Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie III Wydział Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2012 r. w Krakowie

sprawy z wniosku M. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy M. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach Wydziału VI Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 18 stycznia 2012 r. sygn. akt VI U 1085/11

I.  o d d a l a apelację,

II.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Krakowie na rzecz radcy prawnego G. S. kwotę 120 zł oraz 23 % tej kwoty jako podatek od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt III AUa 486/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 18 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy w Kielcach – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie M. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 22 lipca 2011 r., odmawiającej wnioskodawcy prawa do emerytury (pkt I) oraz przyznał pełnomocnikowi wnioskodawcy kwotę 73,80 zł w tym 23% VAT z tytułu nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, którą należy wypłacić z sum Skarby Państwa (pkt II).

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca M. S., ur. dnia (...), udowodnił okres zatrudnienia w wymiarze 7 lat, 7 miesięcy i 27 dni. Do stażu pracy wnioskodawcy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. uwzględnił okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zatrudnienia
w Kółku R.we W. od 1 września 1969 r. do 31 października 1970 r. oraz okres zatrudnienia w (...) Spółce z o.o. w T.
od 6 stycznia 1971 r. do 10 kwietnia 1971 r. Organ rentowy nie uwzględnił wnioskodawcy okresów zatrudnienia w Spółdzielni K. R.w M. (Kółku (...) we W.): od 1 listopada 1970 r. do 5 stycznia 1971 r. oraz od 11 kwietnia 1971 r. do 15 listopada 1974 r., albowiem wnioskodawca nie figurował wśród osób zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego. W dniu 17 maja 2011 r. M. S. złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury. W okresie
od 1 maja 1996 r. do 31 maja 2011 r. wnioskodawca był uprawniony do renty rolniczej, natomiast od dnia 1 czerwca 2011 r. pobiera emeryturę rolniczą.

W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy, Sąd Okręgowy przyjął, iż odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd Okręgowy podkreślił, że na gruncie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wnioskodawca nie spełniał warunków do przyznania mu emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). W powyższym kontekście Sąd pierwszej instancji zaakcentował, że złożony przez M. S. wniosek o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków M. W. i E. M. na okoliczność pracy wnioskodawcy w Spółdzielni K. R. w M. (Kółku R.we W.) w okresie od 19 maja 1969 r. do 15 listopada 1974 r. nie zasługiwał na uwzględnienie, albowiem nawet w przypadku ewentualnego doliczenia mu tego spornego okresu do uwzględnionego już przez organ rentowy okresu zatrudnienia wynoszącego 7 lat, 7 miesięcy i 27 dni i tak nie posiadałby łącznego okresu zatrudnienia wymaganego do przyznania mu emerytury, ani w wymiarze 20 lat (art. 28 w/w ustawy o emeryturach i rentach z FUS) ani tym bardziej w wymiarze 25 lat (art. 27 i art. 32 w/w ustawy). Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy oddalił odwołanie wnioskodawcy na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca M. S., zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu nierozpoznanie istoty sprawy poprzez: nieuwzględnienie okoliczności sprawy w toku o sygnaturze akt SE. IIIa-413/21/10 (postępowanie przed Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w sprawie rozpoznania choroby zawodowej), niedokonanie ustaleń w przedmiocie zatrudnienia „w kilku miejscach pracy”, jak również brak ustaleń „stanu konta, na którym jest zgromadzony stan kapitału, odpowiadającego łącznej kwocie wpłaconych przez wnioskodawcę składek tytułem ubezpieczenia społecznego w okresie już ustalonym”. W oparciu o tak sformułowane zarzuty wnioskodawca wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji w celu uzupełnienia w koniecznym zakresie postępowania dowodowego, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku oraz „uwzględnienie w całości wniosku o ustalenie prawa do zaliczenia składek na ubezpieczenie społeczne poza rolnictwem na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) w takim zakresie, który jest dopuszczalny na podstawie art. 67 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. Wnioskodawca podniósł w szczególności, iż „nie miał zamiaru występować o prawo tak jak pracownik utrzymujący się wyłącznie z zatrudnienia poza rolnictwem, lecz w zamiarze takim, jak rencista rolnik, który pobiera takie świadczenie”, a jednocześnie był pracownikiem, zatrudnionym na podstawie umowy o pracę w zawodach pozarolniczych. Wnioskodawca podkreślił, że za wykonywaną przez niego pracę odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne przez zatrudniających go pracodawców, co daje mu prawo do partycypowania w wypracowanym dochodzie choćby z uwagi na przepracowane godziny nadliczbowe. Mając powyższe na uwadze wnioskodawca zaakcentował, że skoro na dzień dzisiejszy nie ma on dostępu do kart pracy, w których powinny zostać wykazane przepracowane przez niego godziny nadliczbowe, przedmiotową okoliczność zamierzał wykazać za pośrednictwem dowodów z zeznań powołanych świadków. Konkludując wnioskodawca zauważył, że w sytuacji, gdy pobiera niewysoką rentę rolniczą, podwyższenie jej w istotnym zakresie po uwzględnieniu okresu zatrudnienia poza rolnictwem, umożliwiłoby mu zaspokojenie podstawowych potrzeb zdrowotnych i bytowych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

W rozpoznawanej sprawie w pierwszym rzędzie podkreślić należy, że zakres rozpoznania i orzeczenia (przedmiot sporu) w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznaczony jest przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń społecznych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 września 2010 r., III UK 15/10). W granicach wyznaczonych przez zaskarżoną decyzję organu rentowego sąd zobligowany jest do podejmowania wszelkich działań zmierzających do wyjaśnienia istoty sporu. Tym samym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy zasadnicze znaczenie przypadało decyzji organu rentowego z dnia 22 lipca 2011 r., wydanej w następstwie rozpoznania wniosku o emeryturę wniesionego przez M. S. w dniu 17 maja 2011 r. Równocześnie z uwagi na przedmiot wniosku z dnia 17 maja 2011 r. bezspornym było, że zarówno organ rentowy, a następnie Sąd Okręgowy w sposób jak najbardziej prawidłowy zbadali spełnienie przez wnioskodawcę przesłanek przyznania mu świadczenia emerytalnego, przewidzianych na gruncie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). W konsekwencji powyższego całkowicie chybiony okazał się zarzut apelacji nierozpoznania przez Sąd istoty sprawy, m.in. poprzez nieodniesienie się do okoliczności ubiegania się przez wnioskodawcę o stwierdzenie u niego choroby zawodowej, jak i do kwestii nieustalenia stanu konta, na którym jest zgromadzony kapitał, odpowiadający „łącznej kwocie wpłaconych przez wnioskodawcę składek tytułem ubezpieczenia społecznego”, albowiem okoliczności te nie mają znaczenia przy ustalaniu prawa do emerytury.

Jednocześnie w świetle dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych bezspornym było, iż M. S. nie spełniał wszystkich warunków, od których na gruncie powoływanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS uzależniono nabycie prawa do wnioskowanego przez niego świadczenia emerytalnego. Jak bowiem trafnie uwypuklił Sąd Okręgowy, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do przyjęcia, iż wnioskodawca posiadał chociażby 20-letni okres składkowy i nieskładkowy uprawniający do przyznania mu emerytury na gruncie art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, podczas gdy zarówno art. 27, jak i art. 32 tej ustawy wymagały legitymowania się co najmniej 25-letnim okresem zatrudnienia, w tym dodatkowo w przypadku art. 32 – okresem co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W powyższym kontekście podkreślić należy, iż ubiegając się o świadczenie emerytalne wnioskodawca domagał się zaliczenia mu w poczet okresów składkowych i nieskładkowych okresu jego zatrudnienia w Kółku R.we W. (Spółdzielnia U. R. w M.) od 19 maja 1969 r. do 15 listopada 1974 r. Jednocześnie bezspornym było, iż wnioskodawca udowodnił łączny okres zatrudnienia w wymiarze 7 lat, 7 miesięcy i 27 dni. Na powyższy okres składał się przede wszystkim uznany przez organ rentowy okres pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym swoich rodziców: od 26 maja 1962 r. do 11 grudnia 1964 r., od 7 stycznia 1966 r. do 28 lutego 1966 r., od 1 grudnia 1966 r. do 25 sierpnia 1967 r. i od 21 kwietnia 1968 r. do 18 maja 1969 r. (w okresie od 31 marca 1966 r. do 30 listopada 1966 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową), a także okresy zatrudnienia: od 26 sierpnia 1967 r. do 20 kwietnia 1968 r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) (robotnik mostowy), od 1 września 1969 r. do 31 października 1970 r. w Kółku R. we W. (traktorzysta), od 6 stycznia 1971 r. do 10 kwietnia 1971 r. w (...) spółce z o.o. w T. (pracownik magazynowy) i od 29 listopada 1974 r. do 17 kwietnia 1975 r. w (...) w D. (ładowacz). Ostatecznie zatem organ rentowy odmówił zaliczenia wnioskodawcy w poczet okresów składkowych i nieskładkowych okresu jego zatrudnienia w Spółdzielni U. R.w M. (Kółku R.we W.) od 1 listopada 1970 r. do 5 stycznia 1971 r. oraz od 11 kwietnia 1971 r. do 15 listopada 1974 r. (łącznie 3 lata i 9 miesięcy), podnosząc, iż w okresie tym wnioskodawca nie figurował wśród osób zgłoszonych do ubezpieczenia społecznego.

W świetle powyższego stanu rzeczy oczywistym było zatem, że nawet po uwzględnieniu wnioskodawcy spornych okresów jego zatrudnienia w Kółku R.we W., stanowiących łącznie 3 lata i 9 miesięcy, wnioskodawca i tak nie wykazałby wymaganych co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, lecz nieco ponad 11 lat i 4 miesiące (suma spornego okresu: 3 lata i 9 miesięcy oraz okresu uznanego dotychczas przez organ rentowy: 7 lat, 7 miesięcy i 27 dni). Skoro zatem zaliczenie w/w spornego okresu zatrudnienia w Kółku R.we W. (3 lat i 9 miesięcy) i tak nie powodowałoby, że skarżący posiadałby wymagany 20-letni okres składkowy i nieskładkowy, to tym samym prawidłowo Sąd pierwszej instancji pominął prowadzenie postępowania i przedstawienie swego stanowiska w tym zakresie (tj. pominął dopuszczenie dowodu z zeznań wskazanych przez wnioskodawcę świadków na okoliczność jego zatrudnienia w Kółku R.we W.). Zgodnie bowiem z utrwalonym w tym zakresie stanowiskiem judykatury, w sprawach dotyczących przyznania emerytury sąd ubezpieczeń społecznych nie ma obowiązku ustalać tylko niektórych przesłanek warunkujących prawo do świadczenia (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 17 grudnia 1998 r., I PKN 434/97, OSNP 1998 nr 21, poz. 627; z dnia 23 lutego 1999 r., I PKN 597/98, OSNP 2000, nr 8, poz. 301; z dnia 12 stycznia 2005 r., I UK 160/04, OSNP 2005, nr 16, poz. 255 i z dnia 9 października 2006 r., II UK 65/06, OSNP 2007, nr 19 - 20, poz. 298) i dlatego bezprzedmiotowe było snucie rozważań, co do tego okresu zatrudnienia.

Dodatkowo na gruncie rozpatrywanej sprawy podkreślić należy, iż jakichkolwiek wątpliwości nie mogła również budzić zasadność nie zaliczenia wnioskodawcy do stażu składkowego okresu jego pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 16 listopada 1974 r. do 30 czerwca 1977 r. oraz okresu opłacania przez samego wnioskodawcę składki na ubezpieczenie społeczne rolników od 1 lipca 1977 r. do 30 września 1996 r., albowiem okresy te zostały już zaliczone wnioskodawcy do nabycia przez niego uprawnień do świadczenia rolniczego. Powyższą kwestię przesądza wprost dyspozycja art. 10 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w świetle której okresu ubezpieczenia rolniczego nie uwzględnia się, jeżeli został on zaliczony do okresów, od których zależy prawo do emerytury i renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Innymi słowy, okresy pracy rolniczej uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy w powszechnym systemie wyłącznie wówczas, gdy okresy te nie zostały zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników. Oznacza to zatem, że okresy te nie mogą być uwzględniane podwójnie, tzn. zarówno do ustalania prawa do świadczeń rolniczych, jak i świadczeń pracowniczych i pochodnych.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na zasadzie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, albowiem zawarte w niej zarzuty były bezzasadne. O kosztach postępowania orzeczono na mocy § 2 ust. 3 oraz § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).