Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku

VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Trybulec-Czernek

Protokolant: st. sekr. sądowy Barbara Urmańska

po rozpoznaniu w dniu 3 października 2013 r. w Gdańsku

sprawy S. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania S. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 9 maja 2013 r. nr (...)

oddala odwołanie

/na oryginale właściwy podpis/

Sygn. akt VIII U 1045/13

Artykuł I.U Z A S A D N I E N I E

Decyzją z dnia 9 maja 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu S. K. prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, bowiem ubezpieczony nie udowodnił 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, a jedynie 7 lat i 7 miesięcy.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony S. K. domagał się zaliczenia do okresów pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudnienia od 2 kwietnia 1976 roku do 31 sierpnia 1988 roku oraz od 1 marca 1989 roku do 31 sierpnia 1993 roku, podnosząc, iż w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy był zatrudniony w charakterze traktorzysty, co potwierdza świadectwo pracy z dnia 9 marca 2000 roku.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując w całości stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji, w tym odmowę uwzględnienia do okresów pracy w warunkach szczególnych ww. okresów zatrudnienia ubezpieczonego. Pozwany powtórzył, iż z przedłożonych dowodów, tj. świadectwa pracy w szczególnych warunkach z 9 marca 2000 roku, umowy o pracę i angaży wynika, iż ubezpieczony w ww. okresach pracował na następujących stanowiskach: pracownika fizycznego, pracownika brygady zwierzęcej, robotnika rolnego – produkcji zwierzęcej, pracownika produkcyjnego, pracownika produkcji roślinnej, traktorzysty, traktorzysty – operatora maszyn i urządzeń ciężkiej mocy, operatora maszyn i urządzeń.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony S. K. urodził się w dniu (...)

Niesporne.

Pismem z dnia 27 lutego 1976 roku ubezpieczony zwrócił się do Dyrekcji (...) w P. o przyjęcie do pracy w charakterze pracownika fizycznego.

W dniu 1 kwietnia 1976 roku strony zawarły umowę o pracę, na mocy której ubezpieczonemu powierzono obowiązki pracownika fizycznego oraz ubezpieczony zgłosił się do pracy w dniu 2 kwietnia 1976 roku.

W dniu 28 czerwca 1976 roku Komisja Kwalifikacyjna pracodawcy spisała protokół, w którym stwierdziła, że ubezpieczony w zakresie przydatności i stażu pracy w celu zakwalifikowania do jednej z grup zaszeregowania nie posiada kwalifikacji.

Z dniem 1 lipca 1976 roku pracodawca ustalił stanowisko pracy ubezpieczonego jako pracownika fizycznego.

Na dzień 3 sierpnia 1979 roku ubezpieczony pracował w charakterze robotnika grupy zwierzęcej.

Na dzień 9 września 1980 roku ubezpieczony pracował jako robotnik rolny – produkcja zwierzęca.

Na dzień 30 grudnia 1980 roku ubezpieczony był zatrudniony w charakterze robotnika produkcji zwierzęcej.

Na dzień 16 lipca 1981 roku ubezpieczony pracował w charakterze pracownika produkcji, na dzień 19 września 1981 roku jako pracownik produkcji zwierzęcej.

Ubezpieczony posiadał pisemny zakres czynności dla pracownika brygady zwierzęcej.

Z dniem 1 lutego 1982 roku pracodawca przeniósł ubezpieczonego ze stanowiska pracownika produkcji zwierzęcej na pracownika brygady polowej za niewłaściwe wywiązywanie się ze swoich obowiązków, tj. brak właściwej higieny inwentarza, brak przyrostów obsługiwanych zwierząt oraz za niezdyscyplinowanie w stosunku do kierownika gospodarstwa, niewykonywanie jego poleceń.

Z dniem 11 sierpnia 1982 roku ubezpieczony został przeniesiony ze stanowiska pracownika brygady polowej na stanowisko pracownika produkcji zwierzęcej.

Ubezpieczony był uprawniony do kierowania ciągnikami od 17 października 1983 roku.

Na 18 sierpnia 1985 roku, 29 grudnia 1986 roku ubezpieczony był zatrudniony jako pracownik produkcji.

Z dniem 1 czerwca 1987 roku pracodawca przeniósł ubezpieczonego na okres 3 miesięcy do pracy w produkcji roślinnej.

Na dzień 4 listopada 1988 roku stanowisko pracy ubezpieczonego zostało określone jako traktorzysta.

Z dniem 1 marca 1989 roku pracodawca powierzył ubezpieczonemu obowiązki traktorzysty – operatora maszyn i urządzeń ciężkiej mocy.

Na dzień 6 listopada 1989 roku ubezpieczony był zatrudniony w charakterze pracownika produkcyjnego.

Na 4 grudnia 1989 roku, 8 stycznia 1990 roku, 2 marca 1990 roku, 27 sierpnia 1990 roku, 7 lutego 1991 roku ubezpieczony był zatrudniony jako operator maszyn i urządzeń ciężkiej mocy.

Dowód: pismo z 27.02.1976r., zawiadomienie z 28.06.1976r., umowa o pracę, protokół, zakres czynności, odpis prawa jazdy, angaże z 03.08.1979r., 09.09.1980r., 30.12.1980r., 16.07.1981r., 19.09.1981r., 30.01.1982r., 13.08.1982r., 18.08.1985r., 29.12.1986r., 29.05.1987r., 07.04.1989r., 06.11.1989r., 04.12.1989r., 08.01.1990r., 02.03.1990r., 27.08.1990r., 07.02.1991r. w aktach osobowych w kopercie – k. 21.

W dniu 7 grudnia 2012 roku ubezpieczony złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

Ubezpieczony nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony udowodnił 27 lat, 7 miesięcy i 22 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 7 lat i 7 miesięcy pracy w warunkach szczególnych.

Do okresów pracy w szczególnych warunkach organ rentowy nie zaliczył okresów zatrudnienia ubezpieczonego od 2 kwietnia 1976 roku do 31 sierpnia 1988 roku oraz od 1 marca 1989 roku do 31 sierpnia 1993 roku.

Decyzją z dnia 9 maja 2013 roku organ rentowy odmówił przyznania ubezpieczonemu prawa do emerytury z uwagi na brak 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Niesporne.

Stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, w tym w aktach ubezpieczeniowych oraz aktach osobowych ubezpieczonego, których wiarygodność nie była kwestionowana w trakcie postępowania przez żadną ze stron, zatem również Sąd uznał je za miarodajne dla dokonania ustaleń.

Sąd zważył, co następuje:

Artykuł III.Odwołanie ubezpieczonego S. K. należało oddalić.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest prawo ubezpieczonego do emerytury określonej w przepisie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009, Nr 535 poz. 1227 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn, 60 dla kobiet, okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn, 20 lat dla kobiet, nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Ubezpieczony swoje prawo do emerytury w obniżonym do 60 lat wieku emerytalnym wiąże z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych, a zatem stosownie do art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej wymaganym jest, aby wykazał on na dzień 1 stycznia 1999 roku 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze zm.), t.j. pracy wymienionej w wykazie A tegoż rozporządzenia.

Wskazać należy, iż zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2).

Trzeba zwrócić uwagę, że zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem, w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

Bezspornym jest, iż ubezpieczony ukończył 60 rok życia, udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, nie jest członkiem OFE oraz nie pozostaje w stosunku pracy. Bezspornie zatem, ubezpieczony, poza 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych przebytym do dnia 1 stycznia 1999 roku, spełnia wszystkie pozostałe wymienione w art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej warunki do przyznania dochodzonego świadczenia.

Wobec powyższego, przedmiotem sporu pozostawało jedynie ustalenie, czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach mogą zostać uznane okresy zatrudnienia ubezpieczonego od 2 kwietnia 1976 roku do 31 sierpnia 1988 roku oraz od 1 marca 1989 roku do 31 sierpnia 1993 roku.

Sąd uznał zatem za zasadne ustalić charakter pracy ubezpieczonego w spornych okresach. Zaznaczyć należy, iż prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługuje wówczas, gdy ubiegający się o prawo wykonywał prace w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Decydujące znaczenie ma zatem rodzaj i wymiar wykonywanej pracy, a nie przedłożenie odpowiedniego świadectwa pracy w szczególnych warunkach, ze wskazaniem stanowiska pracy określonego w wykazie prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. Jak zauważył Sąd Najwyższy - określanie dla celów emerytalnych stanowisk pracy jako „pracy wykonywanej w szczególnych warunkach” w rozumieniu wykazów stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) nie należy do kompetencji pracodawcy (vide: wyrok z dnia 22 czerwca 2005r., sygn. akt I UK 351/04, OSNP 2006/5-6/90).

Sąd w związku z tym przeprowadził na okoliczność charakteru pracy ubezpieczonego w spornych okresach postępowanie dowodowe z dokumentów z akt osobowych ubezpieczonego, z akt ubezpieczeniowych, z zeznań świadków oraz zeznań ubezpieczonego przesłuchanego w charakterze strony.

W sądowym postępowaniu odwoławczym, jak już zostało wskazane, okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84, Lex Polonica, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84, Lex Polonica). Nie jest zatem przeszkodą dla dokonania takich ustaleń brak świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę. Powtórzyć należy, iż decydujące znaczenie ma rodzaj i wymiar wykonywanej pracy, a nie przedłożone świadectwo pracy w szczególnych warunkach, określające stanowisko pracy, ponieważ o zaliczeniu danego rodzaju pracy do wykonywanej w szczególnych warunkach decyduje nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale charakter wykonywa­nych czynności. Należało zatem oprzeć się z jednej strony na zachowanej dokumentacji pracowniczej, a z drugiej na dowodach w postaci zeznań świadków – współpracowników ubezpieczonego ze spornych okresów zatrudnienia, wreszcie na zeznaniach samego ubezpieczonego.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż świadectwo pracy z 9 marca 2000 roku – na które powoływał się w odwołaniu ubezpieczony - nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast omawiane świadectwo traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej w nim podstawy prawnej. Sąd zatem zbadał zgodność treści tego świadectwa z dokumentacją zawartą w aktach osobowych ubezpieczonego, mając przede wszystkim na uwadze, iż świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych zostało wystawione w dniu 9 marca 2000 roku, a więc po upływie dość długiego okresu po zakończeniu stosunku pracy, przez dyrektora (...) Spółka z o.o. w S. Oddział w C.. Sąd miał również na uwadze, iż w świadectwie pracy z dnia 30 sierpnia 1993 roku, wystawionym przez pracodawcę, jako stanowiska pracy ubezpieczonego figurują stanowiska pracownika produkcyjnego i traktorzysty (k. 19, 21 akt ubezpieczeniowych dot. świadczenia przedemerytalnego). Nadto, w aktach osobowych ubezpieczonego widnieje kolejne świadectwo pracy z dnia 11 marca 1992 roku, potwierdzające, iż w okresie od 2 kwietnia 1976 roku do 11 marca 1992 roku ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) w P. na stanowiskach pracownika produkcji polowej, pracownika produkcji zwierzęcej i traktorzysty.

Analiza świadectw pracy ubezpieczonego oraz zeznań świadków B. B., J. K. i ubezpieczonego pod kątem ich zgodności z dokumentacją zgromadzoną w aktach osobowych ubezpieczonego ze spornych okresów zatrudnienia wskazuje, iż ubezpieczony nie dysponuje jakimkolwiek dowodem na fakt, iż w okresach od 2 kwietnia 1976 roku do 31 sierpnia 1988 roku oraz od 1 marca 1989 roku do 31 sierpnia 1993 roku wykonywał prace wymienione w wykazie A, dziale VIII, pod poz. 3 - gdzie mowa jest o pracy kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych.

Sąd nie uznał świadectwa pracy w szczególnych warunkach z 9 marca 2000 roku za miarodajny dowód na okoliczność wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w spornych okresach. Treść świadectwa pracy w szczególnych warunkach nie znalazła bowiem potwierdzenia w zachowanej dokumentacji pracowniczej ubezpieczonego.

Ubezpieczony nie wykazał, by w spornych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy kierował ciągnikiem (był traktorzystą). W tym zakresie Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków B. B., J. K. ani zeznaniom ubezpieczonego przesłuchanego w charakterze strony, bowiem sprzeczne one były z treścią dokumentacji pracowniczej zebranej w aktach osobowych.

Za konieczne w tym miejscu Sąd uznał przywołanie ugruntowanego poglądu orzecznictwa, zgodnie z którym przepisy przewidujące prawo do emerytur z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze są przepisami szczególnymi, ich wykładnia rozszerzająca jest niedopuszczalna, co wielokrotnie podkreślał Sąd Najwyższy (vide: uzasadnienie wyroku SN z dnia 16 sierpnia 2005 r., I UK 378/04, Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2006/13-14/218). Zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 r. wydanego w sprawie II UKN 417/97 (OSNP 1998/21/638) nie korzysta z uprawnienia do emerytury przy niższym wieku emerytalnym pracownik, który nie udowodnił, że wykonywał pracę w szczególnych warunkach i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). O uprawnieniu do emerytury na podstawie § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze decyduje łączne spełnienie przez pracownika wszystkich warunków określonych w tym przepisie, a nie jego przekonanie, że charakter lub warunki pracy wystarczają do uznania jej za wykonywaną w szczególnych warunkach (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2001 r. II UKN 598/00 OSNP 2003/17/419).

W ocenie Sądu, ubezpieczony nie wykazał, iż w ramach swojego zatrudnienia przez okres 15 lat pracował w szczególnych warunkach.

W świetle powyższego Sąd uznał, iż wydana w sprawie decyzja organu rentowego była w pełni zasadna, w związku z czym odwołanie ubezpieczonego jako bezzasadne, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i powołanych przepisów, podlegało oddaleniu.

SSO Elżbieta Trybulec - Czernek