Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 214/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 sierpnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący)
SSN Dawid Miąsik (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa M. P.
przeciwko Zespołowi Szkół Zawodowych w Z.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 sierpnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego w L.
z dnia 27 marca 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w L. wyrokiem z 27 marca 2014 r., oddalił apelację M. P.
(powódka) od wyroku Sądu Rejonowego w L. z 18 grudnia 2013 r., w sprawie
przeciwko Zespołowi Szkół Zawodowych w Z. (pozwany) o przywrócenie do pracy.
2
Utrzymanym w mocy wyrokiem Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo o
przywrócenie do pracy, ponieważ w wypowiedzeniu umowy o pracę dokonanym w
dniu 9 lipca 2013 r. pozwany wskazał należycie skonkretyzowaną przyczynę
wypowiedzenia, która dodatkowo okazała się przyczyną prawdziwą (likwidacja
zajmowanego przez powódką stanowiska starszego specjalisty ds. osobowych).
Oddalając pozew Sąd Rejonowy uwzględnił także, że powódka jest członkiem
MOZZ Oświata w K. Na mocy uchwały z 4 kwietnia 2012 r. powódka została objęta
szczególną ochroną na okres kadencji od 4 kwietnia 2013 r. do 4 kwietnia 2016 r.
Jednakże, w ocenie Sądu Rejonowego, brak zgody związku zawodowego na
wypowiedzenie umowy o pracę powódce nie stanowił naruszenia art. 32 ust. 1 pkt 1
ustawy o związkach zawodowych. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 20
grudnia 2012 r., III PZP 7/12 nieprzedstawienie przez zakładową organizację
związkową informacji, o której mowa w art. 251
ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych powoduje, że nie są wadliwe czynności podjęte przez pracodawcę
bez wymaganego współdziałania z tą organizacją, aż do dnia przedstawienia
wymaganej informacji. Z materiału dowodowego sprawy wynikało, że MOZZ
Oświata w K. nie dopełniła obowiązku wynikającego z art. 251
ust. 2 ustawy o
związkach zawodowych za I i II kwartał 2013 r. Stosowne informacje przekazała nie
do strony pozwanej, lecz do Starostwa Powiatowego w Z. – Wydziału Oświaty,
które nie jest pracodawcą powódki. Na tej podstawie Sąd pierwszej instancji uznał,
że do 1 października 2013 r. (kiedy informacja, o której mowa w art. 251
ustawy o
związkach zawodowych została przekazana pozwanemu) pozwany był zwolniony z
obowiązku współdziałania z MOZZ Oświata w K., a doręczając powódce
wypowiedzenie umowy o pracę nie naruszył przepisów o szczególnej ochronie
związkowej powódki.
Oddalając apelację powódki Sąd drugiej instancji przyjął, że wystąpienie
dyrektora pozwanej do MOZZ Oświata o wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku
pracy z powódką nie prowadzi do sugerowanego przez powódkę wniosku,
że korzystała ona z ochrony przysługującej działaczowi związkowemu. W myśl
uchwały III PZP 7/12 ochrona taka przysługuje i jest skuteczna tylko w przypadku
wywiązania się przez OZ z obowiązku, o którym mowa w art. 251
ust. 2 ustawy o
związkach zawodowych. Zdaniem Sądu Okręgowego na skuteczność ochrony nie
3
mają wpływu czynności pracodawcy, który zwraca się z wnioskiem o wyrażenie
zgody na rozwiązanie umowy o pracę. W przypadku niewypełnienia przez MOZZ
Oświata obowiązku z art. 251
ust. 2 ustawy o związkach zawodowych taki wniosek
jest zbędny i sam ochrony nie kreuje. Pracownikom objętym ochroną przez
organizację, która nie dopełniła obowiązku, ochrona taka nie przysługuje. W tej
sytuacji podjęcie przez pracodawcę działań w zakresie współdziałania z
organizacją związkową w indywidualnych sprawach z zakresu prawa pracy jest
prawnie obojętne z punktu widzenia przepisów o rozwiązywaniu i wypowiadaniu
umów o pracę.
Powódka zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego skargą kasacyjną w całości.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie art. 32 ust. 1 w związku z art. 251
ust. 2 ustawy o związkach zawodowych oraz naruszenie art. 8 k.p. Naruszenia
art. 32 ust. 1 w związku z art. 251
ust. 2 ustawy o związkach zawodowych powódka
upatruje w przyjęciu, że działanie pracodawcy w niniejszej sprawie jest prawnie
obojętne z punktu widzenia przepisów o rozwiązywaniu i wypowiadaniu umów o
pracę, w sytuacji gdy pracodawca wystąpił do organizacji związkowej z wnioskiem
o wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem chronionym,
mimo niedopełnienia przez organizację związkową obowiązku z art. 251
ust. 2
ustawy o związkach zawodowych. Ponadto, powódka podnosi, że była objęta
ochroną od daty podjęcia stosownej uchwały (4 kwietnia 2012 r.), o której
pracodawca został prawidłowo poinformowany pismem z 6 kwietnia 2012 r. Z kolei
naruszenia art. 8 k.p. powódka upatruje w niezastosowaniu tego przepisu w
sprawie, gdy zgromadzony materiał dowodowy wskazuje, że pozwany nadużył
swoich praw podmiotowych, gdyż mając pełną świadomość funkcjonowania w
swoim zakładzie pracy organizacji związkowej oraz osób objętych ochroną tejże
organizacji, wystąpił do organizacji związkowej z wnioskiem o wyrażenie zgody na
rozwiązanie z powódką stosunku pracy, a gdy takiej zgody nie uzyskał stwierdził,
że jej uzyskanie nie było wymagane prawem, skoro organizacja nie złożyła
informacji kwartalnej za I i II kwartał 2013 r.
Powódka wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w L.
w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej
instancji.
4
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga kasacyjna powódki okazała się uzasadniona, choć nie wszystkie
podniesione w niej zarzuty zasługują na uwzględnienie.
Za bezpodstawny należy uznać zarzut naruszenia art. 251
ust. 2 ustawy o
związkach zawodowych w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach
zawodowych. W pierwszej kolejności należy podkreślić, że powódka nie była
członkiem zakładowej organizacji związkowej, lecz międzyzakładowej organizacji
związkowej. Jej stosunek pracy podlegał szczególnej ochronie z racji wskazania
przez międzyzakładową organizację związkową obejmującą swoim działaniem
pracodawcę powódki. Przepisy o uprawnieniach zakładowej organizacji
związkowej, w tym art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych stosuje się do
takiej organizacji związkowej na mocy art. 34 ust. 1 tej ustawy. Przepis ten nie
został przywołany w podstawie skargi kasacyjnej, którą Sąd Najwyższy jest
związany (art. 39813
§ 1 k.p.c.).
Niezależnie od powyższego, zarzut naruszenia art. 251
ust. 2 ustawy o
związkach zawodowych w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach
zawodowych z powodów przedstawionych w skardze należy uznać za całkowicie
chybiony. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2012 r., III PZP 7/12
nieprzedstawienie przez zakładową organizację związkową informacji, o której
mowa w art. 251
ust. 2 ustawy o związkach zawodowych powoduje, że nie są
wadliwe czynności podjęte przez pracodawcę bez wymaganego współdziałania z tą
organizacją, aż do dnia przedstawienia tej informacji. Zwolnienie pracodawcy z
obowiązku współdziałania z zakładową organizacją związkową obejmuje także
konieczność uzyskania przez pracodawcę zgody na rozwiązanie stosunku pracy z
imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem lub z innym pracownikiem
będącym członkiem danej zakładowej organizacji związkowej, upoważnionym do
reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby
dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy
(por. wyroki Sądu Najwyższego z 19 sierpnia 2015 r., II PK 208/14; z 24 kwietnia
2014 r., II PK 201/13; z 19 kwietnia 2011 r., II PK 311/09; z 9 maja 2008 r., II PK
5
316/07). Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy osób wymienionych w
art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych nie jest autonomicznym
uprawnieniem osobistym tych osób, lecz pochodną uprawnień przyznanych
zakładowej organizacji związkowej zrzeszającej co najmniej 10 członków.
Nieprzekazanie informacji, o której mowa w art. 251
ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych we wskazanym terminie uprawnia pracodawcę do przyjęcia wniosku,
iż istniejąca u niego organizacja związkowa nie spełnia wymagań przewidzianych w
art. 251
ust. 1 ustawy, a zatem że nie ma on obowiązku współdziałania z nią przy
rozwiązywaniu z pracownikami stosunku pracy, wynikającego z art. 32 ustawy o
związkach zawodowych (wyrok Sądu Najwyższego z 6 października 2011 r., III PK
17/11).
W świetle powyższych orzeczeń Sądu Najwyższego, Sąd drugie instancji
prawidłowo przyjął, że uchybienie przez organizację związkową obowiązkowi, o
którym mowa w art. 251
ust. 2 ustawy o związkach zawodowych wywołuje zgodnie
z uchwałą III PZP 7/12 ten skutek, że pracownik o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt
1 ustawy o związkach zawodowych nie korzysta ze szczególnej ochrony trwałości
stosunku pracy nawet wtedy, gdy pracodawca został poinformowany o objęciu tego
pracownika szczególną ochroną przed kwartałem, za który organizacja związkowa
nie dopełniła powyższego obowiązku. Dlatego Sąd Okręgowy w L. trafnie orzekł, że
wskazanie powódki przez MOZZ Oświata jako pracownika, którego stosunek pracy
podlega ochronie zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych w
piśmie z 6 kwietnia 2012 r. (na okres do 4 kwietnia 2016 r.) nie powoduje, że
rozwiązanie stosunku pracy z powódką narusza przepisy o wypowiadaniu umowy o
pracę, mimo braku zgody MOZZ Oświata, skoro związek ten nie przekazał w
stosownym terminie informacji, o której mowa w art. 251
ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych.
Zasadny okazał się natomiast zarzut naruszenia art. 8 k.p. poprzez
niezastosowanie tego przepisu przez Sąd drugiej instancji w oparciu o błędne
założenie, zgodnie z którym zachowanie pozwanego polegające na wystąpieniu do
MOZZ Oświata w dniu 15 kwietnia 2013 r. o zgodę na rozwiązanie stosunku pracy
z powódką jest irrelewantne dla oceny zasadności roszczenia powódki.
6
Jak wyjaśniono już w wyroku Sądu Najwyższego z 20 listopada 2013 r., II PK
56/13 zachowanie pracodawcy, które pomimo uchybienia przez organizację
związkową obowiązkowi wynikającemu z art. 251
ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych, traktuje daną organizację jako mająca uprawniania zakładowej
organizacji związkowej i konsultuje z nią sprawy pracownicze, może podlegać
ocenie z punktu widzenia kryteriów zastosowania art. 8 k.p. Tymczasem Sąd
drugiej instancji odmówił zastosowania tego przepisu do oceny zachowania strony
pozwanej uznając błędnie, że w sytuacji niedopełnienia obowiązku z art. 251
ust. 2
ustawy o związkach zawodowych irrelewantne są czynności pracodawcy, który
zwraca się z wnioskiem o wyrażenie zgody na rozwiązanie umowy o pracę z
pracownikiem objętym zakresem normowania art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o
związkach zawodowych.
Z ustalonych w niniejszej sprawie okoliczności faktycznych wynika,
że pozwany pismem z 15 kwietnia 2013 r. wystąpił do MOZZ Oświata z wnioskiem
o wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy z powódką. W dacie tej pozwany
nie był zobligowany do wystąpienia z takim wnioskiem, ponieważ w terminie do 10
kwietnia 2013 r. MOZZ Oświata nie przekazał pozwanemu informacji, o której
mowa w art. 251
ust. 2 ustawy o związkach zawodowych. Pismem z 26 kwietnia
2013 r. MOZZ Oświata odmówił udzielenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy z
powódką. Mimo sprzeciwu organizacji związkowej pozwany rozwiązał stosunek
pracy z powódką za wypowiedzeniem w dniu 9 lipca 2013 r.
W tych okolicznościach faktycznych zarzut naruszenia art. 8 k.p. przez jego
niezastosowanie należy uznać za zasadny, gdyż występując z pismem z 15
kwietnia 2013 r. pozwany zachowywał się tak, jakby nadal traktował organizację
związkową, której chronionym członkiem była powódka, jako organizację, której
przysługują uprawnienia zakładowej organizacji związkowej i której wskazani
członkowie podlegają szczególnej ochronie trwałości stosunku pracy na podstawie
art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych.
Sąd drugiej instancji powinien zatem ocenić, czy w świetle całokształtu
okoliczności faktycznych sprawy oraz zasad współżycia społecznego i
społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa pracodawcy do rozwiązania
stosunku pracy z pracownikiem chronionym na podstawie art. 32 ust. 1 pkt 1 w zw.
7
z art. 34 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych bez konieczności uzyskania zgody
międzyzakładowej organizacji związkowej, która uchybiła obowiązkowi art. 251
ust.
2 ustawy o związkach zawodowych, doszło do nadużycia tego prawa z uwagi na
cele szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy pracownika takiego jak
powódka.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c. jak w sentencji.