Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 2016 r. w Gdańsku

sprawy W. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 września 2015 r., sygn. akt VII U 1192/15

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

SSA Grażyna Czyżak SSA Alicja Podlewska SSA Barbara Mazur

Sygn. akt III AUa 1820/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 kwietnia 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił ubezpieczonemu W. J. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na niespełnienie wymogów niezbędnych do nabycia przedmiotowego świadczenia – tj. nielegitymowanie się przez ubezpieczonego wymaganym przepisami prawa 15 – letnim stażem pracy w szczególnych warunkach.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł ubezpieczony wnosząc o zaliczenie do stażu pracy okresu od 04 stycznia 1971r. do dnia 31 grudnia 1990r. z tytułu zatrudnienia w Zakładzie Produkcji (...).

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zaprezentowaną w treści zaskarżonej decyzji, wskazując, iż ubezpieczony nie posiada okresów pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy zmienił zaskarżona decyzję i przyznał ubezpieczonemu W. J. prawo do emerytury od dnia 01 kwietnia 2015r., stwierdzając brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Rozstrzygnięcie, Sąd I instancji oparł o następujące ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne:

Ubezpieczony W. J., urodzony w dniu (...), w dniu 02 kwietnia 2015r. złożył w organie rentowym wniosek o emeryturę. Wnioskodawca nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego, a w dniu 14 lipca 2011r. ukończył wymagany prawem wiek 60 lat. W toku postępowania przed organem rentowym skarżący udowodnił 33 lata i 3 dni okresów składkowych i nieskładkowych. W ocenie pozwanego ubezpieczony nie legitymuje się wymaganym przepisami prawa 15 – letnim stażem ubezpieczeniowym.

Zaskarżoną w toku przedmiotowego postępowania decyzją z dnia 27 kwietnia 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił ubezpieczonemu W. J. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na niespełnienie wymogów niezbędnych do nabycia przedmiotowego świadczenia – tj. nielegitymowanie się przez ubezpieczonego wymaganym przepisami prawa 15 – letnim staże pracy w szczególnych warunkach. Jednocześnie pozwany nadmienił, że do stażu pracy w szczególnych warunkach nie uwzględniono następującego okresu zatrudnienia od 04 stycznia 1971r. do 31 grudnia 1990r. z tytułu zatrudnienia w(...). W okresie tym okresie wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) zajmując stanowisko spawacza, a w okresie od kampanii cukrowniczej operatora sprzętu ciężkiego. Na przestrzeni lat ww. przedsiębiorstwo wielokrotnie przekształcało się oraz zmieniało swoje nazwy. Po powrocie z wojska skarżący rozpoczął ponowne świadczenie pracy z dniem 05 listopada 1973r. W dniu 27 czerwca 1985r. skarżący ukończył podstawowy kurs spawania gazowego oraz podstawowy kurs spawania elektrycznego. W dniu 30 lipca 1974r. ubezpieczony ukończył kurs przygotowujący do otrzymania III klasy uprawnień maszynisty. Bezpośrednio po przyjęciu do wskazanego powyżej zakładu pracy skarżący rozpoczął świadczenie pracy w charakterze spawacza. Ubezpieczony wykonywał wówczas prace spawalnicze przez 8 godzin dziennie. Następnie wnioskodawca został wysłany na kurs operatora sprzętu ciężkiego. Po zdobyciu niezbędnych uprawnień ubezpieczony rozpoczął świadczenie pracy również w charakterze operatora sprzętu ciężkiego – koparki gąsienicowej. Obsługiwany przez skarżącego sprzęt ważył 11 ton.

W związku z powyższym w trakcie każdego roku począwszy od 1975r. w okresie od września przez okres kilku miesięcy (tj. do stycznia lub do połowy marca) ubezpieczony za pomocą koparki gąsienicowej ładował buraki cukrowe na samochody. W trakcie kampanii skarżący świadczył pracę przez 12 godzin dziennie. Ubezpieczony nie zajmował się naprawą obsługiwanego przez niego sprzętu. W sytuacji, w której sprzęt uległ uszkodzeniu wnioskodawca otrzymywał ładowarkę zastępczą. Dniu 18 marca 1985r. ubezpieczony otrzymał zgodę od pracodawcy na kontynuowanie nauki w celu podniesienia kwalifikacji zawodowych w kierunki spawania gazowego.

W dniu 07 maja 1987r. pomiędzy Przedsiębiorstwem (...) a skarżącym doszło do zawarcia umowy na podstawie, której skarżący został wysłany przez jednostkę kierująca (tj. wymienione powyżej przedsiębiorstwo) na budowę eksportową w P. w Czechosłowacji w charakterze spawacza. Ubezpieczony rozpoczął prace na budowie eksportowej w dniu 08 maja 1987r. i świadczył ja przez okres pięciu miesięcy. W trakcie pobytu na budowie eksportowej wnioskodawca w pełnym wymiarze czasu pracy zajmował się wykonywaniem prac spawalniczych. Skarżący przez 8 godzin pracy brał wówczas udział w spawaniu dyfuzora. Pracownikiem tożsamego, co skarżący zakładu pracy był także L. B., który świadczył pracę w charakterze kierowcy samochodów ciężarowych. Zatrudnionym w tożsamym zakładzie pracy, co skarżący okresie od 1974r. do 1988r. był także A. R.. Współpracownikiem skarżącego ze spornego okresu zatrudnienia był także K. W., który w okresie od czerwca 1969r. do 01 października 1990r. świadczył prace w Przedsiębiorstwie Państwowym Zakładzie Produkcji Pomocniczej, a do 01 października 1990 roku rozpoczął prace w (...). W/w świadek analogicznie, jak ubezpieczony w okresie kampanii buraczanej świadczył prace w charakterze operatora koparki gąsienicowej. Poza okresem kampanii K. W. również świadczył prace w charakterze operatora koparki.

Pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wskazując, że w okresie od 04 stycznia 1971r. do 31 grudnia 1990r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace spawacza oraz maszynisty ciężkich maszyn budowlanych. Pracodawca wyjaśnił przy tym, że w okresie od 04 stycznia 1971r. do 31 grudnia 1974r. skarżący świadczył prace w charakterze spawacza, natomiast w okresie od 01 stycznia 1975r. do 31 grudnia 1990r. przez 4 miesiące w roku maszynisty ciężkich maszyn budowlanych a przez 8 miesięcy w charakterze spawacza. Od dnia 01 stycznia 1991r. do dnia 31 stycznia 2015r. wnioskodawca był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) w T. Oddział (...) w M..

Skarżący przeszedł do w/w zakładu pracy na zasadzie porozumienia pomiędzy pracodawcami. We wskazanym powyżej okresie wnioskodawca zajmował następujące stanowiska:

-

od 01 stycznia 1991r. do 30 listopada 1994r. – ślusarz – spawacz

-

od 01 grudnia 1994r. do 31 lipca 2007r. – spawacza – maszynisty ładowarki jednonaczyniowej

-

od 01 sierpnia 2007r. do 28 lutego 2010r. – spawacza – operatora sprzętu ciężkiego

-

od 01 marca 2010r. do 31 stycznia 2013r. – spawacza

-

od 01 lutego 2013r. do 31 lipca 2014r. – operatora sprzętu ciężkiego

-

od 01 sierpnia 2014r. do 31 stycznia 2015r. – robotnika gospodarczego

W trakcie zatrudnienia we wskazanym powyżej zakładzie pracy w spornym okresie czasu tj. od 01 stycznia 1991r. do 31 grudnia 1988r. wnioskodawca wykonywał analogiczną jak uprzednio pracę – tj. pracę spawacza. Wnioskodawca nie świadczył pracy, jako ślusarz.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach spraw, w tym aktach osobowych wnioskodawcy oraz w aktach ubezpieczeniowych pozwanego organu rentowego, albowiem żadna ze stron nie kwestionowała autentyczności i rzetelności zgromadzonych w nich informacji, a Sąd I instancji również nie znalazł podstaw do podważenia ich wiarygodności z urzędu. Ustalając stan faktyczny sprawy Sąd Okręgowy oparł się także na zeznaniach powołanych w sprawie świadków: L. B., A. R., K. W. oraz samego ubezpieczonego albowiem były spójne oraz zbieżne, a ponadto korelowały z pozostałym uznanym w toku przedmiotowego postępowania materiałem dowodowym.

W ocenie Sądu Okręgowego odwołanie ubezpieczonego, jako zasadne zasługiwało na uwzględnienie. Przedmiotem postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Sąd I instancji stwierdził, iż wyniki przeprowadzonego przez postępowania dowodowego wykazały, że wnioskodawca legitymuje się wymaganym 15 – letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, co sprawia, że stanowisko organu emerytalnego odmawiające wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury, nie jest słuszne.

Sąd Okręgowy zważył, iż ubezpieczony nie udokumentował natomiast na dzień 01 stycznia 1999r. wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach. W ocenie Sądu I instancji wynik przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego daje jednak podstawę do stwierdzenia, iż ubezpieczony legitymuje się wymaganym przez prawo 15- letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

Zdaniem Sądu Okręgowego zaoferowany w toku postępowania materiał dowodowy w postaci zarówno dokumentacji znajdującej się w aktach rentowych, jak i zeznających w sprawie świadków oraz samego ubezpieczonego potwierdził ponad wszelka wątpliwość, iż w okresie od 04 stycznia 1971r. do dnia 31 grudnia 1990r. w trakcie zatrudnienia skarżącego w (...)oraz w trakcie pobytu wnioskodawcy na budowie eksportowej w Czechosłowacji (tj. w okresie od 08 maja 1987r. do 08 października 1987r.) jak również w okresie od 01 stycznia 1991r. do 31 grudnia 1998r. w trakcie zatrudnienia w (...) w T. Oddział Cukrownia (...) w M. ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach odpowiednio, jako spawacz oraz operator sprzętu ciężkiego – tj. wykonywał prace określoną pod poz. 12 działu XIV oraz pod poz. 3 działu V.

Sąd I instancji podkreślił, że bezpośrednio po przyjęciu do (...) wnioskodawca rozpoczął świadczenie pracy w charakterze spawacza, a przedmiotowa sprawa była wykonywana przez niego w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie bez znaczenia dla istoty przedmiotowej sprawy pozostaje fakt, że skarżący niewątpliwie posiadał niezbędne uprawnienia do wykonywania tego typu pracy. Powyższa okoliczność została także potwierdzona zeznaniami powołanych w sprawie świadków: L. B., A. R. oraz K. W., którzy spójnie przyznali, że początkowo ubezpieczony świadczył pracę, jako spawacz, by następnie, po zdobyciu ku temu niezbędnych uprawnień przez okres kilku miesięcy w roku( przeważnie od września do stycznia lub połowy marca) brać udział w kampanii buraczanej, jako operator sprzętu ciężkiego- koparki gąsienicowej, której waga wynosiła ponad 11 ton.

Co wyeksponował Sąd Okręgowy, zeznający w sprawie świadkowie zeznali, iż do obowiązków ubezpieczonego świadczącego prace w charakterze operatora koparki gąsienicowej nie należało dokonywanie napraw używanego przez niego sprzętu, w razie jego awarii. W przypadku wystąpienia usterek, konieczności dokonania niezbędnych napraw ubezpieczony dostawał nowy, sprawny sprzęt, który obsługiwał. Z kolei wykonując przez pozostała część roku pracę spawacza ubezpieczony nie trudnił się świadczeniem innych rodzajowo czynności- w szczególności nie wykonywał prac ślusarskich.

Sąd I instancji wskazał, że przywołani powyżej świadkowie stanowią wiarygodne osobowe źródło dowodowe, bowiem jako współpracownicy skarżącego ze spornego okresu zatrudnienia z pewnością posiadają wiedzę w zakresie prac przez niego wykonywanych. Nie bez znaczenia dla istoty przedmiotowej sprawy pozostaje także treść wystawionego przez pracodawcę świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym pracodawca precyzyjnie wskazał, że skarżący w okresie od 04 stycznia 1971r. do 31 grudnia 1974r. skarżący świadczył prace w charakterze spawacza, natomiast w okresie od 01 stycznia 1975r. do 31 grudnia 1990r. przez 4 miesiące w roku maszynisty ciężkich maszyn budowlanych a przez 8 miesięcy w charakterze spawacza.

Powyższa w ocenie Sądu I instancji potwierdza fakt, iż w trakcie zatrudnienia skarżący łączył wykonywanie dwóch rodzajowo różnych prac, z których każda uznawana jest za pracę świadczoną w szczególnych warunkach. Mając na uwadze posiadane przez wnioskodawcę kwalifikacje uprawniające skarżącego do wykonywania prac spawalniczych nie budziło wątpliwości Sądu Okręgowego, że wnioskodawca świadczył także tego typu prace w okresie od 08 maja 1987r. do 08 października 1987r. podczas pobyt na budowie eksportowej, nie wykonując innych rodzajowo czynności. W umowie zawartej przez ubezpieczonego z zatrudniającym go przedsiębiorstwie zajmowane przez niego stanowisko zostało wprost określone mianem spawacza.

Zdaniem Sądu Okręgowego zaoferowany w toku postępowania materiał dowodowy w postaci m. in. dokumentacji osobowej skarżącego oraz zeznań samego wnioskodawcy wykazał w sposób niewątpliwie, ze ubezpieczony świadczył pracę w szczególnych warunkach w charakterze ślusarza także w trakcie zatrudnienia w (...) w T. Oddział(...) w M. - tj. w okresie od 01stycznia 1991r. do 31 grudnia 1998r.

Orzekając w przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy uwzględnił wiedzę znaną mu z urzędu, iż a w latach 90’tych częstą praktyką pracodawców było przypisywanie w angażach łączonych stanowisk pracy, bowiem to dawało możliwość m. in. zaszeregowania pracownika do wyższej stawki wynagrodzenia.

Z uwagi na powyższe, oceniając charakter pracy skarżącego nie można, w ocenie Sądu Okręgowego sugerować się w tym zakresie wyłącznie nazwą stanowiska przypisaną mu przez pracodawcę. Sąd Okręgowy nie miał, bowiem wątpliwości, że w zatrudniającym wnioskodawcę przedsiębiorstwie było zapotrzebowanie na pracę spawacza, zatem skarżący świadczył tego typu pracę w pełnym wymiarze czasu pracy. Zaliczenie uwzględnionych w toku niniejszego postępowania okresów sprawia, że ubezpieczony legitymuje się wymaganym przez prawo 15 - letnim stażem pracy w szczególnych warunkach.

Apelację od wyroku Sądu I instancji wywiódł organ rentowy zaskarżając powyższe orzeczenie, zarzucając mu naruszenie przepisu art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz. U. z 2013r., poz. 1440 ze zm.) w związku z art. 233 § 1 k.p.c.

Wskazując na powyższe, organ rentowy wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 w części dotyczącej przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury oraz w pkt 2 i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie w tym zakresie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji.

Organ rentowy wskazywał, iż ustalenia Sądu I instancji nie znajdują oparcia w dokumentacji zawartej w aktach osobowych, z której wynika, że ubezpieczony uprawnienia spawalnicze uzyskał dopiero w latach 80-tych. Z akt osobowych wynika, że podstawowy kurs spawania gazowego W. J. ukończył 27.06.1985r. a podstawowy kurs spawania elektrycznego ukończył w dniu 20.06.1986r. Z akt osobowych wynika także, że ubezpieczony został zatrudniony w dniu 04.01.1971r. w charakterze ślusarza samochodowego. W latach 70-tych doszkalał się w zawodzie montera samochodowego pracując na stanowisku ślusarz remontowy, ślusarz samochodowy. W okresie od 14.05.1974r. do 06.07.1974r. ubezpieczony odbył kurs maszynistów ładowarek jednonaczyniowych uzyskując prawo do obsługi ciężkich maszyn budowlanych i drogowych. Sąd Okręgowy nie wskazał dokładnych dat kampanii cukrowniczych, a ponadto podkreślenia wymaga fakt, że sąd zaliczył prace przy obsłudze kampanii cukrowniczych do działu V rozporządzenia tj. do prac wykonywanych w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych. Tymczasem ustawodawca w dziale X tj. w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym nie wymienia pracy maszynistów ciężkich maszyn. Zgodnie z treścią akt osobowych w okresie od 01.01.1991r. do 31.12.1998r. tak, jak określił pracodawca w świadectwie z dnia 02.02.2015r. ubezpieczony wykonywał prace ślusarza-spawacza oraz spawacza-maszynisty ładowarki jednonaczyniowej. Z akt wynika także, że w latach 90-tych ubezpieczony pracował, jako instruktor praktycznej nauki zawodu oraz mechanik samochodowy.

W odpowiedzi na apelację W. J. wniósł o oddalenie apelacji w całości, jako oczywiście bezzasadnej oraz o zasądzenie kosztów procesu w postępowaniu odwoławczym wg norm przepisanych bądź wg przedstawionego w terminie późniejszym spisu kosztów.

Jednocześnie ubezpieczony wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z przesłuchania uzupełniającego świadków: L. B., A. R. i K. W.: na okoliczność potwierdzenia, iż praca spawacza w latach 70-tych i 80-tych w zakładzie pracy ubezpieczonego była wykonywana zarówno przez samego ubezpieczonego bez dodatkowych uprawnień i dokumentów, a ubezpieczony posiadał umiejętność spawania; na okoliczność potwierdzenia, że do wykonywania prac spawalniczych wystarczające były jedynie umiejętności, jakie niezbędne były do uzyskania zawodu montera kadłubowego, które Ubezpieczony nabył podczas nauki w (...); na okoliczność potwierdzenia, iż dopiero zmiana przepisów lub podejścia pracodawcy w latach 80-tych spowodowała, że pracodawca wysyłał wszystkich pracowników bez ukończonych kursów spawalniczych na szkolenia ze spawania, w celu uzyskania odpowiednich dokumentów, pomimo, iż pracownicy posiadali już odpowiednie umiejętności do wykonywania pracy w zakresie spawania;

Apelacja organu rentowego w ocenie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie. Wbrew twierdzeniom ZUS Sąd I Instancji przeprowadził wnikliwą analizę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego zawnioskowanego przez strony nie naruszając przy tym obowiązujących przepisów prawnych. Sąd I Instancji wnikliwie i zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa przeprowadził postępowanie dowodowe, a pozwany w toku postępowania nie składał żadnych zastrzeżeń proceduralnych w trybie art. 162 k.p.c.

W ocenie skarżącego nie sposób zgodzić się z pozwanym, iż Sąd I instancji wydając wyrok błędnie dokonał oceny ustaleń faktycznych. Sąd Okręgowy oparł swoją decyzję na zgromadzonym materiale dowodowym oraz na ustaleniach faktycznych w sprawie, na dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz aktach rentowych pozwanego organu, jak również na zeznaniach ubezpieczonego oraz zeznaniach świadków powołanych przez ubezpieczonego: L. B., A. R. i K. W..

Apelujący podkreślił, iż zeznania zawnioskowanych przez ubezpieczonego świadków nie budziły żadnych wątpliwości Sądu Okręgowego, bowiem korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym, w tym z zeznaniami ubezpieczonego. Zawnioskowani przez ubezpieczonego świadkowie mając styczność z ubezpieczonym w spornym okresie wykazali, że byli współpracownikami ubezpieczonego, wykazali, jakiego rodzaju prace wykonywał ubezpieczony, jakim jeździł pojazdem w spornym okresie, a ich zeznania były spójne logiczne i korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym. Ponowne odsłuchanie zeznań świadków przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku w ocenie ubezpieczonego doprowadzi do wniosku, iż apelacja ZUS jest bezzasadna. Jednakże z ostrożności procesowej wnoszę o uzupełniające przesłuchanie słuchanych już świadków na sporne okoliczności, podnoszone przez ZUS dopiero w apelacji.

W ocenie ubezpieczonego słusznie Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony W. J. w okresie 04 stycznia 1971r. do 31 grudnia 1990r. w trakcie zatrudnienia w (...)oraz w trakcie pobytu na budowie eksportowej w Czechosłowacji tj. od dnia 08.05.1987r. do 08.10.1987r. oraz w okresie od dnia 01.01.1991r. do dnia 31.12.1998r. w trakcie zatrudnienia w Krajowej Spółce Cukrowej Spółka Akcyjna w T. Oddział Cukrownia (...) pracował, jako spawacz oraz operator sprzętu ciężkiego w sposób ciągły i pełnym wymiarze czasu pracy, a tym samym nabył uprawnienia emerytalne zgodnie ze złożonym wnioskiem.

Ubezpieczony uprawnienia spawalnicze zdobył dopiero w latach 80-tych i kurs spawania gazowego ukończył 27 czerwca 1985r., jednak już wiele lat przed odbyciem szkolenia w powyższym zakresie był zatrudniony i pracował, jako spawacz. W tym miejscu nadmienić należy, iż w latach 70-tych i 80-tych, u pracodawcy ubezpieczonego nie wymagano dokumentów potwierdzających ukończenie kursu spawania, a w celu podjęcia pracy na stanowisku spawacza wystarczały jedynie umiejętności, które nie musiały być poparte jakimkolwiek urzędowym dokumentem czy zaświadczeniem o odbyciu kursu. W latach 90-tych podejście pracodawcy zmieniło się i ubezpieczony został wysłany na kurs spawania gazowego, w celu zdobycia dokumentu potwierdzającego jego dotychczasowe umiejętności. Jednakże w żaden sposób nie wynika z tego, iż od 04.01.1971r. ubezpieczony nie pracował w charakterze spawacza, jak wynika z wyjaśnień ubezpieczonego i świadków wykonywał on wszystkie prace, które ustalił Sąd Okręgowy. W latach 1965-1968 ubezpieczony uczył się w (...). Była to szkoła dzienna, przyzakładowa i mieściła się w Stoczni (...), (...)(pochylnie). Ukończenie przez ubezpieczonego w/w szkoły umożliwiło mu zdobycie zawodu - monter kadłubowy. By ukończyć szkołę i zdobyć zawód montera kadłubowego ubezpieczony musiał posiadać umiejętności spawania i cięcia palnikiem. Ubezpieczony umiejętności spawania i cięcia palnikiem zdobył podczas nauki w (...) i praktyk w (...). W związku z powyższym szkoła wystawiła powodowi zaświadczenie potwierdzające zdobyte przez niego umiejętności, które stanowiło podstawę do podjęcia pracy w 1971r. w S.. Zaświadczenie to wystawione przez Szkołę było jedynym dokumentem, jakie wystarczyło do podjęcia pracy w zawodzie spawacza w (...) w S.. Tym samym nie ma racji organ rentowy twierdząc, iż dopiero od roku 1985 ubezpieczony mógł wykonywać pracę spawacza. Ubezpieczony nie uzyskał książeczki spawacza i nie zdawał egzaminów w szkole zawodowej, ponieważ nie posiadał wymaganego wieku do jej uzyskania. Ubezpieczony kończąc naukę w(...) nie miał jeszcze ukończonych 18 lat.

Odnosząc się do zarzutu organu rentowego w przedmiocie braku wskazania dokładnych dat kampanii cukrowych ubezpieczony wskazał, że jest on również chybiony. W związku z upływem czasu nie można wskazać dat rozpoczęcia i zakończenia poszczególnych kampanii cukrowych. Ponadto specyfika kampanii cukrowych nie umożliwia określenia dokładnego czasu ich trwania. Zarówno ich rozpoczęcie jak i zakończenie uzależnione jest od wielu czynników m.in. pogody, ilości buraków, pracowników, stanu technicznego maszyn, a tym samym każdego roku daty kampanii były różne. Ubezpieczony wykazał jednak, iż przez cały okres zatrudnienia wskazany w odwołaniu w sposób ciągły w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w warunkach szczególnych, uprawniających do uzyskania prawa do emerytury.

Ubezpieczony nigdy nie pracował na stanowisku mechanika samochodowego. Wykonując swoją pracę na stanowisku spawacza bądź operatora sprzętu ciężkiego w(...) pełnił jedynie dodatkowo przez krótki okres czasu funkcję opiekuna praktycznej nauki zawodu po roku 1991, jednak w żaden sposób nie kolidowało to ubezpieczonemu w wykonywaniu swojej dotychczasowej pracy w warunkach szczególnych w sposób ciągły i w pełnym wymiarze czasu pracy. Czynności te były wykonywane przy okazji swojej zasadniczej pracy i polegały jedynie na pokazywaniu wybranym uczniom, w jaki sposób ubezpieczony wykonuje swoją pracę.

Odnosząc się do zawnioskowanego dowodu z zeznań świadków, W. J. wskazał, iż potrzeba i możliwość powołania nowych dowodów w sprawie wynikła dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, gdyż dopiero teraz organ rentowy kwestionuje uprawnienia i umiejętności Ubezpieczonego w zakresie spawania. Jednakże zdaniem ubezpieczonego dotychczas zgromadzony materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, iż twierdzenia ZUS są chybione.

W toku całego zatrudnienia w spornym okresie czasu pracy ubezpieczony wykonywał w sposób ciągły, w pełnym wymiarze czasu pracy naprzemiennie 2 rodzaje prac - operatora ciężkiego sprzętu w okresie kampanii buraczanej, tj. od najczęściej od września do lutego, a w pozostałym zakresie wykonywał prace spawacza przy remoncie sprzętu. Jednocześnie zaznaczam, że praktycznie wszyscy świadkowie i jego współpracownicy z (...) w S. pracowali na takich samych warunkach, co ubezpieczony i w chwili obecnej wszyscy uzyskali prawo do emerytury zgodnie ze złożonym wnioskiem z uwagi na pracę w warunkach szczególnych.

Nawet gdyby uznać za organem rentowym, z czym ubezpieczony się nie zgadza, iż Sąd I instancji błędnie zaliczył prace wykonywane przez ubezpieczonego do działu V, to zgromadzony materiał dowodowy jednoznacznie przesądza, iż cały sporny okres pracy ubezpieczonego był okresem pracy w warunkach szczególnych, uprawniających do uzyskania uprawnień emerytalnych, stosownie do złożonego wniosku. Na marginesie ubezpieczony stwierdził, iż w odwołaniu także wskazywał na inne pozycje wykazu A, niż to przyjął Sąd I instancji w niekwestionowanym przez ubezpieczonego wyroku.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego organu rentowego jest zasadna i zasługiwała na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania W. J..

Sąd Apelacyjny stwierdza, że Sąd Okręgowy, dysponując prawidłowo zgromadzonym i pełnym materiałem dowodowym, dokonał jego nieprawidłowej oceny, co z kolei skutkowało błędnymi ustaleniami faktycznymi oraz nieprawidłową subsumcją prawną, która stała się podstawą do wydania zaskarżonego orzeczenia.

W pierwszej kolejności wyjaśnić trzeba, że prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przewidziane jest w art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015r. poz. 748), zawartym w rozdziale 2 działu II ustawy dotyczącym urodzonych przed 01 stycznia 1949r. Przepis ten w ust. 4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia Rady Ministrów z 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 powyższego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z postanowieniami wykazu A działu XIV pod pozycją 12, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. do prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego należą: spawanie i wycinanie elektryczne, gazowe i atomowodorowe.

Stosownie do art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: (1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz (2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (tj., co najmniej 25 lat dla mężczyzn). W myśl ust. 2 emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Podstawę prawną ustalenia uprawnień W. J. do wcześniejszej emerytury stanowi przepis art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej. Zatem ubezpieczony na dzień 01 stycznia 1999r. musi legitymować się ponad 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym, w tym, co najmniej 15 latami pracy w warunkach szczególnych.

W tym miejscu podkreślić należy, iż obniżenie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu wystąpienia w ich zawodach czynników negatywnych (najczęściej szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawności psychofizyczne), które doprowadzają do wcześniejszej niż powszechnie utraty sił do wykonywania dotychczasowej pracy. Stąd też prawo do emerytury w wieku niższym nie jest tu przywilejem, lecz co do zasady wynika ze szczególnych właściwości wykonywanej pracy.

Cechą niezbędną do uznania danego zatrudnienia za wykonywane w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z 07 lutego 1983r. jest wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Stanowi o tym przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia, wskazując przez to, że intencją ustawodawcy było zawężenie zakresu okresów szczególnych tylko do tych okresów zatrudnienia, w których praca była faktycznie wykonywana, a nie do samego pozostawania w zatrudnieniu. Zaznaczyć, bowiem trzeba, że tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (vide wyrok SN z dnia 19 września 2007r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329).

W sprawie bezsporne jest, iż wnioskodawca dnia 14 lipca 2011r. ukończył 60 rok życia, nie przystąpił do OFE, rozwiązał stosunek pracy, a na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej posiadał ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w (...).

Analizując trafność zarzutów apelacyjnych Sąd odwoławczy zważył, iż praca, którą wnioskodawca świadczył w spornym okresie istotnie nie nosiła cech zatrudnienia wykonywanego w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Zdaniem instancji Odwoławczej treść zgromadzonego materiału dowodowego w postaci zarówno zeznań świadków, jak również akt osobowych ubezpieczonego nie może stanowić dowodu na to, że ubezpieczony w spornym okresie świadczył pracę, która aktualnie czyniłaby uprawnionym przyznanie mu prawa do wcześniejszej emerytury.

Do zaakceptowania ustaleń Sądu I instancji nie mogło dojść, ze względu na treść zgormadzonych w sprawie dokumentów oraz przeprowadzony przed Sądem Apelacyjnym dowód z zeznań świadków: L. B., A. R., K. W..

W(...)z (...) Zakładów (...) stwierdza się, iż ubezpieczony w okresie od 17 września 1969 roku do 28 listopada 1970 roku piastował stanowisko ślusarza (k. 2 a.o. – cz. A). W podaniu o pracę z dnia 30 grudnia 1970 roku ubezpieczony wskazuje, iż wnosi o przyjęcie do pracy w Przedsiębiorstwie (...) w S. w charakterze ślusarza, argumentując, iż w poprzednim zakładzie pracy na takim stanowisku pracował i chciałby pracować dalej (k. 3 a.o.- cz. A). Dnia 04 stycznia 1971 roku na karcie obiegowej zmiany widnieje informacja, iż ubezpieczony został przyjęty do pracy na stanowisku ślusarza (k. 1 a.o. – cz. B). Także 05 stycznia 1971 roku wskazano, iż ubezpieczony został przyjęty do pracy w Gospodarstwie (...) na stanowisku ślusarza samochodowego (k. 2 a.o. – cz. B). Ponownie na kacie obiegowej zmiany wydanej dnia 02 listopada 1973 roku widnieje, iż W. J. pracuje na stanowisku ślusarza (k. 4 a.o. – cz. B). Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy znaczenie posiadało także zawnioskowanie o nadanie tytułu, odznaki i dyplomu (...) dla ubezpieczonego (k. 16 a.o. – cz. B), w którym zaznaczono, iż pracował on na stanowisku ślusarza remontowego. Pismem z dnia 26 kwietnia 1979 roku ubezpieczony zwrócił się o wyrażenie zgody na podjęcie nauki w Centrum (...) w dziale samochodowym (k. 20 a.o. – cz. B). Dopiero dnia 18 lipca 1985 roku W. J. został skierowany przez (...) w S. do nauki w celu podniesienia kwalifikacji zawodowych w kierunku spawacza gazowego (k. 30 a.o. – cz. B).

Świadkowie: L. B., A. R., K. W., przesłuchiwani przed Sądem Apelacyjnym na rozprawie dnia 22 kwietnia 2015 roku nie potrafili jednoznacznie stwierdzić, jakoby ubezpieczony pracował w charakterze spawacza stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Świadek L. B., podał, iż ubezpieczony spawał 8 godzin dziennie, jednocześnie wskazując, iż około 4 razy na miesiąc wyjeżdżał w dalsze trasy a w pozostałe dni odbywał krótsze kursy. Z kolei świadek A. R. zeznał definitywnie, iż ubezpieczony pracował, jako spawacz, lecz sam pracował w innym pomieszczeniu niż W. J.. Świadek K. W. zeznał, z kolei, iż ubezpieczony pracował w warsztacie samochodowym, w którym było wydzielonych kilka pomieszczeń warsztatowych, w tym spawalnia.

Odnosząc się do okresu pracy w Cukrowni (...) w M. w okresie od 01 stycznia 1991 roku do 01 stycznia 1999r. zważyć należało, iż tego okresu także nie można było potraktować, jako pracy w warunkach szczególnych. W umowie z dnia 02 stycznia 1991 roku określono stanowisko W. J., jako ślusarza – spawacza (k. 2 – a.o.) Znajduje to potwierdzenie w świadectwie pracy ubezpieczonego z tego zakładu pracy z dnia 02 lutego 2015 roku (k. 13 akt rentowych). Wyeksponować także należało okoliczność, iż pracując w (...)w M. ubezpieczonemu zostali powierzeni uczniowie w celu nauki zawodu mechanika samochodowego (k. 8, 14, 21 a.o.), co wskazywało, iż powierzone zostały mu dodatkowe obowiązki, wykraczające poza czynności związane ze spawaniem oraz czynnościami ślusarskimi.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie można było w związku z powyższym uznać, iż ubezpieczony, wobec sprzecznych dowodów z dokumentów oraz zeznań świadków, którym Sąd odwoławczy nie dał wiary, stwierdzić, iż ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracował na stanowisku spawacza, co uprawniałoby, go do skorzystania z dobrodziejstwa uzyskania świadczenia emerytalnego w obniżonym wieku. Za taką konstatacją przemawia przede wszystkim fakt, że wszystkie spośród wymienionych dokumentów zostały sporządzone bezpośrednio przed, w trakcie lub po zakończeniu zatrudnienia wnioskodawcy. Mało tego treść wymienionych dokumentów również przemawia za uznaniem, że stanowiskiem, jakie wnioskodawca zajmował w każdym ze wskazanych zakładów było stanowisko ślusarza względnie ślusarza-spawacza, co oznacza, że spawanie nie było podstawowym zajęciem ubezpieczonego, a tym samym nieuprawnionym byłoby przyjęcie, że wykonywał on je stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, co jest niezbędną przesłanką uznania danego zatrudnienia za szczególne (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 30 stycznia 2001r., III AUa 1887/0, PP 2002, nr 9, oraz wyroki SN: z dnia 15 grudnia 1997r., II UKN 417/97, OSNAPiUS 1998, nr 21, poz. 638 i z dnia 21 listopada 2001r., II UKN 598/00, OSNPUSiSP 2003, nr 17, poz. 419).

Z uwagi na powyższe Sąd odwoławczy uznał, że wykonywanie przez wnioskodawcę zatrudnienia w charakterze ślusarza oraz ślusarza-spawacza nie może uzasadniać przyjęcia, iż spełnia on warunki do uznania, iż stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał zatrudnienie opisane w wykazie A dziale XIV, poz. 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), tj. przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym.

Należało, zatem przyjąć, iż skoro wnioskodawca nie udowodnił 15 lat pracy w szczególnym charakterze (szczególnych warunkach), a co za tym idzie nie spełnił wszystkich, koniecznych do przyznania wcześniejszej emerytury warunków (wiek 60 lat, 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych), określonych w przepisie art. 32 w zw. z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U nr 153, poz. 1227 t. jedn.) oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 roku (Dz. U nr 8, poz.43), to nie zasadnym było przyznanie mu prawa do żądanego świadczenia, dlatego też Sąd Apelacyjny orzekł, na mocy art. 386 § 1 k.p.c., jak w sentencji.

SSA Grażyna Czyżak SSA Alicja Podlewska SSA Barbara Mazur