Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 20/15
POSTANOWIENIE
Dnia 3 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z wniosku H. M.
przy uczestnictwie A. D. i M. N.
o stwierdzenie nabycia spadku,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 3 lipca 2015 r.,
zażalenia wnioskodawczyni
na postanowienie Sądu Okręgowego w Ł.
z dnia 12 września 2014 r.,
oddala zażalenie.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 10 stycznia 2012 r. Sąd Okręgowy w Ł. odrzucił, jako
wniesioną po upływie przepisanego terminu, skargę kasacyjną wnioskodawczyni H.
M. od postanowienia tego Sądu z dnia 8 września 2011 r. oddalającego apelację
uczestniczki postępowania A. D. od postanowienia Sądu Rejonowego w Ł., którym
Sąd Rejonowy stwierdził nabycie spadku po L. M. i J. M. Sąd Okręgowy stwierdził,
że odpis postanowienia z dnia 8 września 2011 r. z uzasadnieniem został
doręczony wnioskodawczyni dnia 19 września 2011 r., natomiast skarga kasacyjna
została wniesiona w dniu 4 stycznia 2012 r., a więc po upływie terminu
przewidzianego w art. 3985
§ 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Zażalenie
wnioskodawczyni na to postanowienie Sąd Najwyższy oddalił postanowieniem z
dnia 25 października 2012 r.
W dniu 20 lutego 2012 r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o przywrócenie
terminu do wniesienia skargi kasacyjnej. Postanowieniem z dnia 11 kwietnia 2013 r.
Sąd Okręgowy oddalił ten wniosek i odrzucił skargę kasacyjną. Podkreślił,
że wnioskodawczyni nie przedstawiła okoliczności uzasadniających przywrócenie
terminu, twierdziła jedynie, że nie zrozumiała pouczenia o sposobie i terminie
zaskarżenia postanowienia ogłoszonego w dniu 8 września 2011 r., lecz tego
rodzaju twierdzenie - w świetle art. 168 § 1 k.p.c. - nie uzasadnia przywrócenia
uchybionego terminu. Na skutek zażalenia wnioskodawczyni, Sąd Najwyższy
postanowieniem z dnia 10 kwietnia 2014 r. uchylił zaskarżone postanowienie
w części odrzucającej skargę kasacyjną. Rozpoznając – na podstawie art. 380
w związku z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c. - postanowienie Sądu Okręgowego
w części oddalającej wniosek o przywrócenie terminu, Sąd Najwyższy stwierdził,
że wniosek o przywrócenie terminu został sporządzony osobiście przez
wnioskodawczynię, a więc z naruszeniem art. 871
w związku z art. 13 § 2 k.p.c.,
a poza tym Sąd Okręgowy nie ustalił, kiedy rozpoczął bieg termin wskazany w art.
169 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., i uszło też uwagi tego Sądu, że równolegle
z wnioskiem o przywrócenie terminu nie została wniesiona skarga kasacyjna.
Sąd Okręgowy zatem przedwcześnie dokonał oceny zasadności wniosku
3
o przywrócenie terminu oraz dopuścił się uchybienia polegającego na odrzuceniu
nieistniejącej skargi kasacyjnej.
Postanowieniem z dnia 12 września 2014 r. Sąd Okręgowy odrzucił wniosek
wnioskodawczyni o przywrócenie terminu i odrzucił skargę kasacyjną. Stwierdził,
że - w wypełnieniu zarządzenia Sądu - pełnomocnik wnioskodawczyni w dniu
14 lipca 2014 r. złożył wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi
kasacyjnej od postanowienia z dnia 8 września 2011 r. i równocześnie z tym
wnioskiem złożył skargę kasacyjną. W uzasadnieniu wniosku podniósł,
że wnioskodawczyni jest osobą nieporadną, która - działając bez profesjonalnego
pełnomocnika - popełniła szereg błędów procesowych przede wszystkim z powodu
podeszłego wieku, a co za tym idzie olbrzymich trudności ze zrozumieniem
istotnych informacji. Zdaniem Sądu Okręgowego wniosek o przywrócenie terminu
został złożony po upływie terminu przewidzianego w art. 169 § 1 w związku z art.
13 § 2 k.p.c., termin ten bowiem należy liczyć od dnia, w którym doręczono
wnioskodawczyni postanowienie Sądu Najwyższego oddalające jej zażalenie na
postanowienie z dnia 10 stycznia 2012 r. odrzucające skargę kasacyjną, jako
wniesioną po upływie terminu, co nastąpiło w dniu 4 lutego 2013 r. (k. 486).
Wnioskodawczyni natomiast swój pierwszy wniosek sporządzony osobiście złożyła
dopiero w dniu 20 lutego 2013 r. Zdaniem Sądu Okręgowego, nie można
przyjąć braku winy wnioskodawczyni w uchybieniu terminu, tym bardziej
że twierdzeniom pełnomocnika o nieporadności wnioskodawczyni przeczy jej
aktywność w toczącym się postępowaniu, w tym składanie licznych wniosków
i skarg. Poza tym przywrócenie terminu ze względu na stan zdrowia wymaga
ustalenia, że występująca jednostka chorobowa stanowiła niedającą się usunąć
przeszkodę w zachowaniu uchybionego terminu, tego zaś wnioskodawczyni
nie wykazała. Z tych względów Sąd Okręgowy odrzucił wniosek o przywrócenie
terminu, jako spóźniony i w związku z tym odrzucił skargę kasacyjną.
W zażaleniu na postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 12 września 2014 r.
wnioskodawczyni wniosła o jego uchylenie w części odrzucającej skargę
kasacyjną oraz o rozpoznanie - na podstawie art. 380 w związku z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c. - postanowienia odrzucającego wniosek o przywrócenie
terminu i uwzględnienie tego wniosku. Skarżąca podniosła zarzut naruszenia art.
4
168 § 1 i art. 169 § 2 k.p.c. przez przyjęcie, że nie przedstawiła okoliczności
uzasadniających przywrócenie uchybionego terminu, co z kolei skutkowało
naruszeniem art. 3986
§ 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Dokonując - na podstawie art. 380 w związku z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.
- kontroli postanowienia Sądu Okręgowego o odrzuceniu wniosku o przywrócenie
terminu, trzeba przypomnieć, że - zgodnie z art. 169 § 1 i 4 k.p.c. - pismo
z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi się do sądu, w którym czynność
miała być dokonana, w ciągu tygodnia od czasu ustania przyczyny uchybienia
terminowi, jednak co do zasady przed upływem roku od uchybionego terminu.
Według art. 171 k.p.c., spóźniony wniosek o przywrócenie terminu podlega
odrzuceniu, z tym że przewidziany w art. 169 § 1 k.p.c. tygodniowy termin do
złożenia wniosku o przywrócenie terminu może zostać przywrócony na zasadach
ogólnych (zob. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 17 lutego 2009 r., III CZP 117/08, OSNC 2009, nr 7-8, poz. 91
i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2001 r., IV CZ 163/01,
OSNC 2002, nr 5, poz. 70).
W świetle art. 168 § 1 k.p.c., wniosek o przywrócenie terminu do dokonania
czynności procesowej nie może być uwzględniony, jeżeli przyczyną uchybienia
terminowi było zachowanie strony noszące znamiona winy. Brak winy podlega przy
tym ocenie na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w sposób uwzględniający
obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony należycie
dbającej o swoje interesy.
Skarżąca nie kwestionowała, że uchybiła terminowi, twierdziła natomiast,
że doszło do tego z przyczyn przez nią niezawinionych w postaci nieporadności,
wynikającej z jej podeszłego wieku, zwłaszcza trudności ze zrozumieniem
i zapamiętywaniem istotnych informacji, a ponadto słabego słuchu i wzroku.
Zarzuciła, że - wbrew odmiennej ocenie Sądu Okręgowego - duża ilość składanych
przez nią pism i wniosków nie świadczy o jej sprawności intelektualnej, ponieważ
istotne znaczenie ma treść złożonych pism, a nie ich ilość, natomiast składane
przez nią pisma, wnioski i skargi okazały się bezcelowe. Powodem tego jest jej
5
podeszły wiek, liczy bowiem 75 lat, a co za tym idzie ma duże trudności
ze zrozumieniem i zapamiętywaniem informacji.
Samo powołanie się na fakt ukończenia 75 lat nie jest przyczyną
usprawiedliwiającą uchybienie terminowi do dokonania czynności procesowej,
w tym wieku bowiem sprawność intelektualna nie jest jeszcze ograniczona do tego
stopnia, by uniemożliwiała zrozumienie informacji. Skarżąca nie wykazała
natomiast, by z przyczyn chorobowych znajdowała się w stanie wyłączającym
możność zrozumienia i zapamiętywania informacji. Nie można zatem przyjąć,
że uchybienie terminowi nastąpiło bez winy skarżącej.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie jako pozbawione uzasadnionych podstaw.