, albowiem pośrednio określa także okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie pozwu i tym samym ukierunkowuje całe postępowanie w sprawie (vide: uzasadnienie uchwały SN z 27 marca 2007 r. II PZP 2/07, OSNP 2007, z. 15-16, poz. 210; teza z uzasadniania wyroku SN z 28 lutego 2002 r. III CKN 182/01, Lex 54471; teza z uzasadnienia wyroku SN z 14 stycznia 2004 r. I CK 42/03, Lex 172790).

Nakazuje to uznać, że nie tylko podstawą prawną, ale i faktyczną dochodzonego roszczenia, były twierdzenia powódki o odpowiedzialności pozwanej z tytułu rękojmi; jednocześnie stanowiło to o przedmiotowych granicach sprawy. Aktualnie zaś przyjmuje się, iż art. 321 § 1 KPC, określając granice wyrokowania, wskazuje, że nie można wyrokować co do rzeczy która nie była przedmiotem żądania, czyli zasądzić czegoś innego niż strona żądała i w konsekwencji żądanie powództwa określa nie tylko jego przedmiot (kwota), lecz również jego podstawa faktyczna. Z tego względu oparcie wyroku na podstawie faktycznej niepowołanej przez powoda, w tym zasądzenie sumy pieniężnej, która wprawdzie mieści się w granicach kwotowych powództwa, lecz z innej postawy faktycznej, jest orzeczeniem ponad żądanie w rozumieniu art. 321 KPC (vide przykładowo: teza z uzasadnienia wyroku SN z 18 marca 2005 r. II CK 556/04, OSNC 2006, z. 2, poz. 38; teza z uzasadnienia wyroku SN z 7 listopada 2007 r. II CSK 344/07, Lex 388844).

Oznacza to, że rozpoznanie niniejszej sprawy w oparciu o art. 471 KC, po raz pierwszy powołany przez powódkę na etapie postępowania apelacyjnego, stanowiłoby wyjście ponad żądanie w rozumieniu art. 321 § 1 KPC. Pamiętać bowiem należy, że – zgodnie z art. 383 zd. I KPC – w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami (powódka nie powołuje się na okoliczności ze zd. II tego przepisu).

Już powyższe zważenie, z uwagi na materialną akcesoryjność wierzytelności o odsetki względem należności głównej (por. art. 481 § 1 KC), jest wystarczające również do oddalenia powództwa w zakresie żądania odsetek od roszczenia głównego ( accessorium sequitur principale).

Z tych względów należało uznać, że powództwo w całości winno podlegać oddaleniu.

Przeprowadzone rozważania, z uwagi na formalną akcesoryjność formalną rozstrzygnięcia o kosztach wobec orzeczenia o roszczeniu głównym (vide wyrok SN z 5 marca 2008 r. V CSK 471/07, Lex 393871), przesądzały, że zasadne było również zawarte w apelacji zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach procesu w postępowaniu pierwszoinstancyjnym.

Tak więc o kosztach procesu w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji należało – na podstawie art. 98 § 1 KPC – rozstrzygnąć z zastosowaniem zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Znajduje to uzasadnienie w fakcie, że powództwo-żądanie strony powodowej, zgodnie z wnioskiem strony pozwanej, zostało oddalone w całości. To więc strona powodowa uległa w zakresie całości swoich żądań i to ją winny ostatecznie obciążać koszty procesu, w tym koszty strony pozwanej.

Na koszty procesu pozwanej w postępowaniu przed Sądem Rejonowym składały się tylko koszty zastępstwa procesowego w postaci wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości 180 zł (§ 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu {j.t. Dz.U. 2013 poz. 490}; por. § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych {Dz.U. 2015 r., poz. 1804}) i 17 zł tytułem opłaty skarbowej od złożenia kopii dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa w postępowaniu sądowym (k. 30 i 31).

Mając na uwadze powyższe – na podstawie art. 386 § 1 KPC oraz przywołanych przepisów – należało orzec jak w pkt. 1 sentencji i zmienić zaskarżony wyrok oraz oddalić powództwo, a nadto zasądzić od powódki na rzecz pozwanej kwotę 197 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Również o kosztach procesu w postępowaniu odwoławczym sąd – na podstawie art. 98 § 1 KPC – rozstrzygnął z zastosowaniem zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Znajduje to uzasadnienie w fakcie, że apelacja pozwanej, o której oddalenie wnosiła powódka, została uwzględniona. To więc strona powodowa uległa w postępowaniu apelacyjnym w całości i to ją winny ostatecznie obciążać koszty tej fazy procesu, w tym koszty strony pozwanej.

Na koszty pozwanej w postępowaniu odwoławczym składały się koszty sądowe w postaci opłaty od pozwu (art. 28 pkt 1 uKSC) w wysokości 30 zł i 180 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika, który prowadził już sprawę w pierwszej instancji (k. 31 i 87), w postępowaniu apelacyjnym (§ 2 pkt 2 w zw. z § 10 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych {Dz.U. 2015 r., poz. 1804}; por. a contrario § 21 tegoż rozporządzenia).

Mając na uwadze powyższe – na podstawie przywołanych przepisów – sąd, w pkt. 2 sentencji, postanowił zasądzić od powódki na rzecz pozwanej sumę powyższych kosztów, tj. kwotę 210 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.