Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 144/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Michał Laskowski (przewodniczący)
SSN Jerzy Grubba
SSA del. do SN Stanisław Stankiewicz (sprawozdawca)
Protokolant Małgorzata Sobieszczańska
w sprawie M. K.
skazanej z 286 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k w zw. z art. 11 § 2 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 25 czerwca 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
na korzyść skazanej
od wyroku Sądu Rejonowego w W.
z dnia 2 lutego 2015 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej orzeczenia o
zobowiązaniu do naprawienia szkody (punkt 3);
2. obciąża Skarb Państwa wydatkami postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Prokurator Rejonowy skierował do Sądu Rejonowego w W. akt oskarżenia, w
którym oskarżył M. K. o to. że: w dniu 27 lutego 2009 r. w miejscowości Ł. w
siedzibie firmy „T."' działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadziła
do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 3017.12 zł firmę „P. S.A.”, w
ten sposób, że używając jako autentyczne sfałszowane zaświadczenie o
zatrudnieniu wystawione przez firmę „R." zawarła dwie umowy świadczenia usług
telekomunikacyjnych o nr […] i z umów tych nie wywiązała się, czym działała na
szkodę „P. S.A.", tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw.
z art. 11 § 2 k.k.
Jednocześnie prokurator zamieścił w akcie oskarżenia wniosek,
sporządzony na podstawie art. 335 § 1 k.p.k., o wydanie wobec oskarżonej wyroku
skazującego bez przeprowadzenia rozprawy i orzeczenie wobec niej uzgodnionych
kar: 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania
na okres próby 2 lat; zobowiązania do naprawienia szkody poprzez zapłatę na
rzecz pokrzywdzonego kwoty 3.017,12 zł w ciągu 8 miesięcy od daty
uprawomocnienia się wyroku.
Wyrokiem z dnia 2 lutego 2015 r., Sąd Rejonowy w W.:
1) oskarżoną M. K. uznał za winną dokonania zarzucanego jej czynu z art. 286 § 1
k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to na podstawie art. 286 § 1
k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył jej karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;
2) na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej wobec
oskarżonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 2 lat próby;
3) na podstawie art. 72 § 2 k.k. zobowiązał oskarżoną do naprawienia szkody
wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego P. S.A.
kwoty 3017.12 zł w terminie 8 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia;
4) na podstawie art. 44 § 2 k.k. orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa poprzez
pozostawienie w aktach sprawy dowodów rzeczowych wymienionych w wykazie
dowodów rzeczowych nr 1/70/09 w punktach od 1 do 5 na karcie 73 akt.
zarejestrowanych pod numerem […];
3
5) zasądził od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa tytułem kosztów procesu
następujące kwoty: a) 180 zł tytułem opłaty, b) 3.088.25 zł tytułem zwrotu wydatków
poniesionych od chwili wszczęcia postępowania.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił się z
dniem 10 lutego 2015 r.
Obecnie, na podstawie art. 521 § 1 k.p.k., Prokurator Generalny wniósł
kasację w tej sprawie, zaskarżając powyższy wyrok w części dotyczącej
rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 3 orzeczenia, na korzyść M. K.
Na zasadzie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 i art. 537 § 1 i 2 k.p.k., autor
kasacji zarzucił: rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie
przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 343 § 7 k.p.k. i art. 335 §
1 k.p.k., polegające na uwzględnieniu przez sąd wniosku prokuratora o wydanie
wobec M. K. wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy i wymierzenie
uzgodnionej z nią kary, w następstwie czego doszło do rażącego naruszenia
przepisu prawa karnego materialnego, a mianowicie art. 72 § 2 k.k., polegającego
na zobowiązaniu oskarżonej do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem,
poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego „P. S.A.” kwoty 3.017,12 zł w terminie 8
miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, w sytuacji, gdy szkoda ta
została przez wymienioną naprawiona przed wydaniem wyroku.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja Prokuratora Generalnego, wniesiona w tej sprawie na korzyść
skazanej M. K., okazała się zasadna w stopniu oczywistym, co pozwalało na jej
rozpoznanie i uwzględnienie na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Autor skargi trafnie wskazał w petitum kasacji na rażące naruszenie
przepisów prawa karnego procesowego i materialnego przez sąd meriti. W
szczególności trzeba zgodzić się ze skarżącym, że złożenie przez prokuratora
wniosku o skazanie bez przeprowadzenia rozprawy - na podstawie art. 335 § 1
k.p.k. - nawet przy uwzględnieniu, że wniosek ten jest zaakceptowany przez
oskarżonego, nie zwalnia sądu od obowiązku przeprowadzenia kontroli tego
wniosku z punktu widzenia zgodności z przepisami obowiązującego prawa.
Stwierdzenie bowiem, że treść wniosku pozostaje w sprzeczności z prawem
4
materialnym lub narusza prawo procesowe, obliguje sąd meriti do wskazania
stronom konieczności dokonania odpowiednich zmian, a w wypadku braku
akceptacji dla tych modyfikacji ze strony podmiotów uprawnionych do zajmowania
stanowiska w tej materii – należy rozpoznać sprawę na zasadach ogólnych. In
concreto przedmiotem tego rodzaju kontroli powinna być także kwestia zgodności
wszystkich propozycji zawartych we wniosku z regułami obowiązującego prawa
materialnego, w tym również właściwej oceny proponowanych kar czy środków
probacyjnych. Zatem sąd meriti nie może zaakceptować warunków porozumienia
uzgodnionych wprawdzie między prokuratorem i oskarżonym, ale naruszających
przepisy prawa materialnego (vide wyroki SN z dnia 12 lipca 2012 r., III KK 429/11,
Legalis; wyrok SN z dnia 21 lutego 2013 r., V KK 14/13, LEX nr 1284782).
W realiach przedmiotowej sprawy, wniosek prokuratora o wydanie wyroku
skazującego bez przeprowadzenia rozprawy, uzgodniony z oskarżoną, jaki wpłynął
do Sądu Rejonowego w dniu 23 grudnia 2013 r., zawierał m.in. postulat nałożenia
na M. K., obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, przez
zapłatę na rzecz pokrzywdzonego kwoty 3.017,12 zł. Rzecz jednak w tym, że
oskarżona w dniu 12 maja 2014 r. powiadomiła Sąd Rejonowy o naprawieniu w
całości szkody wyrządzonej przestępstwem, poprzez wpłatę kwoty 3.017,12 zł na
rzecz „P. S.A.”, jako dowód załączyła wydruki przelewów bankowych (k.332), a
dodatkowo – sam pokrzywdzony potwierdził otrzymanie stosownej wpłaty z dnia 10
kwietnia 2014 r. (k. 363). Tymczasem okoliczności tych sąd meriti nie dostrzegł i
rozpoznając wniosek prokuratora o skazanie M. K. bez przeprowadzenia rozprawy,
wyrokiem z dnia 2 lutego 2015 r. orzekł - na podstawie art. 72 § 2 k.k. – także
środek probacyjny, czym dopuścił się rażącego naruszenia tej normy prawa
karnego materialnego.
Naturalnie do celów postępowania karnego należy również uwzględnienie
prawnie chronionych interesów pokrzywdzonego (art. 2 § 1 pkt 3 k.p.k.), w tym
naprawienie już w postępowaniu karnym, gdy to możliwe, szkody wyrządzonej
przestępstwem. Trzeba przypomnieć, ze przepis art. 72 § 2 k.k. pozwala na
zobowiązanie skazanego do naprawienia szkody w całości lub w części, chyba że
orzeczono środek karny wymieniony w art. 39 pkt 5 k.k. Zobowiązanie do
naprawienia szkody nie stanowi jednak fragmentu orzeczenia o karze lub środku
5
karnym. Nie jest to, wymierzana przez sąd, w imieniu państwa dolegliwość, którą
ponieść musi sprawca w związku z popełnionym przestępstwem. Zobowiązanie do
naprawienia szkody, o którym mowa w art. 72 § 2 k.k., to w szczególności
wyrównanie straty, którą pokrzywdzony poniósł (arg. ex art. 361 § 2 k.c.). Zatem
orzeczenie w tym zakresie związane jest ściśle z rzeczywistą szkodą, jaką poniósł
pokrzywdzony i to szkodą rozumianą tak, jak w prawie cywilnym. In concreto odnosi
się ono tylko do szkody realnie wyrządzonej, a więc takiej, której nie naprawiono (w
całości lub w części). Innymi słowy, zobowiązanie do naprawienia szkody nie może
z jednej strony zmierzać do przysporzeń w majątku pokrzywdzonego, z drugiej zaś
stanowić elementu kary sensu stricto, tj. dolegliwości wymierzanej sprawcy
przestępstwa, która ma spełnić zadania określone w art. 53 k.k. (vide wyrok SN z
dnia 9 lipca 2013 r., II KK 160/13, LEX nr 1331277). Z kolei przy ustalaniu
wysokości szkody, która powstała w wyniku przestępstwa należy brać pod uwagę,
nie tylko obiektywną wartość skradzionych przedmiotów, ale również konieczne jest
uwzględnienie wartości mienia, które już zostało odzyskane przez
pokrzywdzonego.
Skoro w realiach przedmiotowej sprawy oskarżona w całości naprawiła
szkodę i to zanim wydano zaskarżony wyrok, to w tym stanie rzeczy realizacja
orzeczonego bezpodstawnie zobowiązania do naprawienia szkody – in concreto
przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego kwoty 3.017,12 zł - nie prowadziłaby
zatem, co oczywiste, do kompensowania szkód poniesionych przez
pokrzywdzonego przestępstwem, tylko spowodowałaby nieuprawnione
przysporzenie mu korzyści. Zatem zaaprobowanie, bez wykorzystania
przysługujących sądowi meriti uprawnień zainicjowania zmiany wadliwego wniosku
prokuratora i uwzględnienie go, mimo braku ku temu podstaw, stanowiło rażące
naruszenie przepisów prawa procesowego (art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1
k.p.k.). Uchybienie to w konsekwencji doprowadziło do wydania wyroku z rażącym i
mającym istotny wpływ na orzeczenie naruszeniem prawa materialnego - art. 76 §
2 k.k.
Reasumując, mając na uwadze powyższe względy, zgodnie z wnioskiem
kasacji, należało uchylić zaskarżony wyrok w części orzekającej zobowiązanie M.
K. do naprawienia szkody (punkt 3), bez wydawania zbędnego w tym wypadku
6
orzeczenia następczego. Tego rodzaju postąpienie uznać należy za dopuszczalne,
a zarazem wystarczające i choć nie jest explicite wymienione w treści art. 537 § 2
k.p.k., to przemawia za nim konsekwentne i jednolite stanowisko Sądu
Najwyższego. Zatem wydany w postępowaniu kasacyjnym wyrok uchylający, in
concreto może nie zawierać orzeczenia następczego w szczególności wówczas,
gdy konieczne jest wyeliminowanie z zaskarżonego orzeczenia rozstrzygnięcia
wydanego z rażącą obrazą przepisu prawa materialnego, a eliminacja taka nie
wymaga ponownego rozpatrywania sprawy (vide wyroki SN: z dnia 10 grudnia 2002
r., V KK 317/02, LEX nr 74385; z dnia 19 października 2005 r., IV KK 199/05,
OSNwSK 2005/1/1893; z dnia 28 lutego 2008 r., III KK 454/07, LEX nr 406859; z
dnia 26 listopada 2008 r., III KK 342/08, Prok. i Pr. – wkł. 2009/4/17).
Podstawą orzeczenia o wydatkach związanych z rozpoznaniem niniejszej
kasacji był przepis art. 638 k.p.k.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.