Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 8 października 2013 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki jawnej z siedzibą w O.

przeciwko (...) Company SE w R.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia
10 kwietnia 2013 r., sygn. akt I C 1957/12,

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 90 zł (dziewięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt IX Ca 485/13 UZASADNIENIE

Powódka (...) Sp. j. w O. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Company SE w R. kwoty 799,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty, a także o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniosła między innymi, że w dniu 28 września 2012 roku zawarła z poszkodowanym w kolizji drogowej, umowę cesji wierzytelności przenoszącą uprawnienia do dochodzenia roszczeń w zakresie zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego, który to najem miał miejsce w dniach od 9 do 13 lipca 2012 roku. Powódka w dniu 16 lipca 2012 roku wystawiła pozwanemu fakturę VAT nr (...) na kwotę 799,50 zł.

Pozwany (...) Company SE w R. wniósł o oddalenie powództwa, a także o zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska podał między innymi, że powódka nie posiada legitymacji czynnej do dochodzenia odszkodowania za wynajem samochodu zastępczego. Pozwany podał ponadto, iż powódka nie wykazała celowości i zasadności ekonomicznej najmu pojazdu zastępczego oraz liczby przejechanych kilometrów, nie udowodniła, iż poszkodowany faktycznie poniósł koszty wynajmu pojazdu; zakwestionował historię naprawy pojazdu dołączoną do pozwu.

Wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Olsztynie zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 512 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 grudnia 2012 r. do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie powództwo oddalając. Nadto Sąd rozstrzygnął zasadę ponoszenia kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygniecie zostało sprostowane i w miejsca zasądzonej kwoty 512,50 zł wpisano kwotę 630,37 zł. Sprostowania dokonano także w zakresie zasady ponoszenia kosztów.

W toku postępowania Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 29 czerwca 2012 roku doszło do kolizji, w wyniku której uszkodzony został samochód S. (...), nr rej. (...), rok produkcji 2003, należący do M. S. i A. S.. Sprawca kolizji poruszał się pojazdem ubezpieczonym w zakresie odpowiedzialności cywilnej u pozwanego. W dniu 9 lipca 2012 roku M. S. wynajął od powoda pojazd zastępczy klasy (...) S. (...), rok produkcji 2003. Wymieniony uznał, że wynajęcie przez niego samochodu zastępczego jest konieczne, gdyż nie dysponował on w tamtym czasie innym pojazdem, dojeżdżał do pracy około 7 km w jedną stronę, dowoził dzieci do przedszkola i szkoły, a także jeździł samochodem na zakupy. Naprawa samochodu poszkodowanego miała miejsce w warsztacie powoda. Wynajem pojazdu trwał do dnia 13 lipca 2012 roku.

W dniu 16 lipca 2012 roku powódka wystawiła poszkodowanemu fakturę VAT nr (...) z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego na kwotę 799,50zł, stosując stawkę 149,50 zł brutto za dobę najmu (łącznie 5 dób). W III kwartale 2012 roku na terenie O. przeciętna stawka dobowa za najem samochodu osobowego klasy (...), przy okresie najmu do 5 dni, wynosiła 102,50 zł netto.

W dniu 28 września 2012 roku M. S. zawarł z powodem umowę przelewu wierzytelności kwoty 799,50 zł przysługującej mu względem pozwanego z tytułu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w zakresie kosztów wynajmu pojazdu zastępczego na czas niezbędny do dokonania naprawy pojazdu. Umowa ta została zatwierdzona przez A. S. w dniu 12 grudnia 2012 roku.

Jako bezprzedmiotowy uznano zarzut pozwanego, iż powódka nie posiada legitymacji czynnej do wytoczenia niniejszego powództwa z uwagi na to, że cesja wierzytelności została potwierdzona w dniu 12 grudnia 2012 roku przez współwłaścicielkę pojazdu A. S..

Jako spóźniony uznano wniosek dowodowy powoda z dnia 5 marca 2013 roku na podstawie przepisu art. 217 § 3 k.p.c. W chwili zgłoszenia przez powoda przedmiotowego wniosku dowodowego w sprawie uzyskano już opinię biegłego.

Sąd Rejonowy odwołał się do ugruntowanej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego wskazującej na istnienie normalnego związku przyczynowego, między uszkodzeniem pojazdu, a wynajęciem pojazdu zastępczego. Uznano, że korzystanie przez poszkodowanego z własnego pojazdu mechanicznego nie może być odtworzone przez wykorzystanie środków komunikacji publicznej, są to bowiem odmienne sposoby korzystania z rzeczy.

Sąd wskazał, iż samochód zastępczy był niezbędny poszkodowanemu, zwłaszcza, że najem miał miejsce w dniach pracujących - od poniedziałku do piątku, odwożenie dzieci przy wykorzystaniu innych niż samochód środków transportu jest bardziej czasochłonne i znacznie mniej komfortowe.

Czas trwania najmu uznano za udowodniony. Podkreślono, nie jest przy tym konieczne faktyczne uiszczenie należności przez osobę poszkodowaną. Istotą cesji jest bowiem przeniesienie przez cedenta roszczenia o zapłatę na rzecz cesjonariusza.

Wskazano, iż okresu 5 dób naprawy pojazdu w świetle zasad doświadczenia życiowego nie można uznać za nadmierny. Zwrócono uwagę, że technologiczny czas naprawy nie uwzględnia czasu wszystkich koniecznych przy naprawie czynności, jak np. dostarczenia i koniecznego oczekiwania na niezbędne do naprawy części, a także w szczególności schnięcia lakieru, etc.

Ustalenia co do wysokości stawki dziennej za wynajęcie pojazdu zastępczego poczyniono na podstawie opinii biegłego, zwracając w uzasadnieniu uwagę, że pozwany nie wniósł zastrzeżeń do opinii. Sąd uznał, że stawka dzienna powyżej kwoty 102,50 zł netto była wygórowana i za podstawę ustalonego przez siebie odszkodowania przysługującego powodowi przyjął stawkę 102,50 zł netto za jedną dobę najmu. Powyższą kwotę należało podwyższyć o kwotę podatku VAT (23%).

Mając na uwadze przedstawione powyżej rozważania, Sąd uznał roszczenia powoda za zasadne do kwoty 512,50 zł netto (630,37 zł brutto) i na podstawie przepisu art. 361 § 1 i 2 k.c., art. 363 § 1 k.c., art. 509 § 1 k.c., art. 822 § 1 k.c. w zw. z art. 805 § 1 k.c. oraz art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych orzekł jak w pkt. I wyroku.

Odnośnie żądania powoda dotyczącego zasądzenia odsetek ustawowych, stwierdzono, iż roszczenie to znajduje uzasadnienie w treści przepisów art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie przepisu art. 100 k.p.c.

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył pozwany, co do części uwzględniającej roszczenie oraz w zakresie kosztów procesu. Pozwany zarzucił naruszenie prawa materialnego to jest :

- art. 361 § 1 i 2 kc w związku z art. 363 § 1 kc i art. 6 kc poprzez zasądzenie odszkodowania na rzecz powoda pomimo, że ten nie udowodnił w toku procesu, aby poszkodowany użytkownik uszkodzonego pojazdu faktycznie uiścił koszty wynajmu samochodu zastępczego, a co za tym idzie – by po jego stronie powstała szkoda, a co za tym idzie ,aby uzyskał wobec pozwanego wierzytelność o zapłatę odszkodowania na pokrycie kosztów wynajmu, zwłaszcza że z treści umowy najmu i umowy przelewu nie wynikało, że formą zapłaty ma być cesja wierzytelności odszkodowawczej.

W tak przedstawionych zarzutach skarżący domagał się zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

Sąd Okręgowy zważył ,co następuje:

Apelacja była niezasadna.

Zaskarżone orzeczenie jest prawidłowe i zasługuje w całości na podzielenie. Wbrew twierdzeniom skarżącego Sąd I Instancji nie dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego. Prawidłowo dokonał ustaleń faktycznych, które nie naruszyły zasady swobodnej oceny dowodów, bowiem oparte zostały na wszechstronnej analizie zgromadzonych dowodów, doświadczeniu życiowym, zasadach logicznego rozumowania oraz pewnego poziomu świadomości prawnej.

Prawidłowo uznano legitymację powódki do dochodzenia należności z tytułu kosztów niezbędnych do najmu pojazdu zastępczego. Ustalenia te i oceny Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, zwracając uwagę, że nie ma wobec tego potrzeby procesowej przeprowadzania na nowo w uzasadnieniu owego orzeczenia oceny każdego ze zgromadzonych dowodów, a wystarczy odnieść się do tych ustaleń i ocen, które zostały zakwestionowane w apelacji .

Co do zasady powództwo zasługiwało na uwzględnienie, gdyż znajdowało oparcie w najnowszym orzecznictwie wskazującym, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczenie pojazdu mechanicznego nie służącego do prowadzenia działalności gospodarczej obejmuje celowe i ekonomiczne uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego / tak w uchwale z dnia 17 listopada 2011 r. III CZP 5/11 , Lex 1011468/.

Okoliczność, że koszty związane z najmem pojazdu zastępczego nie zostały pokryte przez poszkodowanego, a w wyniku cesji poszkodowany roszczenie z tego tytułu przeniósł na powódkę pozostają bez znaczenia dla zakresu odpowiedzialności pozwanego.

Istotna jest tu regulacja art. 361 kc przewidująca zasadę pełnej kompensacji szkody, między określonym zdarzeniem a szkodą w mieniu poszkodowanego.

Brzmienie art. 361 § 2 kc, wskazuje, że pod rządem kodeksu cywilnego naprawienie szkody ma zapewnić całkowitą kompensatę doznanego uszczerbku, nie dopuszczając zarazem do nieuzasadnionego wzbogacenia poszkodowanego. Odszkodowanie, bowiem należy się tylko w granicach normalnego związku przyczynowego. Unormowanie zawarte w art. 361 § 1 kc opiera się na założeniach tzw. teorii przyczynowości adekwatnej. Natomiast brzmienie § 2 art. 361 kc wskazuje, że pod rządem kodeksu cywilnego naprawienie szkody ma zapewnić całkowitą kompensatę doznanego uszczerbku, nie dopuszczając zarazem do nieuzasadnionego wzbogacenia poszkodowanego. Odszkodowanie, bowiem należy się tylko w granicach normalnego związku przyczynowego. Tym samym związek przyczynowy, o którym mowa w § 1 komentowanego artykułu, spełnia podwójną rolę: z jednej strony decyduje o tym, czy dana osoba odpowiada w ogóle za wyrządzoną szkodę, z drugiej zaś - zakreśla granice tej odpowiedzialności.

Mając na uwadze powyższe, w związku z odpowiedzialnością ubezpieczyciela znajdującą oparcie w zasadzie pełnej kompensacji szkody, ciąży na nim obowiązek zwrotu wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych pozwalających na wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanego następstw, nie dających się wyeliminować w inny sposób, z zachowaniem rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika.

W ocenie Sądu Okręgowego, za Sądem I Instancji należy przyjąć, że w sprawie zachodzi potrzeba zwrotu przez pozwanego wydatków koniecznych, jakimi obciążony byłby poszkodowany z tytułu najmu pojazdu zastępczego.

Normalnym następstwem odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego jest konieczność pokrycia wszelkich kosztów jakie wiążą się z uszkodzeniem rzeczy ubezpieczonej, a które nie zaistniałby, gdyby nie zdarzenie rodzące odpowiedzialność pozwanego. Tylko takie rozumienie art. 361 kc w zakresie unormowania związku przyczynowego oraz zakresu odpowiedzialności należy na tle sprawy zaakceptować.

Szkodą jest uszczerbek majątkowy, czyli zmniejszenie się majątku wskutek określonego zdarzenia, z pominięciem tych, które zależą od woli doznającego uszczerbku.

Niezasadne są zarzuty pozwanego, że nieopłacenie wynajęcia pojazdu spowodowało brak szkody w mieniu poszkodowanego, a jednocześnie brak wierzytelności mogącej stanowić przedmiot przelewu.

Przelew wierzytelności, zwany cesją, stanowi umowę między wierzycielem a osobą trzecią , mocą której dotychczasowy wierzyciel przenosi swą wierzytelność na kontrahenta ( art. 509 kc). W ramach jej treści, dotychczasowy wierzyciel dokonuje przelewu, to jest rozporządza prawem jakim posiada na rzecz nabywcy, a ten te prawa przyjmuje. W wyniku przelewu nabywca wstępuje więc w prawa zaspokojonego w wyniku przelewu wierzyciela. Tym samym na nabywcę przechodzi ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, który zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego, jaki wiązał go z dłużnikiem.

Przedmiotem przelewu jest wierzytelność, tj. prawo podmiotowe wierzyciela do żądania od dłużnika świadczenia. Co do zasady każda wierzytelność, pieniężna i niepieniężna, może być przedmiotem przelewu, jeśli jest zbywalna w chwili zawarcia umowy przelewu i przysługuje ona wierzycielowi-cedentowi (H. Ciepła (w:) Komentarz..., s. 588; A. Ohanowicz, Zobowiązania..., s. 235; B. Łubkowski (w:) Kodeks..., s. 1220; L. Stecki (w:) Kodeks..., s. 504; K. Zagrobelny (w:) Kodeks..., s. 917; H. Ciepła, T. Żyznowski, Glosa do wyroku...; H. Izdebski, M. Małek, Kodeks..., s. 610).

Zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie istnieje ugruntowany pogląd, że oprócz wierzytelności istniejących, dopuszczalny jest przelew wierzytelności przyszłych / por. min wyrok SN z dnia 30 stycznia 2003 r., V CKN 345/2001, Lex 79113, SN z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97 lex 31639, m.in. K. Zagrobelny (w:) Kodeks..., s. 919 i wskazani tam autorzy; K. Zawada (w:) System..., s. 1030; H. Izdebski, M. Małek, Kodeks..., s. 610/

Przyjmuje się w judykaturze, że dopuszczalny zakres i zasady przelewu wierzytelności przyszłych powinny odpowiadać ogólnym regułom dotyczącym przelewu wierzytelności. Z tych względów kwestią zasadniczą jest wymaganie odpowiedniego oznaczenia przedmiotu przelewu /wyżej wymieniona uchwała SN z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97/.

Należy zauważyć, że w sprawie niniejszej miała miejsce szczególna sytuacja, gdyż zarówno podmiot wynajmujący pojazd zastępczy, któremu należne są koszty wynajmu, jak i nabywca wierzytelności z tego tytułu są jednym podmiotem. Zamiast dokonywać dwóch operacji finansowych, podmioty zainteresowane dokonały przelewu wierzytelności, która jako świadczenie przyszłe poszkodowanemu bezsprzecznie należała się od pozwanego w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej wyznaczonej tu ramami ekonomicznego uzasadnienia najęcia pojazdu.

Cesją została objęta wierzytelność z tytułu najmu pojazdu zastępczego. Jej sformułowanie w umowie przelewu spełnia wszystkie wymogi określone prawem. Dla dopuszczalności i skuteczności przelewu wierzytelności wymaga się bowiem dostatecznego sposobu jej oznaczenia, zindywidualizowania, poprzez określenie stosunku zobowiązaniowego, którego elementem jest zbywalna wierzytelność. Istotne jest zatem wskazanie stron tego stosunku, świadczenia, jak również jego przedmiotu. Elementy te w momencie zawierania umowy przelewu powinny być oznaczone lub przynajmniej oznaczane / E. Gniewek kodek cywilny- komentarz Warszawa 2001 r. s.940, A.Rztecka Gil komentarz kc Lex/.

Zatem w wyniku umowy przelewu między powódką a poszkodowanym, powódka nabyła takie uprawnienia jakie przysługiwały poszkodowanemu względem ubezpieczyciela i które zostały określone w umowie przelewu. Z punktu widzenia roszczenia powódki najistotniejszym warunkiem otrzymania należności z tytułu kosztów wynajęcia pojazdu było bowiem udowodnienie, że takie prawo przysługiwało pierwotnemu wierzycielowi czyli poszkodowanemu / wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2006 r. V CSK 187/06 LEX nr 402304/.

Kodeks cywilny nie wprowadza warunku wymagalności wierzytelności w chwili jej przelewu. Zarzuty apelacyjne zmierzały do zakwestionowania zasady pełnej kompensacji szkody, co w świetle powołanej linii orzeczniczej było bezzasadne. Powódka udowodniła, że prawo w oparciu o które wywiodła powództwo przysługiwało pierwotnemu wierzycielowi czyli poszkodowanemu.

Na marginesie jedynie należy dodać, że od zasady, że każda wierzytelność może być przedmiotem przelewu ustawodawca wprowadził trzy istotne wyjątki (przesłanki negatywne). Przyjął bowiem, że wierzytelność nie może być przedmiotem przelewu, jeśli „sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania" (art. 509 § 1 in fine k.c.). Pozwany w ramach inicjatywy dowodowej nie wykazał owych przesłanek negatywnych.

Z powyższych względów apelacja była bezzasadna i podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 kpc stosownie do zasady odpowiedzialności za wynik procesu .