Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powodowie H. W. i B. W. w pozwie z dnia 19 sierpnia 2011 r. wnieśli o zasądzenie na ich rzecz solidarnie od pozwanej (...) w W. Oddział (...) we W., kwoty 207 011,61 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 30 czerwca 2011 r. do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu żądania powodowie podnieśli, że domagają się od pozwanej odszkodowania za szkodę poniesioną na skutek wydania przez Naczelnika Gminy J. w dniu 29 września 1976 r. decyzji administracyjnej, mocą której organ ówczesnej administracji orzekł o przejęciu za rentę na własność Państwa gospodarstwa rolnego położonego we wsi P., stanowiącego działki nr (...), w 1/3 część działki nr (...), stanowiącego własność R. W., po której spadek – w zakresie w/w gospodarstwa rolnego, na mocy testamentu z dnia 12 września 2000 r., przejęli powodowie.

Powodowie przez długi okres starali się odzyskać zabrane na własność Skarbu Państwa gospodarstwo rolne. Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2001 r. Sąd oddalił powództwo powodów o wydanie nieruchomości, nie przesądzając jednak o tym kto jest właścicielem nieruchomości, a jedynie podnosząc, iż jest związany ostateczną decyzją administracyjną wobec czego obaleniu uległo domniemanie zgodności stanu faktycznego z wpisem w księdze wieczystej. Powodowie podnieśli, że od momentu wydania w/w wyroku przez Sąd, strona pozwana nie mogła mieć wątpliwości, iż zajmowana przez nią działka jest przedmiotem sporu i roszczeń wysuwanych przez powodów. Dopiero decyzją z dnia 12 września 2007 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło nieważność decyzji administracyjnej, na mocy której R. W. została pozbawiona własności w/w gospodarstwa rolnego, wskazując, że decyzja o przejęciu gospodarstwa rolnego na własność Skarbu Państwa, z urzędu za rentę, rażąco naruszyła przepisy prawa materialnego. Powodowie podnieśli także, że w wyniku szeregu podjętych przez nich działań, działka została im przekazana przez pozwaną (...) – następczynie prawną (...) Skarbu Państwa i wydana, dopiero w 2009 r.

Powodowie zawezwali stronę pozwaną do próby ugodowej w związku z roszczeniem o zapłatę za bezumowne korzystanie z należącej do nich nieruchomości, jednakże (...) nie wyraziła woli załatwienia sprawy w sposób polubowny.

Powodowie wskazali także, że ich roszczenia wynikają z kalkulacji obejmującej sumę utraconych dopłat unijnych w latach 2004 – 2009, przysługujących w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, w łącznej wysokości 20 381,61 zł oraz dochody z gospodarstwa rolnego. Przy czym, w wyliczeniu utraconego dochodu, powodowie przyjęli uśrednione wartości będące znacznie poniżej możliwości za równo uzyskiwanych plonów przy prowadzeniu należytej gospodarki rolnej jak i ceny w punktach skupu płodów rolnych, bezpośrednio sąsiadujących z miejscem położenia działki. Powodowie podnieśli, iż uśredniony (średnia arytmetyczna), utracony przez nich w latach 2001 – 2009 zysk w korelacji z trzema płodami rolnymi najbardziej powszechnymi dla miejsca położenia działki, (j. buraki, kukurydza i pszenica) wynosił łącznie 186 630 zł. Kwota ta została objęta żądaniem wniesionego przez nich w dniu 20 kwietnia 2011 r. do tut. Sądu pozwu. Jednocześnie powodowie wnieśli o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego na okoliczność wysokości utraconych przez nich, w rozważanym okresie korzyści z prowadzenia spornego gospodarstwa rolnego.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana (...) w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu swojego stanowiska strona pozwana zarzuciła po swojej stronie brak legitymacji procesowej biernej do występowania w niniejszym postępowaniu sądowym, albowiem, nie jest ona autorem decyzji z dnia 29 września 1976 r., nie jest także następcą prawnym Naczelnika Gminy J., w związku z czym nie można w żadnym wypadku mówić o jej bezprawnym działaniu przy wykonywaniu władzy publicznej, uzasadniającym wytoczenie przeciwko pozwanej powództwa opartego na przepisie art. 417 w zw. z art. 417 ^{( 1)} § 2 k.c.

Odnosząc się do roszczeń windykacyjnych powodów, strona pozwana wskazała natomiast, że sporna działka została powodom wydana przez pozwaną w roku 2009, gdy tylko dokonano uprzednich niezbędnych wydzieleń geodezyjnych i po uregulowaniu przez pozwaną (jako następcę prawnego (...) Skarbu Państwa) spraw związanych z obciążającą nieruchomość umową dzierżawy. Działanie pozwanej, nie nosi zatem – jej zdaniem – żadnych znamion bezprawności.

Pismem z dnia 9 stycznia 2012 r. powodowie, jak wskazali na podstawie art. 194 § 1 k.p.c., wezwali do udziału w sprawie Gminę J..

W uzasadnieniu swojego żądania, powodowie powołali się na przepis art. 417 ^{( 1)} § 2 k.c., zgodnie z którym podmioty poszkodowane przez wydanie ostatecznej decyzji mogą żądać naprawienia powstałego uszczerbku, jeżeli we właściwym postępowaniu zostanie stwierdzona jej niezgodność z prawem. Powodowie wskazali przy tym, iż niezgodną z prawem decyzją powodującą powstanie po ich stronie szkody majątkowej, była decyzja Naczelnika Gminy J., z dnia 29 września 1976 r.(...)orzekająca o przejęciu, z urzędu za rentę, na własność Skarbu Państwa, gospodarstwa rolnego, bez budynków, o powierzchni 5,67 ha, położonego we wsi P., stanowiącego własność R. W.. Prejudykat uzasadniający roszczenie stanowi natomiast Decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego we W. z dnia 12 września 2007 r. (SKO (...)) stwierdzająca nieważnej w/w decyzji Naczelnika Gminy. Sama szkoda wynika natomiast za faktu, że powodowie którzy na podstawie testamentu nabyli spadek po R. W., nie mogli pobierać pożytków, ani też innych dochodów ze spornej nieruchomości, wydanej im przez (...) – będącą od 1976 r. właścicielem nieruchomości, dopiero w 2009 r. w opinii powodów, skierowanie powództwa przeciwko Wójtowi Gminy w J. – Gminie J., będącemu następca prawnym Naczelnika Gminy w J. jest uzasadnione.

W odniesieniu do elementów składowych szkody (dopłaty unijne oraz utracony zysk) oraz jej wysokości, powodowie podtrzymali swoje twierdzenia i zarzuty zawarte w pozwie.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 12 stycznia 2012 r. (k. 118) Sąd wezwał do udziału w sprawie – charakterze strony pozwanej – Gminę J..

W piśmie procesowym z dnia 01.02.2012 r. (k.125) powodowie wskazali, że w niniejszej sprawie pozywają zarówno (...) w W. Oddział (...) we W. jak i Gminą J., w ten sposób, że od pozwanego ad. 1 domagają się zasądzenia kwoty 5 000 zł tytułem wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy. Natomiast od pozwanego ad. 2 powodowie domagają się zasądzenia kwoty 202 011, 61 zł jako następcy prawnego Naczelnika Gminy w J.

Przy czym w przedmiocie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie powodowie doprcyzowali, w piśmie z dnia 26.03.2012 r. (k. 142,143), że ich żądanie w tym zakresie jest uzasadnione w świetle art. 224§2 k.c., za okres od dnia wydania decyzji z dnia 12 września 2007 r. do dnia 9 czerwca 2009 r. tj. do dnia prawnego uregulowania stanu przedmiotowej nieruchomości.

W odpowiedzi na pozew pozwana Gmina J., wniosła o oddalenie powództwa w całości.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana Gmina J. podniosła, iż nie występuje po jej stronie bierna legitymacja procesowa w niniejszej sprawie, bowiem zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, biernie legitymowany, w sprawie o naprawienie szkody wynikłej z ostatecznej decyzji administracyjnej, o której mowa w art. 36 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i stawę o pracownikach samorządowych, jest Skarb Państwa, także wówczas, gdy stwierdzenie jej nieważności lub stwierdzenie, że została wydana z naruszeniem prawa, nastąpiło po dniu 26 maja 1990 r.

Pismem z dnia 22 marca 2012 r. powodowie podtrzymali swoje dotychczasowe żądania oraz stanowisko w sprawie.

Wyrokiem częściowym z dnia 31 maja 2012 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu, I Wydział Cywilny oddalił powództwo B. W. i H. W. w stosunku do Gminy J.i zasądził solidarnie od powodów na rzecz pozwanej Gminy J. kwotę 7217 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelacja powodów została odrzucona przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowieniem z dnia 27.08.2012 r.

Pismem z dnia 2 grudnia 2013 r. powodowie, jak wskazali sprecyzowali ostatecznie swoje stanowisko w sprawie i wnieśli o zasądzenie od strony pozwanej (...) w W. solidarnie na swoją rzecz kwoty 207 011,61 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 października 2009 r. tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie od dnia 29 czerwca 2001 r. do dnia 26 października 2009 r. z nieruchomości rolnej niezabudowanej o powierzchni 5,5 ha, która położona jest w granicach działki numer (...) obręb P., gmina J. (KW nr (...).

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że podstawą ich żądania jest treść art. 224 § 2 k.c., ponieważ(...) Skarbu Państwa w W. jako samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy najpóźniej w dniu 29 czerwca 2001 r., czyli w dniu wydania przez Sąd Rejonowy w Strzelinie wyroku oddalającego powództwo przeciwko powodom. (...) jest przy tym następcą prawnym (...) Skarbu Państwa. Żądanie odsetkowe w ocenie powodów jest uzasadnione okolicznością, że żądanie zapłaty z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości stało się wymagalne najpóźniej z chwilą zwrotu powodom nieruchomości, który nastąpił najwcześniej w dniu 26 października 2009 r.

Strona pozwana (...) w W. na rozprawie w dniu 3 grudnia 2013 r. wniosła o oddalenie tak sprecyzowanego powództwa.

W piśmie procesowym z dnia 14 września 2015 r. strona pozwana (...) w W. podniosła zarzut przedawnienia roszczenia powodów, powołując się na art. 229 k.c.

Do zwrotu nieruchomości powodom, jak wskazali powodowie doszło w dniu 26 października 2009 r., a pozew został wniesiony w dniu 20 kwietnia 2011 r. Przy czym bieg terminu przedawnienia, zdaniem strony pozwanej, nie został przerwany wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej, bowiem nie spełniało ono minimalnych wymogów co do swojej treści.

Nadto, na wypadek gdyby Sąd nie uwzględnił zarzutu przedawnienia strona pozwana wskazała, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie należałoby liczyć najwcześniej od dnia 12.10.2007 r., a nie jak obecnie domagają się pozwani od dnia 29 czerwca 2001 r., bowiem w tej dacie został wydany przez Sąd Rejonowy w Strzelinie wyrok oddalający powództwo o wydanie spornej nieruchomości. Tymczasem jak wskazuje się w doktrynie „od momentu powzięcia wiadomości o wytoczeniu przeciw posiadaczowi powództwa o wydanie rzeczy musi on już rozliczyć się z posiadania i zapłacić wynagrodzenie za korzystanie (…) – naturalnie przy założeniu, ze powództwo zostanie uwzględnione”.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na mocy aktu własności ziemi z dnia 13 sierpnia 1973 r., wydanego przez kierownika Wydziału (...) i Skupu (...) (...) w D. R. W. stała się – z mocy prawa – właścicielką nieruchomości (działek) oznaczonych w ewidencji gruntów nr(...) o powierzchni 5,50 ha oraz działu w wysokości ½ w prawie własności działki siedliskowej zabudowanej nr (...) o powierzchni 0,52 ha, położonych we wsi P.. W uzasadnieniu tego aktu nadania podkreślono, że „R. W. dniu 4 listopada 1971 r. posiadała nieruchomość bez żadnej, umowy nieprzerwanie przez okres ponad 10 lat jako samoistny posiadacz.

(dowód: decyzja SKO z dnia 12.09.2007 r. SKO (...), k. 47 - 58);

Decyzją z dnia 29 września 1976 r. ((...)) Naczelnik Gminy w J. orzekł o przejęciu „za rentę z urzędu na własność Państwa gospodarstwa rolnego, o ogólnej powierzchni 5,67 ha, bez budynków, figurującego w aktach jako własność R. W., położonego we wsi P. (…) w granicach działek nr (...) część działki nr (...), dla którego założona jest księga wieczysta nr KW (...)”. Spod przejęcia wyłączono zabudowania mieszkalne i gospodarcze i pozostawiono je jako odrębny od gruntu przedmiot własności (dz. Nr(...))”. W dożywotnim użytkowaniu R. W. pozostawiono działkę gruntu o powierzchni 0,50 ha, na której położenie i granice miały zostać określone w protokole zdawczo – odbiorczym. W podstawi prawnej rozstrzygnięcia wskazano przepis art. 9 ust. 2 i art. 31 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne (dz. U. nr 21, poz. 118).

( dowód: decyzja SKO z dnia 12.09.2007 r. SKO (...), k. 47 – 58);

Postanowieniem z dnia 20.12.2000 r. Sąd Rejonowy w Strzelinie, w sprawie o sygn. akt I Ns 302/00 stwierdził że wchodzące w skład spadku po zmarłej R. W. gospodarstwo rolne położone w miejscowości P. dla którego V Wydział Ksiąg Wieczystych i Sądu Rejonowego w Strzelinie prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...) i (...) dziedziczą z mocy testamentu B. i H. małżonkowie W..

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Strzelinie z dnia 20.12.2000 r., k.65);

Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2001 r. Sąd Rejonowy w Strzelinie oddalił powództwo H. i B. W., skierowane przeciwko Gminie J., Skarbowi Państwa – Wojewodzie (...) oraz (...) Skarbu Państwa Oddział (...) we W. o wydanie w/w nieruchomości.

Od powyższego wyroku powodowie złożyli apelację, która została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 29.01.2002 r.

W uzasadnieniu wyroku sąd II instancji podkreślił, że powodowie w procesie windykacyjnym i w apelacji chcą wzruszyć decyzję z dnia 29 września 1976 r. Naczelnika Gminy J. zarzucając jej nieważność. Niemniej jednak eliminacja decyzji obarczonej wadami może nastąpić tylko w trybie i na zasadach określonych w k.p.a., a sąd cywilny jest związany decyzją administracyjną tak długo, dopóty jej wzruszenie nie nastąpi w drodze postępowania administracyjnego.

( dowód: wyrok Sądu Rejonowego w Strzelinie z dnia 29.06.2001 r. wraz z uzasadnieniem, k. 60 – 64, wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 29.01.2002 r. wraz z uzasadnieniem – akta SR w Strzelinie I C 144/00);

W dniu 9 maja 2002 r. powodowie złożyli wniosek do Wojewody (...) o stwierdzenie nieważności decyzji Naczelnika Gminy w J. z dnia 29 września 1976 r.

Decyzją z dnia 30 grudnia 2002 r. Wojewoda (...) odmówił stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji.

Ostatecznie jednak w wyniku kolejnych odwołań od decyzji organów administracyjnych i skarg powodów, decyzją z dnia 12 września 2007 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze we W., po rozpatrzeniu wniosku H. i B. W. o stwierdzenie nieważności decyzji Naczelnika Gminy w J. z dnia 29 września 1976 r. orzekającej o przejęciu z urzędu za rentę, na własność Skarbu Państwa gospodarstwa rolnego bez budynków o powierzchni 5,67 ha położonego we wsi P., powiat (...), stanowiącej własność R. W., stwierdziło – w oparciu o przepisy art. 156 41 pkt 2 i art. 157 §1 i 2 k.p.a. oraz art. 9 ust. 2 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne – stwierdziło nieważność w/w decyzji organu pierwszej instancji. Decyzja SKO jest ostateczna.

Przy czym uczestnikiem postępowania administracyjnego od samego początku była między innymi (...) Skarbu Państwa Oddział (...) w W., a potem (...) w W. Oddział (...) we W..

( dowód: wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 9 maja 2002 r., k. 527, decyzja wojewody (...) z dnia 30.12.2002 r., k. 528-529, odwołanie od decyzji z dnia 13.01.2003 r., k. 530-531, decyzja ministra rolnictwa i rozwoju wsi z dnia 5.08.2004 r., k. 532-534, decyzja wojewody (...) z dnia 25.03.2005 r., k. 535-536, odwołanie od decyzji z dnia 5.04.2005 r., k. 537-539, postanowienie ministra spraw wewnętrznych i administracji z dnia 08.06.2005 r., k.540-541, decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12.12.2005 r., k. 542-544, wyrok WSA w Warszawie z dnia 10.05.2006 r., k. 545-547, decyzja SKO z dnia 12.09.2007 r. SKO (...), k. 47 – 58);

Sporna nieruchomość, wchodząca w skład (...) Skarbu Państwa została w dniu 26 października 2009 r. wydana H. W. i B. W., przez (...) w W. Oddział (...) we W..

( okoliczności bezsporne);

Wnioskiem z dnia 8 czerwca 2010 roku H. W. i B. W. zawezwali (...) w W. Oddział (...) we W. do próby ugodowej w sprawie zapłaty kwoty 180 000 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości rolnej należącej do wnioskodawców za okres od 2001 r. do 2009 r. Wniosek został doręczony (...) w W. w dniu 08.07.2010 r.

W protokole posiedzenia z dnia 2 września 2010 r. stwierdzono, że do ugody stron nie doszło.

( dowód: zawezwanie do próby ugodowej, k.83-84, odpowiedź na wniosek k.23-24, protokół posiedzenia, k. 26 - akta Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Fabrycznej we Wrocławiu, sygn. akt I Co 1373/10);

Rynkowy czynsz dzierżawny za nieruchomość rolną niezabudowaną w granicach działki nr (...) o powierzchni 5,5 ha za okres od 12 września 2007 r. do 9 czerwca 2009 r. wynosi łącznie 10 524,42 zł.

Natomiast wysokość czynszu dzierżawnego możliwego do uzyskania za nieruchomość w działki nr (...) o powierzchni 5,5 ha za okres od 29 czerwca 2001 r. do 11 września 2007 r. wynosiła 17 864,47 zł, a za okres od 10.06.2009 r. do 26.10.2009 r. – 1 759,36 zł (138 dni x 5,5 ha x 2,318 zł).

(dowód: opinia biegłego z zakresu wyceny nieruchomości, k. 243-285, opinia biegłego z zakresu wyceny nieruchomości, k. 378-434, uzupełniająca opinia biegłego z zakresy wyceny nieruchomości, k. 475-483).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo było jedynie częściowo zasadne.

Na wstępie wskazać należy, że ostatecznie, po rozszerzeniu żądania i zmianie jego podstawy faktycznej powodowie domagali się od strony pozwanej (...) w W. kwoty 207 011,61 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26.10.2009 r. do dnia zapłaty tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z ich nieruchomości za okres od 21 czerwca 2001 r. do 26 października 2009 r.

Przy czym strona pozwana przyznała, że w tym okresie była posiadaczem spornego gruntu i że nieruchomość została zwrócona powodom w dniu 26 października 2009 r. Strona pozwana nie kwestionowała również ostatecznej decyzji SKO w kwestii uznania nieważności decyzji z dnia 29 września 1976 r. Naczelnika Gminy w J. o przejęciu za rentę z urzędu na własność Skarbu Państwa gospodarstwa rolnego o powierzchni 5,67 ha, należącego do spadkodawczyni powodów R. W..

Osią sporu w sprawie natomiast była kwestia zasadności i wysokości sprecyzowanego ostatecznie roszczenia powodów o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, a w szczególności okresu za jaki wynagrodzenie to się należy i w jakiej wysokości.

Nadto strona pozwana zgłosiła zarzut przedawnienia dochodzonego przez powodów roszczenia.

Niewątpliwie w związku z będącą w obrocie prawnym decyzją z dnia 29 września 1976 r. Naczelnika Gminy J., pozwana (...) w W. i jej poprzednik prawny - (...)Skarbu Państwa w W. - była posiadaczem samoistnym w dobrej wierze gospodarstwa rolnego bez budynków o powierzchni 5,67 ha położonego we wsi P., bowiem według utrwalonego poglądu doktryny, posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto władając rzeczą, pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo do rzeczy (por. J. Ignatowicz (w:) Kodeks..., s. 602; S. Rudnicki, Komentarz..., s. 313; E. Skowrońska-Bocian (w:) Kodeks..., s. 531).

Zgodnie z art. 224 k.c. w związku z art. 225 k.c. samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne (§ 1). Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (§ 2).

Zatem, zgodnie z cytowanym wyżej przepisem art. 224 § 2 k.c. sytuacja samoistnego posiadacza w dobrej wierze zmienia się na jego niekorzyść „od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy”. O zmianie tej rozstrzyga sam fakt powzięcia wiadomości o wytoczeniu powództwa windykacyjnego, chociażby posiadacz nadal trwał w usprawiedliwionym przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo własności (por. J. Ignatowicz (w:) Kodeks..., s. 604).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy to, wbrew stanowisku strony pozwanej, można przyjąć, jak wskazują powodowie, że strona pozwana byłaby obowiązana do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie co najmniej od dnia 29 czerwca 2001 r. (od dnia wydania wyroku przez sąd I instancji w sprawie o wydanie spornej nieruchomości) do dnia 26 października 2009 r. (data wydania nieruchomości). Już w roku 2001 powodowie wytoczyli powództwo przeciwko (...) Skarbu Państwa (poprzednikowi (...)) o wydanie nieruchomości i choć istotnie w dniu 29 czerwca 2001 r. w sprawie został wydany wyrok oddalający powództwo, a apelację powodów od tego wyroku oddalono z uwagi na będącą w obrocie prawnym decyzję administracyjną z dnia 29 września 1976 r. Naczelnika Gminy wJ., która jednak, w związku z zainicjowanym w dalszej kolejności (w 2002 r.) przez powodów postępowaniem administracyjnym, ostatecznie w dniu 12 września 2007 r. została uznana za nieważną. Przy czym uczestnikiem tego postępowania administracyjnego była również pozwana (...) i jej poprzednik prawny.

W tym okresie, jak wynika jednak z ostatecznie nie kwestionowanej przez powodów opinii biegłego sądowego, łącznie wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości wynosiło 30 148,25 zł (za okres od 29.06.2001 r. do 11.09.2007 r. – 17 864,47 zł i za okres od 12.09.2007 r. do 09.06.2009 r. – 10 524,42 zł i za okres od 10.06.2009 r. do 26.10.2009 r. – 1 759,36 zł).

Niemniej jednak Sąd zasądził na rzecz powodów jedynie kwotę 10 524,42 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie od dnia 12.09.2007 r. (data wydania decyzji) do dnia 09.06.2009 r., z uwagi na podniesiony przez stronę pozwaną (...) w W., w dniu 14.09.2015 r., zarzut przedawnienia, który musiał być częściowo uwzględniony.

Zgodnie z art. 229 k.c. roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy (…) przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.

Ostatecznie w sprawie było bezsporne, że omawiana nieruchomość została zwrócona powodom w dniu 26 października 2009 r. Natomiast pozew w niniejszej sprawie został złożony w dniu 19 sierpnia 2011 r. Jednak w dniu 8 czerwca 2010 r. powodowie złożyli do Sądu wniosek o zawezwanie (...) w W. do próby ugodowej, co zdaniem Sądu, przerwało roczny bieg przedawnienia roszczenia powodów o wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości, zgodnie z treścią 123§1 pkt. 1 k.p.c.

Przy czym nie można zgodzić się ze stroną pozwaną, że sformułowane przez powodów zawezwanie do próby ugodowej nie mogło przerwać biegu przedawnienia. W ocenie Sądu powodowie określili podstawę prawną, faktyczną oraz wysokość swojego żądania. Wskazali, że ich roszczenie dotyczy bezumownego korzystania z nieruchomości powodów przez okres od 2001 do 2009 roku i że wynosi 180 000 zł. W postępowaniu pojednawczym nie trzeba natomiast udowadniać swojego roszczenia, albowiem nie taki jest cel tego postępowania. Dlatego też, bieg terminu przedawnienia roszczeń powodów rozpoczął się ponownie w dniu 2 września 2010 r., kiedy to w sprawie o sygn. akt I Co 1373/10 przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu odbyło się posiedzenie, na którym jednak nie doszło do zawarcia ugody.

Sąd Okręgowy podziela bowiem stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku w sprawie o sygn. akt V CSK 274/13, że skutek w postaci przerwy biegu przedawnienia jest niezależny od tego, czy ugoda została zawarta, a więc także wtedy, gdy postępowanie zakończyło się stwierdzeniem sądu, że do ugody nie doszło. Zgodnie z art. 124 § 2 k.c., w razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone. Przepis ten nie zawiera warunku zakończenia postępowania w sposób pozytywny dla wnioskodawcy lub powoda, stanowi zaś jedynie, że przedawnienie biegnie na nowo po zakończeniu postępowania. Sposób zakończenia postępowania ma znaczenie dla określenia długości terminu przedawnienia.

Jeżeli zatem nie doszło do upadku przedawnienia (np. wskutek cofnięcia pozwu czy wniosku, ich zwrotu z uwagi na braki formalne), biegnie ono na nowo po zakończeniu postępowania (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2009 r., I CSK 99/09, OSNC-ZD 2010, Nr 2, poz. 66).

Z tych względów w dacie wniesienia powództwa w niniejszej sprawie tj. w dniu 19.08.2011 r. roszczenie powodów o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie nie było jeszcze przedawnione, bowiem zaczęło ono biec na nowo w dniu 2 września 2010 r.

Należy jednak wskazać, że powodowie kilkakrotnie zmieniali i precyzowali podstawy dochodzonych przez nich roszczeń, w tym również podstawy faktyczne tych roszczeń. Pierwotnie powodowie dochodzili od (...) w W. kwoty 207 011,61 zł tytułem odszkodowania. Następnie pismem procesowym z dnia 01.02.2012 r. (k. 125,126), doprecyzowanym w dniu 26.03.2012 r. (k. 142,143) powodowie sprecyzowali swoje żądanie w ten sposób, iż wskazali, że kwoty 202 011,61 zł dochodzą od Gminy J., a kwoty 5 000 zł dochodzą od (...) w W. tytułem wynagrodzenia za korzystanie z ich nieruchomości za okres od dnia 12.09.2017 r. do 09.06.2009 r.

Takie sformułowanie pozwoliło na dokładne oznaczenie podstawy faktycznej żądania pozwu i przyjęcie, że dochodzenie roszczeń w zakresie wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości powodów za okres od 12 września 2007 roku do dnia 9 czerwca 2009 roku nie uległo przedawnieniu.

W tym zakresie bieg przedawnienia został przerwany zgodnie z treścią art. 123 § 1 ust. 1 k.c. najpierw przez zawezwanie do próby ugodowej, a następnie przez złożenie pozwu w przedmiotowej sprawie. Przy czym co do wysokości wynagrodzenia za ten okres, Sąd uznał, że po późniejszym rozszerzeniu żądania, zasadne jest zasądzenie kwoty jaka została wyliczona przez biegłego sądowego z zakresu wyceny nieruchomości za korzystanie z nieruchomości za ten okres czyli kwoty 10 524,42 zł, co jest usprawiedliwione okolicznością, że na chwilę złożenia pozwu powodowie nie mogli precyzyjnie określić kwoty czynszu dzierżawnego możliwego do uzyskania ze spornej nieruchomości. W tym celu wnosili o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości.

Po prawomocności wyroku częściowego z dnia 31.05.2012 r., w którym oddalono powództwo przeciwko Gminie J. , dopiero w piśmie procesowym z dnia 2 grudnia 2013 r., powodowie rozszerzyli powództwo co do pozwanej (...) w W., nie tylko co do wysokości, domagając się z tego tytułu kwoty 207 011,61 zł ale także wskazując, że dochodzą wynagrodzenia za bezumowne korzystanie za okres od 29 czerwca 2001 r. do 26 października 2009 r.

W ocenie Sądu jednak nie może być mowy o przerwaniu biegu przedawnienia co do dalszego okresu żądanego wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości poprzez wniesienie pozwu. Przerwanie biegu przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 pkt 1 k.c. następuje, co do zasady, w granicach żądania pozwu. Natomiast w niniejszej sprawie powodowie nie tylko rozszerzyli swoje żądanie co do wysokości ale również wskazali jego nową podstawę faktyczną domagając się wynagrodzenia za bezumowne korzystanie również za okres od 29 czerwca 2001 r. do 11 września 2007 r. i od 10 czerwca 2009 r. do 29 października 2009 r., czego wcześniej w sprawie nie dochodzili.

Zatem w tym zakresie żądanie powodów jako zgłoszone dopiero w dniu 2 grudnia 2013 r. uległo już przedawnieniu (z dniem 02.09.2011 r.).

Przy czym Sąd nie podzielił zarzutu powodów, że podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczeń jest niezgodny z zasadami współżycia społecznego. Przyjęcie sprzeczności zarzutu przedawnienia z zasadami współżycia społecznego należy do kategorii ocennych i wobec tego może mieć miejsce jedynie wyjątkowo. Sąd winien ocenić, czy okoliczności w rozstrzyganej sprawie dają podstawę do usprawiedliwienia opóźnienia w dochodzeniu spornego roszczenia, które to opóźnienie nie jawi się też jako nadmierne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2011 r., I CSK 238/11). Znaczenie ma również charakter dochodzonego roszczenia, a także to, czy w okresie biegu przedawnienia istniała z uwagi na niejasność stanu prawnego określona, ukształtowana praktyka rozstrzygania tego rodzaju roszczeń przez organy stosujące prawo (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2011 r., IV CSK 16/11, wyrok SN z 2012-09-13, V CSK 409/11, LEX nr 1230163).

Strona pozwana swoim zachowaniem w żadnym stopniu nie sprawiła, że powodowie nie mogli korzystać ze swojego uprawnienia dochodzenia roszczeń w okresie biegu terminu przedawnienia. Powodowie reprezentowani przez zawodowych pełnomocników najpierw przerwali bieg przedawnienia zawezwaniem do próby ugodowej, a następnie wytoczyli powództwo. Określenie granic podstawy faktycznej żądania jest uprawnieniem i obowiązkiem strony, a Sąd jest związany tymi granicami. W ocenie Sądu nic nie stało na przeszkodzie temu, aby powodowie dochodzili od początku wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości za cały okres tj. od czerwca 2001 r. do października
2009 r., tak jak uczynili w zawezwaniu do próby ugodowej w 2010 r. Powodowie jednak nie sformułowali w taki sposób swojego żądania, dlatego też to ich działania, a nie strony pozwanej doprowadziły do przedawnienia jej roszczenia. Nie można więc w żadnym stopniu mówić o tym, że skorzystanie przez pozwaną z uprawnienia podniesienia tego zarzutu jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego i narusza normę art. 5 k.c.

Mając powyższe na uwadze i na podstawie powołanych przepisów prawa, zasądzono na rzecz powodów kwotę 10 524,42 zł w punkcie I sentencji wyroku, w pozostałej części oddalając powództwo jako przedawnione (co do kwoty 19 623,83 zł) i wygórowane (co do kwoty 176 863,36 zł), w punkcie II sentencji wyroku.

Odnosząc się do roszczenia odsetkowego Sąd uznał, że roszczenie powodów jako świadczenie bezterminowe, zgodnie z treścią art. 455 k.c. powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do jego wykonania. Sąd stwierdził, że datą wezwania dłużników do zapłaty kwoty wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości było doręczenie zawezwania do próby ugodowej. Skoro pozwana otrzymała wezwanie dnia 8 lipca 2010 r., to roszczenie stało się wymagalne z dniem 9 lipca 2010 r. i od tego momentu należy liczyć odsetki za opóźnienie w przedmiotowej sprawie.

Nie można przyjąć za stroną powodową, że już w październiku 2009 r. strona pozwana winna wiedzieć, że jest zobowiązana do zapłaty wynagrodzenia na rzecz strony powodowej. W tym czasie strona powodowa nie formułowała bowiem roszczeń z tego tytułu wobec pozwanej. Sam fakt zwrotu nieruchomości nie może świadczyć o tym, że pozwany zdawał sobie sprawę o konkretyzacji roszczenia strony powodowej. Zostało ono skonkretyzowane dopiero w zawezwaniu do próby ugodowej.

Orzeczenie o kosztach procesu w punkcie III sentencji wyroku oparto o przepis art. 102 k.p.c., uznając iż w niniejszej sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek, o którym mowa w tym przepisie.

Powodowie znajdują się trudnej sytuacji majątkowej, co było też podstawą zwolnienia ich od ponoszenia kosztów sądowych w sprawie. Przy czym strona pozwana niewątpliwie przez szereg lat korzystała z nieruchomości powodów w czasie gdy powodowie próbowali w postępowaniu administracyjnym zwalczyć niekorzystną dla nich decyzję administracyjną, która ostatecznie okazała się nieważna. Nadto, po stwierdzeniu nieważności decyzji w dniu 12.09.2007 r., jeszcze przez ponad dwa lata (...) w W. nie wydawała powodom ich własności.