Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze w VI Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Klara Łukaszewska (spr.)

Sędziowie SO Marek Klebanowicz

SO Tomasz Skowron

Protokolant Anna Potaczek

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Zbigniewa Jaworskiego

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2013 r.

sprawy K. Z.

skazanego o wyrok łączny

z powodu apelacji, wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze

z dnia 25 marca 2013 r. sygn. akt IIK 1662/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok wobec skazanego K. Z. w pkt I części dyspozytywnej w ten sposób, że umarza postępowanie w przedmiocie orzeczenia kary łącznej i uchyla związane z tym rozstrzygnięcia z pkt II i III części dyspozytywnej,

II.  uchyla rozstrzygnięcie z pkt IV części dyspozytywnej co do czynów opisanych w pkt 5 b i c części wstępnej wyroku i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Jeleniej Górze stwierdzając, iż wyrok łączny Sądu Rejonowego z dnia 16 listopada 2010 r. sygn. akt IIK 2010/10 w tym zakresie traci moc,

III.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

IV.  zwalnia skazanego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze obciążając nimi Skarb Państwa.

Sygn. akt VI Ka 263/13

UZASADNIENIE

K. Z. został skazany:

1.wyrokiem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 27.03.2007r. w sprawie sygn. akt II K 128/07 za czyn z art. 278 § 1 kk popełniony w dniu 23 listopada 2006 r. na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, której wykonanie zarządzono postanowieniem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 28.09.2010r. w sprawie sygn. akt Ko 2806/10,

2. wyrokiem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 09.01.2008 r. w sprawie sygn. akt VII K 1379/07 za czyn z art. 158 § 1 kk popełniony w dniu 16 czerwca 2007r. na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 4 lata, której wykonanie zarządzono postanowieniem, Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 20.10.2010r. w sprawie sygn. akt 2804/10,

3. wyrokiem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 27.04.2010r. w sprawie sygn. akt II K 789/10 utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 20.07.2010r. w sprawie o sygn. akt VI Ka 303/10:

a) za czyny z art. 279 § 1 kk i art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk popełnione w dniu 25 lipca 2009 r. i na początku maja 2009r. przy zastosowaniu art. 91 § 1 kk na karę 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności,

b) za czyn z art. 276 kk w dniu 23/24 lipca 2009r. na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności,

c) za czyny z art. 279 § 1 kk popełnione w dniu 30/31 maja 2009r. przy zastosowaniu art. 91 § 1 kk na karę 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności,

d) za czyn z art. 278 § 5 kk i art. 275 § 1 kk i art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w dniu 20/21 marca 2009 r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności

i karę łączną 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności,

4. wyrokiem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 23.07.2010r. w sprawie sygn. akt II K 1533/10:

a) za czyn z art. 62 ust. 3 ustawy z dnia 29.07.2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii popełniony w dniu 10 lutego 2010r. na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności,

b) za czyn z art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 29.07.2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii popełniony w dniu 10 lutego 2010r. na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności,

i karę łączną 5 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 3 lata, w oparciu o art. 71 § 1 kk na karę 60 stawek dziennych grzywny po 10 złotych każda stawka, oddano skazanego pod dozór kuratora, zobowiązano do kontynuowania stałej pracy zarobkowej w okresie próby,

5. wyrokiem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 18.08.2010r. w sprawie sygn. akt II K 1595/10:

a) za czyn z art. 278 § 1 kk popełniony w dniu 25 lutego 2010r. na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności,

b) za czyny z art. 279 § 1 kk popełnione w dniach: 30/31 marca 2010r., 03/04 maja 2010r., 08/09 maja 2010r., w styczniu 2010r., przy zastosowaniu art. 91 § 1 kk na karę 1 roku pozbawienia wolności,

c) za czyn z art. 279 § 1 kk i art. 275 § 1 kk i art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk popełniony z 03/04 maja 2010r. na karę 1 roku pozbawienia wolności,

d) za czyn z art. 279 § 1 kk i art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk popełniony w połowie kwietnia 2010r. na karę 1 roku pozbawienia wolności

i karę łączną 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 7 lat, skazanego pod dozór kuratora, zobowiązano do podjęcia starań o uzyskanie stałej pracy zarobkowej.

Sąd Rejonowy w Jeleniej Górze wyrokiem z dnia 25 marca 2013r. w sprawie sygn. akt II K 1662/12:

I. na mocy art. 85 kk i art. 91 § 2 kk w zw. z art. 569 § 1 kpk wymierzone skazanemu K. Z. w wyrokach podlegających łączeniu opisanych w pkt 3, 4 oraz w pkt 5 „a” i „d” części wstępnej kary pozbawienia wolności połączył i wymierzył mu karę łączną 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności,

II. zaliczył skazanemu K. Z. na poczet orzeczonej w pkt I wyroku kary łącznej pozbawienia wolności okres kar odbytych podlegających połączeniu,

III. pozostałe postanowienia nie będące przedmiotem rozstrzygnięć w niniejszym wyroku łącznym, a zawarte w wyrokach podlegających łączeniu opisane w punktach 3,4 oraz w pkt 5 „a” i „d” części wstępnej utrzymał w mocy,

IV. umorzył postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego obejmującego wyroki opisane w punktach 1 i 2 części wstępnej oraz w pkt 5 „b” i „c”,

V. kosztami postępowania w sprawie o wydanie wyroku łącznego obciążył Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł prokurator zaskarżając orzeczenie Sądu I instancji w całości na korzyść skazanego.

Powołując się na przepis art. 427 § 1 i 2 kpk oraz art. 438 pkt 1 kpk wyrokowi temu zarzucił obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 4 § 1 kk, poprzez niezastosowanie – w zaistniałej sytuacji kolizji ustaw w czasie – przepisów ustawy obowiązującej poprzednio, tj. przed dniem 08 czerwca 2010r., jawiących się jednoznacznie jako względniejsze dla skazanego, co skutkowało orzeczeniem wobec wymienionego bezwzględnej kary łącznej pozbawienia wolności w sytuacji, gdy obejmuje ona jednostkowe kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, orzeczonymi wyrokiem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 23 lipca 2010r. w sprawie sygn. akt II K 1533/10 za przestępstwa popełnione w dniu 10 lutego 2010r. oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 18 sierpnia 2010r. w sprawie sygn. akt II K 1595/10 za przestępstwa popełnione w dniu 25 lutego 2010r. i w połowie kwietnia 2010r.

Stawiając powyższy zarzut i powołując się na art. 437 § 2 kpk skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wniesiona przez Prokuratora na korzyść skazanego K. Z. jest zasadna.

Zgodzić się należy ze skarżącym, że Sąd Rejonowy wydając w niniejszej sprawie wyrok łączny dopuścił się obrazy art. 4§1kk. Nie ulega wątpliwości, iż przepis ten normuje zagadnienia tzw. prawa intertemporalnego. Tym mianem doktryna i orzecznictwo określają przepisy zawierające reguły stosowania ustawy karnej w przypadku wystąpienia "kolizji" ustaw karnych w czasie, to jest wówczas, gdy inna ustawa obowiązuje w czasie popełnienia przestępstwa (ustawa dawna), a inna w czasie orzekania (ustawa nowa). Przyjmuje się wówczas prymat stosowania ustawy nowej, obowiązującej w czasie orzekania. Od tej zasady - tenże przepis - przewiduje wyjątek - na rzecz ustawy obowiązującej poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. A zatem w razie modyfikacji penalizacji ustawa nowa ma zastosowanie wtedy, gdy nie jest dla sprawcy surowsza. W razie wątpliwości, którą z kolidujących ustaw należy uznać za względniejszą dla sprawcy, stosuje się - zgodnie z treścią art. 4 § 1 k.k. - ustawę nową. (tak SN w wyroku z dnia 5 maja 2005 r. o sygn. akt V KK 414/04 (Prok. I Pr. – wkł. 2005/12/2).

Nadto wskazać należy, iż jedność stosowanego stanu prawnego w ujęciu omawianego przepisu odnosi się nie tylko do samej ustawy, lecz do całości stanu prawnego obowiązującego w danym czasie. Obejmuje on wszystkie zmieniające się stany prawne zaszłe od czasu popełnienia przestępstwa do czasu orzekania. Zatem pod kątem względności badać należy nie tylko przepisy części ogólnej i szczególnej, ale i cały stan prawny regulujący sytuację prawną sprawcy. Przy ocenie, która z konkurujących ustaw jest względniejsza, analizie należy poddać całokształt mających zastosowanie przepisów uzasadniających odpowiedzialność karną na tle konkretnego przypadku - tj. całą ustawę a nie tylko jej poszczególne unormowania. O tym, która ustawa jest względniejsza dla sprawcy, nie decydują wyłącznie kryteria rodzaju i wysokości sankcji. Oprócz surowości kary przewidzianej ustawą należy też uwzględnić takie kwestie jak warunki zaostrzania i łagodzenia kary, nakładania obowiązków oraz orzekania nawiązek i innych środków karnych, skutki skazania, przedawnienie. Zmiana ustawy może polegać także na zmianie ustawowych określeń używanych w kodeksie, definiujących np. przestępstwo podobne – może to być więc zmiana tzw. słowniczka. W ujęciu art. 4 § 1 k.k. "względniejszą" jest natomiast ta ustawa, która po przeprowadzeniu kompletnej oceny wszystkich skutków zastosowania owych konkurujących ze sobą ustaw – stanów prawnych, in concreto przewiduje dla danego sprawcy łagodniejsze (a więc "względniejsze") konsekwencje (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 8 października 2008 r. o sygn. akt II AKa 92/08, KZS 2008/11/49; wyrok SA w Lublinie z dnia 23 marca 2006 r. o sygn. akt II AKa 286/05, LEX nr 183571; wyrok SN z dnia 25 października 2006 r. o sygn. akt V KK 282/06, LEX nr 198079; wyrok SN z dnia 2 lutego 2006 r. o sygn. akt V KK 199/05, LEX nr 176023; wyrok SA w Krakowie z dnia 14 czerwca 2006 r. o sygn. akt II AKa 85/06, KZS 2006/7-8/99).

Popełnienia zaś wszystkich czynów, za które orzeczone kary jednostkowe połączone zostały w pkt I zaskarżonego wyroku, K. Z. dopuścił się przed dniem 8 czerwca 2010 r. Przepis art. 89 § 1a k.k. stanowiący, że w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania sąd może w wyroku łącznym orzec karę łączną pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania, wprowadzony został ustawą z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy, ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2009 r., Nr 206, poz. 1589 z późn. zm.). Weszła ona w życie w dniu 7 czerwca 2010 r. Oczywistym jest więc, iż nie obowiązywała ona w dacie dopuszczenia się przez K. Z. zbiegających się przestępstw.

Wskazana ustawa nowelizacyjna oprócz art. 12, nie zawiera w zakresie dotyczącym niniejszej sprawy przepisów przejściowych. Zgodnie z jego brzmieniem w razie wątpliwości, czy stosować przepisy dotychczasowe, czy przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się przepisy nowe.

W tym zakresie zwrócić uwagę należy, iż powyższy przepis może być stosowany wyłącznie do wątpliwości, których nie można usunąć w drodze wykładni przepisów prawnych. Powstała wątpliwość w zakresie stosowania reżimu prawnego nie może być więc pozorna.

Na gruncie niniejszej sprawy nie ulega wątpliwości, iż konkurencję ustaw w czasie bez wątpienia może usunąć wynikająca z art. 4 § 1 k.k. norma kolizyjna. Do czynów popełnionych przed dniem 8 czerwca 2010 roku, jako dniem wejścia w życie tej zmiany, należy stosować ustawę względniejszą (por. postanowienie SA w Krakowie z dnia 25 stycznia 2010 r. o sygn. akt II AKzw 1389/09, KZS 2010/2/36 oraz postanowienie SN z dnia 2 grudnia 2005 r. o sygn. akt II KK 195/05, LEX nr 164386).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony został pogląd, iż zasada wyrażona w art. 4 § 1 k.k. musi być respektowana także przy orzekaniu o karze łącznej. Niezależnie bowiem od stosowanej przez sąd wydający wyrok łączny zasady kształtowania kary łącznej (absorpcji całkowitej, częściowej czy też kumulacji), sąd ten - w tym zakresie - na nowo dokonuje aktu wymiaru kary zwanej w tym wypadku karą łączną. Zatem winien z jednej strony respektować prawomocność "łączonych" wyroków (i dlatego też nie wolno mu w tym trybie dokonywać korekt w zakresie wymiaru kar orzeczonych za poszczególne czyny prawomocnie osądzone), ale z drugiej strony również ewentualną zmianę stanu prawnego, jeśli zmiana ta dotyczy na nowo kształtowanych - w myśl reguł wyznaczonych przepisami Kodeksu karnego - składników wymiaru kary i jest to zmiana korzystna dla sprawcy (zob. postanowienie SN z dnia 24 maja 1995 r. o sygn. akt I KZP 12/95, Wokanda 1995/8/17; wyrok SN z dnia 20 lutego 1995 r. o sygn. akt II KRN 2/95; OSNKW 1995/3-4/17; wyrok SN z dnia 6 maja 1974 r. o sygn. akt II KRN 10/74, LEX nr 21625) Należy przy tym podkreślić, iż Sąd Najwyższy we wskazanych orzeczeniach zaznaczył ponadto, iż zasada, by przy porównywaniu która z ustaw: stara czy nowa, jest względniejsza dla sprawcy, posługiwać się jednolicie całością przepisów danej ustawy nie może mieć zastosowania do wyroku łącznego, gdyż przy wydaniu takiego wyroku Sąd nie ma możliwości ani równoczesnego odpowiedniego zakwalifikowania czynów ani ewentualnej zmiany kwalifikacji prawnej, przyjętej w poszczególnych wyrokach. To ostatnie nie ma jednak zastosowania w niniejszej sprawie albowiem czyny K. Z. zakwalifikowane zostały na podstawie tej samej ustawy karnej – Kodeksu karnego z 1997 r.

Jednakże w stanie prawnym obowiązującym przed wejściem w życie omawianej ustawy nowelizacyjnej w razie skazania za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania i bez warunkowego jej zawieszenia nie było dopuszczalne orzeczenie kary łącznej bez warunkowego zawieszenia jej wykonania w wyroku łącznym. (por. wyrok SN z dnia 9 czerwca 2008 r. o sygn. akt III KK 124/08, OSNwSK 2008/1/1227). W judykaturze wyrażono pogląd, iż przy odmiennej interpretacji przepisów o karze łącznej w brzmieniu sprzed nowelizacji nie zostałby zachowany wymóg niepogarszania sytuacji skazanego wskutek orzeczenia kary łącznej, a także byłoby to skryte obejście warunków zarządzenia wykonania kary jednostkowej, której wykonanie zostało warunkowo zawieszone (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 27 marca 2008 r. o sygn. akt II AKa 40/08, KZS 2008/6/39; uchwała SN z dnia 27 marca 2001 r. o sygn. akt I KZP 2/01, OSNKW 2001/5-6/41). W przypadku, gdy Sąd stwierdzał w takiej sytuacji brak przesłanek do zawieszenia ewentualnej kary łącznej za zbiegające się przestępstwa, za które wymierzono kary podlegające łączeniu z warunkowym i bez warunkowego zawieszenia ich wykonania zobligowany był na podstawie art. 572 kpk umorzyć postępowanie wobec braku warunków do wydania wyroku łącznego.

Podkreślić przy tym należy, iż w świetle aktualnego orzecznictwa stanowisko w tym zakresie Sądu Najwyższego jest jednoznaczne. Możliwość wymierzenia w wyroku łącznym, na podstawie art. 89 § 1a k.k., kary łącznej pozbawienia wolności o charakterze bezwzględnym, dotyczyć może wyłącznie skazań na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania orzeczone za przestępstwa-popełnione po dniu 8 czerwca 2010 r. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2013 r. sygn. akt IV KK 401/12 Lex nr 1308161). Nie ma tym samym znaczenia jak błędnie wskazuje Sąd I instancji data wyrokowania, a data popełnienia czynu przez skazanego.

Mając powyższe na względzie należało uznać zarzut stawiany zaskarżonemu orzeczeniu przez prokuratora za zasadny.

Sąd Odwoławczy natomiast podziela stanowisko wyrażone przez Sąd Rejonowy, iż brak jest podstaw do warunkowego zawieszenia wykonania kary łącznej pozbawienia wolności, orzeczonej co do zbiegu przestępstw, za które K. Z. został skazany wyrokami opisanymi w pkt. 3,4 oraz w pkt. 5 a i d części wstępnej zaskarżonego wyroku. Konkluzja ta musiała jednak skutkować umorzeniem postępowania w przedmiocie orzeczenia kary łącznej, a w efekcie zmianą zaskarżonego wyroku jak w pkt. I.

Oczywistym jest, iż użyte w art. 575 § 1 k.p.k. wyrażenie "wyrok łączny traci moc" oznacza, że z chwilą wydania nowego wyroku łącznego tracą moc zawarte w poprzednim wyroku łącznym te jego rozstrzygnięcia o połączeniu kar lub środków karnych, bądź o umorzeniu postępowania na podstawie art. 572 k.p.k., które objęte zostały nowym wyrokiem łącznym, wydanym w związku z powstałą po wydaniu pierwszego wyroku łącznego potrzebą, wynikającą z przesłanek prawnomaterialnych, określonych w art. 85 k.k. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2013 r. III KK 382/12 LEX nr 1308129). W ocenie Sądu Odwoławczego, w realiach niniejszej sprawy konieczność zbadania nowych zbiegów realnych wobec skazania K. Z. wyrokiem Sądu Rejonowego w sprawie sygn. akt II K 1533/10 powodowała, iż również utracił moc wyrok łączny Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 16 listopada 2010 r., co do czynów opisanych w pkt. 5 b i c części wstępnej zaskarżonego wyroku. Orzeczenie zaś w tym zakresie jako rażąco niesprawiedliwe podlegało uchyleniu na korzyść skazanego przez Sąd Okręgowy z urzędu. (art. 440 k.p.k.). Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji rozważy, czy wobec skazanego w tej części istnieje możliwość orzeczenia kary łącznej z warunkowym zawieszeniem jej wykonania (tak jako orzeczono to w wyroku o sygn. akt II K 1595/10) a w przypadku, gdy dojdzie do wniosku, iż brak jest takiej możliwości postępowanie w tym zakresie umorzy, kierując się wyżej opisanymi zasadami.

W pozostałej zaś części zaskarżony wyrok jako słuszny należało utrzymać w mocy (pkt. III).

Na podstawie art.634 kpk w zw. z art.624§1 kpk Sąd Odwoławczy zwolnił skazanego K. Z. od ponoszenia kosztów postępowania odwoławczego obciążając nimi Skarb Państwa.

Wyk. J.K.