Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 16/15
POSTANOWIENIE
Dnia 25 sierpnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący)
SSN Dawid Miąsik
SSN Krzysztof Staryk (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku D. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.
o rentę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 sierpnia 2015 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 23 grudnia 2014 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z 10 października 2014 r. oddalił odwołanie D.
B. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. dotyczącej renty. W
dniu 17 października 2014 r. odwołujący nadał za pośrednictwem I. sp. z o.o.
wniosek o sporządzenie uzasadnienia tego wyroku i doręczenie odpisu wyroku
wraz z uzasadnieniem. Wniosek ten wpłynął do Sądu Okręgowego w S. dnia 20
października 2014 r. Sąd doręczył ubezpieczonemu odpis wyroku z uzasadnieniem
7 listopada 2014 r. W dniu 19 listopada 2014 r. ubezpieczony, za pośrednictwem I.
sp. z o.o., nadał apelację od tego wyroku. Apelacja wpłynęła do Sądu Okręgowego
w S. 21 listopada 2014 r.
2
Sąd Apelacyjny postanowieniem z 23 grudnia 2014 r. odrzucił apelację. W
uzasadnieniu wskazał, że stosowanie do art. 165 § 2 k.p.c., w brzmieniu
obowiązującym od 1 stycznia 2013 r., oddanie pisma procesowego w polskiej
placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23
listopada 2012 r. - Prawo pocztowe (Dz.U. poz. 1529), lub w placówce pocztowej
operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie
członkowskim Unii Europejskiej jest równoznaczne z wniesieniem go do sądu.
Według definicji wprowadzonej w art. 3 pkt 13 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. -
Prawo pocztowe, operatorem wyznaczonym jest operator pocztowy obowiązany do
świadczenia usług powszechnych. Zgodnie natomiast z art. 178 ust. 1 ustawy -
Prawo pocztowe, obowiązki operatora wyznaczonego pełni Poczta Polska S.A. w
okresie 3 lat od dnia wejścia w życie tej ustawy, tj. od dnia 1 stycznia 2013 r.
(art. 192 ww. ustawy).
Sąd Apelacyjny stwierdził, że ubezpieczony nadał zarówno wniosek o
sporządzenie uzasadnienia wyroku oraz doręczenie odpisu wyroku z
uzasadnieniem, jak i apelację za pośrednictwem I. sp. z o.o., który nie posiada
przymiotu wyznaczonego operatora. Wskazał, że termin na złożenie apelacji
upłynął w dniu 31 października 2014 r., a apelacja ubezpieczonego wpłynęła do
Sądu właściwego 21 listopada 2014 r. W konsekwencji uznał, że apelacja została
złożona z przekroczeniem ustawowego terminu. Jednocześnie zaznaczył, że
przeoczenie przez Sąd Okręgowy spóźnionego żądania uzasadnienia wyroku i
doręczenia odpisu wyroku z uzasadnieniem nie skutkowało przedłużeniem terminu
do wniesienia apelacji, powołując się w tej kwestii na postanowienie Sądu
Najwyższego z 21 lutego 2013 r., I CZ 2/13, LEX nr 1311838.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego z 23 grudnia 2014 r. zaskarżył
zażaleniem do Sądu Najwyższego w całości ubezpieczony. Zarzucił błędne
uznanie, że ubezpieczony nie złożył w terminie wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku i doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem w sytuacji, gdy
wniosek ten nadał w polskiej placówce pocztowej – I. S.A. w terminie tygodniowym
od ogłoszenia sentencji wyroku.
Argumentowano w zażaleniu, że ubezpieczony został pouczony przez Sąd w
toku procesu tylko o tym, że oddanie pisma procesowego w urzędzie pocztowym
3
jest równoznaczne z wniesieniem go do Sądu - bez zróżnicowania typu operatora
pocztowego, oraz, iż ubezpieczony zastosował się do tak udzielonych pouczeń, a
działał bez fachowego pełnomocnika w procesie dotyczącym sprawy z zakresu
ubezpieczeń społecznych. Ponadto D. B. podniósł, że Sąd w toku procesu
dokonywał doręczeń wyłącznie za pośrednictwem I. Zdaniem skarżącego, zarówno
wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku, jak i apelacja zostały wniesione w
terminie. Tym samym odrzucenie apelacji było nieuprawnione i naruszało prawo
ubezpieczonego do rzetelnego procesu sadowego, które znajduje się pod ochroną
art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4
listopada 1950 r. oraz art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych Unii
Europejskiej z dnia 14 grudnia 2007 r., art. 45 ust. 1 oraz 77 ust. 2 Konstytucji.
Ubezpieczony wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz o
zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania
zażaleniowego sprowadzających się do uiszczonej przez ubezpieczonego opłaty
sądowej od zażalenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 369 § 1 k.p.c. apelację wnosi się do sądu, który wydał
zaskarżony wyrok, w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej
wyroku z uzasadnieniem. Wyrok z uzasadnieniem doręcza się tej stronie, która w
terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji zgłosiła wniosek o doręczenie
orzeczenia z uzasadnieniem (art. 328 § 1 oraz 331 § 1 k.p.c.). Jeżeli strona nie
zgłosiła wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem w terminie tygodniowym od
dnia ogłoszenia sentencji, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym
upłynął termin do zgłoszenia takiego wniosku (art. 369 § 2 k.p.c.).
Przepis ten zawiera zatem dwie rozłączne metody ustalania terminu do
wniesienia apelacji, uzależnione od tego, czy wniesienie apelacji było poprzedzone,
czy też nie było poprzedzone wystąpieniem z żądaniem doręczenia wyroku z
uzasadnieniem. Na bieg terminu wpłynąć może jedynie skutecznie zgłoszony
wniosek o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia, co oznacza, że wniosek musi
być złożony w terminie. Zgodnie z art. 167 k.p.c. czynność podjęta przez stronę po
4
terminie jest bezskuteczna. Bezskuteczność czynności wpływających na
zachowanie terminu do złożenia środka zaskarżenia musi być uwzględniona przez
sąd odwoławczy kontrolujący na podstawie art. 373 w zw. z art. 370 k.p.c. m.in.
terminowość złożenia środka zaskarżenia. Rozważany problem był już wyjaśniany
w orzecznictwie. W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2015 r. w
sprawie V CZ 116/14, LEX nr 1713030, wyrażono pogląd, że zgodnie z art. 167
k.p.c. czynność podjęta przez stronę po terminie jest bezskuteczna.
Bezskuteczność czynności wpływających na zachowanie terminu do złożenia
środka zaskarżenia musi być uwzględniona przez sąd odwoławczy kontrolujący na
podstawie art. 373 w zw. z art. 370 k.p.c. m. in. terminowość złożenia środka
zaskarżenia. Także wcześniej w postanowieniu z dnia 22 czerwca 1966 r. (I CR
435/65, nie publ. poza bazą Lex nr 6010) Sąd Najwyższy przyjął, że przeoczenie
przez sąd pierwszej instancji spóźnienia żądania uzasadnienia wyroku, które
spowodowało, że zamiast odrzucić wniosek na podstawie art. 328 § 1 k.p.c.
doręczył stronie wyrok z uzasadnieniem, nie ma wpływu na bieg terminu do
wniesienia środka odwoławczego (wówczas środkiem tym była rewizja). Dla strony,
która nie zażądała sporządzenia uzasadnienia albo zażądała go w terminie
spóźnionym, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin
do żądania uzasadnienia. Mimo zmiany charakteru środka odwoławczego
wnoszonego od wyroku sądu pierwszej instancji, reguły wyznaczające termin
zaskarżenia nie zostały zmienione i przytoczone orzeczenie zachowało aktualność.
Zasadą jest, że dochowanie terminu do wniesienia każdego pisma
procesowego, a więc również wniosku o uzasadnienie wyroku oraz doręczenie
odpisu wyroku z uzasadnieniem, jak i apelacji, wymaga jego wniesienia do
właściwego sądu. Wyjątek od tej zasady przewidziano w art. 165 § 2 k.p.c. Zgodnie
z tym przepisem, oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej
operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo
pocztowe lub w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi
powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej jest równoznaczne
z wniesieniem go do sądu. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że
przepis ten nie może być wykładany rozszerzającego. Za takim stanowiskiem
przemawia zarówno fakt, że przepis ten ustanawia wyjątek od zasady, jak i
5
okoliczność, że tylko potwierdzenie wydane przez placówkę pocztową operatora
wyznaczonego ma moc dokumentu urzędowego potwierdzającego datę nadania
pisma procesowego do sądu, co pozwala sądom skontrolować dochowanie przez
stronę terminu do dokonania czynności procesowej. Tym samym nie ma podstaw
do takiej wykładni art. 165 § 2 k.p.c., zgodnie z którą oddanie pisma procesowego
w polskiej placówce pocztowej operatora niebędącego operatorem wyznaczonym w
rozumieniu przepisów ustawy - Prawo pocztowe byłoby równoznaczne z
wniesieniem pisma procesowego do sądu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z
14 lipca 2015 r., II UZ 10/15, LEX nr 1762485).
Uwzględniając okoliczności faktyczne tej sprawy, których skarżący nie
kwestionuje, a mianowicie, że: wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku Sądu
Okręgowego w S. z 10 października 2014 r., jak również apelacja od tego wyroku
zostały złożone w placówce pocztowej operatora niebędącego operatorem
wyznaczonym w rozumieniu ustawy - Prawo pocztowe; wniosek o sporządzenie
uzasadnienia wyroku oraz doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem wpłynął do
Sądu Okręgowego w S. 20 października 2014 r.; apelacja ubezpieczonego
wpłynęła do Sądu Okręgowego w S. 21 listopada 2014 r. - należy uznać, że
prawidłowa jest ocena Sądu Apelacyjnego, iż apelacja ubezpieczonego została
złożona po upływie terminu ustawowego do jej złożenia. Tym samym
bezpodstawnym, nieuwzględniającym warunków formalnych, od których zależy
skuteczność czynności procesowych strony postępowania cywilnego, jest
twierdzenie skarżącego, że wniosek o uzasadnienie wyroku oraz apelacja zostały
złożone w terminie.
Ustosunkowując się do zarzutu, że odrzucenie apelacji naruszało prawo
ubezpieczonego do rzetelnego procesu sądowego, zarzut ten należy rozważyć
uwzględniając okoliczności faktyczne tej sprawy. Skarżący złożył wniosek o
sporządzenie uzasadnienia wyroku, jak i apelację z przekroczeniem terminu do
dokonania tych czynności. W takiej sytuacji ochronie prawa do rzetelnego procesu
sądowego służy instytucja przywrócenia terminu. Zgodnie z art. 168 § 1 k.p.c.,
jeżeli strona nie dokonała w terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na
jej wniosek postanowi przywrócenie terminu. Z przepisu tego wynika, że
przywrócenia terminu można żądać jedynie wtedy, gdy się go uchybiło
6
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2015 r., I PZ 3/15, LEX nr
1751283 oraz powołane tam orzecznictwo). Skarżący nie złożył dotychczas
wniosku o przywrócenie terminu twierdząc bezpodstawnie, że wniosek o
uzasadnienie oraz doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem, jak i apelacja
zostały wniesione w terminie oraz żądając uchylenia zaskarżonego postanowienia.
W takiej sytuacji powołane przez niego okoliczności, m.in. brak pouczenia
ubezpieczonego, działającego bez fachowego pełnomocnika, że jedynie wniesienie
pisma procesowego w placówce pocztowej wyznaczonego operatora - Poczty
Polskiej S.A., było równoznaczne z wniesieniem pisma do Sądu - jako
uzasadnienie żądania uchylenia zaskarżonego postanowienia, nie mogły zostać
uwzględnione.
Z powyższych powodów, na podstawie art., 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.,
zażalenie podlega oddaleniu.