Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2016 r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Stowarzyszenia (...) w W.

przeciwko P. R.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 25 czerwca 2015r., sygn. akt II C 594/14,

1)  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie 1. a/ i 1. b/ o tyle, że w miejsce kwoty 7 124 złotych zasądza od pozwanego na rzecz powoda 5 783,79 (pięć tysięcy siedemset osiemdziesiąt trzy 79/100) złotych, w miejsce kwoty 1 940,59 złotych zasądza od pozwanego na rzecz powoda 1 577,08 (tysiąc pięćset siedemdziesiąt siedem) złotych, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

b)  w punkcie 3. o tyle, że w miejsce kwoty 1 508,82 złotych zasądza od pozwanego na rzecz powoda 973 (dziewięćset siedemdziesiąt trzy) złotych;

2)  w pozostałym zakresie apelację oddala;

3)  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 272,40 (dwieście siedemdziesiąt dwa 40/100) złotych tytułem kosztów postępowania odwoławczego.

I ACa 1004)15

UZASADNIENIE

Powód Stowarzyszenie (...) w W. domagał się zasądzenia od pozwanego P. R. kwoty 9 710,45 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 7 616 zł od dnia 4 lipca 2014 oraz od kwoty 2 094,45 zł, stanowiącej skapitalizowane odsetki na dzień 3 lipca 2014 roku, z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazywał, iż żądane kwoty wynikają z umów licencyjnych zawartych z pozwanym, których przedmiotem była zgoda na publiczne odtwarzanie utworów słownych, muzycznych oraz słowno – muzycznych za pomocą odtwarzacza dźwięku oraz odbiornika telewizyjnego przy ustalonej stawce wynagrodzenia w formie ryczałtu miesięcznego w wysokości 157,00,- zł netto, od kwietnia 2011 roku powiększonego o podatek VAT 23% i zgoda na publiczne wykorzystywanie tych utworów w lokalu pozwanego przy organizowaniu wesel i bali sylwestrowych, przy czym wynagrodzenie zostało ustalone w formie miesięcznego ryczałtu w wysokości 200 zł za każde wesele, powiększone o stawkę podatku VAT w wysokości 23 % od kwietnia 2011 roku. Powód podnosił, iż w związku ze zmianą ustawy o podatku od towarów i usług od kwietnia 2011 r. został zobowiązany do opłacania podatku VAT w związku z przychodami uzyskiwanymi z tytułu jego działalności zakwalifikowanej w kategorii odpłatnego świadczenia usług, stąd wystawiał na rzecz pozwanego faktury VAT uwzględniające obowiązującą stawkę podatku. Pozwany mimo zawarcia umów oraz wykorzystywania utworów muzycznych będących pod ochroną prawa autorskiego nie regulował na bieżąco należnego powodowi wynagrodzenia.

Dnia 21 lipca 2014 r. wydany został nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, uwzględniający w całości roszczenie powoda.

Pozwany wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości, wnosząc o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

Uzasadniając żądanie oddalenia powództwa podniósł, że po jego stronie nie istnieje zobowiązanie względem powoda, kwestionując roszczenie powoda tak co do zasady, jak i wysokości. W odniesieniu do wynagrodzenia z tytułu umowy RD wskazał, że płatność uzależniona była od wykorzystania przez pozwanego w danym okresie utworów w sposób określony w umowie, a nie za samą możliwość ich wykorzystania. Wobec tego, że w okresie objętym żądaniem pozwu imprezy uzasadniające naliczenie takich opłat nie były zorganizowane, to nie powstał po stronie pozwanego obowiązek zapłaty. Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia roszczenia wynikającego z umowy RD za okres od kwietnia 2011 roku do lipca 2011 roku z uwagi na upływ 3-letniego terminu przewidzianego na dochodzenie świadczeń o charakterze okresowym. Zakwestionował nadto doliczenie do opłat kwoty stanowiącej równowartość podatku VAT z uwagi na to, że zmiana ustawy podatkowej w zakresie objęcia powoda podatkiem VAT nie wpływa na zmianę treści umowy między stronami, a co za tym idzie zwiększenie wysokości świadczenia po stronie pozwanego, bez odpowiedniego aneksu do umowy, wyroku sądu, decyzji administracyjnej czy interwencji ustawodawcy w treść stosunku zobowiązaniowego stron.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Katowicach zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwoty – 7 124,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 4 lipca 2014 r. i 1 940,59 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 15 lipca 2014 r.; oddalił powództwo w pozostałej części i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1 508.82 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że Powód Stowarzyszenie (...) jest organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i działa na podstawie zezwolenia Ministra Kultury i Sztuki. Pozwany P. R. od dnia 30 marca 2009 roku prowadzi działalność gospodarczą występując w obrocie pod nazwą Firma Usługowa (...) w K., której przedmiotem jest m.in. prowadzenie restauracji i innych placówek gastronomicznych. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej pozwany organizuje imprezy okolicznościowe w lokalu gastronomicznym pod nazwą (...) w K. przy ul. (...). Poza tym reklamował swoją działalność w

zakresie imprez okolicznościowych, weselnych, zabaw karnawałowych itp. za pośrednictwem stron internetowych. Pełnomocnikiem pozwanego jako przedsiębiorcy jest jego matka Z. R., pełniąca u niego także obowiązki menadżera. Poza tym Z. R. prowadzi również własną działalność gospodarczą także w branży gastronomicznej.

Dnia 23 marca 2011 roku na wniosek pozwanego o zawarcie umowy licencyjnej powód zawarł z nim w dniu 23 marca 2011 roku dwie umowy licencyjne, tj. na publiczne odtwarzanie utworów słownych, muzycznych oraz słowno – muzycznych tzw. umowa RO oraz na publiczne wykonania i odtwarzania tych utworów tzw. umowa RD. We wniosku powód domagał się udzielenia licencji na publiczne wykorzystanie utworów chronionych przez powoda podczas organizowanych przez firmę pozwanego imprez w postaci bali sylwestrowych i wesel, co zostało objęte umową o nr RD. Powód przy zawieraniu umowy z potencjalnym licencjobiorcą wykorzystuje stałe standardowe wzorce umów opracowane przez powoda. Warunki umów, głównie umowy nr RD w zakresie wysokości i sposobu ustalenia wynagrodzenia za wykorzystywanie utworów w związku z weselami, negocjowała w imieniu pozwanego jego pełnomocnik – matka Z. R..

Umowa licencyjna nr (...) obowiązywała strony od dnia 1 stycznia 2011 roku i jej przedmiotem było udzielenie pozwanemu licencji na publiczne odtwarzanie utworów w Restauracji (...) w K., wchodzących w zakres repertuaru powoda – tj. utworów słownych, muzycznych, słowno-muzycznych i choreograficznych autorów polskich i zagranicznych, którzy udzielili powodowi prawa do reprezentowania ich na polach eksploatacji objętych umową, zgodnie z §(...). Strony ustaliły w § (...)umowy, że pozwany będzie uiszczał na rzecz powoda ryczałt miesięczny w wysokości 157 zł bez podatku od towarów i usług w terminie do piętnastego dnia następnego miesiąca.

Natomiast umowa licencyjna nr (...) na publiczne wykonania i odtwarzanie w restauracji (...) w K. utworów przewidywała z kolei publiczne wykorzystanie utworów słownych, muzycznych, słowno – muzycznych podczas organizowanych w lokalu pozwanego imprez na żywo (...) - bale sylwestrowe i (...) – wesela. Zgodnie z § (...)pozwany zobowiązał się do przekazywania na rzecz powoda wynagrodzenia autorskiego w zależności od rodzaju imprezy według różnych stawek, tj. a) 8% wpływów brutto /bez podatku VAT/ z opłat za wstęp, jednak nie mniej niż stawka ryczałtowa w wysokości 200 zł miesięcznie, b) 10% wynagrodzeń wszystkich wykonawców, w przypadku gdy nie ma opłat za wstęp, jednak nie mniej niż stawka ryczałtowa w wysokości 200 zł miesięcznie. W sytuacji, gdy nie było opłat za wstęp i wykonawcy nie otrzymują wynagrodzenia, to ryczałt za każdą imprezę w postaci balu sylwestrowego ((...)) wymagał każdorazowego uzgodnienia na 14 dni przed imprezą, zaś co do wesel – ryczałt wynosił 200 zł miesięcznie bez względu na ilość organizowanych wesel. Wynagrodzenie miało być płatne również w terminie do dnia piętnastego następnego miesiąca. Umowa obowiązywała od dnia 1 marca 2011 roku.

W piśmie z dnia 18 kwietnia 2011 roku powód poinformował pozwanego o tym, iż w związku z nowelizacją ustawy o podatku od towarów i usług (VAT) został objęty obowiązkiem zapłaty podatku VAT, w związku z czym należne mu wynagrodzenia autorskie wynikające z umów licencyjnych zawartych z pozwanym podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT według stawki podstawowej 23 %, stąd do kwoty wynagrodzenia autorskiego po dniu 1 kwietnia 2011 roku zostanie doliczony podatek VAT.

Z tytułu umowy RD pozwany nie zapłacił powodowi wynagrodzenia za miesiące od kwietnia 2011 roku do listopada 2012 roku. Także nie zapłacił wynagrodzenia z umowy o nr RO za miesiące od lutego do listopada 2012 roku.

Powód przypominał pozwanemu o obowiązku systematycznego i terminowego regulowania należności autorskich wynikających z umów z nim zawartych, wskazując na zaległości z tytułu umowy RO oraz na konieczność doliczania do należności podatku VAT w stawce 23 % od kwietnia 2011 roku. Pismem z dnia 3 lipca 2014 roku powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 9.710,45,-zł, obejmującej: należność główną z umowy (...) nr (...) w wysokości 2.081 zł za okres od dnia lutego 2012 roku do listopada 2012 i należność główną z umowy (...) nr (...) w wysokości 5.535 zł za okres od kwietnia 2011 roku do listopada 2012 roku oraz skapitalizowane odsetki ustawowe od należności głównych z tych umów w wysokości 2.094,45,-zł na dzień 3 lipca 2014 roku w wyznaczonym terminie do dnia 10 lipca 2014 roku pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego w razie bezskutecznego upływu terminu (dowód: wezwanie do zapłaty z dnia 3.07.2014 r., k – 42) Jednocześnie w dniu 3 lipca 2014 roku powód wystawił notę odsetkową od należności wynikających z umów licencyjnych na łączną kwotę 2 094,45 zł.

Na rachunek bankowy powoda pozwany oraz Firma usługowa (...) dokonali wpłat następujących kwot: w dniu 23.12.2012 r. – 2.252, 20 zł /FM 2012/ oraz w dniu 24.12.2012 r. – 3.615,60 zł. (dowód: wyciąg z rachunku bankowego powoda za okres 22.12.2012 r. – 24.12.2012 r., k - 134). Kwoty wpłacone nie obejmują należności z zawartych przez powoda z pozwanym umów za okres objęty pozwem.

Wynagrodzenie z tytułu umowy RD za miesiąc kwiecień 2011 roku płatne było w terminie do 15 maja 2011 roku, a za czerwiec 2011 roku w terminie do 15 czerwca 2011 roku. Pozew został wniesiony dnia 15 lipca 2014 roku.

W ocenie Sądu pierwszej instancji Interpretacja treści umów licencyjnych zawartych przez strony w świetle całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności zaś zeznań przesłuchanych świadków jest oczywista, także co do wysokości zobowiązań pozwanego. Brzmienie zapisów umów oraz zeznania świadków pozwalają na ustalenie wysokości należności powoda z tego tytułu oraz weryfikację prawidłowości kwot naliczonych przez powoda. W kwestii wynagrodzeń autorskich z tytułu umowy RD za wykorzystywanie utworów podczas imprez weselnych wypada podkreślić, że określenie jego wysokości w formie ryczałtu w kwocie 200 zł w stosunku miesięcznym oznacza, że niezależnie od tego, czy impreza w danym miesiącu została zorganizowana czy nie, należna była powodowi opłata w wysokości przewidzianej w umowie. Z powszechnego rozumienia zwrotu ryczałt wynika, że jest to stała kwota, zaś odniesienie kwoty 200 zł do ryczałtu miesięcznego co do imprez weselnych w umowie RD wskazuje na brak związku obowiązku zapłaty tego wynagrodzenia z ilością zorganizowanych imprez tego rodzaju. Pozwany nie wykazał, że w okresie spornym nie zorganizował żadnej imprezy z wykorzystaniem utworów. Nie jest wystarczające w tej mierze samo zaprzeczenie świadka Z. R.. Takie twierdzenie nie znajduje bowiem uzasadnienia w okolicznościach faktycznych sprawy, nie koresponduje z nim dostępny powszechnie w ogłoszeniach i reklamach profil działalności pozwanego, który wskazuje na profesjonalną organizację imprez okolicznościowych. Nie udowodnił nadto pozwany, że zawiesił działalność gospodarczą, a co za tym idzie, że nie było podstaw do naliczenia należności.

W obu umowach precyzyjnie ustaliły termin płatności należności, co oznacza że roszczenie stało się wymagalne od 16 dnia następnego miesiąca kalendarzowego. Pozew wniesiony został 15 lipca 2014 r., która to czynność - stosownie do treści art. 123 § 1 pkt 1 kc - przerwała bieg przedawnienia roszczenia okresowego. W konsekwencji roszczenie powoda wynikające z umowy RD uległo przedawnieniu co do miesiąca kwietnia 2011 roku i maja 2011 roku, tak zarówno co do należności głównej – 246 zł (2x 246 = 492 zł) oraz skapitalizowanych odsetek od tych kwot, tj. 76,93 zł (2 x 76,93 zł = 153,86 zł).

Na gruncie rozpatrywanego stanu faktycznego strony jasno określiły wysokość należnego powodowi wynagrodzenia licencyjnego w formie miesięcznego ryczałtu za samo prawo do wykorzystywania utworów podczas imprez organizowanych przez pozwanego, nie zaś faktyczne wykorzystanie. Mając na względzie treść zobowiązania łączącego strony nie jest istotnym czy pozwany rzeczywiście korzystał z nabytych praw autorskich. Podnoszone przez pozwanego twierdzenia, że nie organizował wesel, pozostają bez znaczenia z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy skoro w zakresie objętym żądaniem pozwu strony związane były postanowieniami umowy licencyjnej z dnia 23 marca 2011 r. w zakresie wynagrodzenia za publiczne wykorzystywanie utworów muzycznych i pozwany zobowiązany był do zapłaty comiesięcznych opłat licencyjnych na rzecz powoda.

Wobec braku odniesienia się pozwanego do roszczenia wynikającego z umowy licencyjnej RO za wyjątkiem kwestii VAT stwierdzić należy, że zostało w tej części w sposób dorozumiany uznane przez pozwanego.

Odnosząc się do podatku VAT, którego obowiązkiem odprowadzania został objęty powód od kwietnia 2011 roku zważył Sąd, że zasadnie do kwoty należności głównej netto powód doliczył stawkę podatku VAT w wysokości 23 %. Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo o miarach (Dz. U. z 2011 r., Nr 64, poz. 332), która weszła w życie z dniem 1 kwietnia 2011 roku, przedmiot działalności powoda uznała za odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT. Nie można przyjąć, że podatek ten zawarty był w ustalonej cenie, albowiem domniemanie wynikające z ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach nie znajduje zastosowania w tym przypadku. Co prawda w umowach licencyjnych zaznaczono, że wynagrodzenie z nich wynikające nie obejmuje podatku od towarów i usług, nie oznacza to jednak, że powód nie może tego podatku doliczyć do kwoty wynagrodzenia, w sytuacji, gdy taki obowiązek ex lege, niezależnie od woli stron umów powstanie. Rodziło to po jego stronie określone powinności publicznoskarbowe. Sama umowna stawka wynagrodzenia nie uległa zmianie. Dodatkowo podkreślił też Sąd, że powód poinformował pozwanego o tym, że stał się płatnikiem tego podatku w piśmie z dnia 18 kwietnia 2011 roku.

Od powyższego rozstrzygnięcia apelację złożył pozwany, wnosząc o jego zmianę poprzez:

a.  oddalenie powództwa ponad kwotę 1 727 zł (tj. co do kwoty 5 397 zł) wraz z ustawowymi odsetkami tytułem roszczenia głównego;

b.  oddalenie powództwa ponad kwotę 428,13 zł (tj. co do kwoty 1 512,46 zł) wraz z ustawowymi odsetkami tytułem skapitalizowanych odsetek,

c.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów sądowych za postępowanie przed sądem pierwszej instancji. Nadto pozwany wnosił o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu za postępowanie apelacyjne.

Skarżący zarzucał:

1)  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to przepisów art. 1 ust. 4 ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo o miarach (Dz. U z 28 marca 2011 r.) w zw. z art. 353 ¹ kc i 354 § 1 kc poprzez ich błędną wykładnię wyrażającą się w bezpodstawnym uznaniu, że obciążenie powoda obowiązkiem płatności podatku VAT skutkuje po jego stronie powstaniem uprawnienia o zwiększenie wysokości należnego mu wynagrodzenia z tytułu umowy zawartej z pozwanym, podczas gdy prawidłowa wykładnia tych przepisów przemawia za uznaniem, że publicznoprawne obowiązki spoczywające na powodzie w związku z wykonaniem umowy są irrelewantne dla wysokości zobowiązania pozwanego.

2)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę skarżonego orzeczenia polegający na błędnym przyjęciu, że pozwany miał obowiązek płacić wynagrodzenie w wysokości powiększonej o stawkę podatku VAT, podczas gdy umowa zawarta pomiędzy stronami takiego obowiązku na pozwanego nie nakładała, a do zmiany umowy w tej mierze nie doszło.

3)  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to przepisu art. 6 kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i błędne uznanie, że obowiązek udowodnienia, iż w spornym okresie w lokalu pozwanego nie miały miejsca „wesela” i „bale sylwestrowe” spoczywa na pozwanym, podczas gdy w świetle treści umów zawartych pomiędzy stronami, ciężar wykazania tej okoliczności - jako podstawy żądania należnego wynagrodzenia - spoczywa po stronie powoda.

4)  naruszenie przepisów prawa materialnego, a to przepisu art. 65 § 1 i 2 kc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i ograniczenie wykładni treści umowy tylko do jednego jej postanowienia z pominięciem pozostałej jej części, skutkujące błędną wykładnią umowy zawartej pomiędzy stronami w dniu 23 marca 2011 r. o numerze (...) w zakresie uznania, że pozwany obowiązany jest płacić miesięczny ryczałt w każdym miesiącu, podczas gdy z analizy całości postanowień tej umowy wynika, że wynagrodzenie to należne jest jedynie w miesiącach, w których pozwany wykorzystał utwory w sposób opisany w umowie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja tylko częściowo zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności rozważenia wymagają zarzuty naruszenia przepisów postępowania. Należy podkreślić, że prawidłowość zastosowania lub wykładni prawa materialnego może być właściwie oceniona jedynie na kanwie niewadliwie ustalonej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Skuteczne zatem zgłoszenie zarzutu dotyczącego naruszenia prawa materialnego wchodzi zasadniczo w rachubę tylko wtedy, gdy ustalony przez sąd pierwszej instancji stan faktyczny, będący podstawą zaskarżonego wyroku, nie budzi zastrzeżeń. Jest to pogląd powszechnie przyjęty w orzecznictwie.

Sąd pierwszej instancji ustalił prawidłowy stan faktyczny, który Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własny. Ów stan faktyczny był pomiędzy stronami niesporny. Zarzuty zawarte w pkt. 2. apelacji (dokonania błędu w ustaleniach faktycznych) dotyczą w istocie rozważań prawnych a nie faktycznych, odnoszących się do interpretacji postanowień umownych w połączeniu z ustawowym objęciem powoda jako podatnika podatku od towarów i usług (VAT).

Apelacja obejmuje dwie kwestie:

1)  zasadność żądania zapłaty za sporny okres z tytułu umowy RD;

2)  zasadność żądania opłaty powiększonej o podatek od towarów i usług.

1.  Interpretując umowę RD ((...)) należy mieć na uwadze, że zgodnie z jej § 1 licencjonodawca (pozwany P. R.) oświadczył, że w restauracji (...) publicznie wykorzystuje utwory słowne, muzyczne, słowno-muzyczne podczas imprez organizowanych na żywo. Dalej padają określenia(...) – bale sylwestrowe i (...) – wesela. Rozumieć to należy, że w trakcie wesel i balów sylwestrowych wykonywane są na żywo utwory chronione prawami autorskimi przez powoda. Jest to rzecz oczywista. Powszechnie wiadomo bowiem jest, że w trakcie tego typu imprez, dla uprzyjemnienia zabawy, muzykę wykonuje na żywo zatrudniony zespół muzyczno-wokalny. Z § (...) umowy wynika również, że cała ta umowa (RD) odnosi się do opłat za wykonywaną na żywo muzykę w trakcie wesel i balów sylwestrowych.

Z § (...) umowy RD wynika, że pozwany zobowiązał się do przekazywania na rzecz powoda wynagrodzenia autorskiego w zależności od rodzaju imprezy według różnych stawek:

a) 8% wpływów brutto (bez podatku VAT) z opłat za wstęp, jednak nie mniej niż stawka ryczałtowa w wysokości 200 zł miesięcznie,

b) 10% wynagrodzeń wszystkich wykonawców, w przypadku gdy nie ma opłat za wstęp, jednak nie mniej niż stawka ryczałtowa w wysokości 200 zł miesięcznie;

c) w sytuacji, gdy nie było opłat za wstęp i wykonawcy nie otrzymują wynagrodzenia, to ryczałt za każdą imprezę w postaci balu sylwestrowego ((...)) wymagał każdorazowego uzgodnienia na 14 dni przed imprezą, zaś co do wesel ((...)) – ryczałt wynosił 200 zł miesięcznie bez względu na ilość organizowanych wesel.

Wiadomym jest, że w przypadku balu sylwestrowego pobierana jest opłata za wstęp (zatem do balów sylwestrowych odnosi się pkt a), natomiast w ramach wesel nie ma opłat za wstęp, a zespół wokalno-muzyczny opłacany jest przez nowożeńców – jest to rzecz oczywista i powszechnie wiadoma. Zatem pkt. b) odnosi się do wesel. Oba wskazane punkty zawierały klauzulę że wynagrodzenie wynosi nie mniej niż 200 zł miesięcznie. Zatem w sytuacji gdy w restauracji obywają się wesela (gdzie nie na biletów i zespół opłacany jest przez nowożeńców) i bal sylwestrowy (gdzie są bilety i zespół opłaca organizator) opłata ryczałtowa wynosi najmniej 200 zł miesięcznie. Teoretycznie może też i zdarzyć się sytuacja, że bal sylwestrowy jest darmowy, czy też, że w trakcie wesela zespół wykonuje muzykę za darmo, bądź też nie ma zespołu. Do takiej sytuacji odnosi się pkt. c), który przewiduje co do balu sylwestrowego uzgodnienia wynagrodzenia na 14 dni przed imprezą, a co do wesela ryczałt 200 zł miesięcznie. Sprowadza się to do wniosku, że ryczałt za wesela zawsze wynosi 200 zł miesięcznie.

Nie można podzielić stanowiska strony pozwanej, że ów miesięczny ryczałt obowiązuje tylko wtedy, gdy w danym miesiącu obywa się w lokalu wesele. Podzielić zatem należy konkluzję Sądu pierwszej instancji, że odnośnie wynagrodzeń autorskich z tytułu umowy RD za wykorzystywanie utworów podczas imprez weselnych to określenie jego wysokości w formie ryczałtu w kwocie 200 zł w stosunku miesięcznym oznacza, że niezależnie od tego, czy impreza w danym miesiącu została zorganizowana czy nie, należna była powodowi opłata w wysokości przewidzianej w umowie. Z powszechnego rozumienia zwrotu ryczałt wynika bowiem, że jest to stała kwota, zaś odniesienie kwoty 200 zł do ryczałtu miesięcznego, co do imprez weselnych w umowie RD, wskazuje na brak związku obowiązku zapłaty tego wynagrodzenia z ilością zorganizowanych imprez tego rodzaju. Pozwany miał prawo do wykorzystywania, a więc do korzystania z cudzego utworu na określonym polu eksploatacji, a jego obowiązkiem była zapłata wynagrodzenia za samo prawo do wykorzystania utworu na wyszczególnionych w umowie polach eksploatacji. Wynagrodzenie przewidziane zostało bowiem za samą możliwość wykorzystania utworów podczas imprez organizowanych przez pozwanego, nie zaś faktyczne wykorzystanie. Nie ma więc znaczenia, czy podczas tych imprez była muzyka w tle czy na żywo. Powód w rzeczywistości pobawiony był możliwości kontroli w zakresie ilości imprez weselnych, stąd ustalenie liczby wesel w lokalu pozwanego nie było realne. Pozwany nie miał zaś obowiązku zgłaszania powodowi danych na temat tego, ile imprez weselnych zostało w każdym miesiącu zorganizowanych. Brak jakiejkolwiek przyjętej przez strony ewidencji ilości wesel, a zarazem ustalone w niewielkiej wysokości wynagrodzenie, które samo w sobie stanowiło rekompensatę, niezależnie od tego, że w danym miesiącu ilość ta mogła kształtować się różnie i nie była możliwa z góry do przewidzenia oznacza, że umowa miała na celu ustalenie wynagrodzenia w stałej wysokości miesięcznej. W myśl art. 65 § 2 kc dokonując interpretacji umów należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. W tym jednak wypadku brzmienie umowy prowadzi do ustalenia prawidłowego zamiaru stron i celu umowy - intencją stron było określenie wynagrodzenia w sposób ryczałtowy.

Już tylko marginalnie podzielić również należy stanowisko Sądu pierwszej instancji, że pozwany nie wykazał, że w okresie spornym nie zorganizował żadnej imprezy z wykorzystaniem utworów, czy też w jakich miesiącach nie organizował wesel (nawet w czasie okresu tzw. wielkopostnego zdarzają się wszak wesela osób nie przestrzegających ortodoksyjnie nakazów kościelnych). Trudno więc uznać prawdziwość twierdzeń pozwanego, mając na uwadze przedmiot jego działalności, jaki i to, że jego lokal powszechnie znany był jako dom weselny, tak więc w organizowaniu tego typu imprez się specjalizował. Takie twierdzenie nie znajduje uzasadnienia w okolicznościach faktycznych sprawy, nie koresponduje z nim dostępny powszechnie w ogłoszeniach i reklamach profil działalności pozwanego, który wskazuje na profesjonalną organizację imprez okolicznościowych. Nie udowodnił nadto pozwany, że zawiesił działalność gospodarczą, a co za tym idzie, że nie było podstaw do naliczenia należności. W tym zakresie apelacja winna zatem ulec oddaleniu, a to na podstawie art. 385 kpc.

2.  Trafne należy natomiast ocenić zarzuty apelacji dotyczące zasądzenia należności łącznie z podatkiem VAT.

Z treści umów RO wynika ((...)), że ryczałt miesięczny wynosi 157 zł i nie obejmuje podatku VAT. Z treści omówionej wyżej umowy RD wynikał de facto ryczałt w wysokości po 200 zł miesięcznie. Innymi słowy w umowach licencyjnych zaznaczono, że wynagrodzenie z nich wynikające nie obejmuje podatku od towarów i usług. Zgodnie z zasadą pacta sunt servanta pozwany miał obowiązek uiszczania opłat w umówionej wysokości bez podatku VAT. Nie ma racji Sąd pierwszej instancji, że zasadnie do kwoty należności głównej netto powód doliczył stawkę podatku VAT w wysokości 23 %, gdyż powód mógł ten podatek doliczyć do kwoty wynagrodzenia, w sytuacji, gdy taki obowiązek ex lege, niezależnie od woli stron umów powstanie, bo rodziło to po jego stronie określone powinności publiczno skarbowe, a sama umowna stawka wynagrodzenia nie uległa zmianie.

Ustawa z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy - Prawo o miarach (Dz. U. z 2011 r., Nr 64, poz. 332), która weszła w życie z dniem 1 kwietnia 2011 roku, przedmiot działalności powoda uznała za odpłatne świadczenie usług, podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT. Nie można przyjąć, że podatek ten zawarty był w ustalonej cenie, albowiem domniemanie wynikające z ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach nie znajduje zastosowania w tym przypadku. Kwestia zmiany wysokości podatku VAT stanowiła przedmiot orzecznictwa w ramach wejścia w życie ustawy z dnia 11 kwietnia 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 545 ze zm.), gdy nastąpiła zmiana stanu prawnego podwyższająca podatek VAT na roboty budowlane o 15% (z 7% do 22%). W orzecznictwie Sądu Najwyższego wypowiedziano pogląd, który należy zaaprobować, że dokonana tą ustawą zmiana stanu prawnego uzasadnia ocenę, iż jest to, w rozumieniu art. 357 ¹ kc, nadzwyczajna zmiana stosunków (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 listopada 2007 r. III CSK 111/07 nie publ., z dnia 16 maja 2007 r. III CSK 452/06 OSP 2009/2/19 z dnia z dnia 29 marca 2012 r. I CSK 333/11). Też i Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 31 lipca 2013 r.(I ACa 239/13) wskazał, że nadzwyczajna zmiana stosunków w rozumieniu art. 357 ¹ kc jest to nie tylko zmiana o charakterze powszechnym, niezależnym od woli stron, ale musi to być zmiana zasadnicza niemieszcząca się w ryzyku kontraktowym. Podwyższenie podatku VAT tylko o 1% nie stanowi zasadniczej zmiany, jak to miało miejsce, np. w 2004 r., kiedy podatek VAT na roboty budowlane podwyższono aż o 15% z 7% do 22%.

Tym bardziej zatem w ogóle wprowadzenie opodatkowania w wysokości 23% stanowi nadzwyczajną zmianę stosunków w rozumieniu art. 357 ¹ kc. Powód zatem – o ile uznawał, że stawka umowna winna być podwyższoną – winien wystąpić z wnioskiem o zawarcie aneksu do umowy, bądź ze stosownym roszczeniem z art. 357 ¹ kc. Nie było wystarczające samo poinformowanie pozwanego o tym, że stał się płatnikiem tego podatku w piśmie z dnia 18 kwietnia 2011 r. wraz z żądaniem zapłaty podwyższonego wynagrodzenia.

Reasumując powyższe wywody w ocenie Sądu Apelacyjnego powód nie był uprawnionym do podwyższenia należnego mu wynagrodzenia o stawkę należnego podatku VAT. Skutkować to winno zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia. Zmiany Sąd Apelacyjny dokonał według następujących wyliczeń:

Z przedstawionych względów na podstawie art. 386§1 kpc Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok, zasądzając w miejsce kwoty 7 124 zł - 5 783,79 zł (tytułem należności głównej) oraz w miejsce kwoty 1 940,59 zł – 1 577,08 zł (tytułem skapitalizowanych odsetek).

Zmiana wyroku pociągnęła za sobą konieczność korekty rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu. Rozstrzygnięcie to winno być oparte o zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów (art. 100 zdanie pierwsze kpc) oraz o przepisy § 6 pkt. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz.461).

Powód domagał się zasądzenia kwoty 9 710,45 zł. – 100%

Zasądzono – 7 360,87 – x

X = 75%

Powód utrzymał się ze swoim żądaniem w 75%.

Koszty powoda wynosiły: 486 (opłata od pozwu) + 1200 (honorarium pełnomocnika procesowego) + 17 (opłata od pełnomocnictwa), RAZEM: 1 703 zł. 75% z 1 703 = 1 277,25.

Koszty pozwanego wynosiły: 1200 (honorarium pełnomocnika procesowego) + 17 (opłata od pełnomocnictwa), RAZEM: 1 217 zł. 25% z 1 217 = 304,25 zł.

1 277,25 – 304,25 = 973 zł.

Orzeczenie w przedmiocie kosztów procesu za instancję odwoławczą uzasadniają normy art. 108§1 kpc art. 100 zdanie pierwsze kpc oraz § 6 pkt. 4 w związku z § 13 ust. 1 pkt. 2 cyt. rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie. Rozporządzenie to zostało uchylone przez obowiązujące od dnia 1 stycznia 2016 roku rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015, poz. 1800). Jednakże w § 21 tego rozporządzenia wskazano, że do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Apelacja została wniesiona w dniu 21 sierpnia 2015 roku, wobec czego należało zastosować przepisy obowiązujące w tej dacie.

Wartość przedmiotu zaskarżenia wynosiła 5 826 zł – 100%

Zasądzona należność obniżona została o 1 703,72 zł (1 340,21 + 363,51 zł) – x

x = 30%.

Powód utrzymał się ze swoim żądaniem w postępowaniu apelacyjnym w 70 %.

Koszty powoda: 900 zł (honorarium pełnomocnika procesowego), 900x70%=630 zł.

Koszty pozwanego: 900 zł (honorarium pełnomocnika procesowego)+292 zł (opłata od apelacji), RAZEM: 1 192 zł. 1 192x30%=357,60 zł

630–357,60 =272,40 zł.

SSO Aneta Pieczyrak-Pisulińska SSA Ewa Jastrzębska SSA Lucyna Świderska-Pilis