Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 2/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 sierpnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Dawid Miąsik (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa E. – O. S.A. w G.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o nałożenie kary pieniężnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 sierpnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 3 czerwca 2014 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego oraz zmienia
poprzedzający go wyrok Sądu Okręgowego w W. z dnia 20 marca
2013 r., sygn. akt […] w ten sposób, że uchyla decyzję Prezesa
Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 17 czerwca 2011 r.,
2. zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1470 zł
(tysiąc czterysta siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu opłat i
kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądami
obu instancji i w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
2
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes Urzędu) decyzją z 17 czerwca
2011 r. wymierzył E.-O. S.A. w G. (powód) karę pieniężną w wysokości 300.000 zł
w związku z ujawnionym w prowadzonej działalności naruszeniem warunku
koncesji. Naruszenie to polegało na uchybieniu obowiązkowi określonemu w art. 5
ust. 5 Prawa energetycznego, tj. nieprzedstawieniu odbiorcom projektów
wprowadzenia zmian w zawartych umowach ze względu na likwidację z dniem 1
stycznia 2011 r. grup taryfowych G11e, G12e i G12p.
Powód zaskarżył decyzję odwołaniem, które Sąd Okręgowy w W. oddalił
wyrokiem z 20 marca 2013 r.
Sąd Okręgowy uwzględnił, że decyzją z 18 grudnia 2009 r. Prezes Urzędu
zatwierdził taryfę dla energii elektrycznej na 2010 r. dla odbiorców w grupach
taryfowych G. Zgodnie z treścią taryfy, grupy te obowiązywały do grudnia 2010 r.
W trakcie postępowania o zatwierdzenie kolejnej taryfy, która ostatecznie została
wprowadzona do stosowania z dniem 1 stycznia 2011 r. powód zaproponował
dodatkowe punkty taryfy, dotyczące przyporządkowywania odbiorców rozliczanych
do tej pory według taryf G11e, G12e oraz G11p do nowych taryf. Propozycja nie
została zaakceptowana przez Prezesa Urzędu, ponieważ proponowane zmiany w
przypadku nieprzedstawienia przez przedsiębiorstwo obrotu odbiorcom projektów
zmian umów lub niewypowiedzenia umów przez odbiorców skutkowałyby
automatycznym przejściem odbiorców do nowych taryf, przy czym dla większości
odbiorców z grupy G12p byłoby to niekorzystne.
Sąd Okręgowy uznał, że mimo trwającego procesu zatwierdzania nowej
taryfy, w trakcie obowiązywania poprzedniej taryfy powód nie poinformował
odbiorców o konieczności dokonania wyboru nowej grupy taryfowej i nie
przedstawił odbiorcom projektów wprowadzenia zmian w zawartych umowach.
Zgodnie z warunkiem 2.1.1 koncesji powód jest zobowiązany do wykonywania
działalności objętej koncesją na zasadach określonych w ustawie Prawo
energetyczne i wydanych na jego podstawie przepisach wykonawczych. Powód
uchybił temu obowiązkowi w świetle zgromadzonego materiału dowodowego,
gdyż nie przedstawił odbiorcom projektów wprowadzenia zmian w zawartych
umowach ze względu na likwidację z dniem 1 stycznia 2011 r. grup taryfowych.
3
Zgodnie z art. 5 ust. 2 pkt 1 Prawa energetycznego w umowie powinna znaleźć się
informacja o grupie taryfowej. Zmian grupy taryfowej stanowi zmianę umowy.
Zmieniając grupę taryfowa przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek
powiadomienia odbiorców z odpowiednim wyprzedzeniem o planowanych
zmianach. Zmiana grupy taryfowej jest samodzielną decyzją przedsiębiorstwa i nie
podlega zatwierdzeniu przez Prezesa Urzędu. Wydając decyzję o zatwierdzeniu
taryfy, Prezes Urzędu bada jedynie zasadność stawek opłat. Nawet gdyby stawki
nie zostały zatwierdzone, to decyzja ta nie miałaby wpływu na likwidację grup
taryfowych i wprowadzenie w ich miejsce nowych. Okoliczność zmiany grup
taryfowych była zaś zapowiedziana w taryfie na 2010 r. W tym stanie rzeczy Sąd
Okręgowy przyjął, że powód naruszył warunki koncesji, a jednocześnie dopuścił się
działania lekceważącego dla konsumentów. W tej sytuacji Prezes Urzędu był
zobligowany do wymierzenia powodowi kary pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 1
pkt 12 Prawa energetycznego. Wymierzając karę organ uwzględnił prawidłowo
stopień szkodliwości czynu, zawinienie powoda, możliwości finansowe oraz
dotychczasowe zachowanie. Kara na poziomie 0,005% przychodu została uznana
za niewysoką. Naruszenie warunków koncesji dotyczyło 263 osób i było dwukrotne.
Wymierzona kara spełnia funkcję prewencyjną i represyjną.
Powód zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w W. apelacją w całości.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 3 czerwca 2014 r., oddalił apelację powoda.
Sąd drugiej instancji nie podzielił zarzutu naruszenia art. 56 ust. 1 pkt 12
Prawa energetycznego. Zdaniem Sądu powód prowadząc działalność
koncesjonowaną ma obowiązek prowadzić ją zgodnie z obowiązującymi w tym
zakresie przepisami. Naruszenie przepisów prawa energetycznego oraz wydanych
na jego podstawie przepisów wykonawczych stanowi naruszenie warunków
koncesji. Naruszenie warunków koncesji może skutkować wymierzeniem kary
pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego.
Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w całości i
wniósł o jego uchylenie oraz orzeczenie co do istoty sprawy przez zmianę wyroku
Sadu pierwszej instancji i uchylenie decyzji Prezesa Urzędu z 17 czerwca 2011 r.
oraz zasądzenie od pozwanego kosztów procesu za I i II instancję oraz kosztów
4
postępowania kasacyjnego. Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił naruszenie
art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga kasacyjna powoda okazała się uzasadniona.
Powód został ukarany karą pieniężną wymierzoną na podstawie art. 56 ust.
1 pkt 12 Prawa energetycznego, zgodnie z którym karze pieniężnej podlega ten,
kto nie przestrzega obowiązków wynikających z koncesji. Podstawę nałożenia kary
pieniężnej stanowiło naruszenie warunku 2.1.1. koncesji, zgodnie z którym powód
jest „zobowiązany do wykonywania działalności objętej koncesją na zasadach
określonych w ustawie Prawo energetyczne i wydanych na jego podstawie
przepisach wykonawczych”. Prezes Urzędu i sądy obu instancji przyjęły,
że zachowaniem sankcjonowanym na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa
energetycznego w związku z warunkiem 2.1.1. koncesji jest uchybienie przez
powoda obowiązkowi, o którym mowa w art. 5 ust. 5 Prawa energetycznego.
Sąd Najwyższy nie podziela takiej kwalifikacji prawnej zachowania powoda
objętego niniejszym postępowaniem. Przypomnieć należy, że Sąd Najwyższy
wypowiedział się już w przedmiocie wykładni i zakresu zastosowania art. 56 ust. 1
pkt 12 Prawa energetycznego. W wyroku z 6 października 2011 r., III SK 18/11 Sąd
Najwyższy uznał za zasadny jest zarzut naruszenia art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa
energetycznego przez jego zastosowanie do zachowania przedsiębiorstwa
energetycznego polegającego na przekroczeniu terminów wydania warunków
technicznych oraz nie dochowaniu należytej staranności przy opracowywaniu
projektów warunków przyłączenia kierowanych do uzgodnienia. Zachowanie to
Prezes Urzędu i sądy obu instancji zakwalifikowały jako naruszenie art. 56 ust. 1
pkt 12 Prawa energetycznego w związku z warunkiem 2.1.1 koncesji w związku z §
9 ust. 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r. w sprawie
szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (Dz.U.
Nr 93, poz. 623 ze zm.). Uwzględniając zarzut naruszenia art. 56 ust. 1 pkt 12
Prawa energetycznego w tamtej sprawie Sąd Najwyższy podkreślił, że wykładnia
tego przepisu nie może prowadzić do uczynienia z art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa
5
energetycznego przepisu uprawniającego do nakładania kar pieniężnych za
dowolne uchybienie jakiemukolwiek przepisowi prawa (skoro każda koncesja
wydawana przez Prezesa Urzędu zawiera warunek zobowiązujący
koncesjonariusza do przestrzegania przepisów prawa). Tymczasem przepis art. 56
ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego uznaje za czyn podlegający karze pieniężnej
zachowanie przedsiębiorstwa energetycznego polegające na nieprzestrzeganiu
przez koncesjonariusza obowiązków wynikających z koncesji. Jak wyjaśniono w
wyroku w sprawie III SK 18/11 czasownik „wynikać” oznacza, że „coś wypływa jako
wniosek (konkluzja) z czegoś innego”. W konsekwencji skoro podstawę do
nałożenia kary pieniężnej z art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego stanowi
nieprzestrzeganie obowiązków, które wynikają z koncesji, to decyzja o jej
udzieleniu musi być autonomicznym źródłem przedmiotowych obowiązków.
Natomiast nie można traktować jako wynikającego z koncesji obowiązku, którego
bezpośrednim źródłem jest przepis obowiązującego prawa, określający dany
obowiązek w sposób umożliwiający jego bezpośrednią realizację bez potrzeby
dodatkowej konkretyzacji. Obowiązek taki nie wypływa z samej koncesji, lecz z
przepisu ustawy lub aktu wykonawczego, odnoszącego się do działalności
koncesjonowanej.
Podkreślić należy, że wąska wykładnia językowa art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa
energetycznego znajduje dodatkowe potwierdzenie w wykładni systemowej i
funkcjonalnej tego przepisu. Przepis art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego
jest tylko jednym z wielu przepisów Prawa energetycznego określających
podstawowe elementy różnych czynów podlegających karze pieniężnej nakładanej
przez Prezesa Urzędu. Wszystkie te przepisy, zawarte w art. 56 ust. 1 Prawa
energetycznego, interpretowane były tak, jak uczynił to w niniejszej sprawie i w jej
okolicznościach faktycznych Sąd Apelacyjny, gdyż każde z tych zachowań można
byłoby kwalifikować jako „nieprzestrzeganie obowiązków wynikających z koncesji”,
której postanowienia zobowiązują koncesjonariusza do respektowania przepisów
Prawa energetycznego, bądź innych przepisów prawa obowiązujących w porządku
prawnym Rzeczpospolitej.
Sąd Najwyższy w obecnym składzie w pełni podziela powyższą wykładnię
art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego, potwierdzoną dodatkowo w wyrokach
6
Sądu Najwyższego z 19 listopada 2014 r., III SK 82/13 oraz z 28 stycznia 2015 r.,
III SK 29/14.
Mając powyższe na względzie należało, na podstawie art. 39816
k.p.c. oraz
art. 47953
§ 2 k.p.c. uchylić zaskarżony wyrok oraz zmienić poprzedzający go wyrok
Sądu Okręgowego i orzec jak w sentencji.
O kosztach postępowania orzeczono opierając się na treści art. 108 § 1
k.p.c. i art. 98 § 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz § 12 ust. 4 w
związku z § 14 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu.