Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2016 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie :

przy udziale Prokuratora Tadeusza Trzęsimiecha

po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 2016 roku sprawy

T. B. s. A. i D.

ur. (...) w miejscowości Z.

oskarżonego z art. 296 § 1 i 2 k.k.

na skutek apelacji obrońcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku - Białej

z dnia 20 listopada 2015 roku, sygn. akt III K 77/14

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2.  zasądza od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Bielsku - Białej) na rzecz adwokata F. Z. – Kancelaria Adwokacka w B. kwotę 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych, w tym 23% VAT tytułem nieopłaconych kosztów obrony z urzędu udzielonej oskarżonemu T. B. w postępowaniu odwoławczym;

3.  zwalnia oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając nimi Skarb Państwa.

SSA Piotr Pośpiech SSA Witold Mazur SSA Wiesław Kosowski

Sygn. akt II AKa 64/16

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Bielsku Białej wyrokiem z dnia 20 listopada 2015r., w sprawie
o sygn.. akt III K 77/14 uznał oskarżonego T. B. za winnego tego, że w okresie od 1 stycznia 2002 r. do 30 czerwca 2006 r. w C., woj. (...), działając ze z góry powziętym zamiarem, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej dla siebie, bądź dla innych członków zarządu Zakładów (...) Sp. z o.o., wspólnie
i w porozumieniu z członkami zarządu tej spółki, pełniąc w okresie od 1 stycznia 2002 r. do
31 grudnia 2002 r. funkcję członka zarządu Zakładów (...) Sp. z o.o., a następnie w okresie od 1 stycznia 2003 r. do 31 czerwca 2006 r. będąc głównym księgowym tej spółki, nie dopełnił ciążących na nim obowiązków wynikających z art.
35b Ustawy z dnia 29 września 1994r. o rachunkowości, nie dokonując odpisów aktualizujących należności, z których zapłatą zalegali dłużnicy Zakładów (...) Sp. z o.o. oraz co do których spółka ta wystąpiła na drogę postępowania sądowego, oraz należności od dłużnika, co do którego oddalono wniosek
o ogłoszenie upadłości z uwagi na to, że jego majątek nie wystarczał na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, w wyniku czego Zakłady (...) Sp. z o.o. wykazywały zysk, zamiast straty, co skutkowało wypłaceniem członkom zarządu tej spółki kwartalnych premii:

- za I kwartał 2002 r. w wysokości 109.576,49 złotych,

- za II kwartał 2002 r. w wysokości 67.597,88 złotych,

- za I kwartał 2004 r. w wysokości 81.797,39 złotych,

- za II kwartał 2006 r. w wysokości 24.308,64 złotych,

wskutek czego doszło do wyrządzenia Zakładom (...)
Sp. z o.o. znacznej szkody majątkowej w wysokości 283.280,40 zł, to jest za winnego przestępstwa z art. 296 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to, na mocy art. 296 § 2 k.k. skazał go na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności oraz na mocy art. 33 § 2 k.k. wymierzył mu grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę
40 złotych.

Na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności Sąd warunkowo zawiesił oskarżonemu T. B. na okres próby wynoszący 2 lata.

Na mocy art. 627 k.p.k. w zw. z art. 2 ust. 1 oraz art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zasądzono od oskarżonego T. B. na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe w wysokości 1.276,37 złotych, na które złożyły się opłata od orzeczonej kary w kwocie 980 złotych oraz poniesione w trakcie postępowania wydatki
w kwocie 296,37 złotych. Jednocześnie na mocy art. 624 § 1 k.p.k. zwolniono oskarżonego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa poniesionych wydatków z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej mu z urzędu przez adwokata.

Na mocy art. 29 ust. 1 Prawa o adwokaturze Sąd zasądził również od Skarbu Państwa na rzecz adw. F. Z. kwotę 1.476,00 złotych, w tym 23 % VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu.

Z wyrokiem tym nie zgodził się obrońca oskarżonego T. B. zaskarżając go w całości na korzyść swojego klienta. We wniesionej apelacji zarzucił:

I. obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść wyroku, a w szczególności, art. 5 §2 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k., art. 424 §1 pkt. 1 i 2 k.p.k. poprzez:

- przyjęcie, że oskarżony T. B. dopuścił się popełnienia zarzucanego mu czynu pomimo, iż z opinii biegłych rewidentów z firmy (...) sp. z o.o. za rok 2002 i 2003, nie wynikało, aby dopuścił się on jakichkolwiek nieprawidłowości, zostały one bowiem wydane bez zastrzeżeń i zawierały jedynie spostrzeżenia i uwagi w zakresie dokonywania odpisów aktualizacyjnych,

- uznanie za niewiarygodne treści wyjaśnień oskarżonego w zakresie, w którym wskazywał on na winę Zarządu spółki (...) w niedokonywaniu odpisów aktualizacyjnych, podczas gdy zarówno z treści wyjaśnień oskarżonego, jak i z treści aktu oskarżenia wynika, że biegli na ujawnione nieprawidłowości zwracali też uwagę Prezesowi Spółki,

- uznanie za w pełni wiarygodne dowodów z opinii biegłych M. W. i H. M., w sytuacji gdy w toku przesłuchania przed Sądem Okręgowym w B. biegły H. M. nie potrafił odpowiedzieć na szereg pytań zaś jego opinii – w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w B.Wydział V Gospodarczy, sygn.. akt (...) odmówiono wiarygodności, a ponadto opinia ta obejmowała wyższe kwoty niż w akcie oskarżenia,

- wybiórcze uwzględnienie treści wyroku Sądu Apelacyjnego w K. Wydział
V Cywilny sygn.. akt(...) z dnia 30 września 2009r., z jednoczesnym pominięciem tez zawartych w jego uzasadnieniu, w którym m.in. wskazano, „iż powódka (...) sp. z o.o. z siedzibą w C., nie wykazała przesłanki do przypisania pozwanym (w tym T. B.) odpowiedzialności z art. 293 k.s.h., a to dopuszczenie się działania sprzecznego z prawem, wyrządzającego jej szkodę”,

II. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, a mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku poprzez przyjęcie w sposób sprzeczny z zasadami logiki
i doświadczenia życiowego, iż oskarżony T. B. działając w pełni świadomie
i w porozumieniu z innymi członkami Zarządu spółki, nie dokonując odpisów aktualizacyjnych, działał z bezpośrednim zamiarem osiągnięcia korzyści majątkowej
w rozumieniu art. 296 §2 k.k. (przy uwzględnieniu treści art. 115 §4 k.k.) w sytuacji, gdy
z konsekwentnych i spójnych wyjaśnień oskarżonego oraz z dokumentów znajdujących się
w aktach sprawy jednoznacznie wynika, że oskarżony pełniąc funkcje głównego księgowego, nie mógł samodzielnie dokonywać odpisów aktualizacyjnych, albowiem zgodę na dokonanie takiego odpisu, każdorazowo musiał wydać w formie uchwały Zarząd spółki (...) sp. z o.o., a oskarżony wielokrotnie zgłaszał Zarządowi spółki konieczność dokonywania odpisów aktualizacyjnych.

Stawiając te zarzuty obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego jej czynu, ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku Białej i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Sąd I instancji zgromadził w sprawie pełny materiał dowodowy, w żadnej mierze nie wymagający poszerzenia ani też uzupełnienia. Żadnych zastrzeżeń nie budzi również dokonana ocena zgromadzonych dowodów, która jest zgodna z zasadami logiki
i doświadczenia życiowego. To doprowadziło do prawidłowych ustaleń faktycznych.

Zarzuty podniesione przez apelującego jawią się, jako bezzasadne.

Nie sposób zgodzić się z obrońcą oskarżonego T. B., iż doszło do obrazy przepisów postępowania, a to art. 7 k.p.k. Każdy z dowodów został przeprowadzony na rozprawie,
a następnie - niezależnie od jego wartości procesowej w kontekście interesów oskarżonego, poddany analizie i ocenie. Jak wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie przekonanie sądu
o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną reguły
z art. 7 k.p.k., jeżeli jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy, stanowi wyraz rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego oraz jest zgodne ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, a nadto zostało wyczerpująco i logicznie uargumentowane
w uzasadnieniu wyroku (tak m.in. postanowienie SN z dnia 18 grudnia 2012r., III KK 298/12).

Sąd I instancji przeprowadził w sprawie wszystkie niezbędne dowody i odniósł się do każdego z nich w treści uzasadnienia. Wyraźnie zostało wskazane na, jakich dowodach zostały oparte poszczególne ustalenia oraz dlaczego nie dano wiary dowodom przeciwnym. Podobnie nie ma też racji obrońca, iż doszło do naruszenia art. 410 k.p.k.

Wymóg, aby podstawę wyroku stanowił całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej (art. 410 k.p.k.), oznacza konieczność znajdowania się w polu uwagi sądu w chwili rozstrzygania wszystkich okoliczności. Nie chodzi zaś o to, aby orzeczenie zapadło na podstawie wykluczających się dowodów, bo jest to oczywiście niemożliwe. Sąd ma prawo oprzeć się na jednych dowodach, a pominąć inne, jeśli ich treść jest rozbieżna. W takiej sytuacji istota rozstrzygania polega na daniu priorytetu niektórym dowodom. Obowiązkiem sądu jest wówczas wskazanie, dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych (art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k.).

Wszystko to zostało w niniejszej sprawie zachowane. Z pisemnych motywów orzeczenia jasno wynika, na jakich dowodach Sąd oparł swe ustalenia i dlaczego nie dał wiary dowodom przeciwnym, w tym przede wszystkim wyjaśnieniom oskarżonego. Argumentacja w tym zakresie jest zgodna z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Z uzasadnienia wyroku jednoznacznie wynika również, iż Sąd odniósł się do wszystkich zgromadzonych dowodów.
W procesie wyrokowania nie został więc pominięty żaden z nich.

Nie sposób zgodzić się z obrońcą, iż o braku winy oskarżonego miałyby świadczyć opinie biegłych rewidentów z firmy (...) sp. z o.o. za rok 2002 i 2003. Wbrew twierdzeniem zawartym w środku odwoławczym Sąd meriti wziął je pod uwagę i uwzględnił w sposób należyty. Owszem biegli rewidenci ze spółki (...) co do zasady zaakceptowali sprawozdania finansowe za 2002r. i 2003r., ale każdorazowo wskazywali na nieprawidłowość w postaci nie dokonywania odpisów aktualizacyjnych.

Oskarżony T. B. od samego początku zdawał więc sobie sprawę z tego, iż brak odpisów aktualizacyjnych jest działaniem sprzecznym z ustawą. Potwierdza to de facto w swoich wyjaśnieniach mówiąc, że zwracał uwagę Zarządowi na potrzebę dokonywania takowych odpisów. Podkreślić przy tym należy, iż ta okoliczność, a mianowicie konieczność dokonywania odpisów aktualizacyjnych wynika wprost z art. 35b ust. 1 ustawy z dnia
29 września 1994r. o rachunkowości. T. B. piastując od 2 stycznia 2003r. stanowisko głównego księgowego w (...) sp. z o.o., a wcześniej pełniąc funkcję członka Zarządu i Zastępcy Prezesa do spraw Ekonomiczno – Finansowych – Głównego Księgowego tej spółki było zobligowany do stosowania przepisów tejże ustawy. To jego obowiązków należało kierowanie całością spraw dotyczących rachunkowości i finansów, podatków, sprawozdawczości finansowej, a w szczególności prowadzenie księgowości firmy zgodnie
z ustawą o rachunkowości.

Nie może go ekskulpować fakt, iż dokonanie odpisów aktualizacyjnych wymagało podjęcia uchwały Zarządu. On bowiem odpowiadał za zgodność prowadzenia księgowości z ustawą o rachunkowości w tym również z jej art. 35 b. Winien więc podejmować wszelkie niezbędne działania, by prowadzić księgowość w sposób właściwy. Tak się nie stało.

Mając pełną świadomość konieczności dokonywania odpisów aktualizacyjnych tego nie czynił, ani też nie dążył do wyegzekwowania na Zarządzie podjęcia stosownych działań, co prowadziło do zafałszowania wyników finansowych za dane lata. I nie ma tu racji obrona twierdząc, że nieprawidłowo uznano za wiarygodne opinie biegłych M. W. i H. M.. Opinie te bowiem co do zasady są wiarygodne. Z pewnością nie przemawia przeciwko temu, jak próbuje to zasugerować apelujący fakt, iż opinii biegłego M. odmówiono wiarygodności w postępowaniu cywilnym. Z uzasadnienia Sądu Apelacyjnego wK. Wydział
V Cywilny wynika bowiem, iż dowód winien być dopuszczony w konkretnej sprawie, zaś skorzystanie z opinii sporządzonej przez biegłego w innej sprawie jest możliwe tylko
w sytuacji, gdy strony opinii nie kwestionują. Z taką sytuacją nie mieliśmy natomiast do czynienia. Rzeczywiście opinia biegłego H. M. budziła pewne wątpliwości.
W postępowaniu karny zostały one wyjaśnione przez opinię uzupełniającą, co na gruncie procesu cywilnego, z uwagi na określony sposób sformułowania wniosków dowodowych przez powódkę, nie było możliwe (jednoznacznie wynika do z treści uzasadniania Sądu Apelacyjnego w sprawie (...).

Rozbieżności dotyczące ewentualnej wysokości strat, jakie przynosiła firma (...) za poszczególne okresy nie mają bowiem istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy (zresztą zostało to również wyjaśnione w toku procesu). Bezsprzecznie bowiem dokonanie odpisów aktualizacyjnych, co niewątpliwie w świetle ustawy winno mieć miejsce, automatycznie niejako powodowało, że nie można było wskazywać, iż spółka przynosi zyski, a wręcz przeciwnie przynosiła ona straty. Jakiej wysokości straty to były, z punktu widzenia niniejszej sprawy nie ma większego znaczenia, albowiem to sam brak zysku uniemożliwiał naliczanie i wypłacanie premii kwartalnych.

Przychodzimy tym samym do kolejnej kwestii, a mianowicie działania z zamiarem osiągnięcia korzyści majątkowej. To T. B. był głównym księgowym spółki (...). Do jego obowiązków należało prowadzenie księgowości zgodnie z obowiązującymi przepisami. Wypłata premii, które procentowo były uzależnione od zysku brutto spółki, w sytuacji, jak zysk ten był wynikiem sprzecznego z przepisami braku odpisów aktualizacyjnych w sposób ewidentny powodowała straty firmy. Ewidentnie też było to działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, gdyż określone osoby (w tym również sam oskarżony) uzyskali z tego tytułu określone sumy pieniężne. W art. 115 §4 k.k., na który wskazuje w apelacji obrońca, jednoznacznie stwierdza się, że przez korzyść majątkową należy rozumieć zarówno korzyść dla siebie, jak i dla kogoś innego.

Odnosząc się na zakończenie do kwestii związanych z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w K. Wydział V Cywilny z dnia 30 września 2009r., sygn.. akt (...)oddalającym powództwo (...) sp. z o.o. z/s w C.. Abstrahując od kwestii samodzielności jurysdykcyjnej sądu karnego wyrażonej w art. 8 §1 k.p.k., to szczególnej uwagi wymagają przyczyny oddalenia powództwa. Otóż z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w sprawie (...) jednoznacznie wynika, iż strona powodowa nie wykazała przedstawionymi dowodami przesłanki do przypisania pozwanym odpowiedzialności z art.
293 k.s.h., a to dopuszczenie się działania sprzecznego z prawem, wyrządzającego jej szkodę. Powodem tego były jednak uchybienia związane z niewłaściwym zgłaszaniem dowodów. Sąd Apelacyjny wyraźnie wskazuje na treść art. 6 k.c. i art. 227 k.c.,, ale też podkreśla kontardyktoryjny charakter procesu cywilnego i obowiązek stron w postępowaniu gospodarczym do zgłaszania wniosków dowodowych w terminach zakreślonych przez ustawodawcę. Tak więc podstawą oddalenia powództwa w procesie cywilnym nie było stwierdzenie o braku naruszenia przez pozwanych (w tym oskarżonego) przepisów prawa, ale brak wykazania tych okoliczności związany z wnioskami dowodowymi składanymi przez powoda. Trzeba pamiętać, iż w zakresie postepowania dowodowego odmienne reguły mają zastosowanie w procesie karnym, gdzie jedną z fundamentalnych zasad jest zasada prawdy materialnej. Przed Sądem Okręgowym w B. zostało przeprowadzone pełne postepowanie dowodowe, które umożliwiło poczynienie ustaleń, z których jednoznacznie wynika, iż T. B. wyczerpał swym zachowaniem znamiona przestępstwa z art.
296 §2 k.k. Wyrok zapadły w sprawie gospodarczej miał w sprawie niniejszej znaczenie o tyle, że jak prawidłowo uznał do Sąd meriti, nie można było uwzględnić wniosku pokrzywdzonego o nałożenie na oskarżonego obowiązku naprawienia szkody. Art. 415 §1 k.p.k. jednoznacznie bowiem stanowi, iż nie orzeka się obowiązku naprawienia szkody, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono. Nie ma przy tym znaczenia, w jaki sposób „orzeczono”, czy to zasądzając stosowną sumę, czy też, jak w niniejszym przypadku oddalając powództwo.

Uwzględniając powyższe wywody Sąd Apelacyjny w Katowicach utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, jako w pełni prawidłowy, orzekając również o nieopłaconych kosztach obrony z urzędu oskarżonego w postępowaniu odwoławczym i zwalniając T. B., na podstawie art. 624 §1 k.p.k., od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze i obciążając nimi Skarb Państwa.

SSA Wiesław Kosowski SSA Witold Mazur SSA Piotr Pośpiech