Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WA 6/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Steckiewicz (przewodniczący)
SSN Marian Buliński
SSN Jan Bogdan Rychlicki (sprawozdawca)
Protokolant :Marcin Szlaga
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Zbigniewa
Badelskiego
w sprawie płk. rez. M. K. oskarżonego z art. 231 § 2 k.k., po rozpoznaniu w Izbie
Wojskowej na rozprawie w dniu 23 czerwca 2015 r., apelacji wniesionej przez jego
obrońcę od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 28 listopada 2014
r.,
1. zmienia zaskarżony wyrok i uniewinnia oskarżonego płk. rez.
M. K. od popełnienia przypisanego mu przestępstwa określonego
w art. 231 § 1 k.k.,
2. koszty procesu ponosi Skarb Państwa.
2
UZASADNIENIE
Płk. rez. M. K. został oskarżony o to, że:
1. działając w krótkich odstępach czasu, w okresie od bliżej nieokreślonego dnia
kwietnia 2008 r. do 23 września 2008 r., w wykonaniu z góry powziętego zamiaru -
osiągnięcia korzyści majątkowej przez firmę „K. Sp. z o. o.” w R., jako
funkcjonariusz publiczny - żołnierz zawodowy na stanowisku Szefa Oddziału […],
odpowiadający za system „S.”, wspólnie i w porozumieniu z Głównym Specjalistą
Departamentu […] płk. K. K., w bliżej nieokreślonych dniach kwietnia 2008 r.
nakłonił Dyrektora Departamentu […], gen. W. N., nie będącego stroną umowy Nr
[…] zawartej w dniu 29 listopada 2007 r. w W. pomiędzy Ministrem Obrony
Narodowej, a firmą „K. Sp. z o. o.” z siedzibą w R., reprezentowaną przez Prezesa
jej Zarządu K. E., do rezygnacji ze szkoleń administratorów systemu oraz z usługi
m. do oprogramowania „M.” zagwarantowanych umową nr […] w zamian za
przeprowadzenie przez firmę „K. Sp. z o.o.” migracji oprogramowania „M.” z wersji
9.x do wersji 10.x, w wyniku czego w dniu 18.04.2008 r. gen. W. N. podpisał
przygotowane przez Głównego Specjalistę Departamentu […]płk. K. K. pismo,
zarejestrowane następnie pod nr. […] i adresowane do Dyrektora Oddziału firmy „K.
Sp. z o.o.” M. M., w którym gen. W. N., nie będąc stroną umowy Nr […] wnosił o
częściową zmianę przedmiotu umowy poprzez:
a. zmianę licencjonobiorcy pakietu S. zakupionego na rzecz Dowództwa Wojsk […],
Zarząd […], na Departament […] MON,
b. częściową rezygnację ze świadczenia usługi wsparcia technicznego dla
produktów M. w postaci pomocy technicznej dla Administratorów Systemu w […]
oraz trzydniowych szkoleń dla 96 Administratorów Systemu mających być
przeprowadzonych w terminie do 30 czerwca 2008 r., w zamian za
przeprowadzenie przez wykonawcę, w siedzibie Centrum […]do dnia 30 czerwca
2008 r., migracji oprogramowania wygenerowanego w „M.” wersja 9.x do wersji
10.x, które to warunki zostały zaaprobowane i potwierdzone w piśmie
sporządzonym i przesłanym w dniu 28.04.2008 r. do Departamentu i
Telekomunikacji w W. za nr. […] z dnia 28 kwietnia 2008 r., podpisanym przez
3
Dyrektora Oddziału […] M. M. i Prezesa Zarządu K. E., co wymienieni uznali za
zawarcie aneksu do przedmiotowej umowy, skutkującym powstaniem szkody w
resorcie Obrony Narodowej w postaci:
- rezygnacji z usługi m. do dnia 31 grudnia 2008 r.,
- rezygnacji ze szkoleń o wartości nie mniejszej niż 240.000 zł,
i spowodowało konieczność zawarcia w dniu 29 września 2008 r. umowy na
szkolenia pomiędzy Ministrem Obrony Narodowej, a firmą „K. Sp. z o.o.”, w której
ujęto m. in. szkolenia z Technologii „M.” i eksploatacji systemu „S.” dla 111
Administratorów tego systemu, a następnie w dniu 28 kwietnia 2008 r. lub 29
kwietnia 2008 r., pełniąc obowiązki Dyrektora Departamentu […] bez prawa
podejmowania decyzji kadrowych, organizacyjno - etatowych i finansowych,
przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że dokonał odręcznej adnotacji na
faksie z firmy „K.” z dnia 28 kwietnia 2008 r., zawierającym potwierdzenie przyjęcia
przez tę firmę zmian zaproponowanych w faksie nr […] z dnia 18.04.2008 r.
podpisanym przez Dyrektora Departamentu […] gen. W. N. i wprowadzenie w
umowie nr […] zawartej w dniu 29 listopada 2007 r. zmian w postaci rezygnacji z
usługi m. do oprogramowania „M.” wersja 9.x oraz rezygnacji ze szkoleń dla 96
administratorów systemu w zamian za migrację oprogramowania „M.” z wersji 9.4
do wersji 10, po czym pisemnie polecił Głównemu Specjaliście Departamentu […]
płk. K. K. oraz Komendantowi Centrum […]płk. L. K. realizację migracji
oprogramowania M. z wersji 9.4 do wersji 10, co stanowiło nieuprawnioną zmianę
warunków zawartej umowy, a następnie w dniu 22.09.2008 r., będąc
funkcjonariuszem publicznym - Szefem Oddziału w Departamencie […]przekroczył
swoje uprawnienia w ten sposób, że pomimo wcześniejszego objęcia w tym samym
dniu stanowiska Dyrektora Departamentu […] przez p. R. H., jako czasowo
pełniący obowiązki Dyrektora Departamentu […], zaakceptował Notatką służbową
sporządzoną przez Zastępcę Szefa Oddziału […] mgr. E. S. dotyczącą wyboru
firmy do przeprowadzenia szkolenia dla administratorów z Technologii M. D i
eksploatacji systemu „S.” oraz szkoleń dla programistów/projektantów, a następnie
będąc funkcjonariuszem publicznym - Szefem Oddziału w Departamencie […]
przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że nie będąc Dyrektorem
Departamentu […] podpisał Wniosek o wszczęcie postępowania o udzielenie
4
zamówienia publicznego skierowany do zatwierdzenia przez Dyrektora
Departamentu Administracyjnego Ministerstwa Obrony Narodowej, a następnie
będąc funkcjonariuszem publicznym - Szefem Oddziału w Departamencie […]
przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że nie będąc Dyrektorem
Departamentu […] podpisał pismo do Wniosku o wszczęcie postępowania o
udzielenie zamówienia publicznego, zawierające prośbę o zatwierdzenie
przedmiotowego Wniosku, zarejestrowane następnie w dniu 23 września 2008 r. i
skierowane do Dyrektora Departamentu Administracyjnego Ministerstwa Obrony
Narodowej, co skutkowało zawarciem umowy z dnia 29 września 2008 r. pomiędzy
Ministrem Obrony Narodowej a firmą „K.Sp. z o. o.”, której przedmiotem było
przeprowadzenie szkoleń z Technologii M. i eksploatacji systemu „S.” dla
administratorów systemu oraz projektantów/programistów o łącznej kwocie do 514
800 zł, czym działał na szkodę interesu publicznego,
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 kk w zw. z art. 12 kk.,
2. „w dniu 23 września 2008 r., będąc funkcjonariuszem publicznym - Szefem
Oddziału w […] przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że pomimo objęcia w
dniu 22 września 2008 r. stanowiska Dyrektora Departamentu […] p. R. H.,
występując jako czasowo pełniący obowiązki Dyrektora Departamentu […]:
a. zatwierdził opracowaną przez Głównego Specjalistę Departamentu […] płk K. K.
specyfikację techniczną której przedmiotem był zakup dla Resortu Obrony
Narodowej z Planu modernizacji technicznej S. w 2008 roku usług oraz dostawa w
2008 r. do 9. Rejonowej Bazy Materiałowej - Skład Z., oprogramowania na łączną
kwotę 13 500 000 zł,
b. podpisał pismo przewodnie do specyfikacji zarejestrowane następnie pod nr.[…]
wych. z Departamentu […]i skierowane do Dyrektora Departamentu Zaopatrywania
Sił Zbrojnych, zawierające prośbę o dokonanie zakupu usług i oprogramowania, co
w przypadku realizacji zakupu na podstawie tej specyfikacji skutkowałoby
powstaniem szkody przez Ministerstwo Obrony Narodowej nie mniejszej niż 6 000
000 zł, czym działał na szkodę interesu publicznego”
tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k.
5
Wojskowy Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 28 listopada 2014 r.
uniewinnił go od zarzucanego mu czynu opisanego w pkt. 1 aktu oskarżenia,
natomiast uznał go za winnego popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 §
1 k.k., a polegającego na tym, że:
„w dniu 23 września 2008 r., będąc funkcjonariuszem publicznym - Szefem
Oddziału w Departamencie […], przekroczył swoje uprawnienia w ten sposób, że
pomimo objęcia w dniu 22 września 2008 r. stanowiska Dyrektora Departamentu
[…] przez R. H., występując jako czasowo pełniący obowiązki Dyrektora
Departamentu […], podpisał pismo z dnia 23 września 2008 r. kierowane do
Dyrektora Departamentu Zaopatrywania Sił Zbrojnych, zawierające prośbę o
dokonanie zakupu usług i oprogramowania oraz zatwierdził dokument o nazwie
„specyfikacja”, którego przedmiotem był zakup dla Resortu Obrony Narodowej z
„Planu modernizacji technicznej S. w 2008 roku” usług oraz dostawa w 2008 roku
do Rejonowej Bazy Materiałowej - Skład Z. oprogramowania, czym działał na
szkodę interesu publicznego”. Na podstawie art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 58 § 3 k.k.
wymierzył mu karę 6 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania
nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w
stosunku miesięcznym, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby roku.
Apelację od wyroku wniósł obrońca oskarżonego. Zaskarżając orzeczenie w
pkt.III zarzucił:
„I. Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ
na treść zaskarżonego orzeczenia, a polegający na przyjęciu, iż osk. płk. rez. M. K.
miał przekroczyć kompetencje podpisując datowane dnia 23 września 2008 r.
pismo kierowane do Dyrektora Departamentu Zaopatrywania Sił Zbrojnych,
podczas, gdy prawidłowo i bezstronnie przeprowadzona analiza zebranego w
sprawie materiału dowodowego wskazuje, że oskarżony podpisując ten dokument
nie dopuścił się opisanego czynu, zaś podpisane przez oskarżonego pismo
przewodnie nie miało za swój przedmiot dokonanie zakupu określonych usług i
zakupu oprogramowania, lecz stanowiło jedynie wstępny wniosek o rozpoczęcie
przez wskazany Departament Zaopatrywania przewidzianych prawem procedur
zakupowych w zakresie ukazanym w załączonym piśmie noszącym tytuł
6
„Specyfikacja”, zaś imputowane oskarżonemu działanie na szkodę interesu
publicznego nie zaistniało.
II. Obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść wydanego
orzeczenia, a to:
1. Art. 74 § 1 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k. w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej i art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności – polegającej na ograniczeniu prawa oskarżonego do
obrony przez przyjęcie przez Sąd I instancji takiej treści opisanego w sentencji
czynu, który zawiera zbyt ogólnie określone znamiona czynu, jaki przypisano
oskarżonemu, w szczególności zaś odstąpieniu od precyzyjnego wskazania, jakich
to przekroczeń swoich obowiązków miał dopuścić się płk. rez. M. K. oraz na czym
miałaby polegać szkoda w obrębie interesu publicznego, na którą nakierowane
miało być działanie płk. rez. M. K.;
2. art. 5 § 1 i 2 k.p.k. – polegającej na rozstrzyganiu nie dających się usunąć
wątpliwości na niekorzyść płk. rez. M. K., z rażącym naruszeniem zasady
domniemania niewinności oskarżonego;
3. art. 7 i 4 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k. – polegającej na tym, że Sąd I instancji oparł
zaskarżony wyrok wyłącznie na niektórych tylko dowodach, przy czym dokonana
przez Sąd I instancji dowolna ich ocena nie uwzględniała okoliczności
przemawiających na korzyść oskarżonego płk. rez. M. K.;
4. art. 424 § 1 pkt 1 pkt 2 k.p.k. – polegającej na zaniechaniu w uzasadnieniu
wyroku wskazania okoliczności mających przemawiać za przyjęciem winy umyślnej
oskarżonego, poprzestając głównie na wyrażeniu głębokiego przekonania Sądu o
istnieniu takiej właśnie winy po stronie osk. płk. rez. M. K”.
Obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego
od popełnienia przypisanego mu przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k.,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania sądowi pierwszej instancji.
7
Sąd Najwyższy po wysłuchaniu obrońcy i oskarżonego popierających
apelację oraz prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej, który wnosił o
nieuwzględnienie apelacji obrońcy i utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku
rozważył.
Apelacja jest zasadna, gdy trafnie podnosi zarzut błędu w ustaleniach
faktycznych (…), natomiast zarzut, o którym mowa w pkt II (obraza przepisów
postępowania) jest chybiony. Odnosząc się na wstępie do tegoż zarzutu wbrew
temu, co podniósł autor apelacji sąd pierwszej instancji ponownie przeprowadzając
przewód sądowy i orzekając w niniejszej sprawie w żadnym stopniu nie uchybił
powołanym w apelacji przepisom postępowania karnego i sporządził uzasadnienie
orzeczenia zgodnie z wymogami art. 424 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. Nie ulega też
najmniejszej wątpliwości, że podstawą orzeczenia był całokształt okoliczności
ujawnionych w toku rozprawy głównej.
W ocenie Sądu Najwyższego przypisanie oskarżonemu popełnienia
przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k. i skazanie go za to było rezultatem
błędnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego przedstawionej w
szczególności na s. 32-33 uzasadnienia orzeczenia. Wbrew temu co podnosi
skarżący sąd pierwszej instancji prawidłowo ustalił, że oskarżony w dniu 23
września 2008 r., będąc funkcjonariuszem publicznym – Szefem Oddziału w
Departamencie […] przekroczył swoje uprawnienia służbowe w sposób, jak to
przyjęto w pkt III wyroku, jednak z tych prawidłowych okoliczności wyprowadził on
błędny wniosek, że oskarżony „działał również na szkodę interesu publicznego w
ten sposób, że uzurpował on swoje prawo, które mu nie przysługiwało”. Konstatacja
ta nabiera szczególnego znaczenia w świetle jednoznacznych ustaleń tego sądu,
co do pobudek i motywacji działania oskarżonego przedstawionych na s. 32
uzasadnienia. Oceniając zachowanie oskarżonego sąd pierwszej instancji ustalił,
że oskarżony był „ojcem” systemu informatycznego S., który wobec
niewprowadzenia do użytku w siłach zbrojnych nowego wieloszczeblowego,
zintegrowanego systemu informatycznego „nadal ma wysoki priorytet w kontekście
utrzymania sprawności działania” systemów informatycznych. Określone
zachowanie oskarżonego podjęte w dniu 23 września 2008 r., o którym mowa w pkt
8
III. zaskarżonego wyroku nie było objęte zakresem jego obowiązków służbowych”,
jednakże nie było działaniem na szkodę interesu publicznego, o którym mowa m.in.
w art. 231 § 1 k.k. Przyjęcie przez sąd pierwszej instancji li tylko, że oskarżony
uzurpował sobie prawo, które mu nie przysługiwało, jest niewystarczające do
przypisania oskarżonemu występku określonego w art. 231 § 1 k.k. Jak wskazuje
się w doktrynie i orzecznictwie samo przekroczenie uprawnień albo niedopełnienie
obowiązków nie wyczerpuje jeszcze znamion przestępstwa określonego w art. 231
§1 k.k. Dla jego bytu konieczne jest ustalenie „działania na szkodę interesu
publicznego lub prywatnego” (por. O. Górniok (w:) Kodeks karny. Część szczególna.
red. A. Wąsek Warszawa 2005, A. Zoll (w:) Kodeks karny. Część szczególna, t. 2
red. A. Zoll Zakamycze 1999 r., wyrok SN z dnia 5 listopada 1974 r., II KR 177/74;
postanowienie SN z dnia 25 lutego 2003 r., WK 3/03, OSNKW 2003, Nr 5-6, poz.
53). Przestępstwo to jest umyślne, a zatem sprawca obejmuje swoim zamiarem
(bezpośrednim lub ewentualnym) zarówno przekroczenie uprawnień lub
niedopełnienie obowiązków jak i działanie na szkodę interesu prywatnego lub
publicznego, z tym, że ten ostatni rozumiany jest w znaczeniu interesu
wynikającego z prawa materialnego (por. postanowienie SN z dnia 10 października
2012 r., sygn. akt V KK 27/12 Lex nr 1226786, wyrok SN z dnia 7 lutego 2013 r.,
sygn. akt WA 1/13 Lex nr 1277838). Z kolei jak akcentuje się w orzecznictwie, w
drodze wykładni art. 246 k.k. z 1969 r. (odpowiednik art. 231 k.k. z 1997 r. – uwaga
SN) szkodą w rozumieniu tego przepisu jest nie tylko szkoda majątkowa, ale i
również szkoda niemajątkowa (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 23 czerwca
1992 r., I KZP 21/92, OSNKW 1992, nr 9-10, poz. 63). Postępowanie oskarżonego
(de facto przekroczenie uprawnień służbowych na zajmowanym stanowisku) w
ocenie Sądu Najwyższego nie było działaniem na szkodę interesu publicznego,
albowiem miało na celu dalsze funkcjonowanie sprawnego systemu S., z pożytkiem
dla wspomnianych wyżej instytucji, a szkoda zarówno majątkowa jak i
niemajątkowa nie powstała.
W związku z tym, w uwzględnieniu apelacji obrońcy należało zmienić
zaskarżony wyrok i uniewinnić płk. rez. M. K. od popełnienia przypisanego mu
przestępstwa określonego w art. 231 § 1 k.k. (pkt III wyroku). O kosztach procesu
orzeczono na podstawie art. 632 pkt 2 k.p.k.
9